P lj,tëfiiti*' GF F,oJl'*If'"** ehealthnu. Raamwerk Nationale lmplementatie Agenda ehealth (NlA) Precom petitieve samenwerking ehealth

Transcriptie

1 Raamwerk Nationale lmplementatie Agenda ehealth (NlA) Precom petitieve samenwerking ehealth Ambitie en uitgangspunten ehealthnu, KNMG, NPCF, NVEH, en ZN 23 juni2011 ehealthnu P lj,tëfiiti*' GF F,oJl'*If'"**

2 Inleiding De kwaliteit van de gezondheidszorg, de toegankelijkheid en betaalbaarheid staan onder druk door de sterk toenemende zorgvraag en een dreigend arbeidstekort. lnnovaties, waaronder ehealth, dragen bij aan het waarborgen van de gewenste kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid en aan het bevorderen van zelfmanagement. En uiteindelijk ook aan het waarborgen van de solidariteit. ehealth heeft grote potentie, mits goed ingezet. Het draagt bij aan substitutie naar eenvoudiger maar zeker zo effectieve vormen van zorg, het uit- of afstellen van de vraag naar zorg, het verbeteren van de kwaliteit. ehealth bevordert het nemen van eigen verantwoordelijkheid door cliënten, biedt mogelijkheden om beter tegemoet te komen aan de behoefte van de burger, maakt het voor zorgafhankelijke mensen mogelijk om langer zelfstandig te blijven wonen en draagt zo bij aan het verbeteren van de kwaliteit van leven. De sense of urgency ten aanzien van de structurele verankering van ehealth is groter dan ooit. Vrijwel alle spelers in het Nederlandse zorglandschap - koepels van patiënten en zorgprofessionals, zorgverzekeraars, brancheverenigingen van zorgaanbieders, belangenverenigingen, kennisinstellingen, overheid en zelfstandige bestuursorganen - hebben ehealth inmiddels met prioriteit geagendeerd. Dit heeft geleid tot de intentieverklaring van ehealthnu, KNMG, NPCF en NVEH op 3 maart2o11 om te komen tot een gezamenlijk gedragen Nationale lmplementatie Agenda ehealth (NlA ehealth). Dit Raamwerk voor deze NIA ehealth is een eerste concrete stap om te komen tot een jaarlijkse agenda. ZN heeft aangegeven zich bij dit initiatief aan te sluiten. De N A-samenwerking is vooral gericht op implementatie en opschaling van ehealth. Doel is het op elkaar afstemmen van activiteiten van veldpartijen' om op die manier een zo groot mogelijke versnelling in de ehealth opschaling te realiseren. De veldcoalitie hanteert hierbij een zakelijke, pragmatische en actiegerichte samenwerkin g. Definitie De RVZ (2002) hanteert de volgende definitie: ehealth is het gebruik van nieuwe informatie- en communicatietechnologieën, en met name internettechnologie, om gezondheid en gezondheidszorg te ondersteunen of te verbeteren. Onder ehealth wordt een breed scala van toepassingen verstaan. Er zijn verschillende indelingen mogelijk. Als voorbeeld geven we hier op hoofdlijnen de indeling van Gartner (2006):. Telemonitoring: bewaken en meten van de gezondheidssituatie van de patiënt op afstand;. Telebehandeling en telebegeleiding: behandeling en begeleiding op afstand; o E-consult tussen patient en professional: elektronisch consulteren van een arts door een patiënt (etherapie en e-diagnose zijn specifieke vormen van het e-consult);. E-consult tussen professionals onderling: intercollegiaal consult via internet; Elektronische dossiervorming, ondersteuning van de zorgketen en public health record: het uitwisselen van gegevens met, over, voor en door de patient; o Statistische procescontrole: monitoren van zorgprocessen om vroegtijdig bij te kunnen sturen; o Zelfdiagnose door patiënten: zelfdiagnose middels informatie op het internet;. E-buy: aanschaf van bijvoorbeeld geneesmiddelen of hulpmiddelen, thuistests en andere gezondheidsproducten via internet;. Online lotgenoten contact. Vermeerdering, bundeling en verrijking van ervaringskennis over zorg en behandeling. ' - Patients (patiënten, consumenten) - Professionals (artsen, verpleegkund gen) - Payers (zorgverzekeraars, banken) - Producers (leveranciers van ICT in de zorg) - Promotors (pioniers, ambassadeurs) - Pract cal Scientists (wetenschap, kennisinstellingen)

3 Doel De Nationale lmplementatie Agenda ehealth heeft als doel dat ehealth een integraal en vanzelfsprekend onderdeel van de reguliere zotg wordt in Nederland. Zodat de juiste ehealth toepassingen daadwerkelijk breed worden ingezet in de zorg en zo bij te dragen aan: 1. Het realiseren van meer gezondheidswinst voor de burger; 2. Het versterken van de rol en eigen verantwoordelijkheid c.q. betrokkenheid van de clirënt in het zorgproces (inclusief meer zelfzorg); 3. Een hogere productiviteit in de zorg; 4. Beheersing van de kosten met meer doelmatigheid (minder ondoelmatige zorg; dezelfde of betere zorg voor minder euro's); 5. Een hogere kwaliteit en servicegraad van zorg (minder fouten, hogere effectiviteit, meer gezondheidswinst, betere inpasbaarheid in het dagelijks leven van de cliënt); 6. Een betere samenwerking tussen zorgverleners onderling. ehealth is een middel en geen doel op zich! Samenwerking De partijen uit de veldcoalitie spannen zich actief in om de Nationale lmplementatie Agenda ehealth te realiseren en zich daartoe te organiseren. Het gaat daarbij met name om de invulling van noodzakelijke randvoonryaarden rondom de opschaling van ehealth, het verbreden van research en development, en het stimuleren van de toepassing van ehealth binnen de eigen achterban. De veldcoalitie zoekt aansluiting bij andere relevante partijen, zoals MffS, CVZ, NZa, ZonMw en Nictiz en vraagt hen de ehealth veldcoalitie actief te ondersteunen bij het realiseren van de NlA. Deze uitnodiging geldt ook voor andere relevante partijen. Binnen de samenwerking staat pragmatiek en voortgang boven de eis van consensus. Payers werken samen op het gebied van: 1. Het invullen en toepassen van randvooruvaarden voor de zorginkoop. Dit resulteert bijvoorbeeld in een inkoopgids voor verschillende toepassrngen; 2. Het ontwikkelen en delen van kennis en onderzoek. Zorgverzekeraars zijn voornemens om insluitingcriteria voor experimenten beter op elkaar af te stemmen en uitkomsten van onderzoek op afgesproken ondenverpen met elkaar te delen; 3. Training en opleiding van medewerkers van zorgverzekeraars ter ondersteuning van de zorginkoop van ehealth. Om de inhoud van deze samenwerking op bovenstaande drie thema's beter te articuleren zin door zorgverzekeraars 15 uitgangspunten rondom de precompetitieve ehealth samenwerking geformu leerd. Patients werken samen op het gebied van: 1. Bewustwording van het belang en de mogelijkheden van ehealth onder (potentiële) patiënten. Concreet: NPCF ontwikkelt op dit moment een website waar ehealth toepassingen 'in de etalage staan' en gebruikers hun ervaringen kunnen geven; 2. ehealth moet een plek krijgen in de relatie patiënt - zorgverlener, daarom wil de NPCF samen met zorgverleners bijdragen aan de invoering van ehealth door professionals. Concreet: samen met de KNMG werkt de NPCF aan een Handreiking e-consult, waarin praktijkervaringen van zorgverleners en patiënten, het juridisch kader en praktische implementatietips worden gebundeld; 3. ln de visie van de NPCF zijn Persoonlijke Gezondheidsdossiers (PGD of PHR) een noodzakelijk middel om de patiênt meer regie te geven over zijn behandeling en ervaringsdeskundigheid van patiënt en/of patiëntenpopulatie te betrekken in de behandeling. Concreet: portalen voor patiënten als MijnZorgPagina.

4 Professionals werken samen op het gebied van: 1. Verdere bewustwording van professionals, zoals artsen, van de mogelijkheden die ehealth biedt. Hiertoe zullen bijvoorbeeld activiteiten worden opgezet als vervolg op de initiatieven die de KNMG sinds 2009 heeft ontplooid op dit terrein, zoals het congres Hoe staat het met uw ehealth? en het boek ehealth in Beeld. Er is ook al overleg gaande tussen KNMG en V&VN 2 3 over samenwerking bij juridische aspecten van ehealth; Het activeren van professionals om gebruik te maken van ehealth oplossingen. Hiertoe zal de KNMG bijvoorbeeld doorgaan met het publiceren van positieve ervaringen van artsen met ehealth toepassingen in het KNMG webdossier ehealth (dit dossier is een van de best bekeken webpagina's van de KNMG). Samen met NVEH onderzoekt de KNMG de mogelijkheden om praktische informatie aan Professionals te bieden wanneer zij concreet aan de slag willen met ehealth. ln 2011 is binnen de KNMG een ehealth werkgroep gestart waaraan beleidsmedewerkers en medewerkers van wetenschappelijke verenigingen deelnemen; Bij- en nascholing ehealth. Vanuit de KNMG is het afgelopen jaar al medewerking verleend aan de Masterclass ehealth aan de Vrije Universiteit. Ook zijn in een vijftal KNMG districten bijeenkomsten georganiseerd over het veilig uitwisselen van patiëntgegevens. De KNMG onderzoekt de mogelijkheden om op districtsniveau nascholing op het gebied van ehealth te organrseren; 4. Wanneer Professionals ehealth willen implementeren in de praktijk, is ondersteuning door middel van zorgstandaarden, protocollen en richtlijnen van belang. Ter ondersteuning daarbij wil de KNMG in 2011 onder andere de Richtlijn online arts-patiënt contact actualiseren en waar mogelijk verbreden. Producers werken samen op het gebied van: I 2 3 Standaardisatie; Userbility; Veiligheid en betrouwbaarheid. Promotors werken samen op het gebied van: 1. De NVEH zetzich sinds 2005 in voor structurele en verantwoorde verankering van ehealth in de volle breedte van de Nederlandse zorg. De NVEH heeft de ambitie om Nederland internationaal in de voorhoede te brengen van landen waar ehealth duurzaam wordt toegepast, ten behoeve van betere zotg. De NVEH werkt hiertoe intensief samen met patiëntenverenigingen, overheid, zorgverzekeraars, zorgprofessionals, industrie, onderzoek, onderwijs en brancheorganisaties. Daarnaast werkt de NVEH internationaal samen met o.a. lsffeh, EHTEL en ATA. Met eigen symposia en activiteiten, bijdragen aan een lange lijst van congressen, cursussen en bijeenkomsten, en veel (vak)publiciteit speelt de NVEH een voortrekkersrol bij de inbedding van ehealth in de reguliere Nederlandse zorg; 2 3 De NVEH wil verdere verankering van ehealth versnellen door, samen met partners, te focussen op key factors (efficiency verbetering, kwaliteitseisen en gebruikersvoordeel) en vervolgens gericht te stimuleren, normaliseren en prioriteren van ehealth toepassingen. Met artsenkoepel KNMG zijn zo vanaf 2010 belangrijke stappen gezet ten behoeve van het stimuleren van toepassing van ehealth door artsen. Vergroten van ehealth draagvlak onder zowel artsen als verpleegkundigen en verzorgenden is een belangrijk speerpunt van de NVEH voor De NVEH zal hiervoor de samenwerking met artsenkoepel KNMG en V&VN intensiveren; De NVEH onderkent dat dit raamwerk een belangrijke eerste stap is. Uiteraard moet dit verder geconcretiseerd en verbreed worden. De visie op de uitwerking van het raamwerk voor de ehealth Agenda zoals de NVEH dit voorstaat, is gepubliceerd op

5 Practical scientists werken samen op het gebied van: 1. Het ontwíkkelen en delen van kennis en onderzoek, naar kwaliteit van leven, - van zorg, - van arbeid en arbeidsproductiviteit, effectiviteit en het maken van businesscases van innovatieve vormen van zorg met ehealth; 2. Monitoren van kwantiteit en kwaliteit van innovatieve zorgvormen met ehealth, vanuit bestaande databronnen en het koppelen daarvan; 3. Het ontwikkelen en delen van kennis en onderzoek naar implementatie strategieën van innovatieve zorgvormen met ehealth. Om de samenwerking op bovenstaande thema's vorm te geven maken de kennisinstituten, universiteiten en hogescholen gezamenlijke afspraken. En samenwerking zoeken met ZonMw en Nwo. Verder zal met EL&l afspraken gemaakt moeten worden hoe R&D van ehealth in het topsector Life Sciences (technologische innovatie) en in het maatschappelijke thema Arbeidsproductiviteit en Arbeidsparticipatie (sociale innovatie) substantieel wordt ingebed. Ambitie Veldparttjen zijn geïnspireerd door alle initiatieven op het gebied van ehealth in Nederland. De samenwerking tussen partijen is erop gericht om elkaar en het zorgveld te prikkelen en te stimuleren om de toepassing van ehealth in Nederland op te schalen en het gebruik ervan zich concreet versneld door Nederland te laten verspreiden. Dit doen partijen vanuit de overtuiging dat een brede toepassing van ehealth voorkomt dat de zorg in Nederland vastloopt. Partijen hebben de ambitie dat in Nederland in 2020 een aanzienlijk deel van de zorg - mede - met behulp van ehealth geboden wordt. Een eigentijdse vorm van zorgverlening die leidt tot een hogere kwaliteit, meer mogelijkheden voor zelfmanagement en (relatief) minder benodigde handen aan het bed. ln 2020 heeft iedere burger die dat wil en voor wie het doelmatig is, toegang tot ehealth en is ehealth reguliere zotg geworden. Zorg die zorgverzekeraars - bijvoorbeeld als onderdeel van een zorgarrangement - via een regulier inkoopproces contracteren en bekostigen. EHealth is dan idealiter ook integraal in de bekostiging opgenomen. ln 2020 hebben diverse grootschalige effectiviteit- en efficiency studies aangetoond dat ehealth als onderdeel van een zorgproces een daadwerkelijke bijdrage levert aan de verbetering van de doelmatigheid van de zorg, tenrvijl de kwaliteit geluk blijft en vaak zelfs toeneemt. Dit effect is het grootst bij de (chronische) zorgketens (COPD, DM, HF, CVA, Oncologie, Angst- en depressie), waarbij diverse ehealth toepassingen volledig geïntegreerd zijn in het zorgproces. ehealth speelt ook een grote rol in het verbeteren van de zorglogistiek: de cliënt kan vanuit het comfort van eigen huis digitaal afspraken plannen, intakeformulieren invullen, maar ook eenvoudige evaluaties doen en checken of het contact opnemen met een zorgaanbieder op zijn plaats is. Voor de zorgprofessional is ehealth onderdeel geworden van het reguliere werkproces, waardoor zowel de doelmatigheid als de tevredenheid met het werk is verbeterd. Monitoring zorgt ervoor dat zorgprocessen die stagneren vroegtijdig worden bijgestuurd. De meerderheid van de (huis)artsen biedt een e-consult aan, waardoor de klanttevredenheid over de (huis)arts en de kwaliteit van de geboden zorg fors is toegenomen. Het regelen van zaken met zorgaanbieders - zoals het maken van een e- afspraak vanuit het comfort van het eigen huis, is gemeengoed in de zorg. ehealth toepassingen, zoals telemonitoring en telebehandeling zijn opgenomen in de richtlijnen en (zorg)standaarden. De toepassing van ehealth heeft geleid tot een aanzienlijke verbetering van de mogelijkheden voor regie en tot verhoging van het kennisniveau van patiënten over hun ziekte. Gevolg is dat de gesprekken tussen patiënt en afts op een gelijkwaardiger niveau plaatsvinden. ehealth heeft gezorgd voor zorg die beter aansluit bij de behoefte van de burger en maakt dat zorgafhankelijke mensen langer zelfstandig kunnen wonen. Om beter voorbereid te zrjn op de veranderende rol van de zorgprofessional is het gebruik van ehealth onderdeel van het opleidingscurriculum van de zorgprofessionals. Doordat ehealth heeft geleid tot de beschikbaarheid van meer data over resultaten van het zorgproces ís een aanzienlijk betere sturing op outcome en impact van zorg mogelijk geworden. Mede hierdoor is

6 de toegankelijkheid en het gebruiksgemak van zorg voor de burger toegenomen en is de zorg meer op maat. ehealth biedt baanbrekende verbeteringen in zelfmanagement en bevordert de eigen verantwoordelijkheid van de burger, onder andere door het bieden van toegang tot het EPD of PHR. Ook draagt de toegenomen transparantie bij aan een betere relatie tussen cliënt en zorgprofessional. Al deze factoren dragen bij aan het vergroten van de kwaliteit van leven van de cliënt. Door een bijdrage te leveren aan een omslag in het denken over zorg in Nederland (van ziekte & zorg naar gedrag & gezondheid en functioneren en participeren) heeft een toenemend aantal mensen gebruik gemaakt van ehealth diensten in het voortraject van zorg (onder andere door de toepassing van preventie en ondersteunende instrumenten). Dit heeft geresulteerd in uitstel van het (hernieuwd) beroep op zorg. Er zln financiële en andere prikkels voor de consument om het aantrekkelijk te maken om zorg ondersteund door ehealth te gebruiken. De toepassing van open industriestandaarden voor ehealth en verbetering van de interoperabiliteit tussen informatiesystemen hebben de mogelijkheden tot samenwerking en informatieoverdracht tussen de verschillende echelons en professionals in de zorg verbeterd. Het e-consult tussen zorgprofessionals onderling heeft aanzienlijke positieve effecten op de kwaliteit en doelmatigheid van zorg, en op de patiëntveiligheid. Prioritering Veldpartijen spreken af binnen welke thema's zij wanneer precompetitief samenwerken. Op basis van de kennis en ervaringen van veldpartijen wordt een longlist van thema's gemaakt en wordt geïnventariseerd waar knelpunten zitten die een gezamenlijke aanpak behoeven. Uiteraard weegt bij de prioritering mee wat het positieve resultaat van de toepassing is op de zorg(kosten) en voor de zorggebruiker. We spreken in dat verband dan ook van Keyfactors die van belang zijn voor het opschalen van ehealth. o Efficiencyverbetering. Kwaliteitsverbetering Gebruikersvoordeel De agenda laat voldoende ruimte om in te spelen op nieuwe initiatieven die interessant zijn om te steunen, en die eerder nog niet opgemerkt of onvoldoende onderbouwd waren. Bij de keuze van de thema's is het wenselijk dat zorgstandaarden beschikbaar zijn, maar veldpartijen kunnen ook voor andere ziektebeelden kiezen om ehealth te stimuleren. Er komen ook meer algemene toepassingen aan bod, zoals bijvoorbeeld het e-consult of e-afspraken. Bij het invullen van de agenda zullen veldpartijen ook de kennis en de 'lessons learned' benutten die beschikbaar zijn, om te voorkomen het wiel opnieuw uit te vinden. Voor 2012wordt verder gegaan op de thema's die ehealthnu al voorbereid heeft namelijk telemonitoring hartfalen en diabetes. Naast deze bundeling van krachten, overwegen veldpartijen om in 2012 gezamenlijk op te trekken bij de uitrol van e-afspraken, e- (mail)consult, e-mentalhealth en diabetes ketenondersteuning, en een gezamenlijke visie te ontwikkelen rond het Personal Health Record. Ook zal aandacht worden besteed aan beveiligde gegevensuitwisseling tussen zorgaanbieders onderling, gezien de recente ontwikkelingen rondom het EPD. Veldpartijen committeren zich aan de agenda als een minimumscenario. De agenda biedt ruimte aan verschillen in tempo en geven partijen de ruimte om buiten de agenda om eigen aanvullende speerpunten te benoemen en uit te werken. Voorbereidende en stimulerende activiteiten door veldpartijen worden per jaar bepaald en ingevuld vanuit de gezamenlijke agenda. Op deze wijze ontstaat in de samenwerking tussen de veldpartijen een agendaplanning/roadmap. De agenda voor 2012 wordt in het derde kwartaal van 2011 geconcretiseerd en zal bestaan uit:. Telemonitoring hartfalen en diabetes; o e-mentalhealth;. e-afspraken; o e-(mail)consult;

7 . Diabetes ketenondersteuning;. Een gezamenlijke visie ontwikkelen rond het Personal Health Record; o Een gezamelijke visie op beveiligde gegevensuitwisseling tussen zorgaanbieders onderling. lmplementatie strateg ie De afspraken rondom opschaling van ehealth zijn vooral gericht op de implementatie ervan. Uit verschillende studies komt naar voren dat de bevorderende en belemmerende factoren bij zorginnovaties kunnen worden ondergebracht in de volgende categorieën:. Kenmerken van de sociaal-politieke omgeving: b.v. regelgeving en wetten; o Financiering; o Kenmerken van de organisatie zelf: b.v. structuur, cultuur en voorzieningen;. Kenmerken van de individuele gebruiker: b.v. vaardigheden en ervaren steun;. Kenmerken van de vernieuwing: b.v. praktische bruikbaarheid en voordeel voor de gebruiker. Daarnaast blijkt uit een analyse van grootschalige maatschappelijke veranderingen een aantal belangrijke kritieke succesfactoren voor de opschaling van ehealth:. Zotg voor een duidelijke definitie van succes, het te bereiken resultaat;. Zotg voor bestuurlijke overeenstemming over het te bereiken resultaat en de weg daar naar toe (bijvoorbeeld in de vorm van een convenant); o Verbind stakeholders aan de gemaakte afspraken;. Kies een heldere implementatiestrategie en houd daar aan vast: regionaal, doelgroepen of nationaal; Monitor de tussenresultaten tijdens het implementatie- of opschalingproces;. Meten is weten: communiceer de resultaten van het monitoren, ook in de vorm van namen (blamen en shamen);. Deel bestpractices (gekozen succesvolle aanpak, implementatieproces, technische oplossingen, deelproducten etc.), zorg voor kennisdeling en vier successen; zorg dat er voldoende zorg- en andere standaarden beschikbaar zijn;. Ga uit van bewezen, opschaalbare en gestandaardiseerde technische oplossingen;. Accepteer verschillen tussen deeltrajecten, houd rekening met maatwerk in invoering en aanpak. Maak de gekozen aanpak specifiek vanuit de uitvoeringspraktijk;. Think big, act small, naar het grote doel in kleine beheersbare stappen;. Beleg verantwoordelijkheden helder en zotg voor een duidelijke aansturing van de opschal ing/im plementatie;. Communiceer veel en duidelijk over alle aspecten van het opschaling/implementatieproces met alle stakeholders. Veldpartijen stellen voor deze kritieke succesfactoren optimaal in te vullen en de verschillende categorieën van belemmerende en bevorderende factoren in beeld te brengen, zodat de juiste invoerstrategieën kunnen worden gekozen om succesvol via de lijn van adoptie, implementatie en institutionalisatie naar duuzame verankering te komen van zorginnovaties met ehealth te komen. Gezien de successen van een regionale aanpak bij lctvraagstukken in de zorg,zal de implementatie strategie vooral regionaal georiënteerd zijn vanuit een landelijke prioritering. Organisatie van de samenwerking De verschillende veldpartijen hebben aangegeven de vaaft in de samenwerking te willen houden. Zij organiseren zich in een vorm die past bij hun organisaties en stellen een programmamanager aan die staat onder verantwoordelijkheid van hun bestuur. De programmamanager is verantwoordelijk voor het coördineren van de gemeenschappelijke activiteiten, het aansturen van werkgroepen en communicatie rondom ehealth. De programmamanagers van de veldpartijen komen regelmatig bij elkaar in een werkgroep om voortgang, samenhang en afstemming te bewaken. Verder zal in dat overleg kennis worden gedeeld en zullen de voorbereiding worden getroffen voor de jaarlijkse gezamenlijke agenda.

8 Rolvan de overheid De veldpartijen zien de overheid (VWS), en daaraan gelieerde organisaties (CVZ, NZa, ZonMW, CBP en IGZ), als een cruciale gesprekspartner. lmmers, wat het veld binnen de bestaande regelgeving kan oplossen is slechts een kwestie van doen. Daar waar dat niet mogelijk is verwachten de veldpartijen een betrokken overheid die bereid is de haar gevraagde noodzakelijke aanpassingen te prioriteren. Veel onderdelen van de NIA sluiten aan bij de beleidsdoelstellingen die \AffS heeft uitgeschreven in Zorg die werkt.