Europese kwaliteitsklassen in de bouwakoestiek

Transcriptie

1 Europese kwaliteitsklassen in de bouwakoestiek Naar een gemeenschappelijk kader voor bouwakoestiek in heel Europa In dit artikel schetsen de auteurs hoe er een gemeenschappelijk kader voor bouwakoestiek in Europa kan ontstaan. Door: Wim Beentjes en Eddy Gerretsen Over de auteurs: Ir. W.G.M. Beentjes is senior adviseur Bouwakoestiek bij LBP SIGHT BV Prof. ir. E. Gerretsen is vanaf zijn pensionering bij TNO en de TU/e werkzaam als adviseur bij Level Acoustics. BV. De nadruk ligt daarbij op de Bouwakoestiek. INLEIDING Van 2005 tot 2010 zijn de verschillen in ééngetalsaanduidingen en eisen van de lucht- en contactgeluidisolatie en geluidwering in de diverse Europese landen geïnventariseerd. 1 Hierbij bleek dat er grote verschillen zijn in ééngetalsgrootheden en eisenniveaus. Deze verschillen waren daarmee het vertrekpunt voor het bij elkaar brengen van een internationale groep van 104 bouwakoestici uit 32 landen om in COST TU0901 verband (zie kader) gedurende een periode van 4 jaar te discussiëren over geluidisolatie en mogelijkheden te verkennen om zowel de ééngetalsaanduidingen als de kwaliteitsklassen te harmoniseren. Dit heeft belangrijke impulsen gegeven aan het wetenschappelijk onderzoek naar de geluidisolatie tussen woningen met name naar ééngetalsaanduidingen en de kwaliteitsklassen (werkgroep1), de relatie tussen geluidisolatie en geluidhinder (werkgroep 2) en het verzamelen van gegevens over nieuwbouw en renovatie van woningen en over bouwtechniek en geluidisolatiekwaliteit in de deelnemende landen (werkgroep 3). De resultaten zijn neergelegd in boekvorm en in een veel uitgebreider zg ebook. 2,3 In dit artikel wordt een impressie gegeven van het verrichte werk en de resultaten van deze COST-actie. COST (European Cooperation in Science and Technology) is een Europees programma voor netwerken, bedoeld om nieuwe ontwikkelingen in gang te zetten en het onderlinge contact tussen specialisten in de Europese landen en daarbuiten te bevorderen. Op verschillende gebieden worden gedurende vier jaar goed omschreven Acties ondersteund. De afgelopen jaren is vanuit Nederland actief meegewerkt aan COST Acties met betrekking tot de akoestiek in lichte bouwsystemen (COST FP0702) en harmonisatie van classificering in de bouwakoestiek (TU0901). OPZET COST ACTIE De activiteiten richten zich op drie gebieden. Voor elk gebied was er een werkgroep: 1. Het gezamenlijk formuleren van ééngetalsgrootheden en kwaliteitsklassen 2. Het ontwikkelen van hulpmiddelen om de subjectieve waardering van de akoestische prestaties te bepalen, zowel via belevingsonderzoek in het veld als met gericht laboratoriumonderzoek 3. Het vergaren van informatie over de bouwwijzen, uit heden en verleden en bij renovatie in de deelnemende landen en de daarbij gerealiseerde geluidisolatiekwaliteit. Met de beschikbare spectrale gegevens zijn voor alle landen de consequenties van de nieuwe grootheden doorgerekend. De actie liep van eind 2009 tot eind Er werd aan deelgenomen door instituten uit 29 Europese landen. Daarnaast participeerden ook Canada, Australië en Nieuw-Zeeland in deze actie. Voor Nederland waren vertegenwoordigd: Werkgroep 1 : Eddy Gerretsen en Susanne Bron-Van der Jagt Werkgroep 2 : Sabine Jansen Werkgroep 3 : Wim Beentjes en Bert Roozen Werkgroep 1 Eéngetalsgrootheden en klassen De relevante bouwakoestische aspecten zijn de luchtgeluidisolatie, contactgeluidisolatie, geluidwering van de gevel en geluidniveaus door gebouwinstallaties. Aan al deze aspecten worden in diverse Europese landen eisen gesteld waarbij echter uiteenlopende grootheden worden gebruikt [hoofdstuk 2 2 ]. De werkgroep is begonnen met het actualiseren van de bestaande inventarisatie voor alle deelnemende landen, om vervolgens de voor- en nadelen te verzamelen van het gebruik van die verschillende grootheden. Op basis daarvan is vervolgens een voorstel geformuleerd voor de beste ééngetalsgrootheden om de bouwakoestische kwaliteit te beschrijven. Deze grootheden vormden de basis voor het opstellen van kwaliteitsklassen, rekening houdend met bestaande classificatiesystemen. Hiertoe moest tevens aandacht worden geschonken aan het converteren van bestaande eisen naar de voorgestelde nieuwe grootheden. 20 geluid nummer 1 maart 2015

2 Eéngetalsgrootheden De verzamelde voor- en nadelen van de gebruikte grootheden is een bonte verzameling van objectieve en subjectieve uitspraken [hoofdstuk 3 2 ]. Het gebruik van veel grootheden is sterk bepaald door historie en smaak en in veel gevallen is niet aantoonbaar dat de ene grootheid beter is dan de ander. Voor een heldere discussie en interpretatie was het belangrijke voor een grootheid drie onderdelen te beschouwen: de beschrijvende meetgrootheid in frequentiebanden, het relevante frequentiegebied en de methode om de frequentieafhankelijke waarden uit te drukken in één getal. De gebruikte grootheden zijn over het algemeen gebaseerd op reeds lange tijd genormeerde meetmethoden, zoals in ISO 1. Maar ook die normen laten nog verschillende grootheden toe. Zo kan voor de luchtgeluidisolatie een praktijkgeluidisolatie R worden gebruikt of een genormeerd niveauverschil D n of D nt. Wat zijn van elke de voor- en nadelen? Vanuit Duitsland werd bijvoorbeeld de grote schat aan beschikbare gegevens een voordeel van R' genoemd, terwijl dat zelfde voordeel door Frankrijk en Nederland voor D nt werd aangevoerd. Logisch, want dat zijn de grootheden die in die landen tot nu toe worden gebruikt. Als voordeel van D nt wordt gesteld dat deze in elke situatie kan worden bepaald, ook als er geen gemeenschappelijke scheidingswand is of deze heel klein is. Dat is waar, maar hoe belangrijk dat is, is weer een subjectieve inschatting. Maar in deze vergelijking waren er ook resultaten van belevingsonderzoek uit Nederland (Bouwcentrum 1977), waaruit bleek dat D nt beter correleert met de bewonersbeoordeling in woon- en slaapkamers dan R (90% tegenover 77%). Deze twee voorbeelden illustreren de vele punten van discussie om uiteindelijk tot een gemeenschappelijk voorstel te komen van de meest relevante en praktische grootheden. Het te beschouwen frequentiegebied is traditioneel Hz in tertsbanden of Hz octaafbanden. Er werden behoeften gesignaleerd om ook hogere frequentiebanden mee te nemen, soms gewoon omdat het kan en anderszins omdat er wel degelijk akoestische problemen kunnen optreden. Uiteindelijk is het probleem van betrouwbare metingen door stoorgeluid doorslaggevend geweest om de bovengrens niet op te trekken. Inmiddels waren er echter wel veel signalen dat lagere frequenties een probleem kunnen vormen, met name bij lichte bouwelementen en lichte bouwsystemen. Voor de eenduidigheid en om toekomstige problemen te voorkomen neigden de conclusies naar het uitbreiden van het frequentiegebied tot Hz (63 Hz octaafband). Maar evenzovele onderzoeken, geïnitieerd door deze COST actie, toonden aan dat die lage frequenties misschien minder relevant waren dan door anderen gedacht en/of aangetoond. Voorwaar een onderwerp van soms heftige discussies. Tenslotte de wijze waarop de waarden in frequentiebanden het best kunnen worden uitgedrukt in één getal. Voor luchtgeluid en geluidwering van de gevel was het snel duidelijk dat de weging op basis van een gespecifieerd zendspectrum, één van de systemen in ISO 717, duidelijk de voorkeur heeft, voor installatielawaai werd duidelijk A-weging meestal adequaat geacht. Bij contactgeluid ging de voorkeur ook uit naar beoordeling als A-gewogen loopgeluid (L nt,a ), maar werden de huidige voorstellen daartoe in ISO 717 onvoldoende geacht voor hoog frequente excitatie op harde vloerafwerkingen. Het ook hanteren van L nt,w werd veelal nodig geacht zolang de andere weegmethode niet in deze richting is aangepast. Samenvattend is het voorstel: Alle grootheden betreffen globale grootheden met normering op nagalmtijd Alle grootheden beschouwen het frequentiegebied van Hz tot 31/20 Hz en voor installatiegeluid Hz als adequaat, terwijl vanaf 100 Hz en hoger in veel situaties ook voldoende is. De ééngetalsaanduidingen zijn gebaseerd op A-weging van het ontvangen niveau, direct bepaald (installatielawaai) of geconstrueerd op basis van een relevante bron (loopgeluid) of bronspectrum (luchtgeluid, verkeersgeluid). Dit is samengevat in tabel 1. TABEL 1: OVERZICHT VAN VOORGESTELDE ÉÉNGETALSGROOTHEDEN 2 Aspect Lucht geluid Contact geluid Gevel geluidwering Installatie lawaai Grootheid Frequentie gebied D nt of Hz L nt of Hz D 2m,ls,nT of Hz L eq,nt of L F,max,nT Hz (octaven) A roze Ééngetals methode A lopen en gewogen of combi A verkeer (of A roze ) A gewogen Voorlopige aanduiding D nt, en D nt,100 L nt, en L nt,100 D 2m,nT, en D 2m,nT,100 L Aeq,nT of L AF,max,nT Overigens willen diverse landen de feitelijke eis voor de gevel niet aan die gevel stellen maar aan het binnenniveau; de geveleis is dan een afgeleide van die binneneis en de geluidbelasting, die in de diverse landen overigens op verschillende wijzen bepaald wordt. Als we dit voorstel vergelijken met de situatie in Nederland dan stemmen de grootheden overeen met die uit NEN 1070 en ook de ééngetalsmethode. 4 Alleen het vergroten van het frequentiegebied naar lagere frequenties zou moeten worden toegevoegd. Een voorzichtige conclusie is dat dat voor contactgeluid essentieel is, en voor luchtgeluid wenselijk om ook bij lichte bouwsystemen een gelijksoortige bescherming te bieden als bij de traditionele zware bouw. Het Bouwbesluit werkt echter met grootheden gebaseerd op R - waarden, vanwege de vrije indeelbaarheid. Door per definitie de Bouwbesluitgrootheden af te leiden uit D nt is van elke gemeten situatie in ieder geval ook de D nt -waarde beschikbaar. Om aan te kunnen geven wat deze voorgestelde grootheden getalsmatig betekenen in relatie tot de eisen die in diverse landen worden gesteld in hun traditionele grootheden zijn vertaalregels afgeleid en is ook aan de hand van metingen voor luchtgeluid geïllustreerd wat die verandering in grootheid betekent en welke variatie voor kan komen [hoofdstuk 4 2 ]. Zoals gezegd zijn die consequenties voor Nederland niet groot, het meenemen van een octaafband lager heeft voor de traditionele zware bouw geen wezenlijk effect en alleen voor lichte bouwsystemen consequenties. Wel is het natuurlijk noodzakelijk dat de praktijkmeetmethode zodanig wordt aangepast, dat een voldoende reproduceerbarheid wordt bereikt. Op dat gebied zijn inmiddels normalisatie activiteiten in gang gezet en deels al uitgewerkt (de serie ISO 16283). Kwaliteitsklassen De vertaling van diverse grootheden in de voorgestelde grootheden is ook ingezet om de bestaande klassesystemen in Europa zinnig met elkaar te kunnen vergelijken en gebruiken voor het opstellen van een geharmoniseerde klasseindeling 5 Figuur 1 geeft de resultaten van die vertaling van diverse systemen voor luchtgeluid en contactgeluidisolatie [hoofdstuk 5 2 ]. Eén van de daaruit volgende dingen is dat de gemiddelde trend 4 db per klasse is. Een stap die over het algemeen voldoende groot is om subjectief te worden beleefd en niet te groot om onpraktisch te worden. geluid nummer 1 maart

3 70 airborne sound classification 70 impact insulaton classification D nt, A [db] L nt, A [db re 20 μ Pa] class1 class2 class3 class4 class5 class6 NL AT LT BE SE CZ IT IS PL NO DK class1 class2 class3 class4 class5 NL AT FR LT BE SE CZ IT IS PL NO DK FIGUUR 1: KLASSEINDELING VOOR LUCHTGELUID EN CONTACTGELUID VOLGENS DE SYSTEMEN VAN 11 EUROPESE LANDEN, NA VERTALING IN DE VOORGESTELDE GROOTHEDEN. Teneinde de hele range van bestaande systemen te kunnen insluiten, bleken zes klassen van 4 db breedte nodig te zijn, aangeduid met A t/m F en een klasse npd oftewel: geen prestatie bepaald. Voor de getalsmatige invulling van de klasse is gezocht naar een min of meer gelijke hinder voor de diverse aspecten binnen een klasse. Het uitgangspunt dat ook aan de klasseindeling van NEN 1070 ten grondslag ligt. 4 Ter illustratie zijn in figuur 2 de minimum eisen in verschillende landen voor luchtgeluid, contactgeluid, gevelgeluidwering en installatielawaai, na vertaling in de voorgestelde grootheden, weergegeven in het voorgestelde klassesysteem. country AT BE CH CZ DE DK EE ES FR UK E&W UK S UK NI IS IT LT NL NO PL PT RO SE AU NZ country average A A B B C C legend airbone impact facade (L den = 55 db) service equipment FIGUUR 2: MINIMUMEISEN VOOR LUCHTGELUID, CONTACTGELUID, GEVELGELUIDWE- RING EN INSTALLATIELAWAAI IN 23 LANDEN, WEERGEGEVEN IN HET VOORGESTELDE KLASSESYSTEEM. (OVERGENOMEN UIT [HOOFDSTUK 5 2 ]). D D E E F F In dit voorstel wordt ook aangegeven wat de verschillende klassen betekenen voor de beleving en waarneming van de verschillende geluiden in de leefomgeving. Door verschillende bestaande systemen hierbij te betrekken kon dit gedetailleerder gebeuren dan bijvoorbeeld in NEN Vooral ook door objectief aan te geven wat bij een gegeven kwaliteit nog waarneembaar is van diverse soorten geluiden, zonder subjectief waarde oordeel. Diverse details van een dergelijk klassesysteem moeten natuurlijk nog worden uitgewerkt. Welke ruimten worden meegenomen, is het alleen gebaseerd op metingen of kunnen berekeningen ook, heeft het betrekking op alleen een woning of een heel woongebouw? Hiervoor worden wel suggesties gedaan maar zijn geen uitgewerkte voorstellen opgesteld. Dat zal de taak worden van een inmiddels ingestelde normalisatiewerkgroep, waarvoor voorstellen zijn gedaan en waarin vele COST-gangers zijn vertegenwoordigd. Werkgroep 2 Veld en laboratorium onderzoek Bij het beschouwen en discussiëren van diverse aspecten van bouwakoestische grootheden en de te stellen eisen is het natuurlijk wenselijk om te kunnen onderzoeken wat relevant is en wat de beste keuzen kunnen zijn. Zoals gezegd zijn veel keuze en voorstellen gebaseerd op veronderstellingen, smaak en traditie.. Aangezien het probleemveld breed en complex is zal gezond verstand altijd noodzakelijk zijn bij het maken van keuzen, maar dat kan zeker gevoed worden door gericht onderzoek. In het kader van de COST actie zijn hiervoor twee wegen bewandeld om primair gereedschap (tools) te ontwikkelen voor psychoakoestisch onderzoek. ontwikkelen van een uniforme vragenlijst, in verschillende talen, voor de beleving van geluid in de woning (veld onderzoek) ontwikkelen van randvoorwaarden en procedures voor de toe passing van auralisatietechnieken voor bouwakoestisch belevingsonderzoek (laboratoriumonderzoek) Deze gereedschappen zijn in beperkte mate ook al toegepast binnen de actie ter vergelijking en aanpassing van de door werkgroep 1 ontwikkelde ideeën, maar zullen vooral nuttig kunnen zijn in toekomstig onderzoek. Bij het opstellen van de vragenlijst is in principe uitgegaan van vragen naar hinder, in aansluiting op een ISO/TS over belevingsonderzoek [hoofdstuk 6 2 ]. In een aantal landen werd echter de voorkeur gegeven aan het vragen naar tevredenheid met de geluidwering. Precies dezelfde aspecten worden behandeld, maar de resultaten van beide benaderingen zijn niet zonder meer gelijkwaardig. 22 geluid nummer 1 maart 2015

4 Bij het ontwikkelen van de vragenlijsten is ook bijzondere aandacht gegeven aan de vertalingen van begrippen zoals hinder teneinde de resultaten van onderzoeken in verschillende landen, met dezelfde type vragenlijst, wel goed te kunnen vergelijken. Bij de vragenlijst is ook een formulier ontwikkeld om de gegevens over de woning, de kwaliteit en de akoestische gegevens op gelijksoortige wijze (op de achterzijde van de vragenlijst) te kunnen verzamelen. De relevante aspecten voor het uitvoeren van bouwakoestische luistertests in een laboratorium setting op basis van auralisatie zijn beschreven in hoofdstuk 7. 2 Dit type tests leent zich in principe goed voor het vergelijken van verschillende typen constructies en specifieke buurgeluiden en minder voor het vaststellen van absolute grenzen. Vooral ook omdat eerder de luidheid dan de hinderlijkheid van de geluiden lijkt te worden beoordeeld. De relevantie van de resultaten worden bepaald door de mate waarin de geluiden en constructies representatief zijn voor de praktijksituatie. Veelal is daarvoor aanvullend veldonderzoek nodig. Werkgroep 3 Bouwwijzen en prestaties Teneinde de consequenties van de vernieuwde grootheden en klasseindeling voor de bouw in de diverse landen te kunnen aangeven zijn bouwwijzen bij nieuwbouw en oudbouw en de akoestische prestaties verzameld en besproken. Voor Nederland en in diverse andere landen komt hier ook een goed beeld naar voren van de ontwikkelingen in de tijd van de gerealiseerde kwaliteit, mede in relatie tot de gewijzigde regelgeving en informatievoorziening aan de bouw. WG3 had de taken: 1. Inventarisatie van bouwmethoden, bouwkwaliteit, bouwfouten, does and do not s 2. Verzamelen van geluidisolatiegegevens uit de praktijk met o.a. als doel: a. WG1 : de effecten van de diverse ééngetalsaanduidingen te berekenen b. WG2 : spectra bepalen om met auralisatietechnieken luisterproeven te ontwerpen, en om aan geluidhinderenquetes de geluidisolatiegegevens toe te kunnen voegen. 3. Informatie verzamelen over de wijze van monitoren, testen en hanteren van afkeurcriteria bij de meetresultaten van praktijkmetingen 4. Uitgave van een uniek boek met daarin per land een beschrijving van de bouw- en renovatiemethoden, aantallen woningen per woningtype en bouwperiode, bouwfouten etc. Het is onmogelijk om in een paar pagina s een compleet overzicht te geven van de geluidisolatie in de deelnemende Europese en de deelnemende landen buiten Europa (Canada, Australië en Nieuw-Zeeland ). In delen van Volume 1 2 en in Volume 2 3 van de eindrapportage van TU0901 zijn daar in totaal 662 pagina s voor nodig, bestaande uit volume 1 hoofdstuk 1 (aantallen en statistische informatie over woningen en bewoners etc.), hoofdstuk 9 over monitoring van geluidisolatie in het Bouwproces, hoofdstuk 10 over design and workmanship (errors), hoofdstuk 11 een inventarisatie van toegepaste constructies in 13 van de 29 landen en het gehele Volume 2 met 571 pagina s waarin de geluidisolatiesituatie van de deelnemende landen wordt besproken. De belangrijkste resultaten van WG3 worden hier globaal beschreven. 1 woningtypen Inventarisatie van woningaantallen en onderverdeling in appartementen, rijtjeswoningen en hoek/2/1kap-woningen en vrijstaande woningen zoals zich dat in de laatste 100 jaar heeft ontwikkeld op basis van informatie van de nationale bureaus voor de statistiek. In hoofdstuk 2 1 wordt dit nader uitgewerkt. INVENTARISATIE BOUWMETHODEN Alle deelnemers hebben gegevens verstrekt over de karakteristieke bouwwijzen in hun land. Er zijn opmerkelijke verschillen tussen Noord- en Zuid-Europa. Zo worden in het zuiden en België veelal lichte steenachtige spouwmuren als woningscheiding toegepast en in het noorden van Europa vaak kalkzandsteen of beton of massieve muren. Ook voor vloeren zijn de bouwsystemen aanzienlijk verschillend. In zo goed als alle landen is er sprake van steenachtige constructies. In toenemende mate worden steeds meer lichte constructies toegepast, meestal in de vorm van HSB (Houtskeletbouw) of SFB(staalframebouw). Het belangrijkst zijn deze lichte constructies in Zweden, Noorwegen, Denemarken, Zwitserland en in toenemende mate ook in Frankrijk en België. In Zweden is op dit gebied de meeste informatie beschikbaar. In Zweden wordt de 63 Hz octaafband al meegewogen bij de landelijke eis vanwege de specifieke hinder bij licht bouwen. Er is een besef dat steeds vaker lichte constructies gaan worden toegepast in verband met duurzaamheid en schaarste van grondstoffen. INFORMATIE OVER MONITORING EN AFKEURINGCRITERIA VAN DE GELUIDISOLATIE Naast de eisen aan geluidisolatie is er in de diverse Europese landen een groot verschil in het beleid ten aanzien van controlemetingen zie hoofdstuk 9. 2 In 7 landen (Tsjechië, Frankrijk, Litouwen, Portugal, Slovenië, Slowakije en Verenigd Koninkrijk) is er een verplichte eindcontrole, in 5 landen (Oostenrijk, Spanje, Italië, Zweden, Verenigd Koninkrijk) is dat in sommige provincies of gemeenten het geval. In één land (Verenigd Koninkrijk) worden de resultaten in een landelijke database verzameld. In 24 van de 29 landen worden soms metingen verricht conform bestek, in 10 landen kunnen metingen worden verricht in het kader van bijv. attestering of productkeuring. In alle landen kan bij klachten een geluidtechnisch onderzoek worden ingesteld. Verschillen zijn er ook in afkeurcriteria die in de wet of normen zijn vastgelegd: 3 db (Frankrijk, Spanje, Portugal), 2 db (Oostenrijk, België, Zweden) of 1 db (Denemarken). In de overige landen is de tolerantie 0 db. Een hogere tolerantie kan betekenen dat er op de eis wordt ontworpen. Bij een afkeurcriterium van 0 db zal men, zoals bij NPR 70, moeten ontwerpen op een ca. 2 db hogere waarde dan de eis. Voor een goede vergelijking tussen de geluideisen in de landen, moet dus ook rekening worden gehouden met de afkeurcriteria. ONTWERP- EN UITVOERINGSFOUTEN EN AANBEVELINGEN Bij de inventarisatie van bouwfouten in hoofdstuk 10 1 is het opvallend dat regelmatig dezelfde fouten worden genoemd. Dit geldt met name voor de fouten bij verend opgelegde dekvloeren, zoals die ook in par. 7.1 van NPR 70:2005 worden genoemd, nl. het niet in acht nemen van de regel dat de dekvloer vrij moet blijven van het opgaande werk en van de basisvloer. Maar ook bij wanden en gevels zijn er veel voorkomende fouten gemeenschappelijk, zoals het onvoldoende vol-en-zat metselen van muren, of gebruik van harde isolatie in plaats van minerale wol. INDELING Ontwerpfouten bij de indeling van woningen komen veelal voor bij de situering van lawaaiige ruimten naast ruimten waar rust gewenst is. Dit geldt vooral voor installatiegeluid: Minder hinder wordt ervaren als lift- en leidingschachten en parkeergaragedeu- geluid nummer 1 maart

5 ren niet aan verblijfsruimten grenzen. Ook de onderlinge situering van vertrekken binnen en tussen woningen kunnen problemen geven bijv. badkamers en keukens die naast slaapkamers van de buren zijn gesitueerd. DE NEDERLANDSE SITUATIE Het Nederlandse hoofdstuk Volume 2, hoofdstuk 17 3 bevat naast statistische zaken over het aantal en type woningen ook informatie over de bouwconstructies vanaf ca tot nu, zowel bij nieuwbouw en toenmalige nieuwbouw als bij renovatie. Als belangrijk item is in deze studie de geluidisolatiekwaliteit van de laatste jaar in kaart gebracht aan de hand van zes onderzoeken waarin op grotere schaal metingen zijn verricht in willekeurig gekozen bouwprojecten, verspreid over heel Nederland. De meetresultaten zijn daarbij omgerekend naar de R A (R w +C)- waarden en L nt;a conform de NEN 77:2005 en ISO 717 deel 1 en 2(2013). Deze geanalyseerde gegevens zijn reeds eerder gepubliceerd in NAG-publicatie 198(2012). 8 Opvallend is daarbij de toename van de akoestische kwaliteit door de invoering van NEN 1070:1976 en NPR 70:1977(I lu en I co 0 db), het Bouwbesluit 1992 en NPR 70:1993 (I lu;k 0 db en I co 0 db) en het Bouwbesluit 2003 en NPR 70:2005 (I lu;k 0 db en I co +5 db. Sinds 1992 spelen ook de referentiedetails van SBRCurnet een grote rol bij het verspreiden van deze kennis. Als voorbeeld worden hier de resultaten weergegeven van de horizontale luchtgeluidisolatie tussen woonkamers (figuur 3) en van de verticale contactgeluidisolatie tussen slaapkamers. (figuur 4) RA (=DnTAk) [db] Cumulative verdeling [%]100 Luchtgeluid woonkamers horizontaal massief 2000 sprouw EIS EIS EIS massief 2007 sprouw FIGUUR 3: LUCHTGELUID ISOLATIE TUSSEN WOONKAMER HORIZONTAAL VANAF 1970 T/M 2010 Contactgeluid slaapkamers verticaal RA (=DnTAk) [db] kg/m kg/m2 EIS EIS VO dekvloer EIS harde vloerafwerking Cumulative verdeling [%] grootheden en klassen. Deze voorstellen voor grootheden, kwaliteitsklassen en bijbehorende meetproblematiek zijn en worden ingebracht in Europees (CEN) en internationaal (ISO) normalisatieoverleg. Daarnaast is de situatie met betrekking tot de geluidisolatie in de deelnemende landen in kaart gebracht. Met deze gegevens is het de bedoeling om geluidisolatie verder op de Europese kaart te krijgen en een belangrijk tegenwicht te bieden tegen de Energielobby( Nearly Zero Energy in 2020) om meer aandacht te schenken aan geluidisolatie (er is nog te veel geluidhinder) en te voorkomen dat de geluidisolatie te veel te lijden krijgt van de aandacht voor energiebesparing. Het onderzoeksgebied van de relatie tussen geluidhinder en geluidisolatie heeft een extra stimulans gekregen door het opstellen van een uniform vragenlijst voor het onderzoek naar de geluidhinder. De vragen zijn hierbij zo algemeen mogelijk gesteld (10-punts schaal) en zorgvuldig vertaald naar belangrijke Europese talen zodat onderzoeksresultaten verkregen in verschillende landen goed vergelijkbaar zijn. Voor Nederland sluiten de voorgestelde grootheden en klassen vrij goed aan bij het systeem dat in NEN1070 wordt beschreven, maar enige aanpassing (frequentiegebied, klasseverdeling) is natuurlijk nodig. De twee volumes 2,3 leveren een schat aan informatie over de huidige stand van de geluidisolatie in de Europese landen en geven de richting aan voor de toekomst van de geluidisolatie in Europa en daarbuiten. LITERATUUR 1 Rasmussen, B., Sound insulation between dwellings - Requirements in building regulations in Europe, Applied Acoustics 71 (2010), TU0901 ebook, Building acoustics throughout Europe Volume 1 Towards a common framework in building acoustics throughout Europe, (Gratis te downloaden) 3 TU0901 ebook, Building acoustics throughout Europe Volume 2 Housing and constructions types country by country (Gratis te downloaden) 4 NEN 1070:1999 Geluidwering in gebouwen : Specificatie en beoordeling kwaliteit NEN Delft 5 Gerretsen, E., European variety of descriptors for building acoustic performance and translation into proposed harmonised descriptors, Internoise, Innsbruck, NPR 70:1977/1993/2005 Voorbeelden van wanden en vloeren in steenachtige draagconstructies NEN te Delft 7 NPR 86:2006 Geluidwering in gebouwen Lichte woningscheidende wanden NEN te Delft 8 W.G.M. Beentjes Sound Insulation in the Netherlands from 1970 till 2010 NAG publicatie 198 april FP 0702 ebook, Net-Acoustics for timber bases lightweight buildings and elements, FIGUUR 4: CONTACTGELUID VERTICAAL TUSSEN SLAAPKAMERS VAN 1990 TOT DE GEGEVENS VAN 1990 ZIJN REPRESENTATIEF VOOR DE 80ER JAREN CONCLUSIE Onder de vlag van COST actie TU0901 hebben akoestici uit Europa, Canada, Australië en Nieuw Zeeland (tezamen 104) de voors en tegens van de ééngetalsgrootheden, en de kwaliteitsklassen in kaart gebracht en voorstellen gedaan voor eenduidige 24 geluid nummer 1 maart 2015