VOORWOORD. Ik wens u veel lees- en spelplezier.

Transcriptie

1 VOORWOORD Het is mij een bijzonder genoegen het boek Caleidoscopia: Spelen met Diversiteit. Theorie, Praktijk en Ervaring bij u te mogen introduceren. De auteurs hebben jarenlang in verschillende gezelschappen gewerkt met het door hen ontworpen spel en een veelheid aan spelvormen bedacht, waardoor zij deelnemers vertrouwd maken met het belang van kruispunt- of intersectioneel denken. Op luchtige, maar aansprekende manieren worden de achtergronden en principes van het intersectionele gedachtegoed inzichtelijk gemaakt, waarbij de gelijktijdigheid van de verschillende assen van verschil, die een rol spelen in ons aller leven, helder naar voren wordt gebracht. Het is voor mij, als een van degenen die intersectionaliteit in Nederland geïntroduceerd heeft, verheugend dat dit theoretische gedachtegoed nu vertaald is naar en beschikbaar komt voor een groter publiek, waardoor het zich hopelijk als een olievlek zal kunnen verspreiden. Mijn genoegen heeft ten dele te maken met wat in de academische wereld valorisatie genoemd wordt, het terechte verlangen dat wat in de ivoren toren bedacht wordt, ook naar buiten komt en ten goede komt aan het publiek, dat immers meebetaald heeft aan datgene wat in de academische wereld bedacht wordt. Maar daarnaast is intersectionaliteit, volgens veel vooraanstaande feministen, het belangrijkste resultaat van de Tweede Feministische Golf, door het bij elkaar brengen van assen van verschil o.a. gender, ras/ etniciteit, klasse, seksualiteit en religie die voorheen in verschillende disciplines bestudeerd werden, en door zijn inclusiviteit. Het is dan ook geen geringe prestatie dat dat complexe gedachten goed nu in speelse vormen voor u ligt. Ook zonder alle theoretische noties volledig te doorgronden, durf ik te voorspellen dat het boek voor deelnemers tot meer zelfkennis bij zal dragen en ook tot inzichten in hoe macht in de samenleving functioneert. Zo bezien, is het boek een aanzegger van verandering. Ik wens u veel lees- en spelplezier. Prof. dr. Gloria Wekker Emeritus hoogleraar Gender en Etniciteit Departement Gender Studies Faculteit Geesteswetenschappen Universiteit Utrecht

2

3 INLEIDING Hoe je kijkt, maakt wat je ziet en min of meer wat je doet of laat. 1 In deze inleiding geven wij informatie over de oorsprong van het diversiteitsspel Caleidoscopia, over het Netwerk Caleidoscopia en over de opzet van het boek. Ter illustratie van hoe het spel kan werken, hebben we ook een voorbeeld uit de praktijk van een professional opgenomen. Het spel met de diversiteitskaarten is oorspronkelijk ontwikkeld door Enith Pereira, ex-docent, en Margie Kessler, docent aan de Hogeschool van Amsterdam, als materiaal voor een workshop over diversiteit. Het spel werd gebruikt om inzicht te geven in het thema het kunnen omgaan met diversiteit. Als theoretische onderbouwing voor dit spel heeft de publicatie Caleidoscopische Visies 2 gediend. Door het belang en succes van het werken met de diversiteitskaarten, hebben ook Twie Tjoa, Christine van Duin en Ankephien van Tijen zich aangesloten bij de ontwikkelaars. Samen vormen wij sinds 2003 het Netwerk Caleidoscopia en hebben wij het spel stapsgewijs verder ontwikkeld tot de huidige vorm. De eerste druk, nog zonder geïllustreerde kaarten, verscheen in Wij hebben rond het spel verschillende conferenties en workshops gegeven en het spel is met name toegepast in begeleidingspraktijken en samenwerkingsverbanden. Het spel bestaat naast dit boek uit: 4 een doosje met acht setjes van negen kaarten. Acht kaarten staan voor de dimensies van diversiteit (sekse/gender, etniciteit, sociale klasse, levensfase, religie, seksuele identiteit, (beroeps-) socialisatie en talent/beperking) en de negende kaart is een blanco kaart, voor een zelfgekozen dimensie. Op deze dimensies komen we in hoofdstuk één (1.3) terug. Enkele kaarten zijn als voorbeeld opgenomen in bijlage VIII. 1 Een gevleugelde uitspraak van Ynse Stapert, werkzaam geweest als docent Voortgezette Opleiding Supervisie en Professionele Begeleiding, Hogeschool van Amsterdam en haar rechtsvoorgangers. 2 Botman, M, Jouwe, N. & Wekker, G. (2001) Caleidoscopische Visies. De zwarte, migranten- en vluchtelingenvrouwenbeweging in Nederland; uitgave van het Koninklijk Instituut voor de Tropen, Amsterdam, Expertisecentrum GEM en E-Quality. 3 De vijfde druk is uitverkocht (2016) 4 Zie onze website:

4 10 Inleiding een beknopte handleiding met de basiswerkvormen in negen talen. De negen talen Arabisch, Chinees, Duits, Engels, Frans, Hongaars, Nederlands, Spaans, Turks zijn gekozen op grond van onze eigen contacten en (werk)ervaringen. In de loop van de jaren zijn er door het Netwerk en andere gebruikers meerdere werken toepassingsvormen ontwikkeld. Ook werd er door begeleiders geregeld gevraagd naar achtergrondinformatie en de visie van waaruit het spel ontwikkeld is. Deze ontwikkelingen hebben geresulteerd in dit boek Caleidoscopia. Spelen met diversiteit. Theorie, Praktijk en Ervaring, dat hoort bij het diversiteitsspel Caleidoscopia. Voorbeeld uit de praktijk van Annette van den Bergh, supervisor: Ik gebruik de Caleidoscopiakaarten bij aanvang van de meeste supervisietrajecten. Het is dan enerzijds een kennismaking en tegelijkertijd ook verdiepend en het legt ook de context van de leervraag bloot. Meestal begin ik met de vraag of supervisanten aan de hand van de kaarten met hun leerdoel op de achtergrond iets kunnen vertellen. Zij kunnen daarbij vrij associëren en er betekenis aan geven. Elke keer is het verrassend! De kaarten leggen meteen veel van hun socialisatie bloot en bijna altijd verhoudt dit zich met het leerdoel. De spelkaarten plaatsen alles in een bredere context. Een voorbeeld: X. krijgt een supervisietraject aangeboden omdat hij elke keer ontzettend in de verdediging schiet als hij ergens op aangesproken wordt. Hij wil de feiten weten en gaat die dan weerleggen. Zijn leidinggevende weet niet meer wat te doen en biedt een supervisietraject aan. Hij staat hier voor open! Ik vraag hem aan de hand van de kaarten een en ander te vertellen. Hij is een man van Surinaamse afkomst, hij groeide op in een gezin met een vader die schoolmeester en priester is. De boodschap die hij meegekregen heeft, is dat je moet vechten voor een plekje in de maatschappij en dat je altijd naar de feiten moet vragen en deze moet weerleggen; neem iets niet zomaar aan als er iets aan je verteld wordt. Hij vertelt hoe dat dan ging en ineens legt hij zelf de verbinding met wat er nu gebeurt. Hij wordt nu eigenlijk afgerekend op wat hij van huis uit meegekregen heeft. Er ligt zoveel op tafel, zo verhelderend, alles staat nu in een veel bredere context. Nog wat associaties lichtheid, contact, afstand, uitnodiging et cetera..

5 Inleiding 11 Het boek legt een verbinding tussen diversiteitstheorieën/opvattingen en het omgaan met diversiteit in de praktijk. Het richt zich op begeleiders die in hun werk te maken hebben met de werking van diversiteit op hun eigen positie en op die van de mensen met wie ze samenwerken. 5 Zij kunnen het boek gebruiken als een hulpmiddel bij het diversiteitsspel en bij het bespreekbaar en inzichtelijk maken van overeenkomsten, verschillen, waardenoriëntaties en uitdagingen in de dagelijkse praktijk van werk en leven. Uit ervaring is gebleken dat het spel in veel situaties en werksoorten gebruikt wordt. Het spel is zowel in als buiten Nederland goed inzetbaar bij (na)scholings- en deskundigheidsbevorderingsprogramma s, bij masterclasses, als HRM-instrument bij werving en selectie, bij teamontwikkeling, coaching, supervisie, organisatieverandering en conferenties rondom het thema diversiteit. Het Caleidoscopiaspel is meer dan een leuk spel met kaarten. De kaarten vormen namelijk een middel voor het bespreken van diversiteit in diverse situaties. In een speelse vorm bieden de kaarten een ingang tot zelfonderzoek, ontdekken, ontmoeting en in gesprek gaan. In het eerste hoofdstuk geven wij nadere informatie over de begrippen van diversiteit en benoemen we diverse inspiratiebronnen als uitgangspunten die voor ons belangrijk zijn bij het gebruiken van het diversiteitsspel. Verder lichten we aan de hand van een fabel toe wat het Netwerk verstaat onder diversiteit. Hoofdstuk twee bevat een aantal theoretische kaders en analysemodellen met betrekking tot het begrip diversiteit. Kaders die ons geïnspireerd hebben bij het ontwikkelen van en aansluiten bij ieders mensen wereldvisie en bij de ontwikkeling van het diversiteitsspel. In hoofdstuk drie staan richtlijnen die belangrijk zijn bij het gebruiken van het spel. Naast informatie en uitleg over de vele spelmogelijkheden werken wij hier verschillende spelvormen uit. Het geheel biedt ook inspiratie om zelf voort te borduren op de aangeboden spelvormen en om ook zelf nieuwe toepassingen te ontwikkelen. Elk hoofdstuk bevat naast theorie, kennis of voorbeelden van spelvormen ook een oefening die te gebruiken is om je te verdiepen in een bepaald aspect van diversiteit. Ook hebben we in de hoofdstukken in aparte kaders onze eigen inspiratiebronnen voor het ontwikkelen van het spel opgenomen. Hier schetsen wij hoe wij vanuit heel verschillende achtergronden bezig zijn met het onderwerp diversiteit. We hebben het boek geschreven in de je-vorm, omdat we die toon beter vinden passen bij dit boek. Als we in de tekst we of wij schrijven, wordt hiermee het Netwerk Caleidoscopia bedoeld. Tenslotte raden we je aan het spel eerst zelf in een groepje te spelen alvorens het in te zetten in je werk. Veel inzicht, inspiratie en succes toegewenst bij het spelen van het Caleidoscopiaspel! 5 Je kunt hierbij denken aan supervisant, klant, student, patiënt, medewerker, werknemer, team, bewoner, leerling, collega, coach, et cetera.