Gemeentelijke Nota s Gezondheidsbeleid Onderzoeksresultaten 2015

Transcriptie

1 Gemeentelijke Nota s Gezondheidsbeleid Onderzoeksresultaten 2015

2 Provincie Noord-Brabant Inhoud en integraliteit van gemeentelijke nota s gezondheidsbeleid Onderzoeksresultaten Noord-Brabant 2015 Auteur Richard Dumont Datum november 2015 Telefoon (073) rdumont@brabant.nl Dit is een uitgave van de provincie Noord-Brabant en tot stand gekomen in samenwerking met Tilburg University. Auteursrechten voorbehouden Richard Dumont, Provincie Noord-Brabant Simone Vriens, Tilburg University

3 Inhoud Samenvatting 5 Summary 6 1. Inleiding 7 2. Materiaal en methode 9 3. Resultaten Algemeen Inhoud Integraliteit Conclusies Aanbevelingen 17 Literatuurlijst 19 Bijlagen 20 2/28 3/28

4 Samenvatting Achtergrond Gemeenten hebben de taak om te zorgen voor een stabiele en goed samenwerkende openbare gezondheidszorg. Ze zijn volgens de Wet Publieke Gezondheid (Wpg) verplicht om eens in de vier jaar een lokaal gezondheidsbeleid vast te stellen in de vorm van een beleidsnota. De nota moet voldoen aan een aantal inhoudelijke prioriteiten voor preventie (inhoud) en bij voorkeur integraal worden opgesteld en uitgevoerd (proces). In dit onderzoek evalueren we zowel de inhoud als het proces. Methoden We onderzochten de gemeentelijke nota s gezondheidsbeleid van alle 66 gemeenten in de provincie Noord-Brabant. We gebruikten twee bestaande meetinstrumenten. Elke beleidsnota werd gescoord door twee onderzoekers. Alleen overeenkomstige scores werden opgenomen in de resultaten. Resultaten De meeste nota s beschrijven determinanten van de lokale gezondheidssituatie. Ze richten zich vooral op individuele leefstijl van de bewoners. Verder wordt veel aandacht besteed aan jeugdzorg. Het beleid richt zich nauwelijks op de fysieke omgeving. Gemeenten kiezen vooral informatie- en communicatieprojecten om hun gezondheidsbeleid uit te voeren. Afdelingen volksgezondheid van gemeenten werken samen met de GGD, maar nauwelijks met andere afdelingen of andere organisaties bij de opstelling en de uitvoering van hun beleid. Ze werken soms wel samen met de afdelingen jeugdzorg en sport. Conclusies De gemeenteraad stelt prioriteiten voor het lokale gezondheidsbeleid vast. Lokaal kunnen gezondheidsproblemen meer of minder relevant zijn. Dat kan leiden tot een andere prioriteiten. Dat gebeurt bijna niet. Lokaal gezondheidsbeleid richt zich vooral op de landelijke prioriteiten voor preventie. Dat zijn de leefstijlfactoren: roken, alcohol, overgewicht, diabetes en depressie. Het beleid biedt de mogelijkheid om integrale samenwerking tussen gezondheid en andere beleidsterreinen te bevorderen, zoals met onderwijs en ruimtelijke ordening. Ons onderzoek toont aan dat er slechts mondjesmaat wordt samengewerkt met andere afdelingen en organisaties. Kernboodschappen Lokaal gezondheidsbeleid richt zich vooral op leefstijl en niet op de fysieke omgeving. Afdelingen volksgezondheid van gemeenten werken nauwelijks samen met andere afdelingen en organisaties voor het opstellen en de uitvoering van hun beleid. 4/28 5/28

5 Summary Background Dutch municipalities must ensure a stable and collaborative public health. Municipalities are required by law (Wet Publieke Gezondheid) to establish a local health policy once every four years. This policy must contain some substantive themes (content) and preferably an integrated approach (process). We evaluated the content and process. Methods We investigated health policies of all 66 municipalities in the Dutch province of Noord-Brabant. We used two existing measuring instruments. Each policy was scored by two coders. Only corresponding scores were included in the results. Results Most local health policies describe the determinants of the local health situation. They mainly focus on personal characteristics and lifestyle of the inhabitants. Much attention is paid to youth and family care. Policies focus hardly on the physical environment. Municipalities mainly carry out information and communication projects to implement their health policies. It is obvious that they work together with the neigboring communal health service (GGD) and sometimes with the department of youth affairs or sport. On the other hand health departments hardly work along with other departments or other organizations for the design and implementation of their policies. Conclusions Priorities for the local health policy are determined by the City Council. Local data may show that certain health problems are more or less relevant. That can lead to another set of priorities. That hardly happens. Local health policies prioritize the national lifestyle determinants (smoking, alcohol, obesity, diabetes and depression). The policy provides an opportunity to form links between health and other policy areas, such as education and spatial planning. Our research shows minimal cooperation with other departments and organizations. 1. Inleiding Gemeenten moeten volgens de Wet Publieke Gezondheid elke vier jaar een nota gezondheid opstellen. Daarin moet rekening worden gehouden met de sociale en fysieke leefomgeving. Dat gebeurt in de praktijk maar mondjesmaat. Zo blijkt bijvoorbeeld tijdens juridische procedures over intensieve veehouderij en gezondheid dat het gemeentelijke gezondheidsbeleid weinig rekening houdt met de fysieke omgeving. Daardoor is gezondheid meestal geen direct afwegingscriterium in besluiten en geschillen over veehouderij. De meeste nota s zijn algemeen van aard en gaan alleen in op leefstijlfactoren. Er is nauwelijks aandacht voor de plaatselijke omstandigheden, zoals de aanwezigheid van veehouderij of industrie die invloed kan hebben op de gezondheid van inwoners. Als nota s wel specifiek beleid bevatten dan is de verwachting dat er meer rekening mee wordt gehouden in besluitvorming en juridische procedures. Dit onderzoek gaat in op de inhoud en integraliteit van gemeentelijke nota s gezondheidsbeleid. De belangrijkste vragen zijn: Welke onderwerpen worden beschreven in de nota? Welke afdelingen en organisaties doen mee aan de totstandkoming van de nota? Deze vragen zijn niet nieuw. De discussie erover vindt al jaren plaats, maar is juist nu actueel. In het najaar van 2015 wordt de landelijke preventienota verwacht van de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Daarna zullen veel gemeenten hun nota in 2016 herzien. Gemeenten kunnen van dit onderzoek leren om hun lokale gezondheidsbeleid te verbeteren. De gegevens voor dit onderzoek zijn verzameld met behulp van een documentanalyse. De nota s van alle 66 Noord-Brabantse gemeenten zijn onderzocht met twee bestaande meetinstrumenten: 1. inhoud en 2. integraliteit. De meetinstrumenten zijn als bijlage toegevoegd. In het volgende hoofdstuk wordt de onderzoeksmethode beschreven. Daarna volgen onderzoeksresultaten, conclusies en aanbevelingen. Main messages Local health policies generally focus on lifestyle and not on the physical environment. Health departments of municipalities are hardly working along with other departments for the design and implementation of their policies. 6/28 7/28

6 2. Materiaal en methode In dit onderzoek is gebruik gemaakt van een documentanalyse om de inhoud en integraliteit van gemeentelijke nota s gezondheidsbeleid met elkaar te vergelijken. Voor inhoud en integraliteit is gebruik gemaakt van twee bestaande meetinstrumenten. Om de inhoud te toetsen, is gebruik gemaakt van de Scoringslijst inhoud en kwaliteit nota s lokaal gezondheidsbeleid van Dresen et al. (2009) 1. Om de integraliteit te toetsen, is gebruik gemaakt van de Checklist integraal gezondheidsbeleid van Tubbing en Harting (2014) 2. Beide meetinstrumenten zijn gestructureerde vragenlijsten. Met de inhoud van de nota s wordt bedoeld: In welke mate voldoen de nota s aan de wettelijke vereisten, is er aansluiting tussen de gezondheidsproblemen, beleidsprioriteiten en maatregelen, is er aandacht voor de implementatie en de landelijke prioriteiten voor preventie? 1 Met integraliteit wordt bedoeld: In welke mate hebben nota s de invloed van andere beleidssectoren op de lokale gezondheidssituatie beschreven, welke beleidssectoren zijn verantwoordelijk voor de beleidsinstrumenten, op welk niveau zijn de nota s opgesteld en welke organisatietypen hebben invloed op het gezondheidsbeleid? 2 De nota s gezondheidsbeleid van alle 66 Noord-Brabantse gemeenten zijn beoordeeld met behulp van de twee meetinstrumenten 1,2. De nota s zijn gedownload via gemeentelijke websites of per opgevraagd bij de gemeente. In totaal zijn 40 nota s beoordeeld. 26 Gemeenten hebben namelijk een gezamenlijke nota opgesteld met hun buurgemeenten. Alle nota s waren van kracht in april De gemeentelijke beleidsnota s zijn ieder apart gescoord door de twee onderzoekers met behulp van de twee meetinstrumenten. Alleen overeenkomstige scores zijn meegenomen in de resultaten. De beoordeling en de analyse zijn uitgevoerd in de periode van april tot en met juli /28 9/28

7 3. Resultaten Eerst worden de algemene resultaten beschreven. Daarna volgen de resultaten over inhoud en integraliteit Algemeen Alleen en samen 40 van de 66 Noord-Brabantse gemeenten stelden een eigen nota gezondheidsbeleid op. 26 gemeenten werkten met elkaar samen en maakten een gezamenlijke nota. Het aantal gemeenten dat samen een nota opstelde, varieerde van 2 tot 9 gemeenten (mediaan=4). Beschrijving gezondheidssituatie 90% van de nota s bevat een beschrijving van de gezondheidssituatie van de bevolking. 80% van de nota s baseert de beschrijving op epidemiologische analyse. Wmo - beleid 35% van de nota s is een samenvoeging van het lokale gezondheidsbeleid en het aanpalende beleid voor uitvoering van de Wet Maatschappelijke Ontwikkeling (Wmo). 40% van de nota s gezondheidsbeleid verwijst naar een ander document waarin het Wmo beleid is beschreven. 25% van de nota s bevat geen link of verwijzing naar het Wmo beleid. Looptijd gezondheidsbeleid De meeste gemeenten hanteren een looptijd van 4 jaar voor het gemeentelijke gezondheidsbeleid. Dat is gelijk aan de voorgeschreven periode in de Wet Publieke Gezondheid (Wpg). Enkele gemeenten wijken daarvan af. De looptijd varieert bij die gemeenten van 2 tot en met 5 jaar. Voor de meeste gemeenten verloopt de geldigheid van het nota s aan het einde van 2015 (37,5%), 2016 (40%) of 2017 (17,5%). De geldigheid van 2 gemeentelijke nota s is niet duidelijk (5%) Inhoud Inhoudelijke taken In de artikelen 2, 5, 5a en 6 van de Wpg zijn de inhoudelijke taken opgesomd die in een gemeentelijke nota gezondheidsbeleid moeten worden beschreven. In de onderstaande tabel is het percentage gemeenten weergegeven die de desbetreffende taken hebben beschreven. Daaruit blijkt dat nota s veel aandacht besteden aan gezondheidsbevordering (95%), maar bijvoorbeeld weinig aan prenatale voorlichting aan aanstaande ouders (27,5%). 10/28 11/28

8 Tabel 1: Gemeenten (%) die inhoudelijke taken Wpg hebben beschreven Tabel 2: Leefstijl in nota s gezondheidsbeleid Artikel Onderwerp Percentages Leefstijl / speerpunten Percentages 2 Epidemiologische beschrijving lokale gezondheidssituatie 80% Schadelijk alcoholgebruik 92,5% Overgewicht 85% 2 Aandacht voor gezondheidsbevordering 95% 2 Medisch-milieukundige taken 45% 2 Technische hygiënezorg 35% 2 Psychosociale hulp bij rampen 32,5% 2 Prenatale voorlichting aanstaande ouders 27,5% 5 Jeugdgezondheidszorg 77,5% 5a Ouderengezondheid 57,5% 6 Infectieziektenbestrijding 47,5% Consistente aanpak Gemeenten beschrijven in de nota de gezondheidssituatie van de bevolking en een bijbehorende aanpak. Uit 85 procent van de nota s blijkt consistentie tussen de gesignaleerde problemen en de aanpak daarvan. Wel is opvallend dat de meest gesignaleerde gezondheidsproblemen zijn gerelateerd aan leefstijl. Landelijke nota Het Ministerie van VWS stelt in de landelijke nota gezondheidsbeleid Gezondheid Dichtbij (2011) 3 prioriteiten voor het gezondheidsbeleid vast. Dat zijn belangrijke aanknopingspunten voor het lokale gezondheidsbeleid. Het ministerie noemt prioriteiten voor preventie in de vorm van 5 speerpunten en 3 thema s. De (leefstijl)speerpunten zijn: overgewicht, diabetes, depressie, roken en schadelijk alcoholgebruik. De (beleids)thema s zijn: vertrouwen in gezondheidsbeleid, zorg en sport dichtbij in de buurt, en zelf beslissen over leefstijl. De speerpunten worden relatief vaak uitgewerkt in lokale nota s (72,5%). Dit is in tegenstelling tot de 3 thema s. Slechts 27,5% van de gemeenten noemt die thema s in hun nota. Leefstijl Leefstijl krijgt relatief veel aandacht in de lokale nota s gezondheidsbeleid. De meeste aandacht gaat uit naar het speerpunt schadelijk alcoholgebruik (92,5%). In onderstaande tabel is het volledige overzicht van de 5 (leefstijl)speerpunten weergegeven: Roken 72,5% Depressie 67,5% Diabetes 47,5% Planning en control In 20% van de nota s is een budget of begroting opgenomen om het gezondheidsbeleid uit te voeren. Het valt op dat naast de financiering van de GGD weinig extra budget beschikbaar is om het lokale gezondheidsbeleid uit te voeren, namelijk: enkele duizenden euro s per jaar. In 35% van de nota s is een projectplanning opgenomen waaruit blijkt wanneer welke activiteiten worden uitgevoerd. In 72,5% van de nota s is aangegeven dat de effecten van het uitgevoerde beleid worden gemonitord Integraliteit Samenwerking 40% van de Brabantse gemeenten stelt samen met één of meer buurgemeenten een nota gezondheidsbeleid op. Zij kiezen dus voor intergemeentelijke of regionale samenwerking. De aanleidingen zijn enerzijds overeenkomstige gezondheidsproblemen en anderzijds structurele samenwerking tussen gemeenten. Invloed van beleidssectoren In 30% van de nota s is systematisch beschreven welke beleidssectoren invloed hebben op de gezondheidssituatie. Jeugd en gezin wordt het meest genoemd als sector die invloed uitoefent op de gemeentelijke gezondheidssituatie. Daarnaast worden ook de sectoren werk en inkomen (15%) en onderwijs (10%) genoemd. Integrale beleidsvoorbereiding Ambtenaren volksgezondheid stellen meestal de nota gezondheid op. Zij worden geholpen door collega s van andere gemeenten als er een gezamenlijke nota gezondheidsbeleid wordt gemaakt. In slechts 12,5% van de gevallen is een collega van een andere afdeling betrokken bij de beleidsvoorbereiding vanuit het oogpunt van integraal beleid. Overigens adviseert de GGD wel regelmatig bij de opstelling van de nota. Andere organisaties worden nauwelijks geraadpleegd tijdens de opstelling van de nota. 12/28 13/28

9 Determinanten van gezondheid Gemeenten geven prioriteit aan verschillende determinanten van gezondheid. Deze determinanten kunnen worden ingedeeld in vier groepen van het Health Field Concept model van Lalonde 4. Dit model maakt op een eenvoudige manier duidelijk dat voor het effectief beïnvloeden van gezondheidsproblemen, beleid nodig is dat inspeelt op meer factoren. Deze zijn weergegeven in onderstaande tabel. Tabel 3: Determinanten van gezondheid De meest beschreven determinanten betreffen leefstijl. 72,5% van de gemeenten beschrijft ze in haar nota s. Biologische factoren, zoals leeftijd, geslacht en erfelijke factoren, worden in 65% van de nota s genoemd. Sociale omgeving wordt in 52,5% van de nota s genoemd. In bijna alle nota s gaat het dan om de determinant eenzaamheid. Determinanten van de fysieke omgeving worden in 25% van de nota s genoemd. Het betreft dan meestal brede onderwerpen, zoals verkeer en milieu. In 10% van de nota s wordt de kwaliteit en toegang tot gezondheidszorg genoemd. Waarde van gezondheid In geen enkele nota is een afweging van gezondheid beschreven ten opzichte van andere waarden, bijvoorbeeld ten opzichte van openbare orde en veiligheid, financiën of economische zaken. Uitvoering beleid De uitvoering van het gemeentelijke gezondheidsbeleid beperkt zich vooral tot informatie- en communicatieprojecten. Verder wordt in veel nota s aangegeven dat de GGD zorgdraagt voor de uitvoering van het beleid. De nota s beschrijven niet hoe de GGD dat doet. Verantwoordelijkheid De verantwoordelijkheid voor de inzet van beleidsinstrumenten en projecten ligt vooral bij de sectoren volksgezondheid (27,5%), jeugd en gezin (17,5%), sport en recreatie (15%), onderwijs (7,5%) en openbare orde en veiligheid (7,5%). De sectoren economische zaken, transport en infrastructuur, en ruimtelijke ordening worden niet genoemd. 4. Conclusies De nota s voldoen niet aan de wettelijke vereisten. In de meeste nota s worden maar enkele wettelijke taken beschreven. Individuele leefstijlfactoren en jeugdzorg worden meestal wel genoemd. De wettelijke taken infectieziektebestrijding, medisch-milieukundige taken, technische hygiënezorg, prenatale voorlichting en psychosociale hulp bij rampen komen in minder dan de helft van de nota s aan de orde. Mogelijk ligt dat aan eenzijdige aandacht voor leefstijl in de landelijke beleidsnota Gezondheid dichtbij van het ministerie van VWS. Veel gemeenten gebruiken die immers om hun lokale nota gezondheidsbeleid op te stellen. Een andere reden kan de introductie van de Wmo zijn. De Wmo richt zich vooral op zelfredzaamheid en participatie van burgers. Individuele leefstijl en jeugdzorg hebben daar in eerste opzicht meer mee te maken dan de andere wettelijke taken. In de meeste nota s is sprake van aansluiting tussen gezondheidsproblemen, beleidsprioriteiten en maatregelen. Hierbij valt wederom op dat de nota s zich beperken tot leefstijl en jeugdzorg. Een integrale blik op gezondheid ontbreekt. Prioriteiten en maatregelen zijn eenzijdig van aard. Dat geldt ook voor de afdelingen en organisaties die de maatregelen uitvoeren. Dat zijn de voor de hand liggende afdeling volksgezondheid en de GGD. Factoren als fysieke omgeving en kwaliteit en toegang tot gezondheidszorg worden weinig genoemd. Er wordt nauwelijks samengewerkt met afdelingen of organisaties van andere beleidssectoren. Gemeenten hebben slechts gedeeltelijk aandacht voor de landelijke prioriteiten preventie. De 5 speerpunten voor leefstijl worden meestal wel genoemd, maar de 3 beleidsthema s komen nauwelijks aan de orde. Deze thema s zijn: vertrouwen in gezondheidsbeleid, zorg en sport dichtbij in de buurt, en zelf beslissen over leefstijl. Mogelijk zijn de speerpunten voor leefstijl bekender bij gemeenten omdat ze ook al in de landelijke preventienota van 2006 voorkwamen. De drie thema s zijn voor het eerst genoemd in de landelijke nota van 2011 en misschien minder bekend. Andere beleidssectoren hebben nauwelijks invloed op het lokale gezondheidsbeleid. Ondanks de aanbeveling uit de landelijke nota Gezondheid dichtbij uit 2011 wordt gezondheid niet in samenhang aangepakt. Met andere woorden: er wordt geen integrale benadering gehanteerd. Voor een integrale benadering is de inzet van sectoren binnen en buiten de sector volksgezondheid van belang, zoals ruimtelijke ordening, veiligheid, onderwijs en arbeid. In Noord-Brabant wordt vooral de intensieve veehouderij in verband gebracht met gezondheidsproblemen of een negatieve gezondheidsbeleving. Ondanks de grote aandacht besteedt slechts 1 lokale nota gezondheidsbeleid daar aandacht aan. Omdat het beleid op dit punt bijna volledig ontbreekt kan bij juridische geschillen niet worden getoetst aan gezondheid. Er is immers geen lokaal beleid geformuleerd voor de relatie tussen gezondheid en veehouderij. 14/28 15/28

10 De GGD voert een groot deel van het lokale gezondheidsbeleid uit. Volgens artikel 14 van de Wpg hebben gemeenten de taak een GGD in stand te houden voor de uitvoering van taken op het gebied van de publieke gezondheidszorg. Dat wil overigens niet zeggen dat de GGD deze taken per se moet uitvoeren. Toch is dat wel de huidige praktijk. Als een gemeente zelf activiteiten uitvoert voor gezondheid dan zijn dat meestal kleine informatie- en communicatieprojecten. Naast het budget voor de instandhouding en activiteiten van de GGD is er nauwelijks geld beschikbaar voor de uitvoering van het lokale gezondheidsbeleid. De meeste gemeentelijke nota s gezondheidsbeleid zijn oppervlakkig. De nota s laten veel te wensen over op de onderbouwing en het actiegehalte. Geen enkele onderzochte nota voldoet aan de wettelijke eisen die aan een gemeentelijke nota wordt gesteld. Bij de vernieuwing van de nota s in de periode moet veel worden verbeterd. Verder moeten gemeenten veel meer actie ondernemen om burgers bij het beleid te betrekken. Door burgers goed erbij te betrekken ontstaat waarschijnlijk een integraler, completer en specifieker beleid. 5. Aanbevelingen Uit dit onderzoek blijkt dat lokale nota s gezondheidsbeleid nog flink verbeterd kunnen worden. Dat geldt zowel voor de inhoud als de integraliteit. Hieronder volgen een aantal aanbevelingen: 1. Gemeenten moeten meer aandacht besteden aan de uitvoering van alle wettelijke taken. Die staan in de Wpg en de landelijke nota van de minister van VWS. Samen leveren ze een volledig beeld op. De GGD en VNG kunnen helpen om deze wettelijke taken nader te omschrijven. Dat kan in de vorm van een handreiking voor gemeenten, maar ook met persoonlijke advisering. 2. Maak meer gebruik van gezondheidsprofielen en data op plaats- en wijkniveau. Het gezondheidsbeleid kan daarmee beter worden toegesneden op de plaatselijke omstandigheden. De GGD en het RIVM stellen veel data beschikbaar, zowel via adviseurs als websites. 3. Betrek burgers al in een vroeg stadium bij de totstandkoming van het lokale gezondheidsbeleid. De verzamelde data op plaats- en wijkniveau kunnen richtinggevend zijn voor de keuze van betrokkenen. Betrokkenheid van burgers draagt ook bij aan de legitimatie van het beleid dat de gemeenteraad vaststelt. 4. De gemeente kan de taken van de GGD beter specificeren in de nota. Vaak staat alleen in de nota dat de GGD zorgdraagt voor de uitvoering, maar niet wat ze doet. Door meer te specificeren, worden zowel gemeenten als de GGD zich er meer van bewust of de maatregelen passen bij de plaatselijke omstandigheden. 5. De landelijke nota gezondheidsbeleid dient integraal beleid en omgevingsfactoren te benadrukken. Het landelijke beleid van de minister van VWS is richtinggevend voor het lokale beleid. Het helpt als daarin aandacht wordt gevraagd voor een integrale aanpak en te benadrukken dat ook omgevingsfactoren, zoals veehouderij, industrie en verkeer belangrijk zijn voor gezondheid. 6. Gemeenten kunnen beter samenwerken in hun eigen organisatie. Door beter en meer met andere afdelingen samen te werken ontstaat een complementaire inzet om het beoogde resultaat te bereiken. 7. De Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) dient onderzoek te doen naar de kwaliteit van lokaal gezondheidsbeleid. Dit geeft mogelijk een impuls om het lokale gezondheidsbeleid te verbeteren. 16/28 17/28

11 Literatuurlijst 1. Dresen Y, Van Lonkhuijzen A, Kornalijnslijper N. Inhoud en kwaliteit nota s lokaal gezondheidsbeleid (2009). 2. Tubbing L, Harting J. Checklist IGB: schriftelijke vragenlijst met beknopte gebruiksaanwijzing (2014). 3. Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Gezondheid dichtbij: landelijke nota gezondheidsbeleid (2011). 4. Lalonde M. A New Perspective on the Health of Canadians (1974). 18/28 19/28

12 Bijlagen Bijlage 1: 1. Scoringslijst inhoud en kwaliteit nota s gezondheidsbeleid van Dresen et al. 2. Checklist integraal gezondheidsbeleid (IGB) van Tubbing en Harting. Scoringslijst inhoud en kwaliteit nota s gezondheidsbeleid (Dresen et al) 1. Wat is het volgnummer van de nota? 2. Wat is de titel van de nota? 3. Voor welke gemeente wordt de scoringslijst ingevuld? 4. Is de nota door de gemeenteraad vastgesteld? 5. Is het een lokale, regionale, kader- of kapstoknota? Meerdere antwoorden mogelijk 6. Wanneer heeft de gemeenteraad de nu van kracht zijnde nota vastgesteld? Onbekend 7. Bevat de nota een beschrijving van de gezondheidssituatie van de bevolking? 8. Is de beschrijving van de gezondheidssituatie gebaseerd op epidemiologische analyse? 9. Is het verzamelen en analyseren van de gegevens op een landelijke gelijkvormige wijze gebeurd? 10. Zijn er preventieprogramma s? 11. Is er afstemming in preventieprogramma s (bijv. met thuiszorg, CAD of andere partijen)? 12. Wordt in de nota aandacht besteed aan het bevorderen van medisch-milieukundige zorg? 13. Wordt in de nota aandacht besteed aan het bevorderen van technische hygiënezorg? 20/28 21/28

13 14. Wordt in de nota aandacht besteed aan psychosociale hulp bij rampen? 27. Bevat het plan van aanpak een begroting / budget? / Niet van toepassing 15. Wordt in de nota aandacht besteed aan prenatale voorlichting aan aanstaande ouders? 28. Is iedere activiteit in het plan van aanpak begroot? / Niet van toepassing 16. Wordt in de nota aandacht besteed aan infectieziektebestrijding? 29. Is in het plan van aanpak aangegeven wat wanneer gerealiseerd zal zijn? / Niet van toepassing 17. Wordt in de nota aandacht besteed aan de uitvoering van de jeugdgezondheidszorg? 30. Is de vorige nota gezondheidsbeleid geëvalueerd? / Onbekend 18. Is de beschreven gezondheidstoestand gebaseerd op de eigen lokale / regionale cijfers? 31. Worden de effecten van de gezondheidsnota gemonitord? / Onbekend 19. Zijn de beleidsprioriteiten gebaseerd op de eigen lokaal/regionaal geconstateerde gezondheidsproblemen? 20. Is er consistentie tussen de analyse van de lokale gezondheidsproblemen en de keuze van de aan te pakken gezondheidsproblemen? 21. Is er consistentie tussen de lokaal aangewezen groepen met gezondheidsachterstand / gezondheidsproblemen en de benoemde aandachtsgroepen van het lokale gezondheidsbeleid? 22. Is er consistentie tussen de gesignaleerde gezondheidsproblemen van een bepaalde bevolkingsgroep en de voorgestelde maatregelen? 23. Wordt aandacht besteed aan de uitvoerbaarheid van de maatregelen om de gezondheidsproblemen aan te pakken? 24. Zijn de beleidsdoelen in meetbare termen geformuleerd? 25. Is er ook een plan van aanpak (activiteitenplan of uitvoeringsprogramma)? / Onbekend 26. Sluit het plan van aanpak aan bij de inhoud van de nota? / Niet van toepassing 32. Is de gemeenteraad betrokken in de beleidsontwikkeling? / Onbekend 33. Zijn andere afdelingen van de gemeente(n) betrokken bij de beleidsontwikkeling? / Onbekend 34. Zijn gezondheids- en welzijnsorganisaties betrokken bij de beleidsontwikkeling? / Onbekend 35. Is het zorgkantoor of de zorgverzekeraar betrokken bij de beleidsvoorbereiding? / Onbekend 36. Is de doelgroep (cliënten / consumenten) betrokken bij de beleidsvoorbereiding? / Onbekend 37. Zijn overige belanghebbenden, zoals scholen of andere gemeenten, betrokken bij de beleidsvoorbereiding? / Onbekend 38. Gaat de gemeentelijke nota in op de landelijke prioriteit roken? 39. Gaat de gemeentelijke nota in op de landelijke prioriteit schadelijk alcoholgebruik? 40. Gaat de gemeentelijke nota in op de landelijke prioriteit overgewicht? 22/28 23/28

14 41. Gaat de gemeentelijke nota in op de landelijke prioriteit diabetes? Bijlage 2: 42. Gaat de gemeentelijke nota in op de landelijke prioriteit depressie? 43. Gaat de gemeentelijke nota in op de landelijke hoofdlijn vertrouwen in gezondheidsbescherming? 44. Gaat de gemeentelijke nota in op de landelijke hoofdlijn zorg en sport dichtbij in de buurt? 45. Gaat de gemeentelijke nota in op de landelijke hoofdlijn zelf beslissen over leefstijl? 46. Wordt het gezondheidsbeleid afgestemd met andere gemeentelijke beleidsonderwerpen? Bijvoorbeeld: wonen, werken, verkeer, sociale zaken, onderwijs, welzijn 47. Is er opgetrokken met de nota Wmo? Ja, samen in één nota / Ja, in aparte nota s / Nee / Onbekend 48. Wordt in de nota aandacht besteed aan mensen met een lage SES? 49. Wordt in de nota aandacht besteed aan OGGZ? 50. Wordt in de nota aandacht besteed aan preventie en curatie? Checklist integraal gezondheidsbeleid (Tubbing & Harting) 1. Wat is het volgnummer van de nota? 2. Wat is de titel van de nota? 3. Voor welke gemeente wordt de deelchecklist ingevuld? 4. Op welk niveau is de nota opgesteld? Kies het antwoord dat het meest van toepassing is. Eén antwoord mogelijk. Gemeentelijk / Intergemeentelijk / Sub regionaal / Regionaal / Provinciaal 5. Vanuit welke sector(en) is de nota opgesteld waarvoor het instrument wordt ingevuld? Meerdere antwoorden mogelijk Volksgezondheid (incl. preventie en zorg) Jeugd en gezin (incl. jongeren) Werk, inkomen en participatie (incl. integratie, armoede) Sport en recreatie Kunst en cultuur (incl. toerisme) Onderwijs Duurzaamheid (incl. klimaat, groen, energie, luchtkwaliteit) Openbare orde en veiligheid (incl. vergunningverlening) Economische zaken (incl. werkgelegenheid, ondernemerschap) Financiën (incl. begrotingen, financiële kaders) Transport en infrastructuur (incl. waterbeheer, luchthaven, ICT) Ruimtelijke ordening (incl. openbare ruimte) 6. Op welke beleidsperiode heeft de nota betrekking? Meerdere antwoorden mogelijk Zijn er aanvullende bronnen gebruikt? (bijv. budgetten, inspraakrapporten en/of uitvoeringsnota s) Let op! Het gaat hier niet om nota s van niet-gezondheidssectoren. Ja (naar volgende vraag) / Nee (volgende vraag overslaan) 8. Vermeld per aanvullende bron de titel, het onderwerp, rechtsgebied (gemeente(n)/(sub)regio) en beleidsperiode waarop de aanvullende bron betrekking heeft. Bijv. Alcohol, gemeente, Boxmeer, In hoeverre beschrijft de nota de determinanten van de lokale gezondheidssituatie? Eén antwoord mogelijk Systematisch: consequent beschreven / Meestal: bij de meeste nota s beschreven / Incidenteel: bij enkele thema s beschreven / Niet: bij geen enkel thema beschreven 24/28 25/28

15 10. Welke (combinatie van) determinanten van de lokale gezondheidssituatie beschrijft de nota in het bijzonder? Meerdere antwoorden mogelijk Persoonlijke kenmerken (leeftijd, geslacht en erfelijke factoren) / Individuele leefstijlfactoren (gedrag en motivatie) / Sociale omgeving (familiale, sociale, werkgerelateerde en gemeenschapsinvloeden) / Fysieke leefomgeving (leef- en werkomstandigheden) / Macrofactoren (sociaaleconomische, culturele en politieke factoren) / Kwaliteit van en toegang tot zorg / Geen 11. In hoeverre beschrijft de nota welke sectoren en organisaties invloed hebben op de lokale gezondheidssituatie? Eén antwoord mogelijk Systematisch: consequent beschreven / Meestal: bij de meeste thema s beschreven / Incidenteel: bij enkele thema s beschreven / Niet: bij geen enkel thema beschreven 12. Voor welke gemeentelijke beleidssectoren noemt de nota deze invloed in het bijzonder? Meerdere antwoorden mogelijk Jeugd en gezin (incl. jongeren) Werk, inkomen en participatie (incl. integratie, armoede) Sport en recreatie Kunst en cultuur (incl. toerisme) Onderwijs Duurzaamheid (incl. klimaat, groen, energie, luchtkwaliteit) Openbare orde en veiligheid (incl. vergunningverlening) Economische zaken (incl. werkgelegenheid, ondernemerschap) Financiën (incl. begrotingen, financiële kaders) Transport en infrastructuur (incl. waterbeheer, luchthaven, ICT) Ruimtelijke ordening (incl. openbare ruimte) Geen 13. Voor welke organisatietypen noemt de nota deze invloed in het bijzonder? Meerdere antwoorden mogelijk Politiek-bestuurlijk (bijv. politieke partij, college van B&W) Ambtelijk apparaat (bijv. gemeentelijke beleidsafdelingen, GGD) Semioverheid (organisatie onder nauw toezicht en/of financiering van overheid, bijv. school, ziekenhuis) Maatschappelijke organisaties (onafhankelijke particuliere organisatie zonder winstoogmerk, bijv. verenigingen, stichtingen) Bedrijven (particuliere organisatie met winstoogmerk) Burgers (georganiseerd of ongeorganiseerd) Geen 14. In hoeverre beschrijft de nota op welke gezondheidsdeterminanten het beleid zich richt? Eén antwoord mogelijk Systematisch: consequent beschreven / Meestal: bij de meeste thema s beschreven / Incidenteel: bij enkele thema s beschreven / Niet: bij geen enkel thema beschreven 15. Van welke (combinatie van) determinanten in het bijzonder beschrijft de nota dat het beleid zich daarop richt? Meerdere antwoorden mogelijk Persoonlijke kenmerken (leeftijd, geslacht en erfelijke factoren) Individuele leefstijlfactoren (gedrag en motivatie) Sociale omgeving (familiale, sociale, werkgerelateerde en gemeenschapsinvloeden) Fysieke omgeving (leef- en werkomstandigheden) Macrofactoren (sociaaleconomische, culturele en politieke factoren) Kwaliteit van en toegang tot zorg Geen 16. In hoeverre beschrijft de nota welke beleidsinstrumenten worden ingezet? Eén antwoord mogelijk Systematisch: consequent beschreven / Meestal: bij de meeste thema s beschreven / Incidenteel: bij enkele thema s beschreven / Niet: bij geen enkel thema beschreven 17. Van welk type beleidsinstrumenten beschrijft de nota de inzet in het bijzonder? Meerdere antwoorden mogelijk Informatie- en communicatie-instrumenten (bijv. voorlichtingsfolder) Financieel-economische instrumenten (bijv. vergunnen, verplichten) Handhavingsinstrumenten (bijv. inspecteren, afdwingen) Faciliterende instrumenten (dienstverlening en voorzieningen) Procesinstrumenten (voor beleidsontwikkeling en -implementatie) Geen 18. In hoeverre beschrijft de nota welke sectoren en organisaties voor de inzet van beleidsinstrumenten verantwoordelijke zijn? Eén antwoord mogelijk Systematisch: consequent beschreven / Meestal: bij de meeste thema s beschreven / Incidenteel: bij enkele thema s beschreven / Niet: bij geen enkel thema beschreven 19. Welke gemeentelijke beleidssectoren benoemt de nota in het bijzonder als verantwoordelijk voor de inzet van beleidsinstrumenten? Meerdere antwoorden mogelijk Volksgezondheid (incl. preventie en zorg) Jeugd en gezin (incl. jongeren) Werk, inkomen en participatie (incl. integratie, armoede) Sport en recreatie Kunst en cultuur (incl. toerisme) Onderwijs Duurzaamheid (incl. klimaat, groen, energie, luchtkwaliteit) Openbare orde en veiligheid (incl. vergunningverlening) Economische zaken (incl. werkgelegenheid, ondernemerschap) Financiën (incl. begrotingen, financiële kaders) Transport en infrastructuur (incl. waterbeheer, luchthaven, ICT) Ruimtelijke ordening (incl. openbare ruimte) Geen 20. Welke organisatietypen benoemt de nota in het bijzonder als verantwoordelijk voor de inzet van beleidsinstrumenten? Meerdere antwoorden mogelijk Politiek-bestuurlijk (bijv. politieke partij, college van B&W) Ambtelijk apparaat (bijv. gemeentelijke beleidsafdelingen, GGD) Semioverheid (organisatie onder nauw toezicht en/of financiering van overheid, bijv. school, ziekenhuis) Maatschappelijke organisaties (onafhankelijke particuliere organisatie zonder winstoogmerk, bijv. verenigingen, stichtingen) Bedrijven (particuliere organisatie met winstoogmerk) Burgers (georganiseerd of ongeorganiseerd) Geen 21. In hoeverre beschrijft de nota op welke wijze gezondheidsbeleid van invloed is op de beleidsdoelen van andere sectoren? Eén antwoord mogelijk Systematisch: consequent beschreven / Meestal: bij de meeste thema s beschreven / Incidenteel: bij enkele thema s beschreven / Niet: bij geen enkel thema beschreven 26/28 27/28

16 22. Voor welke gemeentelijke beleidssectoren beschrijft de nota deze invloed in het bijzonder? Meerdere antwoorden mogelijk Jeugd en gezin (incl. jongeren) Werk, inkomen en participatie (incl. integratie, armoede) Sport en recreatie Kunst en cultuur (incl. toerisme) Onderwijs Duurzaamheid (incl. klimaat, groen, energie, luchtkwaliteit) Openbare orde en veiligheid (incl. vergunningverlening) Economische zaken (incl. werkgelegenheid, ondernemerschap) Financiën (incl. begrotingen, financiële kaders) Transport en infrastructuur (incl. waterbeheer, luchthaven, ICT) Ruimtelijke ordening (incl. openbare ruimte) Geen 23. In hoeverre beschrijft de nota hoe beleid van de gezondheidssector en andere sectoren elkaar versterken? Eén antwoord mogelijk Systematisch: consequent beschreven / Meestal: bij de meeste thema s beschreven / Incidenteel: bij enkele thema s beschreven / Niet: bij geen enkel thema beschreven 24. Van welke gemeentelijke beleidssectoren beschrijft de nota deze versterking in het bijzonder? Meerdere antwoorden mogelijk Jeugd en gezin (incl. jongeren) Werk, inkomen en participatie (incl. integratie, armoede) Sport en recreatie Kunst en cultuur (incl. toerisme) Onderwijs Duurzaamheid (incl. klimaat, groen, energie, luchtkwaliteit) Openbare orde en veiligheid (incl. vergunningverlening) Economische zaken (incl. werkgelegenheid, ondernemerschap) Financiën (incl. begrotingen, financiële kaders) Transport en infrastructuur (incl. waterbeheer, luchthaven, ICT) Ruimtelijke ordening (incl. openbare ruimte) Geen 25. Beschrijft de nota een afweging van gezondheid als waarde ten opzichte van andere waarden? Eén antwoord mogelijk 26. Voor welke andere waarden beschrijft de nota deze afweging in het bijzonder? Meerdere antwoorden mogelijk Biodiversiteit / Cultureel erfgoed / Duurzaamheid / Economische groei / Gelijke kansen / Onderwijs / Leefbaarheid / Mobiliteit / Veiligheid / Geen / Andere: 27. Algemene toelichting op uw scores deelchecklist. 28/28

17 Brabantlaan 1 Postbus MC s-hertogenbosch Telefoon (073) Fax (073) provincie@noordbrabant.nl