Werkblad beschrijving interventie

Transcriptie

1 Werkblad beschrijving interventie Training Meer Zelfvertrouwen Gebruik de handleiding bij dit werkblad of Contact NJi Contact NCJ Contact RIVM Gert van den Berg Trudy Dunnink Sandra van Dijk De Erkenningscommissie Interventies is een landelijke en onafhankelijke commissie die de kwaliteit en effectiviteit van interventies beoordeelt voor jeugdzorg, jeugdgezondheidszorg, jeugdwelzijnswerk, ontwikkelingsstimulering, gezondheidsbevordering en preventie. De commissie is ingesteld en wordt secretarieel ondersteund door het Nederlands Jeugdinstituut, Nederlands Centrum Jeugdgezondheid en RIVM Centrum Gezond Leven. 1

2 Achtergrondgegevens Ontwikkelaar / licentiehouder van de interventie Naam (Post)adres Postcode Plaats Telefoon Fax Website (van de interventie) W. Willems Context onderdeel van de Parnassia Bavo Groep Lijnbaan VA Den Haag w.willems@contex.nl Contactpersoon Vul hier de contactpersoon voor de interventie in, wanneer deze afwijkt van de ontwikkelaar of licentiehouder Naam (Post)adres Postcode Plaats Telefoon Fax A.M. Willemse Lijnbaan VA Den Haag a.willemse@context.nl Onderstaande in te vullen door Nederlands Jeugdinstituut /RIVM Documentatie voor de erkenningscommissie De volgende documentatie wordt in viervoud toegestuurd aan de erkenningscommissie: Aangekruiste documenten worden na de beoordeling geretourneerd. Deelcommissie Aankruisen welke deelcommissie de interventie zou moeten beoordelen. Documentnummer 1. Interventiebeschrijving Deelcommissie I. jeugdzorg, psychosociale en pedagogische preventie Deelcommissie II. jeugdgezondheidszorg, preventie en gezondheidsbevordering Deelcommissie III. ontwikkelingsstimulering, onderwijsgerelateerde hulpverlening en jeugdwelzijn Deelcommissie IV preventie en gezondheidsbevordering voor volwassenen en ouderen 2

3 Voor u begint Check met behulp van onderstaande lijst of u alle vereiste informatie op het werkblad kunt invullen. Als u één of meer vragen met nee moet beantwoorden, maakt uw interventie geen kans op erkenning door de erkenningscommissie. Uw interventie moet eerst verder ontwikkeld worden. Neem bij twijfel contact op met het Nederlands Jeugdinstituut of RIVM (zie voorblad). De vraagnummers in de checklist corresponderen met de onderdelen van de beschrijving op dit werkblad en met de erkenningscriteria. Op de websites van het Nederlands Jeugdinstituut en van RIVM vindt u een meer uitgebreide lijst van de criteria voor erkenning en een toelichting daarop. Criteria voor erkenning op Niveau I: theoretisch goed onderbouwd Vraag 1 Is de aard, ernst, omvang of spreiding van het probleem of risico waar de interventie zich op richt duidelijk omschreven? X Ja Nee Vraag 2 Zijn er concrete doelen, zo nodig onderscheiden in einddoelen en voorwaardelijke doelen? X Ja Nee Vraag 3.1 Bevat de documentatie een definitie van de doelgroep met relevante kenmerken? X Ja Nee Vraag 4.1 Bevat de methodiek een handleiding of protocol waarin de benodigde handelingen, de volgorde ervan, de duur van de interventie, de frequentie en intensiteit van de contacten en materialen zijn vastgelegd? X Ja Nee Vraag 4.2 Zijn de verschillende onderdelen van de interventie beschreven op het niveau van concrete activiteiten? X Ja Nee Vraag 5 Is duidelijk wat de benodigde materialen, waaronder een Nederlandstalige handleiding of protocol, zijn en waar deze materialen verkrijgbaar zijn? X Ja Nee Vraag 6 Is een analyse gemaakt van met het probleem samenhangende factoren (oorzaken, directe en indirecte risico- en beschermingsfactoren)? X Ja Nee Is er een theoretische onderbouwing gegeven waarin de doelgroep, de doelen en de methodiek (de werkzame factoren) verantwoord worden op basis van de probleemanalyse? X Ja Nee Is duidelijk hoe de doelgroep, doelen en methodiek onderling op elkaar aansluiten? X Ja Nee Vraag 8 Is de interventie overdraagbaar, bijvoorbeeld door een systeem van trainingen, begeleiding, registratie, licenties, een overdrachtsprotocol, website, helpdesk of eerdere ervaringen? X Ja Nee Overige Is bekend wie de ontwikkelaar, licentiehouder is en wie de uitvoerende en of ondersteunende organisaties zijn? X Ja Nee 3

4 Samenvatting Het is handig de samenvatting als laatste in te vullen. Gebruik voor de samenvatting als geheel maximaal 600 woorden. Beschrijf hoofddoel(en) of meest karakteristieke (sub)doelen van de interventie. Doel Het doel van de Training Meer Zelfvertrouwen is het vergroten van het zelfvertrouwen van de deelnemers, door hen te helpen een realistischer zelfbeeld te creëren en vaardigheden in te zetten die zelfwaardering bevorderen. Einddoel: Deelnemers aan de cursus hebben na de training een realistisch zelfbeeld en meer vertrouwen in het eigen kunnen. Subdoelen: 1) Verminderen van ongunstig oordelen over de eigen persoon (onrealistisch zelfbeeld) en het vergroten van positieve zelfwaardering 2) Vergroten van kennis over en toepassen van vaardigheden die zelfvertrouwen versterken: - bewustwording van lichaamshouding en de invloed daarvan op de eigen persoon en anderen - het toepassen van positieve zelfbekrachtiging - het stellen van concrete en haalbare doelen - het versterken van communicatieve vaardigheden Noem de doelgroep waarop de interventie direct gericht is. Beschrijf de structuur en de inhoud van de interventie. Doelgroep De Training Meer Zelfvertrouwen is bedoeld voor volwassen mannen en vrouwen die hun zelfvertrouwen willen vergroten. Aanpak De Training Meer Zelfvertrouwen is een groepstraining voor vier tot twaalf deelnemers. De training bestaat uit vijf wekelijkse bijeenkomsten van twee uur en wordt door een preventiewerker begeleid. Naast de bijeenkomsten besteden deelnemers ongeveer 1 uur per week aan huiswerkopdrachten. Ter ondersteuning van de training bijeenkomsten en de huiswerkopdrachten werken de deelnemers met een cursusboek. De bijeenkomsten kennen de volgende onderdelen: - Inleiding en bespreken van huiswerk - Theoretische toelichting en oefening - Pauze - Theoretische toelichting en oefening - Bespreken huiswerk en korte evaluatie - Afsluiting. In ieder van de vijf bijeenkomsten wordt aandacht besteed aan onderwerpen die een realistisch zelfbeeld en zelfvertrouwen bevorderen: 1e bijeenkomst: Introductie, kennismaking en bewustwording 2e bijeenkomst: Denkfouten, lichaamshouding en het stellen van doelen 3e bijeenkomst: Plan van aanpak, pepzinnen en nuanceren 4e bijeenkomst: Doelen, normen en communicatievaardigheden 5e bijeenkomst: Doelen, aanvullende tips, hoe nu verder 4

5 Tijdens de bijeenkomsten is er aandacht voor de theorie in de vorm van psycho-educatie met als doel de deelnemers inzicht te geven in de achtergrond van het probleem en oplossingen hiervoor. Daarnaast leren deelnemers door middel van verschillende werkvormen (zelfreflectie, lichaamswerk, plenaire en partner oefeningen) vaardigheden om hun zelfvertrouwen te vergroten. De huiswerk opdrachten dragen bij aan het uitvoeren van de nieuwe vaardigheden in de eigen context. De training wordt uitgevoerd door de preventieve GGz. Uitvoering in de eerste lijn (Algemeen Maatschappelijk Werk, gezondheidscentrum) is goed mogelijk. Geef aan of er een handleiding en ander materiaal is. Beschrijf concluderend de resultaten van Nederlands effectonderzoek, buitenlands effectonderzoek en procesevaluaties van de interventie in maximaal 200 woorden. Materiaal -Trainingsmap voor deelnemers met ondersteunende informatie en huiswerk opdrachten -Handleiding voor begeleiders met een planning per bijeenkomst, inleidingen voor de meeste thema s en oefeningen die ingezet kunnen worden om vaardigheden van de deelnemers te trainen -Ondersteunende materialen bij de oefeningen voor de begeleiders Onderzoek Intern is tevredenheidonderzoek gedaan met vragenlijsten aan het einde van de interventie. De tevredenheid met de interventie is goed. Op een schaal van 0 tot 10 krijgt de interventie gemiddeld een 8.4. Er is geen Nederlands onderzoek naar de effectiviteit van de interventie. Meld als er geen onderzoek is: Er zijn geen studies voorhanden. 5

6 Beschrijving voor erkenning op niveau I: theoretisch goed onderbouwd A. Interventiebeschrijving: probleem, doelgroep, doel, aanpak, materialen en uitvoering 1. Risico- of probleemomschrijving Geef aan wat het probleem of het risico is waarop de interventie zich richt. Beschrijf de aard, ernst, omvang en spreiding van het probleem, en de gevolgen bij niet ingrijpen. Als deze informatie er niet is, geef dat dan ook aan. Maximaal 400 woorden. Onder zelfvertrouwen wordt de zelfevaluatie van een persoon verstaan; de houding of attitude ten opzichte van zichzelf (Rosenberg, 1979; Leary, Tambor, Terdal, & Downs, 1995). Van belang is dat deze zelfevaluatie subjectief is: zo kan veel zelfvertrouwen wijzen op een accurate en evenwichtige waardering voor de eigen persoon, successen en competenties, maar het kan ook verwijzen naar een onterecht gevoel van superioriteit ten opzichte van anderen. Op dezelfde manier kan een tekort aan eigenwaarde het resultaat zijn van nauwkeurige, goed onderbouwde kennis over de eigen persoon of een vervormd, zelfs pathologisch, gevoel van minderwaardigheid (Baumeister et al., 2003). Er zijn geen exacte cijfers beschikbaar hoeveel mensen een gebrek aan zelfvertrouwen hebben. In het algemeen kan wel gezegd worden dat mannen en vrouwen dezelfde ontwikkeling in hun zelfvertrouwen hebben. Voor beide groepen geldt dat het zelfvertrouwen relatief hoog is in de kindertijd, afneemt in de adolescentie, waarna het tijdens de volwassenheid weer stijgt. Na de 60 jaar neemt het zelfvertrouwen weer af (Huang, 2010; Robins & Trzesniewski, 2005). Mannen hebben meer zelfvertrouwen dan vrouwen (Robins & Trzesniewski, 2005). Ook blijkt er een kleine maar significante samenhang te zijn tussen een hoge sociaaleconomische status (SES) en zelfvertrouwen (Twenge, & Campbell, 2002). Daarnaast lijken er ook culturele verschillen te zijn. Onderzoek uit met name Japan laat zien dat collectivistische culturen minder belang hechten aan individueel zelfvertrouwen als dat in de Westerse culturen het geval is (Heine et al., 1999). De invloed van zelfvertrouwen op gedrag en gevoel is groot. Wie over voldoende zelfvertrouwen beschikt, is in staat zichzelf onvoorwaardelijk te accepteren en te waarderen en heeft het gevoel de controle over zijn leven in eigen handen te hebben (Guindon, 2002). Bij kinderen lijken hogere niveaus van zelfwaardering de groei in sociaal-emotioneel functioneren prospectief te voorspellen (Verschueren, Buyck, & Marcoen, 2001) terwijl het bij oudere volwassenen gerelateerd is aan een verminderde kans op sterfte (O'Connor & Vallerand, 1998). Op basis van een literatuuronderzoek, komen Pyszczynski et al (2004) op vijf verschillende functies van zelfvertrouwen, waarvan met name voor de eerste twee veel ondersteuning is: 1) Het minimaliseren van sociale afwijzing (Sociometer theorie) 6

7 Volgens de sociometer theorie voelt ieder mens een noodzaak om erbij te horen, en wordt zelfvertrouwen gezien als de (psychologische) indicator daarvan (Leary & Baumeister, 2000; Leary et al., 1995). De mate van zelfvertrouwen wordt gebruikt als graadmeter voor sociale acceptatie en weerspiegelt percepties van het gevoel om er bij te horen. Het monitoren van zelfvertrouwen is daarom van belang, omdat een groot gevoel van zelfvertrouwen de mate van sociale acceptatie weergeeft. Wanneer dit nodig is kan men eventueel op zoek te gaan naar situaties die het zelfvertrouwen kunnen vergroten (Leary & Baumeister, 2000). Onderzoek geeft ondersteuning aan de sociometer theorie, in die zin dat de negatieve emoties die voortvloeien uit sociale afwijzing gepaard gaan met daling in state zelfvertrouwen (Gailliot & Baumeister, 2007; Leary et al., 1995; Leary et al., 2006). 2) Ter bescherming tegen de angst die mensen kunnen hebben bij het vooruitzicht van de dood (Terror Management Theorie) Volgens de Terror Management Theorie (TMT) hebben mensen een diepgewortelde angst voor de dood (Greenberg, Pyszczynski, & Solomon, 1986; Solomon et al., 1991). Twee belangrijke mechanismen om zich tegen deze angst te beschermen zijn het cultureel wereldbeeld en zelfwaardering. Het culturele wereldbeeld geeft een gevoel van zekerheid, veiligheid en een vorm van symbolische onsterfelijkheid. Door te voldoen aan de waarden en normen van een cultuur zorgen mensen er voor dat ze deel uitmaken van een groter geheel wat vele generaties zal overleven. De twee afweermechanismen zijn aan elkaar gerelateerd; om het zelfvertrouwen te vergroten moet men aan het culturele wereldbeeld voldoen. Mensen met veel zelfvertrouwen hebben het gevoel dat ze voldoen aan het culturele wereldbeeld, op deze manier verzekeren ze zich van een symbolische onsterfelijkheid (reïncarnatie, een plaats in de hemel, of het leveren van een bijdrage aan de wereld). Aan de andere kant voelen mensen met een lage zelfwaardering dat ze minder goed voldoen aan de eisen die de cultuur aan hen stelt. Deze mensen zijn daarom minder goed bestand tegen de angst voor de dood (Greenberg et al., 1992). 3) Een manier voor een persoon om dominant te blijven in relaties. 4) Het is inherent noodzakelijk voor mensen om een goed gevoel over zichzelf te hebben voor het behoud van geestelijk welzijn en een positieve stemming 5) Het motiveert mensen om hun doelen te bereiken - een hoge zelfwaardering leidt tot coping en lage zelfwaardering leidt tot vermijding van lastige situaties Ondanks hun zeer verschillende theoretische perspectieven, verwijzen de vijf functies allen naar het belang van voldoende zelfvertrouwen. Dit leidt tot positieve emoties, verminderde angst, een gevoel van veiligheid en controle over gebeurtenissen en kan motiveren bij het behalen van doelen. Aan de andere kant leidt een gebrek aan zelfwaardering tot gevoelens van waardeloosheid, schaamte, verdriet en boosheid, waardoor mensen het gevoel hebben kwetsbaar te zijn voor sterfte of sociale afwijzing of zich niet in staat voelen om met stressvolle gebeurtenissen in het leven om te gaan (Crocker & Park, 2004). 7

8 Diverse studies suggereren dat een laag zelfbeeld gerelateerd is aan een breed scala van problematische uitkomsten en ervaringen zoals tiener zwangerschap, slachtofferschap, moeite met het vormen van betekenisvolle relaties, betrokkenheid bij antisociaal gedrag en middelengebruik (Dubois & Flay, 2004). Baumeister et al (2003) daarentegen laten zien dat een gebrek aan zelfvertrouwen aan minder problemen ten grondslag ligt dan algemeen wordt aangenomen. Wel is een gebrek aan zelfvertrouwen een risicofactor voor de ontwikkeling en duur van veel psychische problemen (Schmitz, Kugler and Rollnik, 2003; Stice, 2002). Een lage zelfwaardering is een belangrijke risicofactor voor depressie, vooral in stressvolle situaties. De jaar prevalentie van stemmingsstoornissen in Nederland is 6.1% (de Graaf, ten Have & van Dorsselaer, 2010). Een laag gevoel van eigenwaarde is daarnaast ook een risico factor die kan bijdragen aan eetstoornissen, vooral boulimia. De incidentie van boulimia nervosa wordt geschat op 6,5 per (Van Son et al., 2006). De incidentie van boulimia is nog onbekend (Dingemans et al., 2002). Weinig zelfvertrouwen is tot slot een voorspeller van terugval na behandeling van geestelijke gezondheidsproblemen (Korrelboom et al., 2011). 2. Doel van de interventie Wat is het doel van de interventie? Beschrijf de einddoelen en eventuele sub- of voorwaardelijke doelen zo concreet mogelijk en bij voorkeur SMART (specifiek, meetbaar, acceptabel, realistisch en tijdgebonden). Het doel van de Training Meer Zelfvertrouwen is het vergroten van het zelfvertrouwen van de deelnemers, door hen te helpen een realistischer zelfbeeld te creëren en vaardigheden in te zetten die zelfwaardering bevorderen. Einddoel: Deelnemers aan de cursus hebben na de training een realistisch zelfbeeld en meer vertrouwen in het eigen kunnen. Subdoelen: 1) Verminderen van ongunstig oordelen over de eigen persoon (onrealistisch zelfbeeld) en het vergroten van positieve zelfwaardering 2) Vergroten van kennis over en toepassen van vaardigheden die zelfvertrouwen versterken: - bewustwording van lichaamshouding en de invloed daarvan op de eigen persoon en anderen - het toepassen van positieve zelfbekrachtiging - het stellen van concrete en haalbare doelen - het versterken van communicatieve vaardigheden Wat is de einddoelgroep van de hier beschreven interventie? Noem ook een eventuele intermediaire doelgroep. Geef een zo precies mogelijke beschrijving van relevante kenmerken van de doelgroep waarop de interventie zich direct richt. 3.1 Voor wie is de interventie bedoeld? De Training Meer Zelfvertrouwen is bedoeld voor volwassen mannen en vrouwen die hun zelfvertrouwen willen vergroten. 3.2 Indicatie- en contra-indicatiecriteria 8

9 Beschrijf indicatie- en contraindicatiecriteria indien van toepassing (indien van toepassing kunnen deze criteria vereist zijn voor erkenning; zie handleiding). Meld ook hoe de doelgroep wordt geselecteerd. Noem eventueel gebruikte selectieinstrumenten en vereiste scores. Inclusiecriteria: zich herkennen in problemen met zelfvertrouwen kunnen functioneren in een groep gemotiveerd zijn voor deelname Exclusiecriteria: sterk op de voorgrond staande problemen die de concentratie en/of het functioneren in een groep belemmeren, bijv. actuele crisis, verslaving lees en taalproblemen (onvoldoende beheersing van het Nederlands) De deelnemers worden geworven door middel van advertenties in de regionale pers, informatie op de website van Context of door verwijzing vanuit eerste lijn of tweedelijns GGz. Ook mond tot mond reclame zorgt voor toestroom van deelnemers naar de training. Daarnaast biedt Context ook een workshop Meer Zelfvertrouwen aan van 2 uur in de wijk, dichtbij in gezondheidscentra of bij het welzijnswerk. Deelnemers aan deze workshop die behoefte hebben om hun kennis over dit thema verder te verdiepen kunnen ook doorstromen naar de Training Meer Zelfvertrouwen. Het ervaren gebrek aan zelfvertrouwen is hierbij een subjectief oordeel van de deelnemer zelf, mensen melden zich aan voor deelname wanneer ze van zichzelf vinden dat ze te weinig zelfvertrouwen hebben. Tijdens een kort kennismakingsgesprek wordt een verdere indicatie van de problematiek gesteld met behulp van het standaard intakeformulier van Context preventie. Daarnaast wordt een gestandaardiseerde vragenlijst afgenomen, de MHI-5 (Berwick et al., 1991). Aan de hand van vijf vragen wordt een score tussen de 0 en 100 punten toegekend voor de geestelijke gezondheidstoestand. Een score van 60 punten of minder kan beschouwd worden als een indicatie van een slechte geestelijke gezondheid. Op basis van beide vragenlijsten en de vraag van de client of verwijzer, bepaalt een preventiewerker of iemand al dan niet kan deelnemen. Personen met ernstige problematiek kunnen op dit moment gericht worden doorverwezen naar passende zorg. Geef aan of de interventie uitsluitend, mede of niet bedoeld is voor (specifieke) migrantengroepen en voor welke. Geef ook aan of er speciale aanpassingen of voorzieningen voor deze groepen zijn. 3.3 Toepassing bij migranten De interventie is niet speciaal ontwikkeld voor migrantengroepen. De methode heeft verder geen speciale faciliteiten (zoals vertaalde schriftelijke instructies of tolken) om migrantengroepen in het bijzonder te kunnen bedienen. Meld indien niet bekend of niet van toepassing: De interventie is niet speciaal ontwikkeld voor migrantengroepen. Meld indien niet bekend of niet van toepassing: Het programma heeft geen speciale faciliteiten (zoals vertaalde schriftelijke instructies of tolken) om migrantengroepen in het bijzonder te kunnen bedienen. 9

10 4. Aanpak van de interventie Beschrijf de structuur en de opbouw van de interventie. Denk aan de gebruikelijke duur, indien van toepassing de frequentie en intensiteit van de contacten, de volgorde van de onderdelen, handelingen of stappen, en de setting waarin de interventie wordt uitgevoerd. 4.1 Opzet van de interventie De Training Meer Zelfvertrouwen is een groepstraining voor vier tot twaalf deelnemers. In de praktijk blijkt dat de training Meer Zelfvertrouwen voldoende toestroom van deelnemers kent, waardoor de groepen nagenoeg altijd compleet zijn. Na de werving en intake starten mensen zo snel mogelijk met de training. De training bestaat uit vijf wekelijkse bijeenkomsten van twee uur en wordt door een preventiewerker begeleid. Naast de bijeenkomsten besteden deelnemers ongeveer 1 uur per week aan huiswerkopdrachten. Ter ondersteuning van de training bijeenkomsten en de huiswerkopdrachten werken de deelnemers met een cursusboek. De bijeenkomsten kennen de volgende onderdelen: - Inleiding en bespreken van huiswerk - Theoretische toelichting en oefening - Pauze - Theoretische toelichting en oefening - Bespreken huiswerk en korte evaluatie - Afsluiting. De training wordt uitgevoerd door de preventieve GGz. Uitvoering in de eerste lijn (Algemeen Maatschappelijk Werk, gezondheidscentrum) is goed mogelijk. Wat gebeurt er concreet bij de uitvoering? Beschrijf hoe de onderdelen van de interventie worden ingevuld of uitgevoerd, zo nodig met enkele typerende voorbeelden. 4.2 Inhoud van de interventie In ieder van de vijf bijeenkomsten wordt aandacht besteed aan onderwerpen die een realistisch zelfbeeld en zelfvertrouwen bevorderen: 1e bijeenkomst: Introductie, kennismaking en bewustwording 2e bijeenkomst: Denkfouten, lichaamshouding en het stellen van doelen 3e bijeenkomst: Plan van aanpak, pepzinnen en nuanceren 4e bijeenkomst: Doelen, normen en communicatievaardigheden 5e bijeenkomst: Doelen, aanvullende tips, hoe nu verder Tijdens de bijeenkomsten is er aandacht voor de theorie in de vorm van psycho-educatie met als doel de deelnemers inzicht te geven in de achtergrond van het probleem en oplossingen hiervoor. Daarnaast leren deelnemers door middel van verschillende werkvormen (zelfreflectie, lichaamswerk, plenaire en partner oefeningen) technieken en vaardigheden om hun zelfvertrouwen te vergroten. De huiswerk opdrachten dragen bij aan het uitvoeren van de nieuwe vaardigheden in de eigen context. Voorbeeld: Bijeenkomst 2: Denkfouten, lichaamshouding en het stellen van doelen Doelstellingen van deze bijeenkomst: - Inzicht krijgen in voorwaardelijke zelfwaardering - Inzicht krijgen in denkfouten - Oefenen met het herkennen van denkfouten - Inzicht krijgen in de rol van lichaamshouding - Een doel stellen om aan te gaan werken 10

11 5. Materialen en links minuten 1 Welkom en terugblik Korte herhaling van de inhoud van bijeenkomst 1 ( zelfbeeld, zelfvertrouwen, min-nul-plus-spel, aarden en ademhaling) minuten 2 Bespreking huiswerk Bespreken van huiswerk opdrachten (p 8 en verder deelnemersmap) minuten 3 Theorie 2.1 & Opdracht 1: Voorwaardelijke zelfwaardering De theorie kort behandelen door de hoofdlijnen te schetsen. Hierbij wordt interactie gestimuleerd door deelnemers te laten reageren, om herkenning te vragen, door vragen te stellen etc. Geef de cursisten voor opdracht 1 eerst enkele minuten om na te denken en nadelen op te schrijven. Bespreek het vervolgens plenair minuten 4 Theorie 2.2/2.3 & Opdracht 2: Denkfouten Lees met de deelnemers de theorie over denkfouten door (blz. 24 en 25 deelnemersmap). Laat deelnemers opdracht 2 uitvoeren minuten 5 Pauze minuten 6 Oefening 1 & Opdracht 3: Lichaamshouding en mimiek Met deze oefening ervaren cursisten hoe bepaalde houdingen (slap (onzeker) of krachtig (zeker)) overkomt bij de ander én bij zichzelf minuten 7 Theorie 2.4: Waarom een doel stellen? Bespreek aan de hand van bladzijde 28 uit de deelnemersmap waarom het stellen van uitdagende doelen belangrijk is minuten 8 Theorie 2.5: Problemen lijken onoplosbaar, doelen onbereikbaar Bespreek de theorie waarom sommige doelen onbereikbaar lijken (valkuilen) minuten 9 Opdracht 4: Actielijst Deelnemers inventariseren welke doelen zij graag nog willen behalen in de toekomst 10 Huiswerk & Afsluiting Welke materialen zijn er en waar zijn deze verkrijgbaar? Noem ten minste de Nederlandse handleiding. Noem ook eventuele links naar relevante websites, rapporten of andere relevante bestanden. Vermeld -Trainingsmap voor deelnemers met ondersteunende informatie en huiswerk opdrachten -Handleiding voor begeleiders met een planning per bijeenkomst, inleidingen voor de meeste thema s en oefeningen die ingezet kunnen worden om vaardigheden van de deelnemers te trainen 11

12 eventueel ook of er aparte materialen zijn voor migranten en zo ja welke. -Ondersteunende materialen bij de oefeningen voor de begeleiders Deze informatie is aan te vragen bij Context, onderdeel Parnassia Bavo Groep, Lijnbaan 4, 2512VA, Den Haag 12

13 B. Onderbouwing van de interventie 6. Verantwoording: doelgroep, doelen en aanpak Geef aan hoe probleemanalyse, doel, doelgroep en methodiek op elkaar aansluiten. In uw betoog moet antwoord gegeven zijn op de volgende vragen (zie ook de handleiding bij dit werkblad): Probleemanalyse Wat zijn de factoren (determinanten) die het probleem beïnvloeden? Onderbouw dit met theorieën en/of onderzoeksliteratuur, een redenering (ratio) of een visie. Als u hiervoor gebruik maakt van een algemene theorie over gedragsverandering, maak dan aannemelijk dat deze van toepassing is op het probleem. Geef aan hoe deze factoren met elkaar samenhangen. Noem oorzakelijke, risico-, instandhoudende, verzachtende en /of beschermende factoren. Beïnvloedbare factoren Welke factoren zijn beïnvloedbaar? Laat dit alles zien met theorie/ studies of voorbeelden. Op welke veranderbare factoren richt de interventie zich? Onder zelfvertrouwen wordt de zelfevaluatie van een persoon verstaan; de houding of attitude ten opzichte van zichzelf (Rosenberg, 1979; Leary, Tambor, Terdal, & Downs, 1995). Hoewel veel onderzoek naar zelfvertrouwen betrekking heeft op de mate van (expliciete) zelfwaardering, hanteren onderzoekers vaak verschillende defniites van het begrip (Korrelboom et al., 2011). Het meest gebruikte onderscheid is tussen het trait zelfvertrouwen en state zelfvertrouwen (Leary et al., 1995). Trait zelfvertrouwen wordt beschouwd als het gemiddelde niveau van zelfwaardering door de tijd heen. State zelfvertrouwen wordt opgevat als de zelfwaardering op de korte termijn, die fluctueert rond het gemiddelde niveau van zelfwaardering in respons op belangrijke ervaringen, indrukken en gevoelens die zich op een bepaald moment voordoen (Leary et al., 1995). Over het algemeen is een tekort aan zelfvertrouwen terug te herleiden tot een aantal oorzaken. De belangrijkste invloeden op de mate van zelfwaardering van een persoon zijn ervaringen in de kindertijd en opvoedingsstijl van de ouders (Feiring & Taska, 1996). De mate van liefde, zorg, acceptatie en belangstelling van ouders tijdens de kindertijd en adolescentie spelen een belangrijke rol bij het opbouwen van het zelfvertrouwen van hun kind. Zij kunnen een kind onbewust beïnvloeden met hun eigen negatieve overtuigingen, problemen, of ontevreden houding tegenover het leven. Het bekritiseren van het kind zelf (in plaats van het gedrag) kan zorgen dat deze de kritiek internaliseert en het zelfvertrouwen verliest (Harter, 1998). Daarnaast hebben fysiek en in het bijzonder seksueel misbruik door ouders schadelijke en blijvende gevolgen (Gilbert et al., 2009). Op latere leeftijd wordt het zelfvertrouwen verder beïnvloed door de leefomgeving (zoals leeftijdsgenoten, negatieve ervaringen op school, het werk) (Hawker & Boulton, 2000; Zimmerman, 1997). Tot slot is de manier van denken die een persoon heeft van invloed op zijn zelfvertrouwen. Mensen met weinig zelfwaardering oordelen over het algemeen ongunstiger over hun eigen persoon (onrealistisch zelfbeeld), en benadrukken in hun vergelijking met anderen vaker tekortkomingen in fysieke kenmerken, prestaties en capaciteiten. Verbinding probleem analyse, doel, doelgroep en aanpak Gebaseerd op de eerder beschreven oorzaken van laag zelfvertrouwen, heeft Fennell (1998) een op de cognitieve theorie gebaseerd model ontwikkeld dat de link tussen een verlaagd zelfvertrouwen en geestelijke gezondheidsproblemen beschrijft (zie figuur 1). Het eerste deel van het model geeft aan dat een laag zelfbeeld meestal begint bij negatieve (vroege) ervaringen in de kindertijd, die beïnvloeden hoe wij onszelf zien. Deze ervaringen zorgen voor bepaalde negatieve kern overtuigingen over onszelf. Om het zelfvertrouwen toch te beschermen en te kunnen functioneren, worden zogenaamde assumpties (denkfouten) ontwikkeld. Deze regels en uitgangspunten beïnvloeden ons gedrag, maar zijn uiteindelijk disfunctioneel omdat ze de negatieve kern overtuigingen in stand houden. Door volgens de disfunctionele assumpties te leven is het mogelijk je goed te voelen over jezelf, ondanks een laag niveau van trait zelfvertrouwen. Het tweede deel van dit model laat zien dat op een bepaald punt in ons leven, stressvolle situaties zullen voorkomen die het moeilijk maken om aan onze regels en veronderstellingen te voldoen. Wanneer de regels worden verbroken, worden de negatieve kernovertuigingen geactiveerd en leidt dit tot negatieve voorspellingen. Dit negatieve denkpa- 13

14 Verbinding probleemanalyse, doel, doelgroep en aanpak Kan het doel met de gekozen aanpak worden bereikt? Maak dit aannemelijk aan de hand van studies en /of ervaringen. Laat zien dat de doelgroep aansluit bij de probleemanalyse. Werkzame factoren /mechanismen Wat zijn de werkzame factoren /mechanismen? Welke elementen mogen bij aanpassing van de interventie niet ontbreken? Verantwoording Voor de verantwoording kan gebruik worden gemaakt van Nederlands en /of internationaal onderzoek naar de theorie achter de interventie, naar onderdelen van de interventie en /of naar soortgelijke interventies, en van onderzoek naar buitenlandse versies van de interventie. troon zal in samenwerking met ondoelmatig gedrag leiden tot negatieve emoties (angst). De negatieve kern overtuigingen worden geactiveerd en het (state) zelfvertrouwen neemt verder af. Dit leidt vaak tot zelf kritiek (negatieve automatische gedachten over de eigen persoon) en vervolgens een depressieve stemming. Depressieve stemming Zelfkritiek (vroege) Ervaringen Negatieve kern overtuigingen Disfunctionele assumpties Incidenten (stressvolle omstandigheden) Activering negatieve kern overtuigingen Angst Bevestiging negatieve kern overtuigingen Negatieve voorspellingen Negatief gedragspatroon Figuur 1 Een cognitief model voor laag zelfvertrouwen (Fennell, 1998). Het doel van de Training Meer Zelfvertrouwen is het vergroten van het zelfvertrouwen van de deelnemers, door hen te helpen een realistischer zelfbeeld te creëren en vaardigheden in te zetten die zelfwaardering bevorderen. Door het toepassen van cognitieve gedrags technieken worden verschillende determinanten uit het model van Fennell beïnvloed. De negatieve kernovertuigingen (onrealistisch zelfbeeld) van de deelnemers worden aangepakt en vervangen door meer positieve en realistische opvattingen over de eigen persoon. De deelnemers krijgen inzicht in onvoorwaardelijke zelfwaardering: accepteren van zowel hun sterke als zwakke kanten. Denkfouten over de eigen persoon, maar ook de disfunctionele assumpties (normen) worden middels de GGGG-methode (Rationeel Emotieve Therapie (RET), Ellis, 2001) op realiteit getest. Daarnaast worden deelnemers uitgedaagd om hun niet-realistische gedachten en negatieve denkpatronen te doorbreken en te vervangen voor positieve zelfinstructie. Door vergroten van communicatieve vaardigheden en bewustwording van de lichaamshouding, krijgen deelnemers handvaten aangereikt om zich zelfverzekerder te voelen in voor hun lastige situaties. Op deze manier kunnen stressvolle omstandigheden minder snel leiden tot het activeren van de negatieve kern overtuigingen. Tot slot wordt het zelfvertrouwen van een persoon deels gevormd door ideeën van de persoon over wat ze moeten doen of hoe ze moeten zijn om een waardig persoon te zijn (Dykman, 1998). Zelfvertrouwen is hierdoor gekoppeld aan het succesvol behalen van 14