Lestip 'Het reuzenradmysterie'

Transcriptie

1 Lestip 'Het reuzenradmysterie' Over het boek Ted en Kat wonen in Londen en krijgen hun neef Salim op bezoek. Op vraag van Salim brengen ze een bezoek aan het Londense Reuzenrad, het grootste reuzenrad ter wereld. Ted en Kat zien Salim in de cabine stappen, maar als die een half uur later weer op de grond aankomt, stapt Salim er niet weer uit. Waar is hun neef gebleven? De hele familie raakt in paniek en de politie probeert Salim op te sporen. Maar Ted, die autistisch is, besluit zélf het raadsel op te lossen. Auteur(s) Siobhan Dowd Uitgeverij Van Goor / 2010 Aantal pagina's 222 p. ISBN Genre Fictie Doelgroep 6de leerjaar Trefwoorden autisme, verdwijning, Londen, detective Auteur lestip Marit Trioen Aan de slag Aanzet Vertel de kinderen dat je straks uit een spannend boek zal voorlezen. Het hoofdpersonage is even oud als hen, maar is wel bijzonder: hij heeft autisme. Weet iemand wat autisme is? Misschien is er wel een kind met autisme of met een autistisch broertje of zusje in de klas? Leg uit dat de hersenen van kinderen met autisme anders werken en dat dit best lastig kan zijn. Om te weten hoe kinderen met autisme de wereld soms ervaren, doe je met de klas een aantal inleefoefeningen. Elke oefening focust op één kenmerk dat kinderen met autisme kunnen vertonen. Benadruk dat autisme in verschillende vormen bestaat: niet elk kind vertoont alle kenmerken. De acht kenmerken zijn overgenomen uit het boekje Weet jij wat autisme is? (zie: bibliografie). Als je weinig tijd hebt, kies je de oefeningen die jij het meest relevant vindt voor je klas. Oefening één: Laat een hard, onaangenaam geluid horen, zoals het krassen van een krijtje op het bord of van een stoel op de grond. Herhaal dit een aantal keer kort na elkaar. Vraag de kinderen hoe ze zich voelen bij zo n geluid. Vertel dan dat sommige kinderen met autisme heel erg goed kunnen horen en zich dus vaak zo voelen, ook bij gewone geluiden. Oefening twee: Laat de kinderen door een smalle koker (bijvoorbeeld van een rol huishoudpapier) rondom zich kijken. Zien ze alles in de klas tegelijk? Of kunnen ze enkel kleine stukjes zien? Is dat leuk of moeilijk? Vertel dan dat sommige kinderen met autisme eerst erg veel kleine stukjes zien en pas daarna het geheel. Dat is best verwarrend!

2 Oefening drie: Geef de kinderen een aantal kort opeenvolgende verwarrende instructies. Laat ze hun jas aandoen om naar buiten te gaan, dan weer uitdoen om toch eerst de agenda in te schrijven, dan de agenda na één regel van het bord vegen om eerst papieren uit te delen, dan de papieren meteen weer op te halen enz. Hoe voelen de kinderen zich als je zo van de hak op de tak springt? Vertel dan dat sommige kinderen met autisme overstuur raken van verrassingen en van teveel onverwachte dingen. Oefening vier: Stuur één kind uit de klas. Bedenk met de rest van de klas een spelletje, waarvan zij alleen de spelregels kennen. Speel het spel en laat het kind op de gang binnen. Het moet meespelen, maar kent de regels niet en doet dus alles fout. Herhaal dit een aantal keer met een andere leerling en een ander spel. Vraag op het einde aan de kinderen die op de gang stonden hoe het voelde om een spel te spelen waarvan je de regels niet kent. Vertel dan dat sommige kinderen met autisme een andere fantasie hebben en daardoor spelletjes niet meteen begrijpen. Oefening vijf: Laat drie kinderen naar voor komen. Twee kinderen krijgen de opdracht druk met elkaar te praten. Ze laten zich om geen enkele reden onderbreken. Het derde kind moet de twee pratende kinderen op een fictief iets proberen attent maken, zoals een brand in de klas, of een ongeval. Hoe probeert het derde kind dit aan te pakken? Door rustig te praten, of door de twee anderen mee te trekken? Vertel dan dat sommige kinderen met autisme praten erg moeilijk vinden. Oefening zes: Teken een aantal woorden met een figuurlijke betekenis in hun letterlijke betekenis op het bord. Bijvoorbeeld een hoofd in de vorm van een punt (punthoofd), twee voetballers op tafel (tafelvoetbal), een neus met vleugels (neusvleugels) (Meer inspiratie vind je bij de bloknootjes op de website van Autisme Centraal, zie: bibliografie). Vraag de kinderen wat ze op het bord zien. Vertel dat sommige kinderen met autisme elk woord letterlijk nemen. Oefening zeven: Trek verschillende gezichten (boos, blij, bang, verlegen ) en laat de kinderen raden hoe jij je voelt. Na een aantal goede antwoorden trek je een neutraal gezicht, waaruit de kinderen niet kunnen afleiden hoe je je voelt. Blijf echter aandringen en hou vol dat je mimiek overduidelijk is. Vertel dan dat sommige kinderen met autisme geen lichaamstaal kunnen lezen en dus altijd zo n neutraal gezicht zien. Oefening acht: De kinderen sluiten hun ogen. Ga de klas rond en wrijf voorzichtig over hun hand met iets dat vervelend voelt, zoals een stukje klittenband. Vraag hen of ze nog dingen kennen waaraan ze niet graag voelen, zoals een prikkende trui of een slijmerig iets. Vertel dan dat sommige kinderen met autisme heel erg gevoelig zijn. Anderen voelen dan weer niets, zoals wanneer je voet slaapt of je vinger bevroren is. Verwerkingsactiviteiten Voorlezen Het reuzenradmysterie bestaat uit 41 korte hoofdstukken en is een echte pageturner. Daardoor is het een ideaal voorleesboek. Als je voldoende tijd hebt, kan je bijvoorbeeld elke dag beginnen en eindigen met een drietal hoofdstukken. Zo heb je het in een week uit. Heb je minder tijd, dan kan je het eerste en vijfde hoofdstuk als smaakmakers voorlezen. Na deze hoofdstukken zijn je leerlingen waarschijnlijk voldoende geprikkeld om zelf het vervolg te lezen. Lager - Muzische vorming - Drama 3.1 Lager - Muzische vorming - Drama 3.3 Anders? Anders! Dit kringgesprek hou je na het vijfde hoofdstuk. In het boek gaat het veel om anders en gewoon zijn. Ted krijgt vaak te horen dat hij anders is, zijn meester wil hem leren gewoon te zijn Hou met de klas een kringgesprek over anders zijn : Is Ted anders? Waarom (niet)? Salim vindt Ted eigenlijk best normaal. Vind jij dat ook? Of is Ted toch anders? De meester vindt dat Ted zich moet leren gedragen zoals de andere mensen. Pas dan zal hij meer vrienden

3 krijgen. Ga jij akkoord met de meester? Waarom (niet)? Natuurlijk is iedereen anders. Niet alleen qua uiterlijk maar ook vanbinnen. Laat de leerlingen even nadenken over wat hen vanbinnen anders maakt dan anderen. Geef eventueel eerst een aantal voorbeelden over jezelf. Vervolgens ga je de kring af. Elk kind noemt iets waarin hij of zij zelf anders is dan anderen. Sluit af met een complimentenronde: de leerlingen bedenken iets waarin hun linkerbuur anders is en formuleren dit in complimentvorm. Lager - Sociale vaardigheden - domein relatiewijzen 1.2 Ritueel voor een dag Ted heeft een aantal rituelen: handelingen die hij elke dag opnieuw op een vaste manier moet uitvoeren. Hij telt zijn ontbijtgranen, noteert bij elke belangrijke gebeurtenis het exacte uur, dreunt weerberichten op en luistert voor het slapengaan naar het weerbericht voor de scheepvaart. Pols kort even naar de rituelen van je leerlingen. Als er geen reactie komt, geef je eerst nog een aantal voorbeelden: met één been op de stoep stappen, alleen maar een even aantal snoepjes eten, bij elke sportwedstrijd dezelfde kousen dragen Hebben de leerlingen zo n ritueel? Wanneer voeren ze het uit? Waarom doen ze het? En wat gebeurt er als ze het een keertje niet (kunnen) doen? Daarna vertel je dat jij zelfs een ritueel hebt voor het binnenkomen en het verlaten van de klas. Ga de klas buiten en kom dan weer binnen. Telkens voer je het ritueel duidelijk uit. Je kan bijvoorbeeld aan je neus krabben, overdreven door je haren strijken, een rondje draaien De leerlingen kijken en benoemen het ritueel. Vertel hen dan dat ze die dag allemaal een bepaald ritueel moeten uitvoeren wanneer ze de klas binnenkomen of verlaten. Eerst bedenken de leerlingen leuke rituelen. Iedereen krijgt een strookje en schrijft er één op. Overloop de resultaten mondeling, zodat je zeker weet dat elk ritueel haalbaar is. Stop de briefjes in een pot. Elke leerling trekt een strookje en voert het ritueel dat op het strookje staat een hele dag uit. Bedenk een leuke straf voor leerlingen die hun ritueel vergeten. Ook leuk: voer het ritueel vijf dagen lang met de hele klas uit, bijvoorbeeld bij het belsignaal op de speelplaats. Zo prikkel je de nieuwsgierigheid van andere klassen. Misschien stappen ze zelfs mee in het ritueelonderzoek? Lager - Nederlands - Spreken 2.5 Lager - Nederlands - Schrijven 4.2 Weer of geen weer Ted neemt alles letterlijk. Spreekwoorden, uitdrukkingen en metaforen zijn dan ook een hele klus voor hem. Behalve die met het weer, want die fascineren hem natuurlijk mateloos. Een mooie aanzet om met je klas rond zulke spreekwoorden en uitdrukkingen te werken. Als opwarmertje maak je een woordspin rond het weer. De leerlingen sommen de belangrijkste weersverschijnselen op: zon, regen, sneeuw, wind, hagel, onweer, donder, bliksem. Beperk je tot zelfstandige naamwoorden. Daarna krijgen ze per twee een paar minuten om zoveel mogelijk spreekwoorden en uitdrukkingen op te schrijven waarin één van deze woorden voorkomt. Als de tijd om is, mag elk koppel één spreekwoord uitbeelden of tekenen. De rest van de klas raadt over welk spreekwoord het gaat. In een volgende fase maak je groepjes van vier. Zorg voor gekleurd papier: elke groep krijgt een andere kleur. Verdeel de woorden uit de woordspin onder de groepjes. De leerlingen gaan nu in het woordenboek op zoek naar spreekwoorden met de opgegeven woorden. Op het gekleurd papier maken ze twee kolommen. Links komt het spreekwoord of de uitdrukking, rechts de betekenis. Na tien minuten tijd herverdeel je de groepjes. In één groepje moeten zoveel mogelijk verschillende kleuren zitten. Elk groepje maakt een soort van memory. Voorzie daarvoor

4 twintig blanco kaartjes per groepje. Eerst leest elke leerling de gevonden spreekwoorden voor. Daarna kiest het groepje samen de tien leukste spreekwoorden. Ze schrijven het spreekwoord op één kaartje en de betekenis op een ander kaartje. De kaartjes worden omgedraaid en het spel kan beginnen: wie vindt het spreekwoord en de bijhorende betekenis? Zonder woorden Weg was mijn fijne gevoel. Lichaamstaal is een manier van communiceren, net als Engels of Frans of Chinees spreken, maar dan zonder woorden, alleen met gebaren. Mensen en chimpansees en stokstaartjes en pijlstaartroggen kunnen instinctief lichaamstaal begrijpen, zonder het te hoeven leren. Maar volgens de dokters die mij hebben onderzocht, kunnen mensen met mijn syndroom het niet. We moeten het leren als een vreemde taal en dat kost tijd. (p. 102) Mensen spreken vaak zonder ook maar één woord te gebruiken. Wie kan een voorbeeld geven? Zet je klas eventueel op weg met een aantal duidelijke voorbeelden: steek je duim in de lucht, haal je schouders op of rol demonstratief met je ogen. Wat wil je zeggen? Daarna laat je de leerlingen zelf zoveel mogelijk voorbeelden van lichaamstaal uitbeelden. Heb je kinderen uit andere culturen in de klas, onderzoek dan is het interessant om in te gaan op de verschillen en gelijkenissen in lichaamstaal. Maak ten slotte foto s of laat de leerlingen enkele foto s maken. Lager - Nederlands - Taalbeschouwing (overkoepelende attitudes) 6.2 Lager - Nederlands - (Inter)culturele gerichtheid 7 Lager - Nederlands - Taalbeschouwing (taalgebruik) 6.3 Pantomime Hoe zou een wereld zonder woorden er uitzien? Met een stukje pantomime neemt je klas de proef op de som. Pantomime is een vorm van theater waarbij je geen woorden mag gebruiken. Enkel lichaamstaal en mimiek zijn toegestaan. Verdeel de klas in groepjes van vijf. Deel hoofdstuk 23 uit aan elke groep. Dit fragment is ideaal voor pantomime: het is erg beeldend geschreven en bevat verschillende theatrale hoogtepunten. De dialogen naar pantomime vertalen zal de grootste uitdaging vormen voor de leerlingen. Vestig daar op voorhand hun aandacht op. Na een kwartier voorbereidingstijd tonen de groepjes hun versie van het fragment. Rond af met een korte nabespreking: Wat vond je van deze opdracht? Is spreken zonder woorden moeilijk? Kan je zonder woorden alles zeggen? Kan iedereen elkaar begrijpen in een wereld zonder woorden? Lager - Muzische vorming - Drama 3.4 Lager - Muzische vorming - Drama 3.6 Lager - Nederlands - Taalbeschouwing (overkoepelende attitudes) 6.1 En verder Pokerface

5 Tot grote ergernis van zijn zus kan Ted niet liegen. Of je leerlingen goed kunnen liegen, ga je na met een spelletje uit een bekend televisieprogramma uit de jaren 90. Elke leerling krijgt tien minuten om een verhaal te schrijven over iets spannends dat hij of zij meegemaakt heeft. Of het verhaal echt gebeurd of verzonnen is, mag de leerling zelf kiezen. Benadruk dat de klas achteraf zal moeten raden of het verhaal waar is of niet. Overdreven ongeloofwaardige leugens vallen dus zo door de mand. Als iedereen iets opgeschreven heeft, is het tijd om de verhalen aan elkaar te vertellen. Zet telkens drie leerlingen vooraan met hun gezicht naar de klas. Zij vertellen vol overtuiging hun verhaal. De rest van de klas moet raden wie de waarheid spreekt en wie liegt. Laat de kinderen ook verwoorden waaruit ze afleiden dat iemand liegt. Daarna vertellen drie andere leerlingen hun verhaal. Lager - Nederlands - Luisteren 1.9 Lager - Nederlands - Spreken 2.6 Lager - Nederlands - Taalbeschouwing (taalgebruik) 6.3 Doorgeefverhaal Lees het zevende hoofdstuk voor tot pagina 43 bovenaan. Salim is verdwenen. Wat is er gebeurd? De leerlingen schrijven in groepjes van vier of vijf het vervolg. Schrijf de volgende zinnen op bord: Salim was nergens te zien. Ik wist meteen dat er iets mis was. (p. 43). Elke leerling neemt een blad papier en schrijft de zinnen over. Daarna krijgt iedereen vijf minuten de tijd om een vervolg te schrijven. Na vijf minuten schuiven de papieren één plaats door. De leerlingen lezen wat hun voorganger geschreven heeft en schrijven hierop verder. Na zeven minuten schuiven de papieren weer één plaats door Als de leerling zijn oorspronkelijke verhaal terug heeft, mag hij de slotzin schrijven. Tot slot lezen de leerlingen de doorgeefverhalen aan elkaar door in hun groepjes of klassikaal. Let er op dat je de leerlingen elke ronde wat meer tijd geeft. Ze moeten immers ook eerst kunnen lezen wat hun voorgangers schreven. Nadat de leerlingen hun verhalen voorgelezen hebben, lees jij op pagina 73 en 74 Teds acht theorieën voor. Een ideale afsluiter om de nieuwsgierigheid van je leerlingen op de proef te stellen. Lager - Nederlands - Schrijven 4.8 Bibliografie Boeken Weet jij wat autisme is? / Ellen Sabin. Pica, 2006 Het wonderbaarlijke voorval met de hond in de nacht / Mark Haddon. Contact, 2003 Websites -> wie zijn we -> wat doen we -> Cinema Reno een filmpje over een jongen met autisme. Ook op YouTube kan je bij De ware gedachtevertellers dit filmpje en nog andere vinden.