Thema 1 Activiteit 4. Een leesworm in de boekenhoek (2A) Ra ra ra, wat ben ik?

Transcriptie

1 : Overzicht lesverloop 25 1 De leerlingen lezen individueel een aantal eenvoudige raadsels over voorwerpen uit een boekentas om ze daarna in duo s aan elkaar voor te lezen. Ze zoeken telkens samen naar een oplossing. luisteren Doelstellingen vaardigheden vaardigheid verwerking tekstsoort publiek wereld functie eindterm 1 luisteren structurerend raadsels (1) voor de lln. bedoeld concrete, bekende voorwerpen (a) raadsels oplossen (u) De leerlingen lezen eenlettergrepige woorden vlot en nauwkeurig. - De leerlingen lezen tweelettergrepige woorden zonder open lettergreep vlot en nauwkeurig. - De leerlingen wijzen niet meer woord per woord bij, maar ze gebruiken (indien nodig) een aanwijskaartje of ze wijzen bij in de marge. Vooraf Materiaal - en Activiteit 5 vormen één geheel rond raadsels dat als één blok of als twee afzonderlijke activiteiten behandeld kan worden. - Het voorlezen tijdens deze activiteit kan geanalyseerd worden in het kader van permanente evaluatie. Zie analyseschema. - werkboek p kopieerbladen p. 5-6 (van elk 1 exemplaar) Lesverloop Klassikale inleiding: raadsels Lezen de leerlingen graag raadsels? Wie heeft thuis een raadselboek? Waar kan je nog meer raadsels lezen? (in kindertijdschriften, op de achterkant van de blaadjes van een scheurkalender,...) Horen raadsels en raadselboeken in de boekenhoek thuis? Lees het volgende raadsel voor: Je hebt mij in de hand Of draagt mij op je rug. Alleen maar in de week. Want in t weekend rust ik uit. (boekentas) Vraag aan de leerlingen of ze de oplossing weten. - Weet iemand de oplossing voor dit raadsel? - Welke woorden of zinnen in het raadsel hebben je geholpen om de oplossing te vinden? (in de hand hebben of op de rug dragen, alleen in de week, niet op zaterdag en zondag want dan is er geen les). Lees het raadsel eventueel nog eens voor. Stimuleer de leerlingen via vragen om het antwoord te vinden: - Wat kan je zowel in de hand als op de rug dragen? - Wat draag je enkel in de week? Individueel lezen: raadsels WB p. 7-8 en KB p. 5-6 De leerlingen lezen enkele raadsels, beluisteren ze en proberen ze op te lossen om zo de wereld van raadsels beter te leren kennen. In hun werkboek vinden de leerlingen raadsels. Vorm duo's: leerling A leest raadsels a en b, leerling B leest raadsels c en d. 20 Pas de moeilijkheidsgraad van de talige input aan. Raadsels a en c zijn leestechnisch iets eenvoudiger dan raadsels b en d. Je kan zwakke lezers raadsels a en c laten lezen. TotemTaal - : Een leesworm in de boekenhoek Wolters Plantyn, Mechelen

2 Lees klassikaal de instructies bij de raadsels. Bespreek vervolgens de instructies met de leerlingen: wat moeten ze doen? Overloop de stappen met de leerlingen: de leerlingen lezen de raadsels eerst stil. Daarna lezen ze de raadsels beurtelings voor aan hun partner en zoeken ze samen een oplossing. Die schrijven ze op. WB 1. Lees de raadsels stil. Weet je al wat het is? Niet verklappen! 2. Lees dan de raadsels voor aan je buur. Zoek samen naar de oplossing. Schrijf het antwoord op de lijn. Ga na of alle leerlingen de opdracht begrepen hebben. zie werkwijze : - begrip (zie werkwijze begrijpend lezen) - bijwijzen: Welke leerlingen wijzen woord per woord bij? Welke leerlingen gebruiken een aanwijskaartje? Gebruiken ze het op de de juiste manier? - letter(combinaties): Wijs de leerlingen erop hoe letter(combinaties) gelezen moeten worden, indien ze deze niet kunnen lezen, bijvoorbeeld: Dit lees je als /eu/. De leerlingen lezen individueel twee raadsels en denken na over een mogelijke oplossing. a. Ik veeg letters weg. Oh, wat hebben die een pech. Soms ben ik wit. Soms heb ik een kleur. Ik ben geen vriend van meneer potlood. (gom) b. In mij zit brood. Om twaalf uur zet je mij op tafel. Doos open. Doos toe. Ik ben leeg, jouw mond is moe. (brooddoos) c. Twee benen in de lucht. Open. Dicht. Open. Dicht. Geef mij maar papier. Dan knip ik het hier. (schaar) d. Ik ben een stokje in kleur. Ik sta mooi in een rij. Blauw, geel, groen. Alles mag erbij. Soms is mijn punt weg. En dan komt de slijper. Oei, wat doet dat pijn! (kleurpotlood) - clusters: Spoor de leerlingen aan om clusters (bijvoorbeeld <vr>, <nt>) als één geheel te lezen, bijvoorbeeld: Lees deze letters eens. Lees ze nu eens snel na elkaar. - tweelettergrepige woorden: Ondersteun de leerlingen die problemen hebben met het lezen van tweelettergrepige woorden: Dit woord kan je in twee stukken lezen. Duid deze stukken eventueel aan in potlood. Lees eerst dit stukje van het woord (/pot/) en nu dit (/lood/). Lees die twee stukjes nu eens samen ( potlood ). Dat gaat al beter hé! Ken je het nu wel? - open lettergrepen: Onderhandel met de leerling over de woorden waarmee hij problemen heeft: Begrijp je de zin? Kijk nog eens naar dit woord. Zeggen we /oppen/ of /open/? Hier staat inderdaad maar één <o>, maar we lezen die hier lang. Geef de leerlingen, indien ze verduidelijking vragen meer uitleg: We lezen de <o> hier lang, omdat er nog een stukje achter het woord komt en er maar één medeklinker staat. De strategie voor het lezen van open lettergrepen komt in Thema 2, Activiteit 3 aan bod. Ga na of de leerlingen e. Zoek je een pen of een potlood? Geen nood! Open mij maar even. En dan zal ik het je geven. (pennendoos pennenzak) eenlettergrepige woorden die eindigen op een open lettergreep ( sta ) juist lezen. Zet extra materiaal in voor leerlingen die sneller klaar zijn (tempo). Laat hen ook het vijfde raadsel lezen. Geef leerlingen die niet over de noodzakelijke kennis van de wereld beschikken en die bepaalde begrippen uit de raadsels niet kennen het kopieerbladen p. 5 met mogelijke oplossingen voor de raadsels. Voorlezen in duo s: raadsels oplossen WB p. 7-8 en KB p. 5-6 De leerlingen lezen hun raadsels aan elkaar voor. Na elk raadsel overleggen de leerlingen met elkaar welk voorwerp er wordt zie analyseschema : Analyseer vooral hoe de leerlingen lezen op woordniveau: Wolters Plantyn, Mechelen TotemTaal - : Een leesworm in de boekenhoek 21

3 bedoeld. De leerling die het raadsel voorleest, luistert eerst naar de suggestie van zijn medeleerling en zegt nadien wat hij als oplossing had. Als de leerlingen het eens zijn, schrijven beiden de oplossing in potlood onder het raadsel in hun werkboek. Benadruk dat elke leerling zijn oplossing moet kunnen zeggen. De leerlingen moeten immers leren om inbreng van iedereen te verwachten en om deze te respecteren. - leestempo - nauwkeurigheid - letter(combinaties) - clusters - tweelettergrepige woorden Analyseer volgende punten op tekst- en zinsniveau: - bijwijzen - begrip zie werkwijze luisteren: - soort informatie: De informatie waar de leerlingen naar op zoek zijn, wordt impliciet vermeld in de raadsels. Help leerlingen bij het zoeken naar een oplossing. Stel gerichte vragen, eerst open en geleidelijk aan meer gesloten, bijvoorbeeld: Denk aan het eerste raadsel dat we samen hebben opgelost. Wat kon ons helpen om de oplossing te vinden? Welke woorden staan er in dit raadsel? Stel eventueel een woordspin op met de duo's. Gebruik een kladblaadje. Waar denk je aan bij 'papier' en 'knippen'? Wat heb je nodig? - relaties: Niet alle relaties worden duidelijk gemaakt in de raadsels. Ga er indien nodig op in: Wat gaat er open en dicht in raadsel c? (de benen van een schaar) Wat zijn de alles in raadsel d? (de kleuren blauw, geel, groen en eventuele andere kleuren) - conventies: De raadsels zijn vrij poëtisch geschreven. Niet alle informatie moet letterlijk geïnterpreteerd worden (bijvoorbeeld de benen van een schaar, een kleurpotlood dat in de rij staat, een pennenzak die een potlood of een pen geeft,...). Stel vragen om na te gaan of de leerlingen kunnen omgaan met deze poëtische laag: Kan een pennenzak echt zelf een potlood geven? (Neen, je neemt een potlood uit een pennenzak.) - begrippen: Soms staat er in de raadsels beeldend taalgebruik (bijvoorbeeld de benen van een schaar ). Verduidelijk dat niet meteen want dan is de kans groot dat je ook de oplossing van het raadsel prijs geeft. Redeneer met de leerlingen eerst over andere elementen in het raadsel, bijvoorbeeld: Waarmee kan je knippen? Ga achteraf wel na of de leerlingen weten wat de benen van een schaar zijn zelfredzaamheid: Let erop dat de duo's niet te lang blijven stilstaan bij een raadsel waarvan ze de oplossing niet meteen weten. Misschien vinden ze die TotemTaal - : Een leesworm in de boekenhoek Wolters Plantyn, Mechelen

4 wel als ze eerst enkele andere raadsels hebben opgelost. Leerlingen die het echt moeilijk hebben met de raadsels kun je helpen door hen op de relatie met boekentas te wijzen: alle voorwerpen die in de raadsels omschreven worden, horen thuis in de boekentas. zie werkwijze samenwerking: - inbreng: Ga na of de leerlingen elkaar de kans geven om te raden en de eigen oplossing te zeggen. Stuur het gedrag van de leerlingen bij als ze dit niet uit zichzelf doen. Klassikale bespreking: oplossing van de raadsels KB p. 6 De leerlingen zoeken hier actief naar de oplossing voor de raadsels. Gebruik bij leerlingen die je ondersteunt vaak het woord oplossing en controleer op die manier of de leerlingen het woord begrijpen. Teken een boekentas op het bord of gebruik kopieerbladen p. 6. Dat was de oplossing voor het eerste raadsel dat je hebt voorgelezen. Vraag aan de leerlingen of ze weten wat de boekentas met de andere raadsels te maken heeft. Laat de raadsels één voor één voorlezen. Schrijf telkens de juiste oplossing in de boekentas. Zo kunnen de leerlingen controleren of ze de woorden juist geschreven hebben. Bespreek de opdracht kort: - Vonden jullie de raadsels moeilijk? - Vinden jullie het leuk om raadsels te lezen en op te lossen? - Zouden jullie zelf zo'n raadsel kunnen maken? Stel voor om met de klas een raadselboek te maken voor de boekenhoek. Daarvoor gaan de leerlingen raadsels schrijven. Suggesties Laat raadsels niet ontbreken in de boekenhoek. Je vindt vaak goedkope raadselboekjes in grote winkels. Twee suggesties voor raadselboeken voor jonge lezers: - Wille, R. (1985). Raadsels te koop. Tielt: Uitgeverij Lannoo. - Crozon, A. (2000). Dat is griezelig! 21 raadsels om zelf op te lossen. Amsterdam: Luister. Wolters Plantyn, Mechelen TotemTaal - : Een leesworm in de boekenhoek 23

5 1. Lees de raadsels stil. Weet je al wat het is? Niet verklappen! 2.Lees dan de raadsels voor aan je buur. Zoek samen naar de oplossing. Schrijf het antwoord op de lijn. a. Ik veeg letters weg. Oh, wat hebben die een pech. Soms ben ik wit. Soms heb ik een kleur. Ik ben geen vriend van meneer potlood. b. In mij zit brood. Om twaalf uur zet je mij op tafel. Doos open. Doos toe. Ik ben leeg, jouw mond is moe. THEMA 1: EEN LEESWORM IN DE BOEKENHOEK 7

6 c. Twee benen in de lucht. Open. Dicht. Open. Dicht. Geef mij maar papier. Dan knip ik het hier. d. Ik ben een stokje in kleur. Ik sta mooi in een rij. Blauw, geel, groen. Alles mag erbij. Soms is mijn punt weg. En dan komt de slijper. Oei, wat doet dat pijn! e. Zoek je een pen of een potlood? Geen nood! Open mij maar even. En dan zal ik het je geven. 8 THEMA 1: EEN LEESWORM IN DE BOEKENHOEK

7 roos voetbal oog appel konijn tand regen kast knikker taart ballon web zon fles sleutel spaarpot kaars zeepbel handschoen kikker 5

8 6