Behandeling van verslaving, het herwinnen van de controle?

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Behandeling van verslaving, het herwinnen van de controle?"

Transcriptie

1 Behandeling van verslaving, het herwinnen van de controle? Ziekte? Seeing addiction for what it is: a pathological condition that should be explained by a pathophysiological process and not the use of a normal behavioral response to a nonnatural reward >> Disease as any other psychiatric disorder! Koob & LeMoal 1

2 Ik ben vermoedelijk een beetje pessimistisch over de neurowetenschappen Model van het begin van verslavingsgedrag (Wiers et al., 2006) Vermogen te stoppen / Heroriënteren/ Switchen Motivatie om te reguleren Gecontroleerde processen «Cool & slow» Emotie Regulatie Automatische processen «hot & fast» Alcohol drugs als emotionele stimulus «approach» Actie tendens Alcohol of Drug gebruik Alcohol / drugs sensitizatie Sociale context 2

3 Verslaving /10/2014 Model van de aanpassingen in automatische en gecontrolleerde processen bij verder gevorderd verslavingsgedrag (Wiers et al., 2006) Vermogen te stoppen / Heroriënteren/ Switchen Motivatie om te reguleren Gecontroleerde processen «Cool & slow» Emotie Regulatie Automatische processen «hot & fast» Negatieve ervaringen Alcohol/drug Alcohol drugs als emotionele stimulus «approach» Actie tendens Alcohol of Drug gebruik Alcohol / drugs Sociale context sensitizatie Geassocieerde stimuli Functioneel Model en Hersenstructuren 6 Volkow,

4 Piazza & Deroche- Gamonet, 2013, A multistep generl theory of transition to addiction. 4

5 Mens en dier Ongeveer 90% kan leren drugs te gebruiken Transitie naar regelmatig gebruik bij een behoorlijk % - spreiding harmonisch- waarbij sterk beïnvloedbaar door beschikbaarheid en regelmaat gebruik. Slechts 17% gaat naar stadium Controle verlies en uitgesproken verslaving. Samenvatting (dieren) experimenteel onderzoek (Piazza et al., 2013) full addiction is not a purely human phenomenon but also exists in laboratorium rats Despite the use of a large amount of drug over a prolonged period, most individuals are resistent to addiction Individual vulnerabilities seem to be a nescessary condition Independent, different, vulnerabilities play a role in both risk transition to sustained drug use (e.g. Locomotor recation to stress, anxiety-like behavior, impulsivity) and transition to loss of control. 5

6 Impulsiviteit: Intolerance Delay Reward (DDT) Impuls Reward/Ris k evaluation (IGT, CGT) Impulsiviteit: - Behavioral Disinhibition - Impuls control gebruik Regelmatig gebruik Controle verlies 1. Sensitisatie DA systemen 2. Increase GR activation >> sensitisatie DA systeem Nac = Desire 4. Hedonic set-point = Need Transitie naar echt controle verlies nog weinig onderzocht! 6

7 Synaptic plasticity Long-term potentiation (LTP) & Depression (LTD) Represents the ability of the brain to strengthen or depress neuronal circuits in order to maintain adaptive behavior responses to changes in environmental contingencies (Nieman & Loewenstein, 2013) Plasticity and Loss of Control The only biological modification yet specifically associated with loss of control of drug intake is a loss of synaptic plasticity (Kasanetz et al., 2010, 2012). Piazza et al.; After 18 days of cocaine use (before addiction-like behavior) a loss of NMDA-dependent LTD in the Nac of all self-administrating animals. Later, after 60 days, return to normal LTD in those animals (majority) that remained control over intake, while animals with LoC addiction like behaviors continued impaired NMDA and GluR2/3-dependent LTD in Nac & PFC. Vulnerability for addiction can be conceptualized as a degree of anaplasticity, the inability to recover a lost function. Addicted animals (humans) remain frozen in a behavioral repertoire although the reward contingencies have changed dramatically. Imprisoned - Frozen in the behavior 7

8 Model van de aanpassingen in automatische en gecontrolleerde processen bij verder gevorderd verslavingsgedrag (Wiers et al., 2006) Vermogen te stoppen / Heroriënteren/ Switchen Motivatie om te reguleren Gecontroleerde processen «Cool & slow» Emotie Regulatie Automatische processen «hot & fast» Negatieve ervaringen Alcohol/drug Alcohol drugs als emotionele stimulus «approach» Actie tendens Alcohol of Drug gebruik Alcohol / drugs Sociale context sensitizatie Geassocieerde stimuli 8

9 Maar weten we er nu eigenlijk echt wel iets van? 9

10 Verslaving /10/2014 Middel Jaarprevalentie gebruikers Jaarprevalentie verslaafden Verslavingszorg Verslaafden in huisartsenpraktijk % 12+ Aantal 12+ %18+ Aantal 18+ Aantal % van ver-slaafden Per 2500 Per 150 Tabak Nihil Nihil Alcohol , Benzodiazepinen , Nihil Nihil 80 5 Cannabis , < 1 XTC 0, ?? < 300??? Heroïne 0, , < 1 Cocaïne > 0,4 > > 0,3 > < 30 > A spectrum of responses to alcohol problems None Hazardous drinking Harmful drinking Moderately dependent drinking Severely dependent drinking Reduced risk drinking Abstinence More intensive specialist treatment Less-intensive treatment in generalist or specialist settings Extended brief interventions in generalist settings Simple brief interventions in generalist settings Public health programmes primary preventions Rastrick et al. 2006; Adapted from Institute of Medicine

11 Bias! Beeldvorming bij de onderzoeker, clinicus en publiek wordt bepaald door de, kleine, groep van chronische patiënten. Op basis daarvan extrapoleren ze opinies over verslaving! >> The Clinician s Illusion Cohen & Cohen, 1984, Arch Gen Psych. In realiteit lijken mensen er best wel in te slagen hun verslaving, psychiatrische ziekte onder controle te houden! Van welke psychiatrische aandoening wordt de prevalentie en schade zo door de omgeving bepaald? % % 11

12 Addiction: Quitting is the rule not the exception! ECA study (1980s): n = Among those who had become dependent on drugs at age 24, more than half later reported not a single drug-related symptom. By age 37, roughly 75% reported no drug symptom. NCS & NESARC (N = ) 77% & 86 % reported no more substance problems one year before survey.!those who did report more likely to have psychiatric comorbidity.!relapse rates of treated drug-addicted patients 40-60%. = the chronic-relapsing patients. N = US GP 16% van de mensen met een current afhankelijkheidsdiagnose was in behandeling (zelfhulp /professioneel) De overgrote meerderheid van de mensen stopt zonder enige vorm van hulpverlening 12

13 Cantin et al., 2011 Virtually all rats preferred saccharin over intravenous cocaine. The preference for saccharin sweet taste was not surmountable by increasing doses of cocaine and was observed despite either cocaine intoxication, sensitization or intake escalation the latter being a hallmark of drug addiction. In addition, in several cases (85%), the preference for saccharin emerged in rats which had originally developed a strong preference for the cocainerewarded lever. Such reversals of preference clearly show that in our setting, animals are not stuck with their initial preferences and can change them according to new reward contingencies. Finally, the preference for saccharin was maintained in the face of increasing reward price or cost, suggesting that rats did not only prefer saccharin over cocaine ( liking ) but they were also more willing to work for it than for cocaine ( wanting ). Factoren die een rol spelen bij stoppen (of uit de diagnose vallen ) Afwezigheid psychiatrische en medische co-morbiditeit. Relationele status (gehuwd > single) Economische druk Angst juridische consequenties Bezorgd over respect verlies bij kinderen en familie Hoger inkomen Opleidingsniveau mensen met verslavingsproblemen geven vaak aan dat ze stopten met gebruik om een betere ouder te zijn, familie trots te maken, en geen schaamtevolle dingen meer te willen doen >> Drijfveren om te stoppen zijn dus voornamelijk de praktische en morele bezwaren die een rol spelen bij majeure beslissingen/keuzes. <> heel andere drijfveren dan die een rol spelen bij andere medische (brein) aandoeningen: Alzheimer Schizofrenie diabetes Het ene voordeel vervangen door een ander beter! 13

14 Dubbel Diagnose Verandering omgevingscontingenties Spirituele morele incentives Zelfcontrole technieken 14

15 Huidige vormen van behandeling farmacotherapie Psychosociaal: zelfhulp Behandeling alcohol Medications for Relapse Prevention Non-Addicted Addicted Brain Brain Saliency Control Control Drive Drive STOP Memory Memory GO Interfere with drug s reinforcing effects Executive function/ Inhibitory control Strengthen prefrontal- striatal communication Interfere with conditioned memories (craving) Teach new memories Counteract stress responses that lead to relapse Vaccines Enzymatic degredation Naltrexone DA D3 antagonists CB 1 antagonists Biofeedback Modafinil Bupropion Stimulants Adenosine A2 antagonists DA D3 antagonists Antiepileptic GVG N-acetylcysteine Cycloserine CRF antagonists Orexin antagonists 15

16 Model van de aanpassingen in automatische en gecontrolleerde processen bij verder gevorderd verslavingsgedrag (Wiers et al., 2006) Vermogen te stoppen / Heroriënteren/ Switchen Motivatie om te reguleren Gecontroleerde processen «Cool & slow» Emotie Regulatie Automatische processen «hot & fast» Negatieve ervaringen Alcohol/drug Alcohol drugs als emotionele stimulus «approach» Actie tendens Alcohol of Drug gebruik Alcohol / drugs Sociale context sensitizatie Geassocieerde stimuli 16

17 Improving impulse control could be an important target for treating alcohol dependence. Aanpakken hedonische dysregulatie 17

18 HDD/TAC: change from baseline in the 1-year study: Patients with at least high DRL at baseline and randomisation Herwinnen controle maar dan moet patiënt de pil wel nemen!! SENSE: change in HDDs SENSE: change in TAC 19 HDDs 100 g/day Difference: -3.6 HDDs, p= Difference: g/day, p= HDDs 33 g/day MMRM (OC) FAS estimates and SE; *p<0.05; MMRM=mixed-effect model repeated measure; OC=observed cases; FAS=full analysis set; SE=standard error van den Brink et al. SENSE. Poster at EPA 2013 van den Brink et al. J Psychopharmacol, in press Summary of effect sizes. Leucht S et al. BJP 2012;200: by The Royal College of Psychiatrists 18

19 19

20 Laag frequente rtms = blokkerend 20

21 Diepe Brein Stimulatie geschiedenis Sinds jaren 1990 vooral Parkinson Gemerkt dat verslavingsgedrag bij Parkinson pat. Veranderd Vanaf 2005 ook psychiatrische indicaties (OCD) Case series Bechara & insula infarct. Momenteel +/- 4 studies specifiek op verslaving by Cleveland Clinic DHS bij alcohol afhankelijkheid N=6 Vier jaar opvolging Vermindering craving 2 van de 6 patienten bleven abstinent gedurende de volledige opvolgingsduur. 21

22 Future Research Immunotherapies for Addiction Treatment (i.e., Vaccines) Antibodies Can Reduce Brain Concentrations VACCINE Antibodies Binding Site Targeting the drugs, not the receptors Capillary Blood Flow Capillary Blood Flow Brain Brain 22

23 (met Mike Rinck, RUN e.a.) 46 23

24 Klinische Re-training (Schoenmakers et al. ) 37 alcoholisten: 4 x trainen in alcohol-kliniek (Attentional Retraining of placebo-training). * Effecten op Attentional Bias + voorzichtige indicaties Klinische effecten (minder Terugval; kortere succesvolle behandelduur

25 Cognitive online training? Model van de aanpassingen in automatische en gecontrolleerde processen bij verder gevorderd verslavingsgedrag (Wiers et al., 2006) Vermogen te stoppen / Heroriënteren/ Switchen Motivatie om te reguleren Gecontroleerde processen «Cool & slow» Emotie Regulatie Automatische processen «hot & fast» Negatieve ervaringen Alcohol/drug Alcohol drugs als emotionele stimulus «approach» Actie tendens Alcohol of Drug gebruik Alcohol / drugs Sociale context sensitizatie Geassocieerde stimuli 25

26 Improving impulse control could be an important target for treating alcohol dependence. Versterken van de ruiter! 26

27 rtms rtms: Repetitieve transcraniele magnetische stimulatie (Hoog frequent = stimulerend). rdcs: Direct Current Stimulation (Hoog & laag frequent) Hoog frequente rtms = activerend 27

28 Transcraniele Magnetische Stimulatie bij Cocaineverslaafden Een is misschien te weinig.. 28

29 DCRAVING 8/10/2014 Kan men craving reguleren? CRAVING INDUCTION IN A PET SETTING N = Neutral Cocaine STIMULI Conditioned Association Nature Video Cocaine Video 0 Childress et al., Am. J. Psychiatry,

30 N.D. Volkow et al. / NeuroImage 49 (2010) mofc NAcc 30

31 Versterken van de ruiter! Goal management training 31

32 Alfonso et al.,

33 Alfonso et al., 2011 TRAINING Polysubstance abusers Improvement executive cognitive functioning? Substance use outcome? Mindfulnes based JAMA Psychiatry May;71(5):

34 Bowen et al., 2014 TAU = 12-step 28-day inpatient 8-weeks after care RP (= CBT) 3/6/12 m. follow up 90-day intensive outpatient RPMB Bowen et al., For individuals in aftercare following initial treatment for substance use disorders, RP and MBRP, compared with TAU, produced significantly reduced relapse risk to drug use and heavy drinking. Relapse prevention delayed time to first drug use at 6-month followup, with MBRP and RP participants who used alcohol also reporting significantly fewer heavy drinking days compared with TAU participants. At 12-month follow-up, MBRP offered added benefit over RP and TAU in reducing drug use and heavy drinking. Targeted mindfulness practicesmay support long-term outcomes by strengthening the ability to monitor and skillfully cope with discomfort associated with craving or negative affect, thus supporting long-term outcomes. 34

35 Improving impulse control could be an important target for treating alcohol dependence. 35

36 Versterken van de ruiter! HET VERSTERKEN VAN COGNITIEVE ZELFCONTROLE MET MODAFINIL EN DE RELATIE TOT HERVAL BIJ ALCOHOLAFHANKELIJKE PATIENTEN 36

37 Alleen bij patiënten met slechte baseline inhibitie 37

38 Schmaal et al Psycholog Medic 38

39 Percentage abstinence 8/10/2014 Method: protocol Inclusion Baseline Treatment Modafinil/Placebo 10 weeks Follow-up (FU) Interview by phone Week months 6 months Screenin g and baseline Testing during treatmen t Testing after treatmen t T0 T1 T2 FU1 FU2 Results: Complete abstinence Groups did not significantly differed in abstinence rates Abstinence rates 60 X²: p= X²: p=.214 Modafinil Placebo 10 0 End of treatment (10 weeks) End of follow-up (6 months) 39

40 Total STIMP scores 8/10/2014 Results: Primary outcome measures Modafinil improved self-reported state impulsivity Primary outcome measures: Alcohol use % abstinent days (T ) % heavy drinking days (T ) Impulsivity Self-reported state impulsivity Response inhibition (SST) (T ) Delay discounting (DDT) MMRM: Time by treatment: p= Modafinil Placebo T0 T1 T2 Time Results: mediation analyses Redundant Modafinil treatment X Alcohol use Changes in impulsive behaviour 40

41 % Abstinent Days % Heavy Drinking Days % Abstinent Days % Heavy Drinking Days 8/10/2014 Bi-directional effects in subgroups Percentage Abstinent Days (MMRM 3-way: p<.001) Good Response Inhibition (n=41) Poor Response Inhibition (n=42) Modafinil Placebo Modafinil Placebo T2 FU1 FU2 Time 40 T2 FU1 FU2 Time MMRM: time by treatment: p=.002 MMRM: time by treatment: p=.066 Bi-directional effects in subgroups Percentage Heavy Drinking Days (MMRM 3-way: p=.001) Good Response Inhibition (n=41) Poor Response Inhibition (n=42) Modafinil Placebo Modafinil Placebo T2 FU1 FU2 Time 0 T2 FU1 FU2 Time MMRM: time by treatment: p=.003 MMRM: time by treatment: p=

42 Combinatie therapieen? Werken op ruiter & paard Therapie x medicatie Werken op twee systemen; bv. Craving x zelfcontrole: rtms x nalmefene/campral/naltrexon:?? CBT x naltrexone: COMBINE studie (Compliance bij patiënten met psychiatrische co-morbiditeit) BRENDA x Nalmefene: compliance Of proberen een systeem dubbel te beïnvloeden: CBT x modafinil 42

43 Gilleen et al., 2014 Rate of new-language learning was significantly enhanced with modafinil, and effects were greatest over the first five sessions. Modafinil improved within-day learning rather than between-day retention. No enhancement of gains with modafinil was observed in working memory nor rate of verbal learning. Gains in all tasks were retained post drug administration, but transfer effects to broad cognitive abilities were not seen.?? 43

44 Verandering omgevingscontingenties Spirituele morele incentives Zelfcontrole technieken Verandering omgevingscontingenties Spirituele morele incentives Zelfcontrole technieken 44

45 45

46 And.. Participants who received the contingency management intervention were 2.4 times as likely as those in the control condition to submit a stimulant-negative urine sample during treatment The cost of urine testing and reinforcers was $256 per participant for the entire treatment group ($864 for individuals with $8 weeks of abstinence). individuals assigned to the contingency management condition experienced 138 fewer days of psychiatric hospitalization than those in the control condition. Our data suggest that an effect of contingency manage- ment on stimulant abstinence persisted after treatment was discontinued. Besluit Groot deel van de mensen met verslavingsproblemen herwinnen op eigen kracht de controle over hun gebruik. Ongekend terrein waar we nog veel van kunnen leren. Een klein deel zwaar verslaafden meestal met psychiatrische comorbiditeit beantwoord aan het chronisch (brein) ziekte model. Werken aan zelfcontrole is werken aan zowel het drive deel (paard) als het controle (ruiter). Individuele matching (profilering) staat nog in kinderschoenen. Combinatie therapieën gericht op beide dimensies onderzoek naar de toekomst. Veranderen van omgevingscontingenties en stress management 46

47 Pieter Bruegel 47

Impulsiviteit en resilience: barsten of buigen? geert.dom@uantwerpen.be

Impulsiviteit en resilience: barsten of buigen? geert.dom@uantwerpen.be Impulsiviteit en resilience: barsten of buigen? geert.dom@uantwerpen.be Veerkracht Monitor Het meten van de mate van veerkracht onder de bevolking dr. Hans te Brake 3 april 2013, Ede Nederlands Congres

Nadere informatie

Behandeleffecten. in Forensisch Psychiatrisch Center de Rooyse Wissel. Treatment effects in. Forensic Psychiatric Centre de Rooyse Wissel

Behandeleffecten. in Forensisch Psychiatrisch Center de Rooyse Wissel. Treatment effects in. Forensic Psychiatric Centre de Rooyse Wissel Behandeleffecten in Forensisch Psychiatrisch Center de Rooyse Wissel Treatment effects in Forensic Psychiatric Centre de Rooyse Wissel S. Daamen-Raes Eerste begeleider: Dr. W. Waterink Tweede begeleider:

Nadere informatie

Intercultural Mediation through the Internet Hans Verrept Intercultural mediation and policy support unit

Intercultural Mediation through the Internet Hans Verrept Intercultural mediation and policy support unit 1 Intercultural Mediation through the Internet Hans Verrept Intercultural mediation and policy support unit 2 Structure of the presentation - What is intercultural mediation through the internet? - Why

Nadere informatie

het dopaminerge beloningssysteem

het dopaminerge beloningssysteem het dopaminerge beloningssysteem 27/05/2016 51 mesolimbic DA system lekker eten zorgt voor DA afgifte 27/05/2016 52 Bassareo and Di Chiara, 1997 palatable food and dopamine why would some people overeat

Nadere informatie

Stoornissen in het gebruik van middelen

Stoornissen in het gebruik van middelen Stoornissen in het gebruik van middelen Nieuwe behandelvormen Geert.dom@uantwerpen.be Disclosure belangen spreker spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties

Nadere informatie

Functioneren van een Kind met Autisme. M.I. Willems. Open Universiteit

Functioneren van een Kind met Autisme. M.I. Willems. Open Universiteit Onderzoek naar het Effect van de Aanwezigheid van een Hond op het Alledaags Functioneren van een Kind met Autisme M.I. Willems Open Universiteit Naam student: Marijke Willems Postcode en Woonplaats: 6691

Nadere informatie

Karen J. Rosier - Brattinga. Eerste begeleider: dr. Arjan Bos Tweede begeleider: dr. Ellin Simon

Karen J. Rosier - Brattinga. Eerste begeleider: dr. Arjan Bos Tweede begeleider: dr. Ellin Simon Zelfwaardering en Angst bij Kinderen: Zijn Globale en Contingente Zelfwaardering Aanvullende Voorspellers van Angst bovenop Extraversie, Neuroticisme en Gedragsinhibitie? Self-Esteem and Fear or Anxiety

Nadere informatie

POH-GGZ, Jim van Os

POH-GGZ, Jim van Os Het nut van specialisatie? POH-GGZ, 02-02-2017 Jim van Os Nee het is depressie..ander zorgpad Nee het is psychose..ander zorgpad Nee het is verslaving.ander zorgpad Nee het is persoonlijkheid.ander zorgpad

Nadere informatie

Het executief en het sociaal cognitief functioneren bij licht verstandelijk. gehandicapte jeugdigen. Samenhang met emotionele- en gedragsproblemen

Het executief en het sociaal cognitief functioneren bij licht verstandelijk. gehandicapte jeugdigen. Samenhang met emotionele- en gedragsproblemen Het executief en het sociaal cognitief functioneren bij licht verstandelijk gehandicapte jeugdigen. Samenhang met emotionele- en gedragsproblemen Executive and social cognitive functioning of mentally

Nadere informatie

Pillen? Praten? Trainen! Over de aanvullende rol die cognitieve trainingen kunnen spelen in de psychotherapie

Pillen? Praten? Trainen! Over de aanvullende rol die cognitieve trainingen kunnen spelen in de psychotherapie Pillen?? Trainen! Over de aanvullende rol die cognitieve trainingen kunnen spelen in de psychotherapie Reinout Wiers Hoogleraar ontwikkelingspsychopathologie UvA r.wiers@uva.nl Huidige praktijk: Pillen

Nadere informatie

Lichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch. en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa. Physical factors as predictors of psychological and

Lichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch. en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa. Physical factors as predictors of psychological and Lichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa Physical factors as predictors of psychological and physical recovery of anorexia nervosa Liesbeth Libbers

Nadere informatie

Disclosure belangen spreker

Disclosure belangen spreker Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding Aandeelhouder

Nadere informatie

Bent u gemotiveerd? L.E.J. Gerretsen Studentnummer: Eerste begeleider: prof. dr. L. Lechner Tweede begeleider: Dr. A.

Bent u gemotiveerd? L.E.J. Gerretsen Studentnummer: Eerste begeleider: prof. dr. L. Lechner Tweede begeleider: Dr. A. Bent u gemotiveerd? Een Experimenteel Onderzoek naar de Invloed van een op het Transtheoretisch Model Gebaseerde Interventie op de Compliance bij de Fysiotherapeutische Behandeling van Psychiatrische Patiënten

Nadere informatie

Landelijk Diabetes Congres 2016

Landelijk Diabetes Congres 2016 Landelijk Diabetes Congres 2016 Insuline Pompen, zelfcontrole en sensoren, need to know Thomas van Bemmel, Internist Gelre Ziekenhuis Apeldoorn Disclosures (potentiële) belangenverstrengeling zie hieronder

Nadere informatie

Psychometrische Eigenschappen van de Youth Anxiety Measure for DSM-5 (YAM-5) Psychometric Properties of the Youth Anxiety Measure for DSM-5 (YAM-5)

Psychometrische Eigenschappen van de Youth Anxiety Measure for DSM-5 (YAM-5) Psychometric Properties of the Youth Anxiety Measure for DSM-5 (YAM-5) Psychometrische Eigenschappen van de Youth Anxiety Measure for DSM-5 (YAM-5) Psychometric Properties of the Youth Anxiety Measure for DSM-5 (YAM-5) Hester A. Lijphart Eerste begeleider: Dr. E. Simon Tweede

Nadere informatie

Nonrespons en ernstige klachten bij OCD: richtlijnen herzien? Else de Haan PhD Lidewij Wolters PhD Amsterdam, the Netherlands

Nonrespons en ernstige klachten bij OCD: richtlijnen herzien? Else de Haan PhD Lidewij Wolters PhD Amsterdam, the Netherlands Nonrespons en ernstige klachten bij OCD: richtlijnen herzien? Else de Haan PhD Lidewij Wolters PhD Amsterdam, the Netherlands Behandeling OCS bij kinderen Cognitieve gedragstherapie (CGT) Combinatie CGT

Nadere informatie

Invloed van het aantal kinderen op de seksdrive en relatievoorkeur

Invloed van het aantal kinderen op de seksdrive en relatievoorkeur Invloed van het aantal kinderen op de seksdrive en relatievoorkeur M. Zander MSc. Eerste begeleider: Tweede begeleider: dr. W. Waterink drs. J. Eshuis Oktober 2014 Faculteit Psychologie en Onderwijswetenschappen

Nadere informatie

Kinderen met Internaliserende Problemen. The Effectiveness of Psychodynamic Play Group Therapy for Children. with Internalizing Problems.

Kinderen met Internaliserende Problemen. The Effectiveness of Psychodynamic Play Group Therapy for Children. with Internalizing Problems. Spelgroepbehandeling voor kinderen met internaliserende problemen De Effectiviteit van een Psychodynamische Spelgroepbehandeling bij Kinderen met Internaliserende Problemen. The Effectiveness of Psychodynamic

Nadere informatie

COGNITIEVE DISSONANTIE EN ROKERS COGNITIVE DISSONANCE AND SMOKERS

COGNITIEVE DISSONANTIE EN ROKERS COGNITIVE DISSONANCE AND SMOKERS COGNITIEVE DISSONANTIE EN ROKERS Gezondheidsgedrag als compensatie voor de schadelijke gevolgen van roken COGNITIVE DISSONANCE AND SMOKERS Health behaviour as compensation for the harmful effects of smoking

Nadere informatie

Het Effect van Voortgangsfeedback aan Behandelaars op de Uitkomsten van Psychologische Behandelingen; een Pilot Onderzoek

Het Effect van Voortgangsfeedback aan Behandelaars op de Uitkomsten van Psychologische Behandelingen; een Pilot Onderzoek Het Effect van Voortgangsfeedback aan Behandelaars op de Uitkomsten van Psychologische Behandelingen; een Pilot Onderzoek The Effect of Progress Feedback to Therapists on Psychological Treatment Outcome;

Nadere informatie

Nora Volkow, Director NIDA

Nora Volkow, Director NIDA APA TeleReview 2008 Verslaving Prof. dr. Wim van den Brink AMC, Amsterdam 8 mei 2008 Nora Volkow, Director NIDA Nora Volkow en Salience Shifting TAMAR TAMAR Inhoudsopgave Epidemiologie Neurobiologie van

Nadere informatie

Relatie tussen Persoonlijkheid, Opleidingsniveau, Leeftijd, Geslacht en Korte- en Lange- Termijn Seksuele Strategieën

Relatie tussen Persoonlijkheid, Opleidingsniveau, Leeftijd, Geslacht en Korte- en Lange- Termijn Seksuele Strategieën Relatie tussen Persoonlijkheid, Opleidingsniveau, Leeftijd, Geslacht en Korte- en Lange- Termijn Seksuele Strategieën The Relation between Personality, Education, Age, Sex and Short- and Long- Term Sexual

Nadere informatie

Partnerschap van de familie in de behandeling. Het investeren in de kracht van naastbetrokkenen René Keet

Partnerschap van de familie in de behandeling. Het investeren in de kracht van naastbetrokkenen René Keet Partnerschap van de familie in de behandeling Het investeren in de kracht van naastbetrokkenen René Keet Interventie doelen EPA (parallelle zorg) persoonlijk herstel nastreven psychiatrische symptomen

Nadere informatie

Beïnvloedt Gentle Teaching Vaardigheden van Begeleiders en Companionship en Angst bij Verstandelijk Beperkte Cliënten?

Beïnvloedt Gentle Teaching Vaardigheden van Begeleiders en Companionship en Angst bij Verstandelijk Beperkte Cliënten? Beïnvloedt Gentle Teaching Vaardigheden van Begeleiders en Companionship en Angst bij Verstandelijk Beperkte Cliënten? Does Gentle Teaching have Effect on Skills of Caregivers and Companionship and Anxiety

Nadere informatie

PrOP Tussen Je Oren. gebaseerd op het PrOP-model. the PrOP-model. Mariëtte J.C.P. van der Stappen

PrOP Tussen Je Oren. gebaseerd op het PrOP-model. the PrOP-model. Mariëtte J.C.P. van der Stappen Effectiviteit kortdurende behandeling PrOP model 1 PrOP Tussen Je Oren Effectiviteit van een Kortdurende Psychologische Behandeling bij Kinderen en Jongeren gebaseerd op het PrOP-model Effectiveness of

Nadere informatie

Introduction Henk Schwietert

Introduction Henk Schwietert Introduction Henk Schwietert Evalan develops, markets and sells services that use remote monitoring and telemetry solutions. Our Company Evalan develops hard- and software to support these services: mobile

Nadere informatie

Cognitive Bias Modification (CBM): "Computerspelletjes" tegen Angst, Depressie en Verslaving

Cognitive Bias Modification (CBM): Computerspelletjes tegen Angst, Depressie en Verslaving Cognitive Bias Modification (CBM): "Computerspelletjes" tegen Angst, Depressie en Verslaving Mike Rinck Radboud Universiteit Nijmegen Cognitieve Vertekeningen bij Stoornissen "Cognitive Biases" Patiënten

Nadere informatie

Fidelity of a Strengths-based method for Homeless Youth

Fidelity of a Strengths-based method for Homeless Youth Fidelity of a Strengths-based method for Homeless Youth Manon krabbenborg, Sandra Boersma, Marielle Beijersbergen & Judith Wolf s.boersma@elg.umcn.nl Homeless youth in the Netherlands Latest estimate:

Nadere informatie

Is valpreventie kosteneffectief?

Is valpreventie kosteneffectief? Is valpreventie kosteneffectief? Prof. Dr. Lieven Annemans Ghent University, Brussels University Lieven.annemans@ugent.be Lieven.annemans@vub.ac.be Maart 2014 1 Reactie van de overheden op de crisis Jaarlijkse

Nadere informatie

De Relatie Tussen Persoonskenmerken en Ervaren Lijden bij. Verslaafde Patiënten met PTSS

De Relatie Tussen Persoonskenmerken en Ervaren Lijden bij. Verslaafde Patiënten met PTSS Persoonskenmerken en ervaren lijden bij verslaving en PTSS 1 De Relatie Tussen Persoonskenmerken en Ervaren Lijden bij Verslaafde Patiënten met PTSS The Relationship between Personality Traits and Suffering

Nadere informatie

Summary 124

Summary 124 Summary Summary 124 Summary Summary Corporate social responsibility and current legislation encourage the employment of people with disabilities in inclusive organizations. However, people with disabilities

Nadere informatie

Het Effect van Assertive Community Treatment (ACT) op het. Sociaal Functioneren van Langdurig Psychiatrische Patiënten met. een Psychotische Stoornis.

Het Effect van Assertive Community Treatment (ACT) op het. Sociaal Functioneren van Langdurig Psychiatrische Patiënten met. een Psychotische Stoornis. Het Effect van Assertive Community Treatment (ACT) op het Sociaal Functioneren van Langdurig Psychiatrische Patiënten met een Psychotische Stoornis. The Effect of Assertive Community Treatment (ACT) on

Nadere informatie

Running head: MINDFULNESS, CONTINGENTE ZELFWAARDERING EN DEPRESSIE 1. De Invloed van een Gecombineerde Mindfulnessbehandeling op

Running head: MINDFULNESS, CONTINGENTE ZELFWAARDERING EN DEPRESSIE 1. De Invloed van een Gecombineerde Mindfulnessbehandeling op Running head: MINDFULNESS, CONTINGENTE ZELFWAARDERING EN DEPRESSIE 1 De Invloed van een Gecombineerde Mindfulnessbehandeling op Contingente Zelfwaardering en Depressieve Klachten. Tammasine Netteb Open

Nadere informatie

Terugvalpreventie bij anorexia nervosa

Terugvalpreventie bij anorexia nervosa Terugvalpreventie bij anorexia nervosa Tamara Berends, Verpleegkundig Specialist GGZ Altrecht Eetstoornissen Rintveld Lectoraat Zorg & Innovatie in de Psychiatrie Utrecht Research Group Eating disorders

Nadere informatie

Value based healthcare door een quality improvement bril

Value based healthcare door een quality improvement bril Rotterdam, 7 december 2017 Value based healthcare door een quality improvement bril Ralph So, intensivist en medisch manager Kwaliteit, Veiligheid & Innovatie 16.35-17.00 uur Everybody in healthcare really

Nadere informatie

De Relatie tussen Hechting en Welbevinden bij Ouderen: De mediërende Invloed van Mindfulness en Zingeving

De Relatie tussen Hechting en Welbevinden bij Ouderen: De mediërende Invloed van Mindfulness en Zingeving De Relatie tussen Hechting en Welbevinden bij Ouderen: De mediërende Invloed van Mindfulness en Zingeving Relationships between Attachment and Well-being among the Elderly: The mediational Roles of Mindfulness

Nadere informatie

Hartpatiënten Stoppen met Roken De invloed van eigen effectiviteit, actieplannen en coping plannen op het stoppen met roken

Hartpatiënten Stoppen met Roken De invloed van eigen effectiviteit, actieplannen en coping plannen op het stoppen met roken 1 Hartpatiënten Stoppen met Roken De invloed van eigen effectiviteit, actieplannen en coping plannen op het stoppen met roken Smoking Cessation in Cardiac Patients Esther Kers-Cappon Begeleiding door:

Nadere informatie

bij Kinderen met een Ernstige Vorm van Dyslexie of Children with a Severe Form of Dyslexia Ans van Velthoven

bij Kinderen met een Ernstige Vorm van Dyslexie of Children with a Severe Form of Dyslexia Ans van Velthoven Neuropsychologische Behandeling en Sociaal Emotioneel Welzijn bij Kinderen met een Ernstige Vorm van Dyslexie Neuropsychological Treatment and Social Emotional Well-being of Children with a Severe Form

Nadere informatie

De Relatie tussen Werkdruk, Pesten op het Werk, Gezondheidsklachten en Verzuim

De Relatie tussen Werkdruk, Pesten op het Werk, Gezondheidsklachten en Verzuim De Relatie tussen Werkdruk, Pesten op het Werk, Gezondheidsklachten en Verzuim The Relationship between Work Pressure, Mobbing at Work, Health Complaints and Absenteeism Agnes van der Schuur Eerste begeleider:

Nadere informatie

STIGMATISERING VAN PATIENTEN MET LONGKANKER 1. Stigmatisering van Patiënten met Longkanker: De Rol van Persoonlijke Relevantie voor de Waarnemer

STIGMATISERING VAN PATIENTEN MET LONGKANKER 1. Stigmatisering van Patiënten met Longkanker: De Rol van Persoonlijke Relevantie voor de Waarnemer STIGMATISERING VAN PATIENTEN MET LONGKANKER 1 Stigmatisering van Patiënten met Longkanker: De Rol van Persoonlijke Relevantie voor de Waarnemer Stigmatization of Patients with Lung Cancer: The Role of

Nadere informatie

Effecten van contactgericht spelen en leren op de ouder-kindrelatie bij autisme

Effecten van contactgericht spelen en leren op de ouder-kindrelatie bij autisme Effecten van contactgericht spelen en leren op de ouder-kindrelatie bij autisme Effects of Contact-oriented Play and Learning in the Relationship between parent and child with autism Kristel Stes Studentnummer:

Nadere informatie

Verklaring van het beweeggedrag van ouderen door determinanten van. The explanation of the physical activity of elderly by determinants of

Verklaring van het beweeggedrag van ouderen door determinanten van. The explanation of the physical activity of elderly by determinants of Verklaring van het beweeggedrag van ouderen door determinanten van het I-change Model The explanation of the physical activity of elderly by determinants of the I-change Model Hilbrand Kuit Eerste begeleider:

Nadere informatie

De relatie tussen depressie- en angstsymptomen, diabetesdistress, diabetesregulatie en. proactieve copingvaardigheden bij type 2 diabetespatiënten

De relatie tussen depressie- en angstsymptomen, diabetesdistress, diabetesregulatie en. proactieve copingvaardigheden bij type 2 diabetespatiënten De relatie tussen depressie- en angstsymptomen, diabetesdistress, diabetesregulatie en proactieve copingvaardigheden bij type 2 diabetespatiënten The relationship between depression symptoms, anxiety symptoms,

Nadere informatie

The relationship between social support and loneliness and depressive symptoms in Turkish elderly: the mediating role of the ability to cope

The relationship between social support and loneliness and depressive symptoms in Turkish elderly: the mediating role of the ability to cope The relationship between social support and loneliness and depressive symptoms in Turkish elderly: the mediating role of the ability to cope Een onderzoek naar de relatie tussen sociale steun en depressieve-

Nadere informatie

Flash: chemotherapie en allergie

Flash: chemotherapie en allergie Flash: chemotherapie en allergie Karen Geboes UZ Gent 4 december 2015 Opbouw Herkennen/graderen Bij welke producten/wanneer Behandeling Preventie? 2 Herkennen/graderen 3 4 5 6 Allergy 2013 7 Bij welke

Nadere informatie

Summary 136

Summary 136 Summary 135 Summary 136 Summary The objectives of this thesis were to develop of a mouse model of neuropathic pain and spinal cord stimulation (SCS) and to increase the efficacy of spinal cord stimulation

Nadere informatie

De Relatie tussen het Adaptief en Cognitief Functioneren van Dak- en Thuisloze Jongeren en het Wel of Niet Hebben van een Psychiatrische Diagnose

De Relatie tussen het Adaptief en Cognitief Functioneren van Dak- en Thuisloze Jongeren en het Wel of Niet Hebben van een Psychiatrische Diagnose De Relatie tussen het Adaptief en Cognitief Functioneren van Dak- en Thuisloze Jongeren en het Wel of Niet Hebben van een Psychiatrische Diagnose The Relationship between Adaptive and Cognitive Functioning

Nadere informatie

Innovaties in de chronische ziekenzorg 3e voorbeeld van zorginnovatie. Dr. J.J.W. (Hanneke) Molema, Prof. Dr. H.J.M.

Innovaties in de chronische ziekenzorg 3e voorbeeld van zorginnovatie. Dr. J.J.W. (Hanneke) Molema, Prof. Dr. H.J.M. Innovaties in de chronische ziekenzorg 3e voorbeeld van zorginnovatie Dr. J.J.W. (Hanneke) Molema, Prof. Dr. H.J.M. (Bert) Vrijhoef Take home messages: Voor toekomstbestendige chronische zorg zijn innovaties

Nadere informatie

Denken en Doen Doen of Denken Het verband tussen seksueel risicovol gedrag en de impulsieve en reflectieve cognitie.

Denken en Doen Doen of Denken Het verband tussen seksueel risicovol gedrag en de impulsieve en reflectieve cognitie. 0 Denken en Doen Doen of Denken Het verband tussen seksueel risicovol gedrag en de impulsieve en reflectieve cognitie. Denken en Doen Doen of Denken Het verband tussen seksueel risicovol gedrag en de impulsieve

Nadere informatie

Stigmatisering van Mensen met Keelkanker: de Rol van Mindfulness van de Waarnemer

Stigmatisering van Mensen met Keelkanker: de Rol van Mindfulness van de Waarnemer Met opmaak: Links: 3 cm, Rechts: 2 cm, Boven: 3 cm, Onder: 3 cm, Breedte: 21 cm, Hoogte: 29,7 cm Stigmatisering van Mensen met Keelkanker: de Rol van Mindfulness van de Waarnemer Stigmatisation of Persons

Nadere informatie

Running head: EFFECT VAN IB-CGT OP SEKSUELE DISFUNCTIES BIJ VROUWEN

Running head: EFFECT VAN IB-CGT OP SEKSUELE DISFUNCTIES BIJ VROUWEN Running head: EFFECT VAN IB-CGT OP SEKSUELE DISFUNCTIES BIJ VROUWEN Het Effect van Online Cognitieve Gedragstherapie op Seksuele Disfuncties bij Vrouwen The Effectiveness of Internet-based Cognitive-Behavioural

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Addendum A 173 Nederlandse samenvatting Het doel van het onderzoek beschreven in dit proefschrift was om de rol van twee belangrijke risicofactoren voor psychotische stoornissen te onderzoeken in de Ultra

Nadere informatie

Effecten van een op MBSR gebaseerde training van. hospicemedewerkers op burnout, compassionele vermoeidheid en

Effecten van een op MBSR gebaseerde training van. hospicemedewerkers op burnout, compassionele vermoeidheid en Effecten van een op MBSR gebaseerde training van hospicemedewerkers op burnout, compassionele vermoeidheid en compassionele tevredenheid. Een pilot Effects of a MBSR based training program of hospice caregivers

Nadere informatie

Stress en Psychose 59 Noord. Stress and Psychosis 59 North. A.N.M. Busch

Stress en Psychose 59 Noord. Stress and Psychosis 59 North. A.N.M. Busch Stress en Psychose 59 Noord Stress and Psychosis 59 North A.N.M. Busch Prevalentie van Subklinische Psychotische Symptomen en de Associatie Met Stress en Sekse bij Noorse Psychologie Studenten Prevalence

Nadere informatie

De Relatie tussen Betrokkenheid bij Pesten en Welbevinden en de Invloed van Sociale Steun en. Discrepantie

De Relatie tussen Betrokkenheid bij Pesten en Welbevinden en de Invloed van Sociale Steun en. Discrepantie De Relatie tussen Betrokkenheid bij Pesten en Welbevinden en de Invloed van Sociale Steun en Discrepantie The Relationship between Involvement in Bullying and Well-Being and the Influence of Social Support

Nadere informatie

CSRQ Center Rapport over onderwijsondersteunende organisaties: Samenvatting voor onderwijsgevenden

CSRQ Center Rapport over onderwijsondersteunende organisaties: Samenvatting voor onderwijsgevenden CSRQ Center Rapport over onderwijsondersteunende organisaties: Samenvatting voor onderwijsgevenden Laatst bijgewerkt op 25 november 2008 Nederlandse samenvatting door TIER op 5 juli 2011 Onderwijsondersteunende

Nadere informatie

WERKZAAMHEID VAN CLIËNTGERICHTE SPELTHERAPIE 1

WERKZAAMHEID VAN CLIËNTGERICHTE SPELTHERAPIE 1 WERKZAAMHEID VAN CLIËNTGERICHTE SPELTHERAPIE 1 Werkzaamheid van cliëntgerichte Speltherapie bij Kinderen met internaliserende Problematiek: Affect als Mediator Effectiveness of Child-Centered Play Therapy

Nadere informatie

MyDHL+ Van Non-Corporate naar Corporate

MyDHL+ Van Non-Corporate naar Corporate MyDHL+ Van Non-Corporate naar Corporate Van Non-Corporate naar Corporate In MyDHL+ is het mogelijk om meerdere gebruikers aan uw set-up toe te voegen. Wanneer er bijvoorbeeld meerdere collega s van dezelfde

Nadere informatie

Onderzoek naar werkzaamheid schematherapie bij borderline persoonlijkheidsstoornis en alcoholafhankelijkheid

Onderzoek naar werkzaamheid schematherapie bij borderline persoonlijkheidsstoornis en alcoholafhankelijkheid Onderzoek naar werkzaamheid schematherapie bij borderline persoonlijkheidsstoornis en alcoholafhankelijkheid presentatie ESPRi Symposium 26-11-2015 Michiel Boog, klinisch psycholoog, psychotherapeut Titel:

Nadere informatie

Positieve, Negatieve en Depressieve Subklinische Psychotische Symptomen en het Effect van Stress en Sekse op deze Subklinische Psychotische Symptomen

Positieve, Negatieve en Depressieve Subklinische Psychotische Symptomen en het Effect van Stress en Sekse op deze Subklinische Psychotische Symptomen Positieve, Negatieve en Depressieve Subklinische Psychotische Symptomen en het Effect van Stress en Sekse op deze Subklinische Psychotische Symptomen Positive, Negative and Depressive Subclinical Psychotic

Nadere informatie

The Dutch mortgage market at a cross road? The problematic relationship between supply of and demand for residential mortgages

The Dutch mortgage market at a cross road? The problematic relationship between supply of and demand for residential mortgages The Dutch mortgage market at a cross road? The problematic relationship between supply of and demand for residential mortgages 22/03/2013 Housing market in crisis House prices down Number of transactions

Nadere informatie

Running Head: INVLOED VAN ASE-DETERMINANTEN OP INTENTIE CONTACT 1

Running Head: INVLOED VAN ASE-DETERMINANTEN OP INTENTIE CONTACT 1 Running Head: INVLOED VAN ASE-DETERMINANTEN OP INTENTIE CONTACT 1 Relatie tussen Attitude, Sociale Invloed en Self-efficacy en Intentie tot Contact tussen Ouders en Leerkrachten bij Signalen van Pesten

Nadere informatie

Het Verband Tussen Negatieve Levensgebeurtenissen, 5-HTTLPR en Reactieve. Agressie. Pien S. Martens. Open Universiteit Heerlen

Het Verband Tussen Negatieve Levensgebeurtenissen, 5-HTTLPR en Reactieve. Agressie. Pien S. Martens. Open Universiteit Heerlen REACTIEVE AGRESSIE Het Verband Tussen Negatieve Levensgebeurtenissen, 5-HTTLPR en Reactieve Agressie Pien S. Martens Open Universiteit Heerlen Naam student: Pien Sophie Martens Studentnummer: 850945172

Nadere informatie

Denken is Doen? De cognitieve representatie van ziekte als determinant van. zelfmanagementgedrag bij Nederlandse, Turkse en Marokkaanse patiënten

Denken is Doen? De cognitieve representatie van ziekte als determinant van. zelfmanagementgedrag bij Nederlandse, Turkse en Marokkaanse patiënten Denken is Doen? De cognitieve representatie van ziekte als determinant van zelfmanagementgedrag bij Nederlandse, Turkse en Marokkaanse patiënten met diabetes mellitus type 2 in de huisartsenpraktijk Thinking

Nadere informatie

Cognitieve Bias Modificatie van Interpretatiebias bij Faalangstige Studenten

Cognitieve Bias Modificatie van Interpretatiebias bij Faalangstige Studenten CBM-I bij Faalangst in een Studentenpopulatie 1 Cognitieve Bias Modificatie van Interpretatiebias bij Faalangstige Studenten Cognitive Bias Modification of Interpretation Bias for Students with Test Anxiety

Nadere informatie

Effectiviteit van baclofen bij alcoholverslaving

Effectiviteit van baclofen bij alcoholverslaving Effectiviteit van baclofen bij alcoholverslaving MSc Esther Beraha Dr. Elske Salemink Dr. Anneke Goudriaan Dr. Bram Bakker Prof. Dr. Wim van den Brink Prof. Dr. Reinout Wiers Academisch Medisch Centrum

Nadere informatie

Process Mining and audit support within financial services. KPMG IT Advisory 18 June 2014

Process Mining and audit support within financial services. KPMG IT Advisory 18 June 2014 Process Mining and audit support within financial services KPMG IT Advisory 18 June 2014 Agenda INTRODUCTION APPROACH 3 CASE STUDIES LEASONS LEARNED 1 APPROACH Process Mining Approach Five step program

Nadere informatie

De Relatie tussen Angst en Psychologische Inflexibiliteit. The Relationship between Anxiety and Psychological Inflexibility.

De Relatie tussen Angst en Psychologische Inflexibiliteit. The Relationship between Anxiety and Psychological Inflexibility. RELATIE ANGST EN PSYCHOLOGISCHE INFLEXIBILITEIT 1 De Relatie tussen Angst en Psychologische Inflexibiliteit The Relationship between Anxiety and Psychological Inflexibility Jos Kooy Eerste begeleider Tweede

Nadere informatie

Adherence aan HWO en meer bewegen

Adherence aan HWO en meer bewegen Adherence aan HWO en meer bewegen Een experimenteel onderzoek naar de effecten van het motivationele stadium van patiënten en de adherence aan huiswerkoefeningen (HWO) bij fysiotherapie en het meer bewegen.

Nadere informatie

De Invloed van Perceived Severity op Condoomgebruik en HIV-Testgedrag. The Influence of Perceived Severity on Condom Use and HIV-Testing Behavior

De Invloed van Perceived Severity op Condoomgebruik en HIV-Testgedrag. The Influence of Perceived Severity on Condom Use and HIV-Testing Behavior De Invloed van Perceived Severity op Condoomgebruik en HIV-Testgedrag The Influence of Perceived Severity on Condom Use and HIV-Testing Behavior Martin. W. van Duijn Student: 838797266 Eerste begeleider:

Nadere informatie

Het Effect van Cliëntgerichte Speltherapie op Internaliserende Problematiek bij. Kinderen: Affect als Moderator

Het Effect van Cliëntgerichte Speltherapie op Internaliserende Problematiek bij. Kinderen: Affect als Moderator 1 Het Effect van Cliëntgerichte Speltherapie op Internaliserende Problematiek bij Kinderen: Affect als Moderator The Effect of Client-Centered Play Therapy on Internalizing Problems of Children: Affect

Nadere informatie

Invloed van Mindfulness Training op Ouderlijke Stress, Emotionele Self-Efficacy. Beliefs, Aandacht en Bewustzijn bij Moeders

Invloed van Mindfulness Training op Ouderlijke Stress, Emotionele Self-Efficacy. Beliefs, Aandacht en Bewustzijn bij Moeders Invloed van Mindfulness Training op Ouderlijke Stress, Emotionele Self-Efficacy Beliefs, Aandacht en Bewustzijn bij Moeders Influence of Mindfulness Training on Parental Stress, Emotional Self-Efficacy

Nadere informatie

Emotionele Arbeid, de Dutch Questionnaire on Emotional Labor en. Bevlogenheid

Emotionele Arbeid, de Dutch Questionnaire on Emotional Labor en. Bevlogenheid Emotionele Arbeid, de Dutch Questionnaire on Emotional Labor en Bevlogenheid Emotional Labor, the Dutch Questionnaire on Emotional Labor and Engagement C.J. Heijkamp mei 2008 1 ste begeleider: dhr. dr.

Nadere informatie

Het Effect van de Kanker Nazorg Wijzer* op Werkgerelateerde Problematiek en Kwaliteit. van Leven bij Werkende Ex-Kankerpatiënten

Het Effect van de Kanker Nazorg Wijzer* op Werkgerelateerde Problematiek en Kwaliteit. van Leven bij Werkende Ex-Kankerpatiënten Het Effect van de Kanker Nazorg Wijzer* op Werkgerelateerde Problematiek en Kwaliteit van Leven bij Werkende Ex-Kankerpatiënten The Effect of the Kanker Nazorg Wijzer* on Work-related Problems and Quality

Nadere informatie

de Rol van Persoonlijkheid Eating: the Role of Personality

de Rol van Persoonlijkheid Eating: the Role of Personality De Relatie tussen Dagelijkse Stress en Emotioneel Eten: de Rol van Persoonlijkheid The Relationship between Daily Stress and Emotional Eating: the Role of Personality Arlette Nierich Open Universiteit

Nadere informatie

OPEN TRAINING. Onderhandelingen met leveranciers voor aankopers. Zeker stellen dat je goed voorbereid aan de onderhandelingstafel komt.

OPEN TRAINING. Onderhandelingen met leveranciers voor aankopers. Zeker stellen dat je goed voorbereid aan de onderhandelingstafel komt. OPEN TRAINING Onderhandelingen met leveranciers voor aankopers Zeker stellen dat je goed voorbereid aan de onderhandelingstafel komt. Philip Meyers Making sure to come well prepared at the negotiation

Nadere informatie

Opleiding PECB ISO 9001 Quality Manager.

Opleiding PECB ISO 9001 Quality Manager. Opleiding PECB ISO 9001 Quality Manager www.bpmo-academy.nl Wat is kwaliteitsmanagement? Kwaliteitsmanagement beoogt aan te sturen op het verbeteren van kwaliteit. Tevens houdt het zich bezig met het verbinden

Nadere informatie

De Samenhang tussen Dagelijkse Stress en Depressieve Symptomen en de Mediërende Invloed van Controle en Zelfwaardering

De Samenhang tussen Dagelijkse Stress en Depressieve Symptomen en de Mediërende Invloed van Controle en Zelfwaardering De Samenhang tussen Dagelijkse Stress en Depressieve Symptomen en de Mediërende Invloed van Controle en Zelfwaardering The Relationship between Daily Hassles and Depressive Symptoms and the Mediating Influence

Nadere informatie

Een lastige opdracht Alcoholverslaving of overmatig drinken? En wat eraan te doen?

Een lastige opdracht Alcoholverslaving of overmatig drinken? En wat eraan te doen? Een lastige opdracht Alcoholverslaving of overmatig drinken? En wat eraan te doen? In 2011 vroeg ZonMw ons een state of the art studie te doen Reinout Wiers, Ph.D. Professor of Developmental Psychopathology

Nadere informatie

Type Dementie als Oorzaak van Seksueel Ontremd Gedrag. Aanwezigheid van het Gedrag bij Type Alzheimer?

Type Dementie als Oorzaak van Seksueel Ontremd Gedrag. Aanwezigheid van het Gedrag bij Type Alzheimer? Type Dementie als Oorzaak van Seksueel Ontremd Gedrag Aanwezigheid van het Gedrag bij Type Alzheimer? Type of Dementia as Cause of Sexual Disinhibition Presence of the Behavior in Alzheimer s Type? Carla

Nadere informatie

Impact en disseminatie. Saskia Verhagen Franka vd Wijdeven

Impact en disseminatie. Saskia Verhagen Franka vd Wijdeven Impact en disseminatie Saskia Verhagen Franka vd Wijdeven Wie is wie? Voorstel rondje Wat hoop je te leren? Heb je iets te delen? Wat zegt de Programma Gids? WHAT DO IMPACT AND SUSTAINABILITY MEAN? Impact

Nadere informatie

Train uw Brein: Cognitieve Training als een behandeling voor depressie. Marie-Anne Vanderhasselt

Train uw Brein: Cognitieve Training als een behandeling voor depressie. Marie-Anne Vanderhasselt Train uw Brein: Cognitieve Training als een behandeling voor depressie Marie-Anne Vanderhasselt Vanderhasselt, M.A., De Raedt, R., Namur, V., Lotufo, P.A., Bensenor, Vanderhasselt, M.A., De Raedt, R.,

Nadere informatie

Emotioneel Belastend Werk, Vitaliteit en de Mogelijkheid tot Leren: The Manager as a Resource.

Emotioneel Belastend Werk, Vitaliteit en de Mogelijkheid tot Leren: The Manager as a Resource. Open Universiteit Klinische psychologie Masterthesis Emotioneel Belastend Werk, Vitaliteit en de Mogelijkheid tot Leren: De Leidinggevende als hulpbron. Emotional Job Demands, Vitality and Opportunities

Nadere informatie

De invloed van veerkracht op de relatie tussen pijn en psychische klachten bij revalidatiecliënten in een verpleeghuis.

De invloed van veerkracht op de relatie tussen pijn en psychische klachten bij revalidatiecliënten in een verpleeghuis. De invloed van veerkracht op de relatie tussen pijn en psychische klachten bij revalidatiecliënten in een verpleeghuis. The influence of resilience on the relationship between pain and psychological symptoms

Nadere informatie

S1: Chronische vermoeidheid: onderzoek naar kwetsbaarheid. S1: Chronische vermoeidheid: onderzoek naar kwetsbaarheid

S1: Chronische vermoeidheid: onderzoek naar kwetsbaarheid. S1: Chronische vermoeidheid: onderzoek naar kwetsbaarheid S1: Chronische vermoeidheid: onderzoek naar kwetsbaarheid Drs. Maud De Venter Drs. Jela Illegems Prof. dr. Filip Van Den Eede S1: Chronische vermoeidheid: onderzoek naar kwetsbaarheid Chronische vermoeidheid:

Nadere informatie

Tahnee Anne Jeanne Snelder. Open Universiteit

Tahnee Anne Jeanne Snelder. Open Universiteit Effecten van Gedragstherapie op Sociale Angst, Zelfgerichte Aandacht & Aandachtbias Effects of Behaviour Therapy on Social Anxiety, Self-Focused Attention & Attentional Bias Tahnee Anne Jeanne Snelder

Nadere informatie

Ellen Vedel Maarten Merkx

Ellen Vedel Maarten Merkx Ellen Vedel Maarten Merkx Jellinek, Arkin ZZP VGCt, 12 april 2013 A) Onthouding, terugval en craving B) Tolerantie, onthouding en controleverlies C) Euforisch effect, craving en controleverlies D) Euforisch

Nadere informatie

Determinantenonderzoek naar Factoren waarmee een Actief Stoppen-met-Roken Beleid op Cardiologieverpleegafdelingen kan worden bevorderd

Determinantenonderzoek naar Factoren waarmee een Actief Stoppen-met-Roken Beleid op Cardiologieverpleegafdelingen kan worden bevorderd Determinantenonderzoek naar Factoren waarmee een Actief Stoppen-met-Roken Beleid op Cardiologieverpleegafdelingen kan worden bevorderd Determinant Study in to Factors that Facilitate a Active Smoking-cessation

Nadere informatie

Mentaal Weerbaar Blauw

Mentaal Weerbaar Blauw Mentaal Weerbaar Blauw de invloed van stereotypen over etnische minderheden cynisme en negatieve emoties op de mentale weerbaarheid van politieagenten begeleiders: dr. Anita Eerland & dr. Arjan Bos dr.

Nadere informatie

Angst en de ziekte van Parkinson. te veel of te weinig controle. Annelien Duits Harriët Smeding. www.smedingneuropsychologie.nl

Angst en de ziekte van Parkinson. te veel of te weinig controle. Annelien Duits Harriët Smeding. www.smedingneuropsychologie.nl Angst en de ziekte van Parkinson te veel of te weinig controle Annelien Duits Harriët Smeding www.smedingneuropsychologie.nl Wat moet deze workshop brengen, zodat je zegt: dat was de moeite waard? Smeding

Nadere informatie

Van Transtheoretisch Model naar de klinische praktijk

Van Transtheoretisch Model naar de klinische praktijk Van Transtheoretisch Model naar de klinische praktijk Cor A.J. de Jong, MD, PhD Nijmegen Institute for Scientist-Practitioners in Addiction NISPA nispa.dejong@gmail.com www.nispa.nl Maastricht 9 april

Nadere informatie

AdVISHE: Assessment of the Validation Status of Health- Economic Decision Models

AdVISHE: Assessment of the Validation Status of Health- Economic Decision Models AdVISHE: Assessment of the Validation Status of Health- Economic Decision Models Pepijn Vemer, George van Voorn, Isaac Corro Ramos, Maiwenn Al, Talitha Feenstra Rationale In theorie: Doe alles! Een model

Nadere informatie

Het modererend effect van de moeder kind relatie op de effecten van prenatale blootstelling aan PCB s op de cognitieve ontwikkeling van het kind

Het modererend effect van de moeder kind relatie op de effecten van prenatale blootstelling aan PCB s op de cognitieve ontwikkeling van het kind Het modererend effect van de moeder kind relatie op de effecten van prenatale blootstelling aan PCB s op de cognitieve ontwikkeling van het kind The moderating effect of the mother child relation on the

Nadere informatie

Zelfinstructie bij de Training MBSR

Zelfinstructie bij de Training MBSR Zelfinstructie bij de Training MBSR De Effecten op Stress, Mindfulness, Self efficacy en Motivatie Audrey de Jong Zelfinstructie bij de Training MBSR 2 Zelfinstructie bij de Training MBSR De Effecten op

Nadere informatie

Verslavingsproblematiek

Verslavingsproblematiek Verslavingsproblematiek Prof dr Carlo Missant Ochtendkrans anesthesie vrijdag 10 08 2012 Verslaving: definitie Addiction Dependence Substance abuse The continued use of mood-altering substances or behaviors

Nadere informatie

Differences in stress and stress reactivity between highly educated stay-at-home and working. mothers with spouse and young children

Differences in stress and stress reactivity between highly educated stay-at-home and working. mothers with spouse and young children 1 Differences in stress and stress reactivity between highly educated stay-at-home and working mothers with spouse and young children Verschil in stress en stressreactiviteit tussen hoogopgeleide thuisblijf-

Nadere informatie

Samenvatting Tussen januari 2002 en december 2005 is er een grootschalig onderzoek uitgevoerd naar de kosten-effectiviteit van gezins cognitieve gedra

Samenvatting Tussen januari 2002 en december 2005 is er een grootschalig onderzoek uitgevoerd naar de kosten-effectiviteit van gezins cognitieve gedra 139 Samenvatting Tussen januari 2002 en december 2005 is er een grootschalig onderzoek uitgevoerd naar de kosten-effectiviteit van gezins cognitieve gedragstherapie en individuele of kind cognitieve gedragstherapie

Nadere informatie

Herstel en bemoeizorg bij mensen met erns0ge psychiatrische aandoeningen en verslaving. Is er sprake van een tegenstelling?

Herstel en bemoeizorg bij mensen met erns0ge psychiatrische aandoeningen en verslaving. Is er sprake van een tegenstelling? Herstel en bemoeizorg bij mensen met erns0ge psychiatrische aandoeningen en verslaving Is er sprake van een tegenstelling? Prof. Dr. C.L. Mulder, Leiden 9 nov 2012 Herstel Herstellen doen mensen zelf:

Nadere informatie

Kwaliteit van Leven en Depressieve Symptomen van Mensen met Multiple Sclerose: De Modererende Invloed van Coping en Doelaanpassing

Kwaliteit van Leven en Depressieve Symptomen van Mensen met Multiple Sclerose: De Modererende Invloed van Coping en Doelaanpassing Kwaliteit van Leven en Depressieve Symptomen van Mensen met Multiple Sclerose: De Modererende Invloed van Coping en Doelaanpassing Quality of Life and Depressive Symptoms of People with Multiple Sclerosis:

Nadere informatie