INFORMATIEBROCHURE. Geschiedenis Groep 3 tot en met 8

Transcriptie

1 INFORMATIEBROCHURE Geschiedenis Groep 3 tot en met 8

2 lnhoud De methode Waarom Brandaan? 2 lnhoud en didactiek Recht op de leerdoelen af 4 Structuur en organisatie Doordachte opbouw geeft tijd en overzicht 6 Differentiatie Drie keer differentiëren 8 Materialen Motiverende materialen 9 lct Digibord verrijkt uw les! 12 Voorbeeldpagina s Groep 5 t/m 8 14 Groep 3 en 4 30 lnformatie Meer weten over Brandaan? 32

3 De methode Waarom Brandaan? Dingen uit het verleden zijn vaak ongrijpbaar voor kinderen. Toch hebben al die gebeurtenissen samen bepaald waar we nu zijn. En bijna ongemerkt beïnvloeden ze nog steeds ons dagelijks leven. Geschiedenis is niet alleen iets uit het verleden, geschiedenis is ook van vandaag. Geschiedenis ontstaat elke dag opnieuw. Dat is wat Brandaan kinderen wil laten zien. Mensen van nu maken de geschiedenis van de toekomst. Hoe zou het zijn als je er vroeger bij was geweest? Alles doen en toch tijd overhouden Alle kerndoelen worden behaald in 25 weken. Meer tijd heeft Brandaan niet nodig. En dat is inclusief de toetsen, de tien tijdvakken en alle vensters uit de canon. Door het beperkte aantal lesweken ontstaat rust en ruimte in het lesprogramma. Leerkrachten kunnen die ruimte vervolgens zelf invullen met bijvoorbeeld projecten, excursies of andere activiteiten. Je wordt vanzelf nieuwsgierig Brandaan laat kinderen ervaren dat zij ook zelf geschiedenis maken. Iedereen heeft zijn eigen invloed op de wereld van morgen. Maar de methode maakt kinderen ook nieuwsgierig naar hoe het toen was. Levensechte illustraties en spannende verhalen geven kinderen het gevoel dat ze erbij zijn. Brandaan legt een duidelijk verband tussen het verleden en heden, zodat geschiedenis betekenis krijgt. Brandaan is een boeiende ontdekkingsreis door de tijd voor kinderen van groep 3 t/m 8. 2 lnformatiebrochure Brandaan

4 Meer inzicht en vertrouwen Ook de duidelijke stappenstructuur maakt van Brandaan een bijzondere methode. Ontwikkelingen komen één voor één aan bod en worden overzichtelijk in de tijd geplaatst. Moeilijke begrippen en belangrijke personen krijgen extra aandacht. De teksten zijn kort, begrijpelijk en worden ondersteund door realistisch beeldmateriaal. Door de stap-voor-stap benadering van Brandaan krijgen kinderen meer inzicht in de lesstof en daardoor meer vertrouwen. Voor leerkrachten is de methode ook makkelijk om mee te werken. Door de heldere handleiding is steeds in één oogopslag duidelijk hoe de les is opgebouwd. Daardoor is maar weinig voorbereidingstijd nodig. Brandaan is de naam van de hoofdrolspeler uit de verhalen die in het lesboek staan. De naam Brandaan komt van Sint Brandaan, een Ierse monnik die in de middeleeuwen allerlei reisavonturen beleefde. Sint Brandaan is een officiële feestdag in Ierland. Elk jaar op 16 mei, de dag dat hij heilig werd verklaard. Brandaan is dus een bijzondere naam, die past bij deze bijzondere geschiedenismethode. lnformatiebrochure Brandaan 3

5 lnhoud en didactiek Recht op de leerdoelen af Brandaan is een methode voor kinderen. Beeld, tekst, structuur en vorm zijn helemaal op hun beleving afgestemd. Een consequente en eigentijdse benadering die kinderen nieuwsgierig maakt. Maar ook inhoudelijk zit de methode doordacht in elkaar. In duidelijke stappen gaat Brandaan recht op de leerdoelen af. Er is bovendien een doorgaande lijn van groep 3 t/m 8. Brandaan leert kinderen om personen en gebeurtenissen een plek in de tijd te geven. Ze leren om de samenhang tussen verleden, heden en toekomst te begrijpen. Aan het eind van groep 8 hebben de kinderen een stevige basiskennis en daardoor een goede start voor het verdiepen van hun historisch besef in het vervolgonderwijs. Thematisch-concentrische opbouw in tien hoofdthema s Het ontwikkelen van historisch besef heeft tijd nodig. Opgedane kennis en inzicht over een bepaalde geschiedkundige periode moeten weer worden herhaald, gebruikt en toegepast. Brandaan is daarom een concentrisch opgebouwde methode. In groep 5 en 7 worden de tijdvakken 1 t/m 5 aangeboden. In groep 6 en 8 de tijdvakken 6 t/m 10. De kennis over een tijdvak in één jaargroep wordt dus nog eens uitgebreid in een volgende jaargroep. In groep 3 en 4 worden de kinderen op de hoofdthema s voorbereid en is er ruim aandacht voor tijdsbesef. Tien thema s/tijdvakken verdeeld over de jaargroepen Groep 5 Groep 6 Groep 7 Groep 8 Tijdvak Thema Tijd van jagers en boeren Leven als jager of boer Tijd van regenten en vorsten Handel overzee Tijd van jagers en boeren Egypte Tijd van regenten en vorsten De gouden eeuw Tijdvak Thema Tijd van Grieken en Romeinen Romeinen in Nederland Tijd van pruiken en revoluties Slavernij Tijd van Grieken en Romeinen Het Romeinse Rijk Tijd van pruiken en revoluties De Franse tijd Tijdvak Thema Tijd van monniken en ridders Leven als ridder Tijd van burgers en stoommachines Industrie in Nederland Tijd van monniken en ridders Het christendom Tijd van burgers en stoommachines Het ontstaan van een democratie Tijdvak Thema Tijd van steden en staten De middeleeuwse stad Tijd van de wereldoorlogen De Tweede Wereldoorlog Tijd van steden en staten Het leven in de stad Tijd van de wereldoorlogen Twee wereldoorlogen Tijdvak Thema Tijd van ontdekkers en hervormers De wereld ontdekken Tijd van televisie en computer Welvaart in Nederland Tijd van ontdekkers en hervormers Een nieuwe tijd Tijd van televisie en computer Opnieuw oorlog 4 lnformatiebrochure Brandaan

6 Stapstructuur geeft vertrouwen De duidelijke stapstructuur in Brandaan maakt de methode overzichtelijk voor kinderen én leerkracht. Elke les telt vier stappen in het lesboek en vier stappen in het werkboek, steeds één pagina per stap. Daardoor raken kinderen snel vertrouwd met de methode en kunnen zij antwoorden makkelijk op één pagina terugvinden. Bovendien sluit elk hoofdstuk af met Dit weet ik nu, zodat de leerling kan zien of hij alles begrepen heeft. De stapsgewijze opbouw van Brandaan geeft kinderen zelfvertrouwen. Uniek beeldmateriaal Uniek in het basisonderwijs is de uitgebreide beeldondersteuning in Brandaan. De levensechte illustraties en sprekende foto s lichten onderwerpen op een functionele manier toe. Samenvattingen staan in stripvorm. Brandaan past bij de beeldcultuur waarin kinderen van nu leven. Daardoor worden ze optimaal gemotiveerd. Spannende verhalen Je begrijpt dingen beter als ze in een context staan. Daarom heeft kinderboekenschrijfster Anna van Praag speciaal voor Brandaan spannende verhalen voor elke jaargroep gemaakt. Elk thema wordt afgesloten met zo n verhaal dat de lesstof in een context plaatst. Brandaan speelt daarin de hoofdrol. Door de verhalen kunnen kinderen de lesstof een plek geven en onthouden ze goed wat ze hebben geleerd. Er is tijd voor het lezen of voorlezen van de verhalen. Daarin is in het organisatieschema van Brandaan voorzien. Begrijpelijke taal Teksten in Brandaan zijn per groep geschreven op het gemiddelde niveau van de leerlingen. Hiervoor zijn de CLIB- en CILT-indices van de Citogroep gehanteerd. De teksten zijn opgedeeld in korte, leesbare alinea s. Speciaal voor taalzwakkere kinderen zit er een taalkatern in de handleiding, geschreven door het taaladviescentrum ETOC. Daarin staan tips voor de leerkracht om taalzwakke kinderen te helpen. Bijvoorbeeld praktische ideeën voor leestaken, schrijftaken, het omgaan met moeilijke woorden en uitbreiding van de woordenschat. Historisch besef Het ontwikkelen van tijdsbesef is voor veel kinderen in het basisonderwijs erg moeilijk. Daarom worden historische gebeurtenissen in Brandaan stap voor stap behandeld. Op een gestructureerde en overzichtelijke manier leren kinderen om personen en historische ontwikkelingen in de tijd te plaatsen. Een belangrijk hulpmiddel daarbij is de tijdbalk die op elke pagina in het werk- en lesboek staat. Kinderen raken zo volledig bekend met de namen en iconen van de tijdvakken. Ook laat het werkboek de kinderen bij elk thema starten met vragen over de namen en iconen van het tijdvak. Het thema eindigt met een overzichtelijk beeldverhaal. Canon Met Brandaan leert elk kind de canon. De onderwerpen van de canon zijn opgenomen in het werk- en lesboek, met een handig overzicht bij de inhoudsopgave en de handleiding. Actief burgerschap Als vanzelfsprekend is actief burgerschap in Brandaan opgenomen. In de handleiding staat duidelijk waar actief burgerschap ter sprake komt. Samenhang met andere vakken Het is goed om geschiedkundige thema s ook vanuit andere invalshoeken te bekijken. Welke rol speelt geschiedenis bijvoorbeeld in relatie tot natuur en techniek of aardrijkskunde? Speciaal daarvoor zijn de zogenaamde bakkaarten verkrijgbaar. Met die kaarten maakt de leerkracht makkelijk een uitstapje naar andere vakken. Meer over de bakkaarten leest u in het hoofdstuk Materialen in deze brochure. lnformatiebrochure Brandaan 5

7 Structuur en organisatie Doordachte opbouw geeft tijd en overzicht Leerlingen hebben het druk en ook het lesprogramma is soms overvol. De doordachte structuur van Brandaan geeft leerlingen en leerkrachten tijd. Voor groep 5 t/m 8 heeft de methode 25 weken nodig om alle kerndoelen te halen, inclusief herhaling en toetsen. Voor groep 3 en 4 heeft Brandaan één handig wereldoriëntatiepakket. Brandaan voor groep 5 t/m 8 Door het korte jaarschema brengt Brandaan rust in het programma. Alle kerndoelen worden in deze periode gehaald. Zo blijft er tijd over voor het werken met de bakkaarten van Brandaan of een eigen invulling met projecten, excursies en andere activiteiten. Brandaan is ook ideaal voor combinatiegroepen. Alle lessen zijn zo gestructureerd opgebouwd dat elke les deels of geheel zelfstandig kan worden uitgevoerd. De leerkracht geeft bijvoorbeeld instructie aan de ene groep, terwijl de andere groep zelfstandig werkt. Aanwijzingen hiervoor staan in de handleiding. De opbouw van Brandaan voor groep 5 t/m 8 Thema s per jaar 5 Lessen per jaar Tijdsduur per les 25 (inclusief toetslessen) 50 minuten De themastructuur van Brandaan voor groep 5 t/m 8 Les 1 t/m 3 Les 4 Les 5 Stapsgewijze kennisopbouw Herhaling en verdieping/verrijking Toetsing en themaverhalen 6 lnformatiebrochure Brandaan

8 Naut, Meander en Brandaan voor groep 3 en 4 Het jaarprogramma voor groep 3 en 4 is met opzet beperkt gehouden. Speciaal voor deze jonge kinderen is een wereldoriëntatiepakket gemaakt. Daarin zijn drie aan elkaar verwante Malmberg-methodes gecombineerd: Naut (natuur en techniek), Meander (aardrijkskunde) en Brandaan (geschiedenis). Het pakket draagt dan ook de naam Naut, Meander en Brandaan. De onderwerpen uit de drie vakken komen compleet geïntegreerd aan bod, waarbij de combinatie van spelen en leren centraal staat. De kinderen starten in groep 3 met één werkboek dat ze meenemen naar groep 4. In dat Leer- doeboek staan opdrachten voor zelfstandig werken. De belangrijkste thema s voor wereldoriëntatie worden behandeld, zodat de kinderen goed voorbereid zijn op geschiedenis, aardrijkskunde en natuur en techniek in groep 5. Het Leerdoeboek is prima te gebruiken als voorbereiding op elke kennisgebiedenmethode. De opbouw van Naut, Meander en Brandaan voor groep 3 en 4 De themastructuur van Naut, Meander en Brandaan voor groep 3 en 4 Groep 3 Groep 4 Thema s per jaar 3 5 Lessen per jaar 9 15 Toetslessen Nee Nee Tijdsduur per les 35 minuten 35 minuten Les 1 Les 2 en 3 Instructie De leerkracht bekijkt met de kinderen een thema/zoekplaat en leest daarna een spannend verhaal voor. Opdrachten Steeds twee pagina s met opdrachten vanuit de onderwerpen van de themaplaat en het verhaal. De thema s van Naut, Meander en Brandaan voor groep 3 en 4 - Opruimen - Speuren - Vieren - Klimmen - Winkelen - Graven - Kamperen - Varen lnformatiebrochure Brandaan 7

9 Differentiatie Drie keer differentiëren Er zijn drie manieren waarop in Brandaan kan worden gedifferentieerd. Dit maakt het werken met de methode zo flexibel, dat elke leerling maatwerk kan worden geboden. Tempo Bij elke les in de werkboeken staan twee extra opdrachten voor de snellere leerling. 1 Niveau De extra opdrachten hebben vaak een open karakter waarvoor wat meer inzicht nodig is. In de handleiding staan bovendien tips voor de leerkracht om een opdracht moeilijker of makkelijker te maken. 2 Leerstijl Differentiatie naar leerstijl gebeurt met de bakkaarten van Brandaan. De opdrachten zijn gemaakt volgens de meervoudige intelligentietheorie van Howard Gardner. Een kaart behandelt meestal een interpersoonlijke of intrapersoonlijke leerstijl plus een leerstijl zoals taal of muziek. De opdrachten zijn bijvoorbeeld lezen, invullen, puzzelen, schrijven, onderzoeken, bouwen, tekenen, een kort toneelstukje opvoeren of een liedje maken. 3 8 lnformatiebrochure Brandaan

10 Materialen Motiverende materialen Kinderen nieuwsgierig maken en motiveren. Dat waren de uitgangspunten voor het maken van de lesmaterialen voor Brandaan. Maar ook voor leerkrachten is Brandaan interessant, makkelijk en leuk om te doen. De materialen bestaan uit een basispakket en aanvullende materialen. Groep 3 en 4 Groep 5 t/m 8 Basismaterialen (voor beide jaargroepen samen) Leer-doeboek Handleiding Basismaterialen (per jaargroep) Handleiding inclusief toetsen (map) Lesboek Werkboek Antwoordenboek Extra materialen (per jaargroep) Bakkaarten Digibordsoftware lnformatiebrochure Brandaan 9

11 Handleiding De overzichtelijke handleiding bevat praktische instructies voor de leerkracht. Alle pagina s uit het lesmateriaal zijn afgebeeld met duidelijke aanwijzingen per lesonderdeel. De handleiding is niet alleen makkelijk in het gebruik, maar verkort ook de voorbereidingstijd voor de leerkracht. Leer-doeboek Het leer-doeboek is het rijk geïllustreerde full colour werkboek voor groep 3 en 4. Ook geschikt voor zelfstandig werken. Lesboek en werkboek De lesboeken en de werkboeken voor groep 5 t/m 8 hebben een duidelijke opbouw. Elke les heeft vier stappen. Iedere stap staat steeds op één pagina in het lesboek en op één pagina in het werkboek. Kinderen worden van het lesboek naar het werkboek verwezen. Zij raken daardoor snel vertrouwd met de methode en kunnen de antwoorden makkelijk op één pagina terugvinden. Antwoordenboek Het antwoordenboek is het werkboek voor de leerkracht, met alle antwoorden al ingevuld. 10 lnformatiebrochure Brandaan

12 thema 1 Irrigatie-irritatie Kunnen jullie net zo goed samenwerken als de oude Egyptenaren? Speel het spel. Als je niet goed samenwerkt, wint niemand. Als je goed samenwerkt, win je allebei. Samenwerken De Egyptenaren werkten samen om zoveel mogelijk Nijlwater te gebruiken voor hun akkers en vijvers. Samenwerken is niet altijd makkelijk. Probeer het maar eens. 1. Verdeel de klas in twee groepen: de Kanaalgravers en de Sluiswachters. 2. Maak van klei (op de plank) een groot plat vierkant. 1 meter lang, 30 centimeter breed, 2 centimeter dik. 3. Leg nu aan één kant een potlood onder de plank. Nu is plank met klei een klein beetje schuin. We noemen de klei: het land Egypte. De hoge kant is het Zuiden. De lage kant het Noorden. 4. Nu hebben we een god van de Nijl nodig: jullie leerkracht. Die maakt een geul, door het midden van de plak klei. Van het Zuiden naar het Noorden. 1 centimeter diep, 2 centimeter breed. Halverwege is er een kronkel in de Nijl. In het Noorden krijgt de Nijl wat zijtakjes: de delta. Kijk maar op het plaatje. 5. De Nijl stroomt uit in de Middellandse Zee. Een emmer speelt de rol van Middellandse Zee. Zet de emmer onder de delta van de kleiplank. 6. De leerkracht pakt de waterkan en giet voorzichtig in het Zuiden water in de Nijl. Het water loopt door de Nijl naar het Noorden. En verdwijnt via de delta in de Middellandse Zee. Als het water niet goed loopt, moet de plank misschien iets schuiner of minder schuin. Rolverdeling Leerkracht is Nijlgod Helft van de klas Sluiswachter Helft van de klas Kanaalgraver Wat heb je nodig voor het knutselen? Veel klei (6 kubieke decimeter) Spatels van ongeveer een halve centimeter met een rond uiteinde Ronde fiches die breder zijn dan de spatel (4 per kind) Een plank om de klei op uit te rollen Waterkan Emmer voorbeel d bakka kkaart gro roep 7 thema 4 3 Ruilhandelkwartet Mag ik van jou... Maak je eigen ruilhandel kwartetspel en speel het in de klas!! Eten over Vroeger waren veel mensen in Nederland boer. Ze moesten hard werken op hun eigen stukje land. Anders hadden ze niet te eten. Als de oogst mislukte, leden ze honger. De keerploeg en het drieslagstelsel veranderde dat. De oogst werd groter en het werk minder. Er was eten genoeg. Zoveel zelfs, dat er eten overbleef. Dat wilden de boeren wel ruilen tegen andere spullen. Wat heb je nodig voor het spel? Karton Schaar Liniaal Kleurpotloden 1 Ambachten leren Nu hoefde niet iedereen meer op het land te werken. Je kon ook iets anders gaan doen. De mensen leerden ambachten. Dat zijn beroepen waarbij je iets maakt. Schoenmaker of timmerman bijvoorbeeld. Wat je maakte, kon je ruilen. De smid maakte bijvoorbeeld een paar scherpe messen voor de slager. De slager gaf daar worsten en pekelvlees voor terug. Zo n ruil noem je handel. Een kwartetspel maken Kwartet is een spel dat je met drie of meer spelers speelt. Eén kwartet is vier kaarten die bij elkaar horen. Je moet zo veel mogelijk kwartetten verzamelen. Dat doe je door kaarten te vragen aan de andere spelers. Het kwartetspel dat jullie maken heeft 24 kaarten. Ze zijn verdeeld over 6 onderwerpen. voo or beel d bakkaa art g roep 5 Bran andaan aan Malm mberg s-hert ertogenbo sch Bakkaarten De bakkaarten behoren tot de aanvullende materialen van Brandaan. Ze gaan uit van het vak en maken de relaties tussen geschiedenis en aardrijkskunde of natuur en techniek duidelijk. De bakkaarten maken ook leerstijldifferentiatie en samenwerkend leren mogelijk. Ze kunnen zelfstandig of in kleine groepjes worden gebruikt. Daardoor zijn ze op elk moment inzetbaar. Natuurlijk tijdens de normale les. Maar bijvoorbeeld ook tijdens een weektaak, als uitloopopdracht of voor een resterend halfuurtje. De bakkaarten bieden andere opdrachten en werkvormen aan dan in het werkboek. Bij het maken van de opdrachten is uitgegaan van de meervoudige intelligentietheorie van Howard Gardner, zodat ook kinderen met een andere leerstijl tot hun recht komen. lnformatiebrochure Brandaan 11

13 lct Digibord verrijkt uw les! De digitale hulpmiddelen van Brandaan zijn makkelijk, praktisch en gaan verder dan het vak alleen. Elke basisschool heeft tegenwoordig internet. Daarom staan alle digitale producten van Brandaan gewoon online. Het gemak van de Brandaan-digibordsoftware In de digibordsoftware zijn alle lesboeken, werkboeken en antwoordenboeken gedigitaliseerd. Ook de toetsen met antwoorden vindt u er terug voor klassikale bespreking achteraf. De onderwerpen en opdrachten zijn in handige kleine eenheden opgedeeld, herkenbaar als de stappen in het lesboek en werkboek uit de methode. De onderdelen staan in een logische volgorde achter elkaar, zodat u een goed overzicht houdt. Belangrijke begrippen in de methode zijn voorzien van video s en animaties. Deze vervangen, verdiepen of verbreden de uitleg in het boek. Het ondersteunende bewegende beeld bij de uitleg van begrippen vergroot het leerrendement. De digibordsoftware is beschikbaar voor groep 5 t/m 8. Digibordsoftware bij Brandaan. 12 lnformatiebrochure Brandaan

14 lnformatiebrochure Brandaan 13

15 Voorbeeldpagina s groep 5 t/m 8 Overzichtelijke handleiding Leerlingboeken met antwoorden De handleiding toont de pagina s uit het lesboek en antwoordenboek naast elkaar. U ziet wat de kinderen voor zich hebben liggen. Weinig voorbereidingstijd De handleiding laat in één oogopslag het lesverloop zien. In de handleiding staan de pagina s uit de les- en werkboeken afgebeeld. De korte, actiegerichte teksten in de handleiding maken het mogelijk om al lezende les te geven, na een beperkte voorbereidingstijd. Handig voor invallers! Groep 5, handleiding Lesdoelen De kinderen leren: dat er steeds meer mensen naar de dorpen met een markt kwamen; dat de dorpen uitgroeiden tot steden, met een stadsmuur en een stadspoort; dat het in de stad draaide om de handel, en dat er kooplieden en ambachtslieden woonden; thema 4 les 1 les 2 Naar de stad Er was steeds meer eten over. Dat kon je ruilen of verkopen. Op de markt werd het steeds drukker. Er gingen mensen bij de markt wonen. En voor je het wist, was er een stad. In de stad draaide alles om kopen en verkopen. STAP 1 Wegen en markten Als een boer eten wilde ruilen, ging hij naar een markt. Daar vond hij wat hij zocht. Hout of schapenvachten, potten of dekens: er lag van alles en nog wat! Les 2 Naar de stad dat rijke kooplieden afspraken maakten met de landheer over wat mocht en niet mocht; deze kooplieden werden de baas in de stad. les 3 Begrippen markt stad stadsmuren stadspoorten grachten kooplieden les 4 Lesschema (max 50 min.) Stap 1 15 min. Stap 2 10 min. Stap 3 10 min. Stap 4 15 min. Markt Er waren veel markten. Er was een markt voor vis, een markt voor stoffen, en ga zo maar door. Een markt werd gehouden op een veilige plek. Bij een kasteel bijvoorbeeld. Maar ook op plaatsen waar mensen makkelijk konden komen, zoals een kruispunt van wegen. Dichtbij een rivier was ook handig. Dan vervoerden de mensen de spullen per schip. Wegen Er gingen veel wagens naar de markt. Daarom maakten de mensen nieuwe wegen. Geen smalle paadjes, maar wegen die breed waren. En hard. Anders liepen de wagens steeds vast in de modder. Ga naar STAP 1 in je werkboek VOORAF KIJKEN & LEZEN BESPREKEN MOEILIJKER Vraag: Waar is bij jou in de buurt een markt? Waarom juist op die plek? Wat gebeurt er op een markt eigenlijk? Bekijk samen de afbeelding. Vraag: Wat verkopen deze mensen? Waar wordt deze markt gehouden? Is daar een reden voor? Laat de kinderen naar ant woorden zoeken in de tekst. Op een markt van nu staan nette kramen. Vraag: Nemen de men sen die zelf mee? Wie zorgt er anders voor? Ging dat vroeger ook al zo? Hoe kwamen en komen de spullen naar de markt? De Romeinen legden in Nederland mooie verharde wegen aan. Vraag: Konden de mensen die wegen niet meer ge bruiken om naar de markt te gaan? Wat was er gebeurd met die wegen? lnformatiebrochure Brandaan

16 Materialen Basis Lesboek: pagina 78 t/m 81 Werkboek: pagina 56 t/m 59 Handleiding: pagina 12 t/m 19 Meer Bakkaarten: kaart 19 t/m 24 Digitaal schoolbord: les 2 Actiestappen Een tekstkader bij elk lesonderdeel met stapsgewijze lesinstructies. thema 4 STAP 1 les 1 les 2 Naar de stad les 3 les 4 Wegen en markten 1 Kijk naar de foto s hieronder. Wat is een goede plek om een markt te houden? Kruis de goede antwoorden aan. VOORAF Vraag: Is het nu nog nodig een markt op een veilige plaats te houden? Wat is nu vooral belangrijk bij het zoeken van een geschikte marktplaats? midden in het bos X bij een kasteel X bij een kruispunt van wegen MET Z N TWEEËN Laat de kinderen in tweetallen overleggen waarom een antwoord goed of fout is. Kom op hun argumentatie in de nabespreking van de opdrachten terug. hoog in de bergen 2 Waar of niet waar? Kruis aan. waar niet waar Op een markt kon je maar weinig spullen vinden. X De mensen maakten wegen om naar de markt te gaan. X Markten kwamen op plekken waar je makkelijk kon komen. X Markten waren nooit bij een rivier. Dat was gevaarlijk. X 56 Ga naar STAP 2 in je lesboek X bij een rivier 500 MOEILIJKER Vraag: Mensen verkochten hun spullen op de markt. Hoe deden ze dat? Gingen ze elke week naar dezelfde markt om hun spullen te verkopen? BESPREKEN Bespreek kort de antwoorden bij de opdrachten na. Kom terug op de argumenten die de kinderen bij opdracht 1 besproken hebben. Hierdoor leren ze de stof actiever te gebruiken. 13 lnformatiebrochure Brandaan 15

17 Voorbeeldpagina s groep 5 t/m 8 Duidelijke structuur in lesboek: stap 1 en 2 Duidelijke structuur Brandaan heeft een duidelijke structuur. In één oogopslag is duidelijk met welke les u bezig bent. Beelden Levensechte illustraties maken dat het voelt alsof je erbij bent. Groep 5, lesboek thema 4 STAP 1 les 1 les 2 Naar de stad Er was steeds meer eten over. Dat kon je ruilen of verkopen. Op de markt werd het steeds drukker. Er gingen mensen bij de markt wonen. En voor je het wist, was er een stad. In de stad draaide alles om kopen en verkopen. Wegen en markten Als een boer eten wilde ruilen, ging hij naar een markt. Daar vond hij wat hij zocht. Hout of schapenvachten, potten of dekens: er lag van alles en nog wat! les 3 les 4 Markt Er waren veel markten. Er was een markt voor vis, een markt voor stoffen, en ga zo maar door. Een markt werd gehouden op een veilige plek. Bij een kasteel bijvoorbeeld. Maar ook op plaatsen waar mensen makkelijk konden komen, zoals een kruispunt van wegen. Dichtbij een rivier was ook handig. Dan vervoerden de mensen de spullen per schip. Wegen Er gingen veel wagens naar de markt. Daarom maakten de mensen nieuwe wegen. Geen smalle paadjes, maar wegen die breed waren. En hard. Anders liepen de wagens steeds vast in de modder. Ga naar STAP 1 in je werkboek lnformatiebrochure Brandaan

18 STAP 2 Steden ontstaan Het werd steeds drukker bij een kasteel. Er kwamen markten. En er werden nieuwe wegen gemaakt. Groeien Mensen wilden dichter bij de markt wonen. Ze gingen daarom in de dorpjes bij de kastelen wonen. Deze dorpjes werden steeds groter. Een dorp veranderde langzaam in een stad. De mensen bouwden een muur om de nieuwe stad. Want als er gevaar was, pasten niet alle mensen meer in het kasteel. Nieuwe steden Door de stadsmuren waren de mensen in de stad veilig. In de muur maakten de mensen stadspoorten. Poortwachters bewaakten de poort. Zo kon niemand zomaar de stad in of uit. Voor de zekerheid kwamen er ook grachten. Dat waren brede sloten om de stad. Zo ontstonden de eerste steden. Door markten en nieuwe wegen. Met een muur, een gracht en poortwachters voor de veiligheid. Het dorp werd een stad. Er kwam een muur en een gracht omheen. Overzichtelijke stappen Kinderen worden vanuit het lesboek naar het werkboek verwezen. Eén stap staat altijd op één pagina in het lesboek en één pagina in het werkboek. Kinderen raken hierdoor snel vertrouwd met de methode en kunnen de antwoorden op de vragen makkelijk terugvinden. Dat geeft zelfvertrouwen. Ga naar STAP 2 in je werkboek nu lnformatiebrochure Brandaan 17

19 Voorbeeldpagina s groep 5 t/m 8 Duidelijke structuur in werkboek: stap 1 en 2 Kleur Het gebruik van kleur in het werkboek verduidelijkt waar nodig de vraag. Groep 5, werkboek thema 4 STAP 1 les 1 les 2 Naar de stad les 3 les 4 Wegen en markten 1 Kijk naar de foto s hieronder. Wat is een goede plek om een markt te houden? Kruis de goede antwoorden aan. midden in het bos bij een kasteel bij een kruispunt van wegen Tijdbalk Op iedere pagina in het les- en werkboek is de tijdbalk afgebeeld. Een hulpmiddel om zaken goed in de tijd te kunnen plaatsen. 56 hoog in de bergen 2 Waar of niet waar? Kruis aan. waar niet waar Op een markt kon je maar weinig spullen vinden. De mensen maakten wegen om naar de markt te gaan. Markten kwamen op plekken waar je makkelijk kon komen. Markten waren nooit bij een rivier. Dat was gevaarlijk bij een rivier Ga naar STAP 2 in je lesboek lnformatiebrochure Brandaan

20 STAP 2 Steden ontstaan 3 Kijk naar de tekeningen hieronder. Hoe ontstond een stad? Zet de tekeningen in de goede volgorde. Schrijf de nummers 1 tot en met 3 erbij. Overzichtelijke stappen Kinderen worden vanuit het werkboek weer naar het lesboek verwezen. 4a Waarom wilden mensen een muur om hun stad? Kruis het goede antwoord aan. Een muur gaf duidelijk aan wat hun land of tuin was. De mensen wilden daarmee hun stad beschermen. Zo wilden ze het water tegenhouden bij overstromingen. b Hoe maakten de mensen de stad nog veiliger? Geef twee voorbeelden. Ga naar STAP 3 in je lesboek nu lnformatiebrochure Brandaan 19

21 Voorbeeldpagina s groep 5 t/m 8 Duidelijke structuur in lesboek: stap 3 en 4 Weetje Een weetje spreekt vaak tot de verbeelding van kinderen. Groep 5, lesboek thema 4 STAP 3 les 1 Mensen in de stad les 2 Naar de stad In de stad zag het leven er heel anders uit dan op het platteland. In de stad draaide alles om de handel. Spullen van ver Mensen kwamen vaak van ver om nieuwe spullen te brengen. Dat waren soms hun eigen spullen. Of van boeren die zelf niet konden komen. Mensen die van de handel hun beroep maakten, heetten kooplieden. les 3 les 4 Dat kost wat! De spullen werden nog steeds geruild. Maar er was ook geld. Iedere stad had haar Weetje: Nu hebben veel straten nog altijd de namen van middeleeuwse ambachten. Zoals de Smidstraat en de Weverstraat. Ken jij er meer? eigen munt van echt goud of zilver. In elke stad waren ook geldwisselaars. Zij stonden met een weegschaal klaar om het geld te wegen. Hoe zwaarder de munt, hoe meer deze waard was. Spullen maken In de stad werkten veel ambachtslieden. Er waren timmermannen, bakkers en smeden. Ze hadden allemaal hun eigen werkplaats. Soms openden ze een winkel. Dan verkochten ze daar hun spullen. Als knechtje leerde je bij de ambachtslieden hun ambacht. 80 Geldwisselaars wogen de munten. Hoe zwaarder, hoe meer de munt waard was. Ga naar STAP 3 in je werkboek lnformatiebrochure Brandaan

22 STAP 4 Macht in de stad De grond was niet van de mensen die in de stad woonden. De grond was van de landheer. Maar er gebeurde zo veel in de stad. De stad veranderde zo snel. Was de landheer nog wel de baas? Wie was de baas? De landheer kwam bijna nooit in de stad. De mensen in de stad wilden niet steeds naar de landheer met hun vragen. Mogen we een nieuwe kerk bouwen? Mogen we iedere dag markt houden? De bewoners wilden eigen baas zijn. De landheer vond dat goed. Maar dan moesten ze er wel voor betalen. Dit weet ik nu Er kwamen steeds meer mensen naar de dorpen met markten. Dorpen werden steden. Met een stadsmuur en een stadspoort. In de stad draaide het om handel. Er woonden kooplieden en ambachtslieden. Rijke kooplieden maakten afspraken met de landheer. De kooplieden werden de baas in de stad. Dit weet ik nu Iedere les wordt afgesloten met Dit weet ik nu. Zo kunnen de kinderen controleren of ze de lesstof begrepen hebben. De kooplieden nemen het over De rijke kooplieden gaven het meeste geld aan de landheer. Zij kregen het voor het zeggen: ze werden bestuurders van de stad. Ze bepaalden welke straffen dieven kregen. En ze maakten voortaan zelf de regels. Eén van die regels was: als een horige één jaar en één dag in de stad heeft geleefd, dan is hij vrij. Dan heeft de landheer niets meer over de horige te zeggen. De kooplieden bepaalden welke straf een dief kreeg. Ga naar STAP 4 in je werkboek nu lnformatiebrochure Brandaan 21

23 Voorbeeldpagina s groep 5 t/m 8 Duidelijke structuur in werkboek: stap 3 en 4 Groep 5, werkboek thema 4 les 1 les 2 Naar de stad les 3 les 4 STAP 3 Mensen in de stad 5 Kijk naar de tekeningen hieronder. Schrijf onder iedere tekening het goede beroep. Kies uit: boer ambachtsman koopman Met een mand vol graan naar de markt... Ik ben benieuwd. Ik heb honger! Straks ga ik een brood kopen. Een goede oogst dit jaar. Daar kan ik veel van verkopen. 6a De mensen ruilden niet meer zo vaak. Ze gebruikten liever geld. Waarom, denk je? b Waarom moest een geldwisselaar het geld wegen? 58 Ga naar STAP 4 in je lesboek lnformatiebrochure Brandaan

24 STAP 4 Macht in de stad 7 Waarom vond de landheer het goed dat de mensen in de stad eigen baas werden? Extra Iedere les bevat twee extra opdrachten voor de snellere leerling. De opdrachten hebben vaak een open karakter waardoor wat meer inzicht nodig is. 8 Wanneer was een horige boer vrij? Kruis het goede antwoord aan. s Avonds, als het donker was en de poorten dicht waren. Als hij lid werd van het stadsbestuur. Als hij langer dan één jaar en één dag in de stad leefde. Extra 1 Wat zou jij in de middeleeuwen het liefste zijn geweest: boer, koopman of een ambachtsman? Waarom? 2 Je bent dus boer, koopman of ambachtsman. Welk werk doe je? Maak daar een tekening over nu lnformatiebrochure Brandaan 23

25 Voorbeeldpagina s groep 5 t/m 8 Lesboek les 4: samenvatting en begrippen Samenvatting Kinderen leven in een beeldcultuur. In Brandaan wordt de lesstof daarom samengevat in beeld. De handleiding bevat ook een samenvatting in tekst. Groep 5, lesboek thema 4 les 1 les 2 les 3 les 4 Goed om te weten STAP 1 Samenvatting 86 Ga naar STAP 1 in je werkboek lnformatiebrochure Brandaan

26 Begrippen Begrippen worden in STAP 2 Begrippen keerploeg Een ploeg van ijzer die de grond makkelijk losmaakt. drieslagstelsel Het laten rusten van de grond voor meer oogst in het volgende jaar. Na twee keer oogsten, één keer rust. ambachten Beroepen waarbij je je handen gebruikt om spullen te maken. handel Het ruilen van spullen voor geld of voor andere spullen. Het liefst met winst. markt Een plaats waar mensen handelden. Er waren veel verschillende markten. Liefst dichtbij een kasteel, een klooster of een rivier. stad Een groot dorp met een markt, stadsmuren en stadspoorten. En soms een gracht. stadsmuur Een stevige muur om de stad. Om de mensen en hun huizen te beschermen tegen indringers. stadspoort Poort in de stadsmuur. De stadspoorten gingen op slot als het donker werd. Als je niet in de stad woonde, moest je bij de poort betalen. Anders kwam je niet binnen. gracht Een brede sloot om een stad. Door de gracht kon niemand bij de stadsmuur komen. Behalve over een brug. kooplieden Mensen die van de handel hun beroep maakten. de pest Een besmettelijke ziekte. Veel mensen gingen dood aan de pest. De pest werd de zwarte dood genoemd. de lessen, als zij voor het eerst genoemd worden, vetgedrukt en uitgelegd. In stap 2 van les 4 staan alle begrippen uit het thema met uitleg genoemd. Ga naar STAP 2 in je werkboek nu lnformatiebrochure Brandaan 25

27 Voorbeeldpagina s groep 5 t/m 8 Lesboek les 4: verrijken of verdiepen Tijdschriften-look Stap 3 en 4 van les 4 zien er uit als pagina s uit een tijdschrift. Dat spreekt kinderen aan. Deze pagina s geven verrijkende of verdiepende informatie over het thema. Groep 5, lesboek thema 4 STAP 3 88 Top 10-spelletjes 1. hoepelen 2. steltlopen 3. kegelen 4. stokpaardje rijden 5. tollen Op de markt les 1 les 2 les 3 Vermaak in de middeleeuwen Op de markt luisterde je naar de narren die vrolijke grappen vertelden. Straatmuzikanten maakten muziek. Steltlopers en jongleurs gaven een show. Soms waren er zelfs berentemmers op het plein. 6. wijnvat rollen 7. touwtjespringen 8. kolven (minigolf) 9. blokken stapelen 10. knikkeren Knikkers Samen speelden kinderen een spel dat je nu nog steeds kent: knikkeren. De rijke kinderen hadden mooie glazen knikkers. De armere kinderen speelden met steentjes of noten. les 4 Goed om te weten Ga naar STAP 3 in je werkboek lnformatiebrochure Brandaan

28 STAP 4 Het laatste nieuws Een vak apart In de middeleeuwse stad waren geen kranten. De mensen hoorden het laatste nieuws van de stadsomroeper. Stadsomroeper was een echt vak. Net als smid, slager of leerlooier. Het ging over van vader op zoon. De stadsomroeper ging met een soort gong door de straten. Boing, boing! Komt dat horen! Stadsnieuwtjes De stadsomroeper had vooral stadsnieuwtjes. Het vertrek van een schip was nieuws. Maar ook de aanbiedingen bij de bakker en de slager. De stadsomroeper ging soms wel een paar keer per dag op pad. Boing, boing. Heden verkrijgbaar bij de slager. Vers rundvlees! Ga naar STAP 4 in je werkboek nu lnformatiebrochure Brandaan 27

29 Voorbeeldpagina s groep 5 t/m 8 Themaverhaal Functioneel Ieder thema sluit af met een verhaal waarin Brandaan een spannend avontuur beleeft. Dit verhaal plaatst de lesstof in een context waardoor kinderen goed onthouden wat ze hebben geleerd. Naast de vijf themaverhalen bevat ieder lesboek een introductieverhaal en een slotverhaal. Groep 5, lesboek Brandaan het verhaal 4 Brandaan ziet een kasteel en wordt ongelukkig verliefd Als Brandaan zijn ogen weer opendoet, ziet hij inderdaad een kasteel. Het ligt recht voor hem op een heuvel. Aan de voet van de heuvel, precies waar hij nu staat, ligt het stadje. Drommen mensen lopen heen en weer en overal zijn karren vol met eten, stoffen, aarden kruiken, geiten en kippen. Zijn eigen auto valt amper nog op. Brandaan kijkt zijn ogen uit. Het lijkt op de middeleeuwse feesten van zijn ouders, maar dan echt. Recht voor hem wordt vis verkocht. Het is er enorm druk. Brandaan loopt gauw een stukje verder. Via de groenten komt hij bij de kruiden, de schapenwol en dan bij de stoffen. Gelukkig, hier stinkt het tenminste niet zo. Brandaan raapt een stuk oud linnen op dat op de grond is gevallen. Hij strijkt het glad. Linnen, daar maakten schilders toch hun schilderijen op? Brandaan gaat in een hoekje zitten met goed zicht op het kasteel. Hij pakt zijn potlood. Inderdaad, je kunt op linnen goed tekenen. Algauw heeft een van de kooplieden hem in de gaten. Hé jongen, roept hij, hoeveel kost dat? Brandaan kijkt naar zijn tekening. Het lijkt niet eens echt goed. Vijf euro, zegt hij brutaal. Voor hij het weet heeft hij zijn tekening verkocht voor een handvol oude munten. En er staat alweer een nieuwe klant. Een vrouwtje met een spartelende kip in haar hand. Brandaan doet goede zaken. In een half uur verdient hij een sinaasappel, nog meer linnen, nog meer geld en zelfs een dode vis. Net als hij er een beetje genoeg van begint te krijgen, hoort hij een meisjesstem: Kun je ook een portret maken? Brandaan kijkt op in de ondeugendste, liefste ogen die hij ooit heeft gezien. Bruin, bijna zwart zijn die ogen. Ze horen bij een meisje met strogeel haar en een baal stof over haar arm. Ze vraagt het nog een keer: Kun je een portret maken? Een portret? Van wie? vraagt Brandaan dom. Van mij natuurlijk, gekkie, zegt het meisje. Schuif eens op. Ze gaat zomaar naast hem op de grond zitten. Dat kun je toch wel? Ze ruikt vreemd. Een beetje zurig, naar geiten en stro... Maar Brandaan vindt dat hij nog nooit zoiets heerlijks heeft geroken. Kom op, zegt het meisje, ik wil het echt heel graag. En je hoeft het niet voor niets te doen lnformatiebrochure Brandaan

30 Ze toont hem een glanzende munt. Doe je het? Brandaan vindt eindelijk zijn stem terug. Ga maar een stukje opzij, zodat de zon op je gezicht valt. Ja, zo. Terwijl hij tekent, vertelt het meisje aan één stuk door. Haar naam is Katerina en ze helpt haar vader op de markt met het verkopen van stoffen. Heb je broers en zussen? vraagt Brandaan, die probeert zo langzaam mogelijk te tekenen. Zo kan hij tenminste de hele tijd naar dat prachtige gezicht blijven kijken. Drie broers en drie zussen, zegt Katerina, maar al mijn zussen zijn gestorven. Net als mijn moeder. Ze bijt op haar lip en de tranen springen in haar ogen. Met één sprong is Brandaan bij haar. Niet huilen, zegt hij en met zijn vingers veegt hij haar tranen weg. Spannend De spannende verhalen in Brandaan zijn geschreven door de kinderboekenschrijfster Anna van Praag nu lnformatiebrochure Brandaan 29

31 Voorbeeldpagina s groep 3 en 4 Zaakvakken geïntegreerd aan bod Een thema wordt geïntroduceerd aan de hand van een praatplaat. Groep 3 en 4, leer-doeboek thema: varen les 1 ik kijk In het voorleesverhaal vindt verdere introductie van het thema plaats. Groep 3 en 4, leer-doeboek thema: varen les 1 We vergaan! ik luister Meander roeit, Brandaan en Naut zitten tegenover haar in een plastic opblaasboot. Ze varen door een brede sloot. Het is een warme zomerdag. De wereld is mooier dan je kunt bedenken. Meander ziet het, de jongens zien het niet. Ze hebben het te druk met hun mobieltjes. Het is de eerste dag van de zomervakantie, ze zijn alle drie over en hebben ieder een mobieltje gekregen. Naut en Brandaan kregen het allernieuwste model, het ruikt nog naar de winkel, Meander kreeg het oude ding van haar zus. Model koelkast. Nou ja. De jongens bellen elkaar voortdurend op. Heel kinderachtig. Hé! zegt Meander. Ik ben er ook nog! O ja! zegt Brandaan. Even later gaat het mobieltje van Meander over. Hallo? zegt Meander. Hoi Meander, zegt Brandaan. Ben je er ook nog? Meander lacht en verbreekt de verbinding. Ze gaat nog maar eens lekker zitten kijken hoe mooi alles is. Iets verderop dobberen twee vogels op het water. Ze zijn bruin en zwart en wit gekleurd en ze hebben een kuifje. Op de rug van een van de vogels zitten... Maar dat is schattig! Op de rug zitten drie jonkies! Ze lijken te slapen. Ze hebben zwart-wit gestreepte pyjamaatjes aan. Naut, vraagt Meander, wat zijn dat voor vogels? Futen, zegt Naut. Die kunnen heel lang... Floep. Een van de vogels duikt onder water. Ze wachten tot hij weer bovenkomt, maar dat doet hij niet. Ze kijken in het water waar hij gebleven is, maar de zon schijnt zo fel dat het water een spiegel is. Ze zien alleen hun eigen gezichten. onder water... zegt Naut. Floep. Daar komt de fuut weer boven. Een heel eind verderop. blijven, zegt Naut. De fuut heeft een spartelend visje in zijn bek. Arm visje, zegt Meander. Maar fi jn voor de fuutjes, zegt Naut. Iedereen moet eten. Futen kunnen niet naar de winkel om vegetarische producten te kopen. Trouwens, dat visje heeft jonge kikkertjes gegeten en die kikkertjes hebben watervlooien gegeten en... En de snoekbaars heeft vast een paar jonge fuutjes gegeten, zegt Brandaan. Nee hè! zegt Meander. Zeker weten, zegt Brandaan. Maar hij heeft eerst hun pyjamaatjes uitgetrokken. Ik heb gisteren snoekbaars gegeten bij de Chinees, zegt Meander. Dan zit er in jouw buik snoekbaars, zegt Brandaan, en jonge blote fuutjes, en kleine visjes, en kikkertjes en watervlooien. Ik ben benieuwd wie jou straks op gaat eten, zegt Naut. Tsssss, sist Meander. Wat zijn jullie weer grappig! Tsssss. Hou eens op met sissen, zegt Brandaan na een poosje. Ik sis allang niet meer, zegt Meander. Toch sist er iets. Het bootje ligt stil in het riet en er sist iets. Het is het bootje. Lek! roept Naut. De boot is lek! We vergaan, we vergaan, op de Grote Oceaan! roept Brandaan. Het gaat fout! roept Naut. Ik kan niet zwemmen! roept Meander. Ik ben geen salamander! Ze liggen dubbel van het lachen in het zinkende bootje. Wáren we maar op de Grote Oceaan, zegt Naut. Het water in de oceaan is zout, daarop blijf je langer drijven dan op zoet water. Slootwater is zoet. Maar in de oceaan zijn haaien, zegt Brandaan. En die willen vast heel graag een Meandertje eten. Even later liggen ze in hoog gras. Hun boot is lek, maar ze hebben mobieltjes genoeg. Ze kunnen opbellen om te vragen of iemand ze komt halen. Maar ze hebben geen haast. Ze kauwen op een steeltje zuring. De hemel boven ze is hoog en de wereld eronder is groot, er is ruimte genoeg voor alles wat ze fantaseren. Ik word later ontdekkingsreizigster, zegt Meander, ik ga naar alle landen in de hele wereld en ik ga alles bekijken. Ik ga later dikke boeken lezen over vroeger, zegt Brandaan. En als ik ze uit heb, bouw ik een tijdmachine en reis ik door alle tijden. En ik weet een raadsel, zegt Naut. Een man roeit in een bootje naar een eiland. Hij vaart er drie keer omheen en dan roeit hij weer bij het eiland vandaan. Maar als hij omkijkt, ziet hij het eiland niet meer. Rara, hoe kan dat? lnformatiebrochure Brandaan

32 Groep 3 en 4, leer-doeboek thema: varen les 2 1 Stap 1 Kleur al het water blauw. Stap 2 Je wilt met de boot van het kruisje naar de molen. Teken de kortste weg met rood. Je wilt naar de molen, maar niet onder een brug door. Teken nu de kortste weg, met groen. Stap 3 Van de molen vaar je naar de speeltuin. Je maakt foto s van wat je ziet. Teken één van die foto s hieronder in het vak. ik doe 5 Stuur het schip Ga 3 hokjes richting noorden. Ga dan 2 hokjes naar het oosten en zet een kruis. Het schip wil naar het eiland. Wat is de beste wind? 6 Hoe hard waait de wind? Verbind de boot en de windzak. Kijk goed naar de zee en de zeilen. 4 Hoe de wind waait De wind komt soms uit noordoost, zuidoost, zuid of west. Schrijf die op de goede plaats in de windroos. De verwerking van de inhoud van de themaplaat en het verhaal gebeurt in les 2 en les 3. Aan de hand van leer- en doeopdrachten kunnen de kinderen grotendeels zelfstandig de lesstof verwerken. Hier kun je eten. Dit is een molen. Dit is een huis. Dit is een brug. Dit is een dorp. Dit is een speeltuin Groep 3 en 4, leer-doeboek thema: varen les 3 ik doe 3 Waar hoort het bij? De zee is zout, de plas is zoet. Zo noem je dat. Welk dier hoort bij de zee? Welk dier bij de plas? Verbind ze met een lijn. Ken je de naam? Schrijf de naam bij elk dier. Kies uit: reiger, zwaan, zeester, mossel, krab, libel, kikker, karper, haai, zeehond, otter. 1 Drijft of zinkt? Kijk goed naar de plaat. Zet een als het klopt. Zet een als het niet klopt. 2 De boot is lek! Elk uur komt er 10 cm water in de boot. Na hoeveel uur zinkt de boot helmaal? 100 cm = 1 meter Fuut 100 cm = 1 meter 4 Wat hoort bij water? Zet daar een W. Koud water wordt ijs. Zet daar een IJ. Wat hoort er niet bij? Zet daar een kruis. Na uur. COLA Fuut lnformatiebrochure Brandaan 31

33 Informatie Meer weten over Brandaan? Bent u overtuigd van Brandaan of wilt u er nog meer over weten? Wij helpen u graag met al uw vragen. Maar ook bieden wij ondersteuning als u met Brandaan op uw school start. Zichtzending Vraag gratis een zichtzending aan van Brandaan. Het pakket kunt u geheel vrijblijvend vier maanden op school bekijken. Telefoon De Malmberg-voorlichters hebben ruime ervaring in het onderwijs. U kunt ze bereiken op (073) lnternet Eerst nog wat meer snuffelen? Op vindt u informatie over de methode, referentiescholen en nog veel meer. Bestellen en prijzen Voor meer informatie over prijzen en bestellingen kunt u contact opnemen met uw schoolleverancier of met de afdeling Klantenservice van Malmberg op telefoonnummer (073) voorlichting.bao@malmberg.nl Uitgeverij Malmberg Magistratenlaan 138 Postbus AE s-hertogenbosch 32 lnformatiebrochure Brandaan

34 Schrijf u nu gratis in op Mijn Malmberg, alles binnen handbereik! Op Mijn Malmberg vindt u praktische hulpmiddelen bij de Malmbergmethodes, zoals lessuggesties, tips en didactische achtergrondinformatie. Mijn Malmberg helpt u verder!

35 Brandaan maakt nieuwsgierig Kinderen zien dat ook zij nu geschiedenis maken. Maar Brandaan maakt ze ook nieuwsgierig naar hoe het toen was. Met steeds een duidelijk verband tussen het verleden en heden. Brandaan geeft ruimte in het lesprogramma Aan alle kerndoelen voldoen in 25 weken! Brandaan geeft inzicht en vertrouwen Duidelijke stappenstructuur, begrijpelijke teksten en minder voorbereidingstijd