Kunstlaan 6 bus 6 12 november Brussel AR/VB/KVE/END001. Eindrapport Samenwerking Hoger Beroepsonderwijs

Transcriptie

1 Vlaamse Onderwijsraad Vast Bureau Kunstlaan 6 bus 6 12 november Brussel AR/VB/KVE/END001 Eindrapport Samenwerking Hoger Beroepsonderwijs 1

2 INHOUDSTAFEL 1 Situering Historiek van het HBO en betrokkenheid van de Vlor Tertiair onderwijs EVK-HOSP Probleemverkenning tertiair onderwijs Decreet volwassenenonderwijs Discussienota HBO Vlor-advies discussienota HBO HBO-SAM Proefproject inschaling HBO-opleidingen Decretale afronding HBO-SAM Kwaliteitszorg Project HBO-SAM Organisatorisch Inhoudelijk Modaliteiten van de projectoproep en -selectie Projecten HBO-SAM Procesverloop Individuele projectomschrijvingen en -resultaten SAMPROR WIJZER WORDEND WERKEN HOGEROP PRAPAT TOERISME DIXU VOLT HBO ZUIDWESTVL METRO LOGISTIEK PRAKTIJKAFSTAND BOEKHOUDEN ZALM Generieke projectresultaten Samenwerking rond trajectbegeleiding Organisatorische samenwerking (Gemeenschappelijk) intake Statuut van de lerende Transparant opleidingsaanbod Referentiekaders van de diverse opleidingen, vergelijkingsmethodieken en overstappen tussen opleidingen Communicatiekanalen over een transparant opleidingsaanbod Samenwerking met arbeidsmarkt en werkplekleren Relaties met de arbeidsmarkt op micro-niveau Relaties met de arbeidsmarkt op meso- en macro-niveau Werkplekleren Gemeenschappelijke curriculumontwikkeling Samenwerking bij nascholing Kwaliteitszorg

3 4 Conclusies De samenwerking werkt Samenwerking rond trajectbegeleiding Expertiseontwikkeling over het sociaal statuut van de lerende Transparant opleidingsaanbod Geografische spreiding Samenwerking met arbeidsmarkt Werkplekleren...51 Bijlage 1 Bevraging EVK-HOSP...52 Bijlage 2 Projectbeschrijving HBO-SAM...61 Bijlage 3 Procesverloop per project

4 1 Situering 1.1 Historiek van het HBO en betrokkenheid van de Vlor Tertiair onderwijs In de beleidsnota van de minister van Onderwijs en Vorming kreeg de uitbouw van het tertiair onderwijs een belangrijke plaats toegemeten. 1 Het werd er omschreven als een geheel van flexibele opleidingen die deeltijds of voltijds worden aangeboden en die leiden tot zinvolle kwalificaties op de arbeidsmarkt. De minister stelde de leemte vast in de Vlaamse onderwijsstructuren tussen het secundair en het hoger onderwijs. In dit grensgebied bestond bij het schrijven van de nota al een aanbod in het volwassenenonderwijs en het secundair onderwijs. De minister gaf te kennen een debat te willen aangaan over de wenselijkheid van een gezamenlijk kader dat de samenhang tussen deze opleidingen en hun gemeenschappelijke kenmerken beter tot hun recht laat komen EVK-HOSP De Vlor heeft een actieve bijdrage geleverd aan het debat over het hoger beroepsonderwijs, de term die gehanteerd zou worden in de verdere ontwikkeling van de regelgeving rond het tertiair onderwijs in Vlaanderen. Tijdens de school-/academiejaren en heeft de Vlor in het EVK-HOSP project over de aansluiting tussen het HOSP (Hoger Onderwijs voor Sociale Promotie) en de professionele bachelor een methodiek ontwikkeld voor de ontwikkeling van aanvullingstrajecten in het hogeschoolonderwijs. Deze methodiek is gebaseerd op EVK (Elders Verworven Kwalificaties) voor afgestudeerden uit het toenmalige HOSP die een bachelor willen verwerven in een aansluitende opleiding aan een hogeschool. In het project kwamen 18 opleidingsparen uit verschillende studiegebieden aan bod. 15 hogescholen en 23 CVO waren over de periode van 2 jaar betrokken bij het project. Het eindrapport van dit project en het hierop gebaseerde Vlor-advies 2 werden voorgesteld op een studiedag (8 juni 2007) Probleemverkenning tertiair onderwijs In de loop van het schooljaar organiseerde de Vlor tevens een probleemverkenning over het werkgebied van het tertiair onderwijs. 3 Twee vragen stonden in de verkenning centraal: 1 Frank Vandenbroucke (2004), Beleidsnota Onderwijs en Vorming: Vandaag kampioen in wiskunde, morgen ook in gelijke kansen. 2 Vlaamse Onderwijsraad, Advies over de organisatie van aanvullingstrajecten tussen het CVO en de hogeschool, 31 mei In een probleemverkenning diept de Vlor een bepaald onderwijskundig probleem uit, brengt de verschillende dimensies van het probleem in kaart en zoekt naar creatieve oplossingen, zonder al meteen een standpunt in te nemen. 4

5 - Bestaat er een doelgroep voor opleidingen in het grensgebied tussen het secundair en het hoger onderwijs en wat is het profiel van die doelgroep? - Heeft de arbeidsmarkt behoefte aan mensen met een competentieniveau dat zich situeert tussen de professionele bachelor en het secundaire niveau? De bijdragen van de verschillende deskundigen tijdens de seminaries van de probleemverkenning werden opgenomen in een publicatie Decreet volwassenenonderwijs Ondertussen werd het nieuwe decreet over het volwassenenonderwijs (15 juni 2007) goedgekeurd. HOSP-opleidingen werden in uitvoering van dit decreet omgevormd naar het hoger beroepsonderwijs (HBO). Hoger beroepsonderwijs verving de vroegere omschrijving tertiair onderwijs Discussienota HBO In oktober 2007 stelde de minister zijn discussienota voor over het HBO. 5 Alle beroepsgerichte opleidingen na het secundair onderwijs die niet behoren tot de BaMastructuur zouden in het HBO worden samengebracht. Dit nieuwe HBO zou een eigen finaliteit krijgen in de kwalificatiestructuur en moest lerenden meer kansen bieden om een relevante kwalificatie op de arbeidsmarkt te verwerven en succesvol verder te studeren. Het HBO zou in de toekomst opleidingen verzamelen die leiden tot beroepsgerichte kwalificaties van niveau 4 of 5 in de kwalificatiestructuur. Deze opleidingen zouden kunnen georganiseerd worden door secundaire scholen (niveau 4), centra voor volwassenenonderwijs (niveau 4 en 5) en hogescholen (niveau 5) en zouden dus meer omvatten dan de vroegere HOSP-opleidingen Vlor-advies discussienota HBO De Vlor bracht over deze tekst een advies uit. 6 De raad kon zich goed vinden in de teneur van de discussienota. De timing achtte hij echter onhaalbaar. Het HBO is zo sterk vervlochten met de kwalificatiestructuur dat de invoering ervan niet mogelijk is zolang die Vlaamse kwalificatiestructuur niet is goedgekeurd. EQF niveau 4 & 5 De discussienota beschreef een concept voor arbeidsmarktgerichte opleidingen na het secundair onderwijs die niet behoren tot de BaMa-structuur. Daarmee kwam de minister volgens de Vlor tegemoet aan lerenden die met een postsecundaire opleiding hun kansen op de arbeidsmarkt willen verhogen, maar die niet of niet meteen verder willen studeren in de BaMa-structuur. Met het HBO wilde de minister een antwoord bieden op de groeiende vraag van werkgevers naar werknemers met een kwalificatie op het niveau 4 of 5 van het Europese kwalificatiekader (EQF). 4 Vlaamse Onderwijsraad (2007), Tertiair Onderwijs. Een verkenning, Antwerpen-Apeldoorn, Vlor- Garant. 5 Frank Vandenbroucke (2007), Treden naar succes, werk en leren. Het hoger beroepsonderwijs in het Vlaamse onderwijs. Discussienota. 6 Vlaamse Onderwijsraad, Advies over de discussienota Treden naar succes, werk en leren. Het hoger beroepsonderwijs in het Vlaamse onderwijs, 22 november

6 Arbeidsmarktgericht Net als de minister vond de Vlor dat het HBO mensen eerst en vooral kwalificaties moet aanreiken met een duidelijke waarde op de arbeidsmarkt. Het HBO geeft meer mensen kansen om met succes een postsecundaire opleiding te volgen en zo vlug mogelijk op het juiste niveau van de kwalificatieladder terecht te komen. De Vlor onderschrijft die doelstelling, maar hij vond dat de minister in de discussienota niet voldoende en niet systematisch genoeg aandacht besteedde aan het profiel van de doelgroepen van HBO. Omdat die zo divers zijn, moet je ze eerst kennen om te weten hoe je de opleidingen het best kunt vormgeven. Communicatie De Vlor vroeg de overheid een duidelijk communicatiebeleid te voeren naar potentiële HBOkandidaten en naar de afnemers. Uit die communicatie moet blijken dat HBO-opleidingen kwalitatief hoogstaande opleidingen zijn die goede en gegeerde specialisten vormen. Aansluiting BaMa In het concept van de minister waren de HBO-opleidingen geen onderdeel van een bachelor, wat bijvoorbeeld de Associate Degrees in Nederland wel zijn. De Vlor sloot zich bij deze keuze aan. Hij vond het wel erg belangrijk dat HBO-opleidingen van niveau 5 aansluiten op de professionele bachelor. De Vlor pleitte dan ook voor de ontwikkeling van een meer generiek systeem waarin gediplomeerden van HBO-opleidingen van niveau 5 kunnen doorstromen naar een aanvullingstraject in de overeenkomstige bacheloropleiding van om het even welke hogeschool. Dit betekent niet automatisch dat elke HBO-opleiding ook een inhoudelijk vervolg moet hebben in de BaMa-structuur HBO-SAM In de discussienota hechtte minister Vandenbroucke veel belang aan de samenwerking tussen de verschillende betrokken instellingen bij het HBO. In zijn advies over de nota wees de Vlor echter op het ontbreken van de operationalisering en van de structurele kaders voor die samenwerking. Op vraag van de minister startte de Vlor het project HBO-SAM op. In december 2007 besliste het Vast Bureau het overleg over de samenwerking tussen de betrokken instellingen op gang te trekken vanuit de expertise en de samenwerkingsverbanden die zijn ontstaan tijdens het EVK-HOSP project. Alvorens de brede projectoproep (april 2008) te lanceren naar het betrokken onderwijsveld, organiseerde de Vlor een korte bevraging in opvolging van het EVK-HOSP project. Met die bevraging wou de Vlor zicht krijgen op de samenwerking die op het terrein tot stand is gekomen naar aanleiding van het EVK HOSP- project. 7 In de volgende fase van het HBO-SAM-project werden de onderwijsinstellingen betrokken bij het nieuwe HBO uitgenodigd om samenwerkingsprojecten in te dienen: hogescholen, centra voor volwassenenonderwijs en instellingen secundair onderwijs, al dan niet in combinatie met andere onderwijs- en opleidingsverstrekkers (VDAB, Syntra, CDO, onderwijsinstellingen met een 7 de jaar BSO, DKO, ) of sectorale organisaties en sociale partners. De resultaten van dit project worden verder in dit eindrapport besproken. Het kader voor het hoger beroepsonderwijs is (cfr 1.1.9) is sinds de projectoproep nog significant gewijzigd. Zo 7 De resultaten van dit onderzoek worden beknopt weergegeven in bijlage1 van dit rapport. 6

7 werden de bepalingen met betrekking tot kwaliteitszorg aangepast en werd er maximaal differentiatie ingebouwd tussen HBO4 en HBO Proefproject inschaling HBO-opleidingen Opleidingen in het hoger beroepsonderwijs zullen gebaseerd zijn op ingeschaalde beroepscompetentieprofielen van de SERV. Parallel met de projectoproep HBO-SAM liep van 15 februari 2008 tot 30 juni 2008 op de Vlor het proefproject Inschaling HBO-opleidingen. De minister van Onderwijs, Vorming en Werk had aan de Vlor gevraagd om zes opleidingen in te schalen in de kwalificatiestructuur (waarvoor op dat moment een decreet in voorbereiding was) om op die manier de werkzaamheden van de geplande HBO-commissie met betrekking tot inschaling van bestaande opleidingen voor te bereiden. De bevindingen van dit project dat werd uitgevoerd door de commissie Onderwijs, Vorming en Arbeidsmarkt van de Vlor werden neergelegd in een eindrapport. 8 In de toekomst is de bijdrage van de Vlor bij het inschalingsgebeuren beperkt tot het aanduiden van de vertegenwoordigers van de onderwijsverstrekkers in de commissies die de beroepscompetentieprofielen zullen inschalen Decretale afronding In september 2008 werd de Vlor gevraagd advies uit te brengen over drie voorontwerpen van decreet betreffende: het hoger beroepsonderwijs, de kwalificatiestructuur en kwaliteit in het onderwijs. Deze drie voorontwerpen van decreet behandelen onderwerpen die duidelijk met elkaar verband houden en bevatten dan ook overlappende bepalingen. In zijn advies over het voorontwerp van decreet betreffende het hoger beroepsonderwijs vroeg de Vlor o.a. meer differentiatie in de bepalingen over erkenning, programmatie en externe kwaliteitszorg tussen de geplande niveaus HBO4 en HBO5. 9 De finale, goedgekeurde versie van het decreet kwam tegemoet aan deze bekommernis. In het decreet betreffende het secundair na secundair onderwijs en het hoger beroepsonderwijs van 30 april 2009 was een maximale differentiatie voorzien tussen wat HBO4 heette in het voorontwerp (en omgedoopt werd tot Se-n-Se (secundair na secundair onderwijs)) en het hoger beroepsonderwijs. Het hoger beroepsonderwijs bevat voortaan enkel nog opleidingen die leiden tot een onderwijskwalificatie van niveau 5. In het decreet werden de bepalingen m.b.t. het hoger beroepsonderwijs leidende tot een onderwijskwalificatie van niveau 4 weggelaten. Voor 7 de specialisatiejaren TSO/KSO werden nieuwe bepalingen ingeschreven zodat deze opleidingen opgewaardeerd werden. Hoger beroepsonderwijs kan enkel in hogescholen of centra voor volwassenenonderwijs worden ingericht, maar voor de opleiding verpleegkunde werd een uitzondering voorzien. Deze kan door instellingen secundair onderwijs ingericht worden. 8 Vlaamse Onderwijsraad, commissie Onderwijs, Vorming en Arbeidsmarkt, Eindrapport Proefproject inschaling HBO-opleidingen, 30 juni Vlaamse Onderwijsraad, Advies over het voorontwerp van decreet betreffende het hoger beroepsonderwijs, 9 oktober

8 HBO-SAM Kwaliteitszorg Om het project HBO-SAM te vervolledigen, lanceerde de Vlor een bijkomende projectoproep naar het onderwijsveld rond samenwerking in het hoger beroepsonderwijs m.b.t. kwaliteitszorg in de HBO5-opleidingen. Betrokken onderwijsinstellingen (hogescholen, centra voor volwassenenonderwijs, scholen met 4de graad Verpleegkunde), eventueel in combinatie met andere onderwijs- en opleidingsverstrekkers (VDAB, Syntra, ), en sectorale organisaties en sociale partners werden uitgenodigd om samenwerkingsprojecten rond kwaliteitszorg in te dienen. Het Vast Bureau van de Vlor selecteerde vier projectvoorstellen. Deze projecten lopen van 1 september 2009 tot 31 december Ter ondersteuning van deze kortlopende projecten werd vanuit de Vlor een vooronderzoek georganiseerd rond de problematiek van de kwaliteitszorg in het hoger beroepsonderwijs. Het eindrapport van dit vooronderzoek werd verspreid via de website van de Vlor. 10 De resultaten van deze lopende projecten rond kwaliteitszorg werden omwille van de timing niet opgenomen in dit eindrapport, maar zullen op een later tijdstip worden bekendgemaakt. 1.2 Project HBO-SAM Organisatorisch Een stuurgroep binnen de Vlor coördineerde de projectomschrijving, -lancering en - opvolging. De Vlor kon hierbij rekenen op de ondersteuning van een gedetacheerde projectmedewerker. De stuurgroep werd voorgezeten door de heer Eric Halsberghe (algemeen directeur van de Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen) en was samengesteld uit 5 vertegenwoordigers van de Raad Levenslang en Levensbreed Leren, 5 vertegenwoordigers van de Raad Hoger Onderwijs, 5 vertegenwoordigers van de Raad Secundair Onderwijs, 2 vertegenwoordigers van de overheid (departement en kabinet Onderwijs), 1 vertegenwoordiger van Syntra-Vlaanderen en 1 vertegenwoordiger van de VDAB Inhoudelijk In de projectomschrijving van het project HBO-SAM werd meegegeven dat dit moest gaan over de verschillende thema s van samenwerking tussen de betrokken instellingen zoals die uit de ervaringen met de aanvullingstrajecten uit het EVK-HOSP project of in de discussienota van de minister naar voren kwamen. 11 Projecten konden betrekking hebben op: - oriëntering, heroriëntering en begeleiding van lerenden; - organisatie van een gemeenschappelijk bestaand aanbod en afstemming van het aanbod; - organisatie van de praktijkcomponent van een opleiding; - flexibilisering en ontwikkelen van andere vormen van aanbod van onderwijs; - professionalisering O5.pdf 11 Zie bijlage 2 8

9 Hoofddoelstelling van het globale HBO-SAM-project was de zoektocht naar generieke knelpunten en kritische succesfactoren voor samenwerking tussen onderwijsinstellingen van verschillende onderwijsniveaus. In het takenpakket van de projectmedewerkers van de verschillende projecten werd dan ook expliciet ingeschreven aandacht te besteden aan de veralgemening van de projectresultaten. Verder werden inspanningen gevraagd voor de verschillende thematische werkgroepvergaderingen die in het kader van het project werden opgericht. De projectmedewerkers werden ingedeeld in werkgroepen rond trajectbegeleiding, werkplekleren, transparant studieaanbod en professionalisering Modaliteiten van de projectoproep en -selectie De projectoproep werd in april 2008 gelanceerd in het brede onderwijsveld en werd positief onthaald. 44 projectaanvragen werden ingediend bij de Vlor. Volgende onderwijsorganisaties konden fungeren als penhoudende instelling: - hogescholen met professioneel gerichte bacheloropleidingen (met uitzondering van het studiegebied onderwijs); - CVO met HBO-opleidingen (met uitzondering van het studiegebied onderwijs); - instellingen secundair onderwijs met een 7 de specialisatiejaar TSO, een 4 de graad BSO of een 7 de jaar KSO met een beroepsgerichte finaliteit (cfr discussienota hoger beroepsonderwijs oktober 2007). Het Vast Bureau van de Vlor selecteerde op voordracht van de stuurgroep HBO-SAM dertien projecten die konden rekenen op de toekenning van de nodige middelen voor de aanstelling van één halftijds projectmedewerker voor het academie/schooljaar Het geheel werd gecoördineerd door de Vlor die hiervoor een beroep kon blijven doen op een voltijdse projectcoördinator. Bij de selectie hield men rekening met een zinvolle spreiding van de projecten over hoger onderwijs, volwassenenonderwijs en secundair onderwijs, regio s, onderwijskoepels en - netten en projectthema s. 12 De penhoudende instelling kon partnerships afsluiten met andere onderwijs- en opleidingsverstrekkers (VDAB, Syntra, CDO, onderwijsinstellingen met een 7 de jaar BSO, DKO, ) of sectorale organisaties en sociale partners Zeven projecten hadden een hogeschool als penhouder, in drie projecten trad een CVO op als penhouder, in drie projecten fungeerde een instellingen voor secundair onderwijs als penhouder. 13 De hogescholen waren als niet-penhouder in vijf projecten betrokken, de CVO in acht projecten, de instellingen voor secundair onderwijs in vijf projecten. VDAB trad op als partner in vier projecten, de Syntra in drie projecten. In één project was een centrum voor deeltijds onderwijs betrokken en in drie projecten participeerden sectorale organisaties of sociale partners. 9

10 1.2.4 Projecten HBO-SAM Onderstaand overzicht geeft de geselecteerde projecten en projectpartners weer. De voornaamste gerealiseerde actiepunten per project kan men terugvinden in het tweede gedeelte van dit rapport. Gegevens over het procesverloop per project worden weergegeven in bijlage 3. SAMPROR (SAMenwerking voor Professionalisering en Oriëntering) Penhoudende instelling: CVO de Oranjerie Partnerinstelling(en): Studiegebied/sector: VDAB competentiecentrum Genk XIOS Hogeschool Limburg Informatica WIJZER WORDEND WERKEN Penhoudende instelling: KTA Vesaliusinstituut Partnerinstelling(en): Studiegebied/sector: Hogeschool Gent- Dep. Sociaal-Agogisch Werk Koninklijk Lyceum Gent Hogeschool West-Vlaanderen Dep. Vesalius-HISS VDAB Expertisecentrum voor Opvoeding en Kinderopvang vzw Kinderopvang Scholengroep 27 Kinderopvang HOGEROP (hoger op de kwalificatieladder) Penhoudende instelling: Sint-Aloysiusinstituut voor Verpleegkunde Partnerinstelling(en): Studiegebied/sector: Hoger Instituut voor Verpleegkunde Sint-Elisabeth Katholieke Hogeschool Kempen KHK Dep. Gezondheidszorg Prisma vzw CVO LBC-NVK Verpleegkunde PRAPAT (Praktijkleren in de podium- en audiovisuele technieken) Penhoudende instelling: Erasmushogeschool Brussel Partnerinstelling(en): Studiegebied/sector: Sociaal fonds voor de Podiumkunsten van de Vl. Gem. Sociaal Fonds voor de Audiovisuele Sector Desingel (Sabbattini) Stedelijk Instituut Handel en Ambachten Syntra Midden-Vlaanderen Podiumkunsten 10

11 TOERISME (Brussels regionaal expertisenetwerk toerisme) Penhoudende instelling: Erasmushogeschool - Opleiding Toerisme - en Recr. Man. Partnerinstelling(en): Studiegebied/sector: CVO Elishout COOVI Audiovisueel Centrum CVO Syntra Brussel vzw Toerisme DIXU (Didactische expertise-uitwisseling tussen leerkrachten en expertiseontwikkeling van leerkrachten in functie van flexibel afstands- en gecombineerd onderwijs) Penhoudende instelling: CVO VSPW-Kortrijk Partnerinstelling(en): Studiegebied/sector: KATHO-IPSOC Margareta-Maria-Instituut TSO/BSO Stella-Marisinstituut Technisch Instituut H. Familie Vormingplus Midden en Zuid West-Vlaanderen vzw VDAB Sint-Jozefsinstituut Sociale sector VOLT+ Penhoudende instelling: SCVO Nijverheidsschool Partnerinstelling(en): Leonardo Lyceum CDO Studiegebied/sector: Electromechanica HBO ZUIDWESTVL (HBO-samenwerking regio Zuid-West-Vlaanderen) Penhoudende instelling: Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen Partnerinstelling(en): Studiegebied/sector: CVO Hitek vzw CVO VIVO CVO VSPW-Kortrijk PTI-CVO Kortrijk Sint-Amandscollege A2 Hogeschool West-Vlaanderen CVO Kortrijk Menen Tielt Koninklijk Technisch Atheneum II Heule Meerdere studiegebieden 11

12 METRO (Het Grafisch Metroplan) Penhoudende instelling: Vrij Instituut voor Secundair onderwijs Mariakerke Partnerinstelling(en): Studiegebied/sector: CVO KISP Volwassenenonderwijs Arteveldehogeschool Grafische opleidingen LOGISTIEK (Variabele leertrajecten binnen opleidingsdomein logistiek) Penhoudende instelling: Provinciale Hogeschool Limburg Partnerinstelling(en): Studiegebied/sector: PCVO Handel Hasselt Provinciale Handelsschool Hasselt Logistiek Platform Limburg VDAB-Limburg LOGOS Logis ERSV-POM Logistiek PRAKTIJKAFSTAND (Organisatie van de praktijkcomponent binnen een afstandsonderwijscontext om voor een brede waaier van opleidingen de brug te kunnen maken van HBO naar professionele bachelor opleidingen) Penhoudende instelling: Hogeschool West-Vlaanderen Partnerinstelling(en): Studiegebied/sector: Instituut voor Volwassenenonderwijs (IVO) PTI-CVO Syntra CVO Oostende Meerdere studiegebieden BOEKHOUDEN (Transparante leerwegen in de boekhoudopleidingen van het HBO) Penhoudende instelling: KH Sint-Lieven Dep. Aalst Partnerinstelling(en): Studiegebied/sector: Vrije Taal- en Handelsleergangen CVO Technisch Instituut Sint-Maarten DvM Boekhouden 12

13 ZALM (Zalmtraject van studiegebied personenzorg via maatwerk naar bachelor Verpleegkunde) Penhoudende instelling: Arteveldehogeschool Partnerinstelling(en): Studiegebied/sector: CVO VSPW Gent IVV Sint-Vincentius Verpleegkunde Procesverloop a) Opstartfase: Verkennende gesprekken In de periode net na de projectselectie (eind juni- juli 2008) vonden eerste verkennende gesprekken plaats tussen de vertegenwoordigers van de individuele projecten en het Vlorsecretariaat. Een startvergadering met alle betrokken projectmedewerkers vond plaats op 2 september Hier werd een stand van zaken gegeven over het onderwijsbeleid HBO en werden de projecten kort voorgesteld. Een voorlopig globaal tijdspad voor de totale duur van het project HBO-SAM werd gepresenteerd en het Vlor-secretariaat kreeg algemene richtlijnen voor de voortgangsrapportage aan de stuurgroep HBO-SAM. In de projectoproep HBO-SAM werd vooropgesteld dat samenwerkingsprojecten moesten betrekking hebben op oriëntering, heroriëntering en begeleiding van lerenden, organisatie van een gemeenschappelijk bestaand aanbod en afstemming van het aanbod, organisatie van de praktijkcomponent van een opleiding, flexibilisering en ontwikkelen van andere vormen van aanbod van onderwijs en professionalisering. Aan de hand van de vooropgestelde projectthema s van de projectoproep en de inhoudelijke overlappingen van de verschillende projecten werden vier thematische werkgroepen samengesteld. Deze moesten een forum bieden voor wederzijdse kruisbestuiving en moesten bovendien een garantie zijn voor het generieke karakter van de deelprojecten. In de werkgroepen moest ook ruimte zijn voor feedback over de gewenste projectrapportering van de stuurgroep HBO- SAM. Alle 13 goedgekeurde projectoproepen werden ondergebracht in één van de vier thematische werkgroepen: - HBO-trajectbegeleiding; - Transparant studieaanbod in het HBO; - Werkplekleren en samenwerking met de arbeidsmarkt; - Professionalisering. b) Projectoverleg In de tweede helft van september 2008 werd per project een vergadering belegd op de campus van één van de projectpartners. Hier werd telkens bekeken in welke mate het project kon ingepast worden in de brede invalshoek van het totale project HBO-SAM en werden concrete afspraken gemaakt rond voortgangsrapportage aan het Vlor-secretariaat. Verder werd relevante achtergrondinformatie verstrekt over de betrokken opleidingen en organisaties in het project. 13

14 In de maand oktober vond de eerste vergadering van de vier geplande thematische werkgroepen plaats. In deze periode (9 oktober 2008) bracht de Vlaamse Onderwijsraad zijn adviezen uit over de voorontwerpen van decreet over het hoger beroepsonderwijs 14 en de kwalificatiestructuur 15. Elementen uit deze adviezen werden maximaal geïntegreerd in de discussies binnen de thematische werkgroepen. De vier thematische werkgroepvergaderingen verliepen telkens volgens hetzelfde stramien. Tijdens de projectbezoeken van de vorige fase was gebleken dat verschillende projectmedewerkers vragen hadden over het concept van de Vlaamse kwalificatiestructuur. In navolging van deze interesse werd bij het begin van de thematische werkgroepvergaderingen dan ook kort ingegaan op de krachtlijnen van het voorontwerp van de kwalificatiestructuur. Op basis van de verzamelde indrukken tijdens de projectbezoeken en de elementen die werden aangereikt in de twee Vlor-adviezen werd vervolgens een schema gepresenteerd waarin de verschillende elementen die in het globale project HBO-SAM aan bod (konden) komen op een meer verfijnde manier werden weergegeven. De basisstructuur van dit schema bouwde verder op de verdeling over thematische werkgroepen die was gecommuniceerd op de startvergadering van 2 september De projectmedewerkers leverden feedback op het gepresenteerde schema, gaven suggesties voor verdere toevoegingen en verfijningen aan en plaatsten de werking van het eigen project binnen de topics van de voorgestelde structuur. De gecombineerde gegevens uit de vier thematische werkgroepvergaderingen leverde een nieuw raamwerk op dat in een volgende fase kon gebruikt worden als voorzet voor een sjabloon voor het eindrapport HBO-SAM. Er werd afgesproken om op basis van de behaalde resultaten en de feedback van de stuurgroep HBO-SAM over te gaan tot een licht hertekende werking van de thematische werkgroepen. c) Debriefing stuurgroep Op 19 november 2008 boog de stuurgroep HBO-SAM zich o.a. over de gewenste voortgangs- en eindrapportage m.b.t. het project HBO-SAM. De opmerkingen vanuit de stuurgroep werden geïntegreerd in de (voorlopige) structuur van de eindrapporten HBO- SAM. Op basis van het voorgestelde raamwerk werd beslist om op het niveau van de projecten een tussentijds rapport af te leveren met een tweeledige structuur. In een eerste deel wordt een eigen redactie van het lopende project gepresenteerd met focus op de behaalde en te behalen projectresultaten zoals die werden geformuleerd in de projectaanvraag. In een tweede deel zou het eigen project gekaderd worden in de structuur van het gemeenschappelijk raamwerk. 14 Vlaamse Onderwijsraad, Advies over het voorontwerp van decreet betreffende het hoger beroepsonderwijs, 9 oktober Vlaamse Onderwijsraad, Advies over het voorontwerp van decreet betreffende de kwalificatiestructuur, 9 oktober

15 d) Tussentijdse rapportering De 13 tussentijdse rapporten werden eind januari bezorgd aan het Vlor-secretariaat. Zij dienden als basis voor een eerste tussentijdse rapport naar het sjabloon van het eindrapport beperkt tot het corpus Topics. De 13 tussentijdse projectrapporten werden ook ter beschikking gesteld van de stuurgroep. Op de stuurgroepvergadering van 5 maart 2009 werd het tussentijds rapport HBO-SAM besproken. Er werden diverse aanpassingen en toevoegingen aan de voorlopige raamstructuur van het eindrapport geformuleerd. Op basis van de feedback vanuit de stuurgroepvergadering organiseerde het Vlorsecretariaat in maart en april overleg met zowel de individuele projectmedewerkers als met de thematische werkgroepen. Uitgangspunt voor deze overlegmomenten was telkens het tussentijds rapport HBO-SAM, de individuele tussentijdse rapporten en de feedback vanuit de stuurgroep. De overlegmomenten (zowel individueel als op het niveau van de thematische werkgroepen) bleken zeer vruchtbaar te zijn voor de ontwikkeling van het generieke karakter van het eindrapport. Op basis van dit overleg werden definities en focus van de diverse topics in het tussentijds rapport verder verfijnd en afgestemd en werden suggesties voor beperkte aanpassingen in de structuur van het eindrapport aangereikt. e) Eindfase Een eerste ontwerp van het eindrapport van de Vlor werd voorgesteld op de vergadering van de stuurgroep HBO-SAM van 5 mei. Na discussie binnen de stuurgroep werden volgende afspraken gemaakt m.b.t. de rapportering: Het eindrapport van de Vlor voorziet een drieledige structuur. - Situering - Topics - Gemeenschappelijke trajectbegeleiding - Transparant opleidingsaanbod - Samenwerking met arbeidsmarkt en werkplekleren - Organisatorische samenwerking tussen opleidingsverstrekkers - Kwaliteitszorg - Professionalisering - Conclusies Eindrapportering HBO-SAM projecten: De projectmedewerkers van de verschillende HBO-SAM projecten dienden enerzijds een projectfiche op te maken waarin het procesverloop en de gerealiseerde actiepunten worden beschreven. Anderzijds werd gevraagd een rapport op te maken over de raakpunten in het project met de verschillende topics die aangehouden worden voor de eindrapportage. 16 De volledige eindrapporten per project zijn apart verkrijgbaar. Op basis van de aangeleverde eindrapporten stelde de stuurgroep het generieke eindrapport op. 16 Het procesverloop van elk project is terug te vinden in bijlage 3 van dit eindrapport 15

16 2 Individuele projectomschrijvingen en -resultaten Onderstaand overzicht bevat een beknopte projectomschrijving en een schematische weergave van de gerealiseerde actiepunten per project. De gerealiseerde actiepunten worden weergegeven zoals de projectuitvoerders ze zelf rapporteerden in hun individueel projectrapport. In een volgend deel geven we de generieke resultaten weer die we thematisch door de verschillende individuele rapporten heen konden vaststellen. 2.1 SAMPROR Projectomschrijving In het project SAMPROR wensen de drie partners binnen de expertise- en beroepenwereld van de informatica (een hogeschool, een CVO en de VDAB) een instrumentarium uit te werken waarbij elke lerende gestructureerde informatie krijgt over hoe hij zijn loopbaantraject kan invullen met een globaal HBO5 - leertraject. Professionals van CVO, hogeschool en competentiecentra zetten een samenwerking op om de competentievereisten op de voet te kunnen volgen Projectresultaten - Opstellen roadmaps: - Opstellen van roadmap naar CVO met daarbij een systeem zodat lerenden in één oogopslag georiënteerd kunnen worden; - Opstellen van roadmap naar XIOS;. - Optellen van roadmap naar VDAB. - Vergelijking cursusinhoud Linux Fundamentals: - De cursusinhouden werden afgestemd met een resonantiegroep bestaande uit professionals uit het werkveld. Later worden de resultaten van deze resonantiegroep verwerkt door de betrokken lectoren om ontbrekende topics gemeenschappelijk uit te werken en gemeenschappelijke cases en evaluaties te ontwikkelen op basis van de feedback van het werkveld. - Opzetten van een nascholingsmeldpunt voor interessante opleidingen zodat alle instellingen in deze opleiding kunnen stappen en deze eventueel gemeenschappelijk kan georganiseerd worden. - Opzetten van een elektronisch leerplatform Dokeos voor het posten van: - Cursistenfiches: informatie over doorstroming van cursisten tussen de betrokken instellingen; - Nascholingsmeldpunt. 2.2 WIJZER WORDEND WERKEN Projectomschrijving Het hoofdaccent van dit project met instellingen secundair onderwijs en hoger onderwijs wordt gelegd op oriëntering, heroriëntering en begeleiding van lerenden in de brede zin. 16

17 Om dit concreet vorm te geven wordt het thema van professionalisering van de kinderopvang aangegrepen als voorbeeld voor het inhoudelijke en methodisch afstemmen van de verschillende onderwijsniveaus in een opgaande competentievergroting Projectresultaten - Competentiematrix: - Verzamelen van alle beroepsprofielen en alle opleidingsprofielen opgenomen in de matrix (beroepsprofielen Kind en Gezin en opleidingsprofielen, leerplannen van VDAB, Syntra, onderwijs in de verschillende niveaus); - Overleg met VBJK omtrent bestaand materiaal en strategie; - Oplijsten van kerncompetenties van de beroepsprofielen en functieprofielen; - Ter toetsing voorleggen aan een verantwoordelijke voor de kinderopvang; - Oplijsten van competenties per opleidingsniveau; - Consulteren van ervaringsdeskundige in het werken met competentiematrices; - Samenvoegen in matrices; - Onderzoeken van de resultaten: vastleggen van hiaten, vastleggen van knelpunten, hiërarchische leerlijnen achterhalen, overeenkomsten doorheen alle niveaus achterhalen en formuleren van suggesties voor professionalisering. - Bespreking van de resultaten met de resonantiegroep. - Informatie over verder studeren: - Opstellen van een woordenboek van het hoger onderwijs voor deelnemers aan open klasdagen. - Open klasweek (24-25 maart 2009): - Afspraken en opmaak planning met betrokken actoren m.b.t. mogelijks bij te wonen opleidingsonderdelen in de hogescholen; - Organisatie van een infosessie voor de leerlingengroepen met uitleg over de opleidingen aan de hogeschool; - Afspraken met geïnteresseerde partners voor de openklasweek; - Ontwikkeling van een evaluatieformulier voor leerlingen en lectoren; - Evaluatiegesprek van de openklasweek met de leerlingen en hun begeleiders; - Vorming van reflectiegroepen om de bevindingen en ervaringen in groep te bespreken, onder leiding van een lector. - Portfolio: - Twee vormingsmomenten voor docenten om portfolio te introduceren en te implementeren (op 21 januari en 27 mei 2009) - Bijwonen van portfoliolessen door leerkrachten en leerlingen van Vesaliusinstituut Oostende tijdens de openklasdagen. - Projectfiche werkplekleren en portfolio: - Twee vormingsmomenten door een lector van Hogeschool Gent aan geïnteresseerde leerkrachten van Vesaliusinstituut Oostende rond portfoliowerk. 17

18 2.3 HOGEROP Projectomschrijving Het project onderzoekt hoe de instroom vanuit het TSO en BSO 3 de graad en de 4 de graad naar de professionele bacheloropleiding verpleegkunde kan begeleid worden Projectresultaten - Beschrijving en vergelijking van de instroom in het HBO Verpleegkunde en de opleiding tot bachelor Verpleegkunde; - Beschrijving van de EVK s vanuit het secundair onderwijs bij de instroom in een opleiding tot verpleegkundige; - Beschrijving van de gewenste begincompetenties volgens docenten; - Beschrijving van de gewenste begincompetenties volgens studenten; - Beschrijving en vergelijking van de tekorten in begincompetenties in HBO Verpleegkunde en opleiding tot bachelor in Verpleegkunde; - Analyse van de relatie tussen tekorten in begincompetenties en de eigenschappen van studenten; - Beschrijving van de plannen van studenten om te klimmen op de kwalificatieladder. - Verduidelijking van de factoren die de slaagkansen bij neveninstromers en allochtonen verminderen; - Weergave van de meest gebruikte meetinstrumenten voor begincompetenties; - Formulering van implementatievoorstellen gericht op de scholen betrokken bij het project; - Presentatie van de resultaten aan directieleden, opleidingscoördinatoren en resonantiegroepen; - Posterpresentatie op de onderzoeksdag van de Associatie K.U.Leuven. 2.4 PRAPAT Projectomschrijving Het project wil alle actoren, opleidingen en werkgevers, in Podiumtechnische en Audiovisuele beroepen, samenbrengen om ervaringen uit te wisselen, knelpunten vast te stellen en mogelijke oplossingen te formuleren met betrekking tot werkplekleren Projectresultaten - Er werden vragenlijsten opgesteld over de theoretische, praktische en wettelijke kant van praktijkleren in de podium- en audiovisuele techniek. Er werden aparte vragenlijsten voorzien voor de stagebegeleiders van de opleidingen, de studenten en de stagementoren. Deze vragen werden uitgetest en aan de projectpartners voorgelegd in een partnermeeting. Vervolgens werden ze aangepast volgens de suggesties en opmerkingen van de partners en door hen goedgekeurd. - De opgestelde vragenlijsten werden gebruikt voor 40 interviews met deelnemers/aanbieders van opleidingen of stageplaatsen en stagiairs in de podiumen audiovisuele technieken. - Er werden ook gesprekken gevoerd met opleidingsverstrekkers uit de sociale en socioculturele sector om hun aanpak van projectmatige stages te vergelijken met die in de podium- en audiovisuele technieken. 18

19 - Er werd een kennisnetwerk opgebouwd door de verschillende spelers uit de sectoren persoonlijk te spreken over stages. Zo geraakten de geïnterviewden geïnteresseerd in en betrokken bij het project. Dit uitte zich later in een talrijke opkomst en een actieve deelname van de geïnterviewden aan rondetafelmomenten en bij het opstellen van de stagemap. Zo kwamen een effectief kennisnetwerk en een samenwerking tot stand, die ook na het afsluiten van het project de kennisuitwisseling zullen blijven bevorderen. - De conclusies van de 40 gesprekken werden respectievelijk voorgelegd aan de partners van het onderzoek (partnermeeting) en aan de opleidingsverstrekker (rondetafel 1). Op basis van deze gesprekken werd het verdere verloop van het onderzoek uitgestippeld. - Er werden formats verzameld rond stages (stagebrochures, -contracten,- evaluatieformulieren...) en deze werden vergeleken. Op basis van deze documenten en de gevoerde gesprekken werd een geoptimaliseerde stagemap opgesteld die bruikbaar is voor alle opleidingen binnen de podium- en audiovisuele technieken (en mits enige aanpassingen ook voor andere opleidingen). - Er werd een eenduidige, individuele en objectieve stageopvolgings- en evaluatiemethode ontwikkeld op basis van de competenties uit de beroepscompetentieprofielen voor de podiumtechnieken. Deze evaluatiemethode zal in een volgende periode in een proefproject gebruikt worden voor het opvolgen en evalueren van stages in de podiumtechnieken. - Er werd een website opgestart waarop alle geïnteresseerden en betrokkenen informatie kunnen vinden over het project en de voortgang ervan en waarop ze zich kunnen inschrijven op een nieuwsbrief over het project: - Op het vlak van simulatieleren werd er een eerste inventaris gemaakt van de 'good practices' van het simulatieleren en een enquête opgesteld die verspreid werd onder nationale en internationale opleidingen podium- en audiovisuele technieken. Op basis van de resultaten van deze enquête werd een databank opgesteld van mogelijke methodes voor simulatieleren, die online te raadplegen is door de docenten die eraan meewerkten. - Na een analyse van de wetgeving rond stages, waardoor een aantal knelpunten en beperkingen in verband met stages in de podium- en audiovisuele technieken aan het licht kwamen, werd er in overleg met de sociale partners een voorstel tot CAO opgesteld waarin de veiligheidssituatie voor alle lerenden in de podiumsector werd vastgelegd. Dit voorstel tot CAO werd vervolgens voorgelegd aan PC 304 (het paritair comité voor het vermakelijkheidsbedrijf) dat het zowel in Vlaanderen als in Wallonië goedkeurde. Nu zal aan de andere PC's waarin technici vertegenwoordigd zijn gevraagd worden dezelfde tekst over te nemen. (Het gaat onder andere over: PC 322 voor de interimsector, PC voor de elektriciens, PC 329 voor de socio-culturele sector, PC100 voor de werklieden, PC 218 voor de bedienden, de openbare besturen, steden en gemeenten en provincies.) 2.5 TOERISME Projectomschrijving Hoofddoelstelling van het expertisenetwerk toerisme is de kwaliteit van de toerismeopleidingen blijvend verbeteren en de professionaliteit van de opleiders, lerenden en het bedrijfsleven te versterken. 19

20 Bij dit netwerk zijn alle onderwijsverstrekkers betrokken die de hele opleiding toerisme of een deelfacet aanbieden, de beroepssector en de overheid (Toerisme Vlaanderen, VDAB). In het platform kunnen de verschillende partners kennis en deskundigheid uitwisselen Projectresultaten - Een databank met adressen van zowel oud- als huidige studenten en docenten van de partnerinstellingen werd opgesteld; - Met behulp van deze databank werd een nieuwsbrief gestuurd naar zowel oud- als huidige studenten om het HBO-SAM-project voor te stellen en het informatieplatform aan te kondigen; - Een enquête met betrekking tot het nascholingsaanbod werd opgesteld, zowel voor het werkveld als voor (oud-)studenten; - De enquête werd eerst voorgelegd aan de betrokken partners en daarna gestuurd naar (oud-)studenten (via de mailinglijst) en naar het werkveld (via ABTO, FTI en de databank van Erasmushogeschool Brussel); - De resultaten van de afgenomen enquêtes werden voorgesteld aan de projectpartners, en er werden conclusies geformuleerd over de nascholingsbehoeften; - De nodige analyses van het opleidingsaanbod werden uitgevoerd en doorstroommogelijkheden in kaart gebracht naar aanleiding van transparante leerwegen. 2.6 DIXU Projectomschrijving Via dit project besteden de partners aandacht aan het gebruik van digitale voorzieningen en het webbased leren in de opleidingen van opvoeders/begeleiders: Se-n-Se leefgroepwerking, Se-n-Se internaatswerking, certificaat jeugd- en gehandicaptenzorg, HB05-orthopedagogie en de professionele bachelor orthopedagogie Projectresultaten - Het opzetten van een e-learningplatform ( Aanpak: - Verdeling werkgroep per cursus: autonome werking per subgroep;. geven resultaten door aan projectmedewerker. - Groepering van ervaringen van leerkrachten/docenten/cursusbegeleiders m.b.t criteria, toetsen, interactiviteit, - Toetsen aan literatuurgegevens over criteria, toetsen, interactiviteit, - Formuleren van nieuwe didactische principes of uitbreiding ervan m.b.t. criteria, toetsen, interactiviteit, - Toepassing in de ontwikkeling van de digitale cursus. - Toetsing van de cursus in de praktijk van het lesgeven. 20