Een utopisch kunstwerk is een kwetsbaar en ongrijpbaar bouwsel Vraaggesprek met mijn onderbewustzijn. Jacques van Alphen, maart 2013

Transcriptie

1 Een utopisch kunstwerk is een kwetsbaar en ongrijpbaar bouwsel Vraaggesprek met mijn onderbewustzijn. Jacques van Alphen, maart 2013 Inleiding In 2011 en 2012 heb ik ca. veertig kleine utopische gouaches gemaakt. Het volgende vraaggesprek is bedoeld als een toelichting op deze werken. is mijn onderbewustzijn en J.v.A een afkorting van mijn naam. Wat versta jij onder een utopisch kunstwerk? J.v.A Een utopisch kunstwerk is een voorstelling van een idee dat in wezen ongrijpbaar is. Het is kenmerkend voor een utopisch kunstwerk dat daarin een ideële waarheid tot uitdrukking wordt gebracht. Kun je voorbeelden geven van kunstenaars die utopische kunstwerken hebben gemaakt? J.v.A Het Neoplasticisme van Mondriaan, het Suprematisme van Malevich en Futurisme van Marinetti zijn stromingen uit de twintigste-eeuwse avant-garde kunst waaruit vele utopische kunstwerken zijn voortgekomen. Waarom heb jij deze utopische gouaches gemaakt? J.v.A Ik heb deze utopische gouaches gemaakt om twee redenen. Ik wilde het begrip utopie in het algemeen uitbeelden en tevens wilde ik een aantal ideeën op een utopische wijze gestalte geven. Als u mij toestaat, wil ik hier straks nog op terugkomen. Jouw utopische gouaches zijn gemaakt van onregelmatige blokvormen met een geheel eigen karakter; waarom heb je deze vormen gekozen? J.v.A Ik heb getracht om op deze wijze het begrip utopie in het algemeen weer te geven. Deze onregelmatige blokvormen zie ik als een uitdrukking van de materie (het aardse). Een utopie zie ik als een uitdrukking van de geest (het denken). Ik heb getracht om door middel van een picturale rangschikking van asymmetrische blokvormen bouwsels te maken die er heel werkelijk uit zien, maar die nooit zo kunnen bestaan. Het woord bouwsel wordt gebruikt om een minderwaardig bouwwerk aan te duiden, iets wat kwetsbaar is in plaats van stevig en duurzaam. Maar ik vind een bouwsel een mooi symbool voor het begrip utopie in het algemeen. Welke rol spelen de kleuren van deze utopische gouaches? J.v.A De kleuren van mijn utopische gouaches hebben een symbolische betekenis. Bruin is bijvoorbeeld de loop der dingen die onvermijdelijk is, gee, in verschillende tinten, is het zuivere intellect, groen is de hoop, rood is de liefde voor het leven, zwart is het einde van

2 iets, maar het kan tevens een nieuw begin symboliseren. Zijn deze utopische gouaches te beschouwen als symbolische kunstwerken? J.v.A Jazeker. Ik heb getracht om in deze utopische gouaches een zichtbare vorm te vinden voor een idee. Ik heb mij daarbij laten inspireren door het manifest van het symbolisme van de dichter Jean Moréas uit Als een kunstenaar een waarachtig symbolisch kunstwerk wil maken, moet hij ten minste aan twee moeilijke voorwaarden voldoen. Het idee mag geen gelijkenis hebben met de buitenkant van de vorm, en de vorm moet een esoterische verwantschap hebben met een oorspronkelijk idee. Ik ben ervan overtuigd dat er slechts sprake kan zijn van een goed utopisch kunstwerk indien aan deze twee voorwaarden is voldaan. Bij een aantal van deze utopische gouaches heb je een korte tekst van ca 10 regels geschreven. Waarom? J.v.A Dit zijn de utopische gouaches waarin ik heb getracht om bepaalde ideeën op een specifieke wijze uit te beelden. De teksten die ik daarbij heb geschreven zijn bedoeld als een toelichting op de titels van deze utopische gouaches. De titels zijn in al deze gevallen slechts een samenvatting van de inhoud. Als je er meer over wilt weten moet je de tekst lezen die erbij hoort. Een ervan staat hieronder afgedrukt. Noem eens enkele ideeën die jij in deze utopische gouaches hebt weergegeven. J.v.A Enkele ideeën die ik in mijn utopische gouaches heb weergegeven zijn: een utopie van geest en lichaam, een utopie van de kunstenaar en zijn kunstwerk, een utopie van schoonheid en arbeid, een utopie van zinloosheid, enzovoort. Waarom heb jij een utopische gouache van de zinloosheid gemaakt? J.v.A Het idee van de zinloosheid heeft twee facetten. Aan de ene kant is het absurd en nutteloos, maar aan de andere kant bezit het toch ook een geheel eigen ongrijpbare harmonie. Hoewel zinloosheid iets is waar men eigenlijk niet naar verlangt, heb ik om deze reden toch getracht om dit idee in een utopisch gouache tot uitdrukking te brengen. Wat is het bestaansrecht van utopische kunstwerken? J.v.A Een goed utopisch kunstwerk is mijns inziens altijd een vonk van de harmonie tussen de geest en de materie. Door het contact met goede utopische kunstwerken kan het dualisme tussen de geest de materie worden overbrugd. Hierdoor kan worden voorkomen dat wij in de toekomst alleen nog maar zuiver materiële doelstellingen nastreven. Jacques van Alphen Op de volgende pagina s treft u enkele werken aan met bijbehorende beschrijving

3 UTOPIE no. 39 Deze gouache symboliseert een utopisch evenwicht tussen geest en materie. De grote figuur aan de linkerzijde is het lichaam, de kleine figuur met luidspreker aan de rechterzijde is de geest. Aan de luidspreker hangt een touwtje met een gele ring. In het midden ervan bevindt zich een zwarte punt. De gele ring symboliseert het onbewuste, de zwarte punt het bewustzijn. De schuine balk zorgt ervoor dat het lijkt alsof dit bouwsel in balans is.

4 Utopie no.35 Deze gouache symboliseert een utopische samenwerking tussen het verleden en het heden. De onvoltooide toren van onregelmatige rode blokken is de herinnering. Het gedempte rood is het verlangen naar harmonie. Deze toren is onze eigen schepping, omdat alles wat wij ons herinneren ons eigen maaksel is. De rode hamer is een onderdeel van de toren, hij is echter tevens ons gereedschap waarmee wij aan de toren verder werken.

5 Utopie no. 24 Deze gouache symboliseert een utopie van zinloosheid. Dit bouwsel van latten en planken is absurd. Het bezit echter tevens een harmonie van onbeweeglijkheid en nutteloosheid. De plank rechtsboven met haar ovale opening versterkt deze indruk. Van welke kant men dit bouwsel ook bekijkt het is elk opzicht zonder nut.