Verdieping nevengeul en Buitenste Hank in Scherenwelle te Wilsum

Transcriptie

1 Verslechterings- en verstoringstoets Verdieping nevengeul en Buitenste Hank in Scherenwelle te Wilsum O pdracht g ev er: Isala D elta 8 april 2015 projectnummer

2

3 Naam product: Verslechterings- en verstoringstoets Locatie: Verdieping nevengeul en Buitenste Hank in Scherenwelle te Wilsum Opdrachtgever: Isala Delta Opdrachtnemer: Laneco Ons kenmerk: Versienummer: 3 Projectleider: ir. D van Pijkeren Contact: DvPijkeren@Laneco.nl Laneco is lid van het Netwerk Groene Bureaus LANECO TOETS VERDIEPING NEVENGEUL EN BUITENSTE HANK SCHERENWELLE TE WILSUM I

4 INHOUD 1 I N L E I D I N G AANLEIDING GEBIEDSBESCHRIJVING BEOOGDE INGREPEN 2 2 W E T T E L I J K K A D E R GEBIEDSBESCHERMING 4 3 O N D E R Z O E K S M E T H O D I E K METHODE KADERS EN UITGANGSPUNTEN 6 4 N A T U U R B E S C H E R M I N G S W E T BESCHRIJVING GEBIED EFFECTENSTUDIE BESCHERMD NATUURMONUMENT EFFECTENSTUDIE NATUURBESCHERMINGSWET VOORKOMEN VAN EN EFFECTEN OP SOORTEN EN HABITATS SAMENVATTING 42 5 C O N C L U S I E NATUURBESCHERMINGSWET CONSEQUENTIES 48 B I J L A G E N : bijlage 1: literatuurlijst bijlage 2: natura2000 gebied rijntakken bijlage 3: verrijkte habitattypenkaart bijlage 4: broedvogelonderzoek bijlage 5: onderzoek geohydrologische effecten bijlage 6: nieuw ontwerp buitenste hank en nevengeul LANECO TOETS VERDIEPING NEVENGEUL EN BUITENSTE HANK SCHERENWELLE TE WILSUM II

5 1 I N L E I D I N G 1.1 AANLEIDING Als onderdeel van de Planologische Kernbeslissing Ruimte voor de Rivier, worden langs de rivier de IJssel verschillende maatregelen genomen om het hoogwaterrisico te verlagen. Naast verlaging van de zomerbedding, zijn ook in enkele uiterwaardensystemen, zoals in het gebied Scherenwelle, maatregelen ter versterking van natuur, en verlaging van het hoogwaterrisico voorgenomen. Hiervoor zijn zowel door het rijk als de provincie Overijssel vergunningen in het kader van de Natuurbeschermingswet 1998 afgegeven. In het gebied Scherenwelle is de aanleg van een nevengeul in het verlengde van de bestaande Hank voorgenomen. De beheerder en de aannemer willen in afwijking van de kaders uit de vergunning een geul van -1 meter NAP realiseren (+/- 1,60 meter onder maaiveld), in plaats van 0,40 meter NAP (+/-1 meter onder maaiveld). Deze diepte is reeds vergund in bestaande NB-wet vergunningen. Verder wil men de bestaande Buitenste Hank bij het uitbaggeren tot een diepte van -1,00 NAP waardoor de bodem gelijk komt te liggen met de nieuw aan te leggen Nevengeul. Deze verdiepte aanleg wijkt af van de bestaande NB-wet vergunningen, waardoor het noodzakelijk is de bestaande vergunning aan te passen. Dit onderzoek vormt de toetsing in het kader van de Natuurbeschermingswet 1998 voor deze wijziging. Globale ligging Nevengeul (zwart) en buitenste Hank (in rood) (LW- AF , d.d. januari 2013) In het voorliggende onderzoek worden op basis van een gebiedsanalyse (ruimtelijk ecologisch), beschikbare soortgegevens, uitspraken worden gedaan over de geschiktheid voor beschermde habitats, aangewezen diersoorten in het kader van Natura2000 en de verwachte effecten op deze soorten en habitats. Dit resulteert in conclusies en aanbevelingen. Deze verslechterings- LANECO TOETS VERDIEPING NEVENGEUL EN BUITENSTE HANK SCHERENWELLE TE WILSUM 1

6 en verstoringstoets is uitgevoerd op basis van de momenteel geldende uitwerking en interpretatie van beleid en wetgeving. 1.2 GEBIEDSBESCHRIJVING De uiterwaarden ten noorden van de IJssel bij Wilsum, verbreden zich in een uiterwaardengebied met enkele oude strangen die geheel of gedeeltelijk zijn verland. Aan de rivier is een gebied met oude hooilanden aanwezig, wat valt onder het habitattype Vossestaart Hooilanden; ofwel kievietsbloem hooiland. Verder zijn er enkele stroken ooibos, en grote stukken verruigd rietmoeras aanwezig. In dit gebied is als onderdeel van de PKB Ruimte voor de rivier, onder andere de verdieping van de bestaande Buitenste Hank, en de aanleg van een nieuwe nevengeul in het verlengde van de Hank voorgenomen. Hiernaast zijn ook verschillende andere maatregelen beoogd zoals het verlagen van het zomerbed van de IJssel, het verlagen van een zomerkade om de innundatiefrequentie gelijk te houden, de verbetering van het bestaande verruigde rietmoeras en de aanleg van een nieuw ooibos. Voor al deze ingrepen zijn reeds verschillende NB-wet vergunningen verkregen. Naast de ingrepen in Scherenwelle zijn ook elders langs de IJssel in verschillende uiterwaarden ingrepen beoogd ten behoeve van waterafvoer en natuurherstel/verbetering. Het voorliggende onderzoek handelt alleen om de verdieping (tot -1,00 NAP) en mogelijke verbreding van de aan te leggen nevengeul en bestaande Buitenste Hank. Ter hoogte van de aan te leggen nevengeul is in de huidige situatie een dicht en verruigd moeras met riet en struiken aanwezig (Isala Delta, 2014). 1.3 BEOOGDE INGREPEN Uitgangssituatie bestaande NB-wet vergunning De beoogde nevengeul in de uiterwaarden bij Wilsum is in verschillende ontwerpen op een verschillende manier ingestoken. In de bestaande Natuurbeschermingswetvergunning is een diepte van -0,40 m. NAP aangegeven als maximale diepte. Dit is 20 cm. onder het laagste peil van de IJssel; die hier de grondwaterstand bepaalt. Totaal zou de geul vanuit deze vergunning daarmee een diepte van ongeveer 1 meter onder maaiveld hebben, en een minimale permanente waterdiepte van 20 cm. op basis van de laagste waterstand in de IJssel. De geul zou met een oever 1:5 worden gerealiseerd. Verder zou de Buitenste Hank worden uitgebaggerd en uitgegraven om het in jaren opgehoopte slib te verwijderen en de doorstroming te bevorderen. LANECO TOETS VERDIEPING NEVENGEUL EN BUITENSTE HANK SCHERENWELLE TE WILSUM 2

7 Nieuwe uitgangssituatie Rijkswaterstaat en de beheerder Staatsbosbeheer, willen echter graag dat de geul 60 cm. dieper wordt aangelegd. Hiermee wordt de uiteindelijke verwachte waterdiepte 80 cm. onder de laagste waterstand van de IJssel. Dit heeft naast de waterdiepte/bodemdiepte ook consequenties voor de bodembreedte en het talud. Het talud wordt verscherpt tot 1:3, in plaats van de eerdere uitgangssituatie van 1:5. Verder wil men aanvullend op het uitbaggeren en het herstellen van de Buitenste Hank, ook daar de waterbodem 40 cm. verlagen zodat dit beter aansluit bij de nieuwe uitgangssituatie in de aan te leggen nevengeul. In totaal worden beide watergangen op een diepte van -1,00 NAP gerealiseerd. LANECO TOETS VERDIEPING NEVENGEUL EN BUITENSTE HANK SCHERENWELLE TE WILSUM 3

8 2 W E TT E L I J K K A D E R 2.1 GEBIEDSBESCHERMING Natuurbeschermingswet 1998 Natuurgebieden of andere gebieden die belangrijk zijn voor flora en fauna kunnen op basis van de Europese Vogelrichtlijn en Habitatrichtlijn worden aangemerkt als speciale beschermingszones (SBZ s) in het kader van Natura2000. De verplichtingen uit de Vogel- en Habitatrichtlijn zijn in Nederland opgenomen in de nieuwe Natuurbeschermingswet 1998 die per 1 oktober 2005 van kracht is geworden. Hierin zijn de reeds bestaande natuurmonumenten al eerder opgenomen. Het is verboden projecten of andere handelingen te realiseren of te verrichten die, gelet op de instandhoudingsdoelstelling, de kwaliteit van de natuurlijke habitats en de habitats van soorten kunnen verslechteren, of een verstorend effect kunnen hebben op de soorten waarvoor het gebied is aangewezen. Voor elk plan of project dat niet direct verband houdt met het beheer van het gebied dient een habitattoets te worden verricht: Een habitattoets moet worden uitgevoerd, te starten met een oriëntatiefase. In de oriëntatiefase dient te worden nagegaan welke effecten als gevolg van de activiteit te verwachten zijn. Deze effecten dienen te worden bekeken in relatie tot de kwetsbaarheid van de beschermde waarden. In de oriëntatiefase mogen geen externe compenserende en mitigerende maatregelen worden betrokken die geen directe relatie houden met het plan. Volgt uit de oriëntatiefase de conclusie dat er zeker geen sprake is van een negatief effect, dan hoeft geen vergunning te worden aangevraagd. Is er mogelijk wel een negatief effect, maar is er zeker geen sprake van een significant negatief effect, dan dient wel een vergunning te worden aangevraagd op basis van een verslechterings- of verstoringstoets. Als middels verzachtende maatregelen de effecten kunnen worden beperkt en de kwaliteit van de natuurlijke habitats en de habitats van soorten niet verslechtert en geen verstoring van de soorten plaatsvindt, kan een vergunning worden afgegeven. Als er kans is op een significant negatief effect dient een passende beoordeling te worden gemaakt. Gedeputeerde Staten kunnen een vergunning alleen verlenen als: Alternatieve oplossingen voor het project ontbreken; Er sprake is van dwingende redenen van groot openbaar belang; De initiatiefnemer vooraf en tijdig compensatiemaatregelen treft. LANECO TOETS VERDIEPING NEVENGEUL EN BUITENSTE HANK SCHERENWELLE TE WILSUM 4

9 project of handeling oriëntatiefase is er een kans op een significant effect? nee, zeker niet mogelijk wel een effect maar zeker niet significant ja, zeker wel Geen vergunningplicht Vergunningaanvraag via verslechterings- en verstoringstoets Vergunningaanvraag via passende beoordeling Beschermde Natuurmonumenten waren al eerder in deze wet opgenomen; en vormen een aparte groep in deze wet waarvoor de bescherming is meegenomen in de doelstellingen van de soorten en habitats in het kader van Natura Beschermd natuurmonument Beschermde Natuurmonumenten die overlappen met Natura 2000-gebieden worden opgeheven en niet langer beschermd als Beschermd Natuurmonument. De natuurwaarden waarvoor het natuurmonument was aangewezen worden wel in de Natura 2000-aanwijzing opgenomen; in dit geval het Natura2000 gebied Rijntakken. Op grond van de wet heeft de instandhoudingsdoelstelling voor de gedeelten van het Natura 2000-gebied waarop de aanwijzing als natuurmonument van toepassing was, mede betrekking op de doelstellingen ten aanzien van het behoud, herstel en de ontwikkeling van het natuurschoon of de natuurwetenschappelijke betekenis van het gebied zoals deze waren vastgelegd in het vervallen besluit. Met de wijziging van de Natuurbeschermingswet 1998 op 18 maart 2010 (Stb. 2010, 135) is de uitwerking van de doelen van voormalige beschermde natuurmonumenten in het beheerplan facultatief geworden, in plaats van dat daartoe een verplichting geldt. De van rechtswege vervallen besluiten zijn ter informatie aan het einde van dit besluit toegevoegd. LANECO TOETS VERDIEPING NEVENGEUL EN BUITENSTE HANK SCHERENWELLE TE WILSUM 5

10 3 O N D E R Z OEKSM E T H ODIE K 3.1 METHODE Deze habitattoets vormt een aanvulling op de al liggende Passende Beoordeling Zomerbedverlaging Beneden IJssel (Royal HaskoningDHV B.V. en Programmadirectie Ruimte voor de Rivier, 2013), de Verslechterings- en verstoringstoets werkzaamheden Scherenwelle (Isala Delta, 2014) en de Memo Verzoek aanvullende informatie wijziging Natuurbeschermingswet 1998 (Isala Delta, 2014). Op basis van de al liggende documenten en de daarin vervatte informatie, is getoetst of de verdieping en mogelijke verbreding van de nevengeul en de verdieping van de buitenste Hank effecten zal hebben op de (instandhoudings)doelen van aanwezige soorten en habitats in het Natura2000 gebied Rijntakken in relatie tot de eerdere aangevraagde vergunningen in het kader van de Natuurbeschermingswet KADERS EN UITGANGSPUNTEN Kaders en uitgangpunten huidige ontwerp Er is in de liggende documenten en vergunningen in het kader van de Natuurbeschermingswet 1988 een aantal kaders aangegeven inzake de nieuw aan te leggen nevengeul. Nu deze wordt verdiept kan de noodzaak ontstaan voor het bijstellen van de gestelde kaders en/of het aanpassen van het ontwerp zodat de gestelde kaders alsnog ingevuld kunnen worden. De onderstaande kaders komen uit de Natuurbeschermingswet 1998 vergunning van de provincie Overijssel. In de vergunning van het rijk zijn geen verdere inhoudelijke eisen gesteld die ten aanzien van de verdieping van de geul van belang zijn. De eenzijdig aangetakte geul is het gehele jaar watervoerend en staat eenzijdig in verbinding met de IJssel. De nevengeul is door middel van een duiker verbonden met de buitenste Hank. De geul voldoet aan de eisen die gesteld zijn vanuit KRW. De daarbij horende profieleisen zijn: o Bodemhoogte = -0,40 (20 cm beneden de laagste waterstand van de IJssel); o Talud onderwaterberm (tot NAP 0,40) = 1:5; o Talud ter voorkoming van wilg (NAP 0,40 NAP 0,60) = 1:1; o Breedte van maximaal 10 meter; o Talud boven wilg (NAP 0,60 maaiveld) = 1:3; De geul draagt bij aan de doelstelling voor de KRW binnen deze uiterwaard (paaigebied voor vissen en biotoop voor waterplanten en macrofauna); Locatie tussen de Bandijk en het veld Kievietsbloemhooiland; Ontgraving met klein materieel; maximale belasting 15 ton; De werkzaamheden aan de geul in Scherenwelle worden uitgevoerd na de winterrustperiode voor vissen (na 1 maart afhankelijk van de weersom- LANECO TOETS VERDIEPING NEVENGEUL EN BUITENSTE HANK SCHERENWELLE TE WILSUM 6

11 standigheden). Voor zover de werkzaamheden in de geul moeten worden uitgevoerd, moeten kleine modderkruiper ingevangen worden. Het invangen van kleine modderkruipers vindt plaats in de periode van 15 maart tot en met 15 april. Het invangen van kleine modderkruipers mag alleen worden uitgevoerd als het water ijsvrij is en de luchttemperatuur lager dan 25 graden Celcius. Ingevangen exemplaren worden in dezelfde uiterwaard in watergangen met geschikt leefgebied uitgezet. Overige kaders en uitgangspunten uit onderzoeken Verdere gehanteerde uitgangspunten uit de eerdere onderzoeken zijn: In de huidige situatie is ter plaatse van de beoogde nevengeul een dicht, verruigd rietmoeras aanwezig wat langzaam aan het verlanden is (Verslechterings en verstoringstoets Isala Delta, 2014). Door de vergraving van het zomerbed van de IJssel neemt de Gemiddelde Voorjaars Grondwaterstand met maximaal 10 centimeter af in het deel van de IJsseluiterwaarden tussen Kampen en Zwolle. Dit heeft een negatief effect op verschillende soorten habitats; waarvoor mitigerende maatregelen getroffen worden om effecten op te heffen. De IJssel bij Scherenwelle infiltreert. Er stroomt dus water uit de IJssel het grondwatersysteem in. In de uiterwaard Scherenwelle vindt ook infiltratie plaats. Dat is het geval tijdens perioden met inundatie, maar ook in andere perioden is er sprake van neerwaartse stroming van een deel van neerslagoverschot. De gemiddelde neerwaartse flux is circa 0,5 tot 1 millimeter per dag. In het deel van Scherenwelle waarin greppels liggen die met het gemaal worden bemalen vindt gemiddeld kwel plaats (gemiddelde opwaartse flux minder dan 0,5 mm/dag (HaskoningDHV, mei 2013). Uitgangspunten nieuwe situatie verdieping nevengeul en buitenste Hank De onderstaande punten zijn als uitgangspunt genomen voor de verdieping van de nevengeul (zie ook bijlage 6). De eenzijdig aangetakte geul is het gehele jaar watervoerend en staat eenzijdig in verbinding met de IJssel ( mogelijk gemaakt door de verdieping van de geul). De nevengeul is door middel van een duiker verbonden met de buitenste Hank. De geul voldoet aan de volgende specificaties: o Bodemhoogte = -1,00 NAP (80 cm beneden de laagste waterstand van de IJssel); o Talud onderwaterberm (tot NAP 0,40) = minimaal 1:3 maar bij voorkeur 1:5; o Talud ter voorkoming van wilg (NAP 0,40 NAP 0,60) = 1:1; o Breedte wateroppervlakte circa 10 meter; o Talud nabij maaiveld (NAP 0,60 maaiveld) = 1:3; De geul draagt bij aan de doelstelling voor de KRW binnen deze uiterwaard (paaigebied voor vissen en biotoop voor waterplanten en macrofauna); De aanleg van de geul op zichzelf is reeds getoetst; inclusief tijdelijke effecten als gevolg van werkzaamheden. Dit gegeven is als uitgangspunt genomen; er is vooral gefocust op een verdieping van de geul van -0,40 m. NAP naar -1 m. NAP. LANECO TOETS VERDIEPING NEVENGEUL EN BUITENSTE HANK SCHERENWELLE TE WILSUM 7

12 De buitenste Hank wordt 40 centimeter extra verdiept om aan te sluiten op de nieuwe nevengeul en krijgt daarmee een diepte van -1,00 NAP (80 cm beneden de laagste waterstand van de IJssel). Aan één zijde wordt een natuurvriendelijke oever aangelegd (circa 1:10). Geen beperking in gebruik zwaar materieel. Het doel is dat maatregelen getroffen worden om te voorkomen dat bestaande natuurwaarden worden aangetast door insporing en geluidsoverlast; Werkzaamheden kunnen plaatsvinden in zowel het najaar als voorjaar, afhankelijk van de weersomstandigheden. LANECO TOETS VERDIEPING NEVENGEUL EN BUITENSTE HANK SCHERENWELLE TE WILSUM 8

13 4 N AT U U R B E S C H E R M I N G S W E T 1998 Het plangebied ligt in het Natura2000 gebied Rijntakken (eerder Uiterwaarden IJssel), waarvan het beheerplan en de (nieuwe) instandhoudingsdoelen in 2014 zijn vastgesteld. In dit hoofdstuk wordt per soort en habitat het voorkomen in en nabij het plangebied en eventuele effecten van de verdieping op de soorten en habitats beschreven. Het gebied Scherenwelle langs de rivier de IJssel maakt onderdeel uit van het Natura2000 gebied Rijntakken. In dit Natura2000 gebied zijn verschillende rivierensystemen in Nederland opgenomen, en vormen gezamenlijk één Natura2000 gebied. Het gaat om de voormalige Natura2000 gebieden: - Uiterwaarden IJssel; - Uiterwaarden Neder-Rijn; - Gelderse Poort; - Waal. Het gebied Uiterwaarden IJssel is geheel vanuit de Vogelrichtlijn aangewezen als Natura2000 gebied. Scherenwelle is ook vanuit de Habitatrichtlijn aangewezen als Natura2000 gebied vanwege het voorkomen van Stroomdalgraslanden en Glanshaver- en Vossenstaart hooilanden. Verder is het gebied al eerder aangewezen als Beschermd Natuurmonument onder de Natuurbeschermingswet. 4.1 BESCHRIJVING GEBIED Het deelgebied Uiterwaarden IJssel omvat het merendeel van de buitendijkse delen van het rivierengebieden van de IJssel. De hoofdstroom zelf is niet in het richtlijngebied mee begrensd. Een beperkt deel hiervan is aangemeld onder de Habitatrichtlijn. Een aantal vrijwel onvergraven en reliëfrijke uiterwaarden, vormt een kleinschalig oud cultuurlandschap met daarin stroomdalgraslanden, kievitsbloemhooilanden en glanshaverhooilanden. Andere reliëfrijke delen en gebieden die aansluiten op de zandgronden zijn van belang vanwege hardhoutooibos. De IJsselmonding is van belang voor rivierfonteinkruid. De uiterwaarden van de IJssel zijn een belangrijk broedgebied voor soorten van natte, ruige graslanden en drijvende waterplantenvegetaties. Het gebied is daarnaast van belang voor soorten van bosrijke watergebieden met voldoende vis. Ook is het gebied belangrijk als rust- en foerageergebied voor verschillende watervogels en steltlopers en enkele roofvogelsoorten. Voor de wilde zwaan, kolgans, kievit en de grutto is het één van de belangrijkste gebieden in Nederland. LANECO TOETS VERDIEPING NEVENGEUL EN BUITENSTE HANK SCHERENWELLE TE WILSUM 9

14 4.2 EFFECTENSTUDIE BESCHERMD NATUURMONUMENT Scherenwelle is aangewezen als onderdeel van het Beschermd Natuurmonument IJsseluiterwaarden. Beschermde Natuurmonumenten die overlappen met Natura 2000-gebieden worden opgeheven en niet langer beschermd als Beschermd Natuurmonument (zie ook paragraaf 2.1.2). De beschermde waarden ten aanzien van behoud en herstel van natuurschoon en natuurwetenschappelijke waarden, kunnen worden overgenomen in het beheerplan Natura2000, maar blijven wel geldig. Met name de grote botanische betekenis door het voorkomen van meerdere, specifiek aan het rivierengebied gebonden plantengemeenschappen is van belang. De ornithologische betekenis blijkt uit de grote diversiteit aan broedvogels. Het is een weidevogelgebied van nationale betekenis. Het beheer van het voormalige Natuurmonument richt zich op de instandhouding en ontwikkelen van de voor het gebied kenmerkende milieuomstandigheden, landschappelijk verschijningsvorm en diversiteit aan levensgemeenschappen. Het beheer voorziet in handhaving van de kenmerkende abiotische omstandigheden namelijk de geomorfologische structuur, de opbouw van het bodemprofiel, de waterhuishouding, de periodieke inundaties en van de huidige perceelsvormen (Isala Delta, 2014). De verdieping van de nevengeul en de buitenste Hank; als wijziging voor de al vergunde aanleg van de nevengeul en het uitbaggeren van de buitenste Hank, leidt tot een lokale verandering in het bodemprofiel. De Hank en de nieuw aan te leggen nevengeul liggen op een locatie waar ooit een rivierarm heeft gelegen die deels is dichtgeslibt. Dit is kenmerkend voor dergelijke oude strangen. De bodemopbouw bestaat uit verschillende lagen klei en organisch materiaal op zand. In het gebied waarin de geul wordt aangelegd zijn de volgende gegevens bekend over de bodemopbouw (RoyalHaskoning, 2013): A09: waterbodem op circa NAP-1,2 m: 40 cm slib op zand E04: maaiveld circa NAP+0,5 m (op basis van AHN): 40 cm slib op zand SW01: maaiveld circa NAP+0,5 m (op basis van AHN): 50 cm klei op zand SW02: maaiveld circa NAP+0,5 m (op basis van AHN): 50 cm klei op zand A10: waterbodem op circa NAP-1,2 m: tenminste 200 cm slib E03: maaiveld circa NAP+0,5 m (op basis van AHN): 170 cm klei op zand Boorpunten in de Scherenwelle (RoyalHaskoning, 2013) LANECO TOETS VERDIEPING NEVENGEUL EN BUITENSTE HANK SCHERENWELLE TE WILSUM 10

15 Door de verdieping is geen sprak van een verandering van het natuurschoon of de natuurwetenschappelijke waarde van het gebied. Wel is lokaal sprake van een verandering in de kenmerkende bodemopbouw door het vergraven/verdiepen van oude strangen. Dit wordt echter grotendeels uitgevoerd op locaties waar vroeger tevens een geul gelegen heeft, dit kan gezien worden als het herstellen van een oorspronkelijke situatie. Echter de bodemopbouw verandert wel en dit is aan te merken als een permanent, niet significant effect in het kader van de in de Natuurbeschermingswet 1998 beschermde waarden voor dit gebied. De maatregelen op zich leden tot een grotere variatie aan natuurwaarden en natuurkwaliteit in het uiterwaardengebied Scherenwelle, en zijn als zodanig aan te merken als licht positief. Door verschillende maatregelen worden tijdelijke effecten bij de uitvoering van de werkzaamheden zoveel mogelijk voorkomen. 4.3 EFFECTENSTUDIE NATUURBESCHERMINGSWET 1998 Omdat de verdieping van de geul van 20 cm. waterdiepte bij de laagste waterstand in de IJssel (-0,40 m. NAP), naar 80 cm. waterdiepte (-1.00 m. NAP) effecten op aanwezige soorten en habitats kan hebben, dienen de effecten van de verdieping nader te worden onderzocht. De verdieping wijkt namelijk af van de in de Natuurbeschermingswet 1998 vergunning opgenomen eisen. Bij de effectenstudie is uitgegaan van eerdere onderzoeken waarbij de feitelijke realisatie van de geul tot -0,40 NAP al is onderzocht. De feitelijke realisatie, de locatie en het ruimtebeslag zijn daarom niet nogmaals onderzocht. Onderzocht zijn de effecten van: Een grotere waterdiepte (60 cm. extra) bij de laagste waterstand in de IJssel; De als gevolg daarvan optredende (tijdelijke) geringe vernatting van de omgeving; De eventuele verbreding als gevolg van de verdieping om een noodzakelijke bodembreedte en/of talud te kunnen realiseren; Verdieping van de bestaande buitenste Hank met 40 cm, om de waterbodem gelijk te trekken met die van de nevengeul. De effecten kunnen bestaan uit directe effecten als gevolg van aantasting van habitats of leefgebied; betreding e.d.; maar ook uit indirecte, verstorende effecten. Als laatste onderdeel wordt cumulatie met andere factoren bekeken. Bij het bepalen van verstoringsfactoren is gebruik gemaakt van de Effectindicator Natura2000 van het ministerie van EZ (eerder EL&I en LNV). Middels deze tool kan worden bepaald welke typen effecten bij een bepaalde ingreep van toepassing zijn, en voor welke soorten dat geldt. Volgens de passende beoordeling (HaskoningDHV B.V., 2013) leidt de aanleg van de nevengeul in combinatie met andere maatregelen zoals de kwaliteitsverbetering, uiteindelijk tot een verbetering van het rietmoeras met 10,9 ha. LANECO TOETS VERDIEPING NEVENGEUL EN BUITENSTE HANK SCHERENWELLE TE WILSUM 11

16 Verder wordt in Scherenwelle 2 ha. nieuw rietmoeras van hoge kwaliteit ontwikkeld als tegenmaatregel voor de omvorming van rietmoeras van matige kwaliteit naar zachthoutooibos. Momenteel is ter hoogte van de nevengeul een verruigd rietmoeras van matige kwaliteit aanwezig. Verlanding De nevengeul is nu zo gedimensioneerd dat met de laagste waterstand in de IJssel sprake is van een waterdiepte van 20 cm., waarbij tijdelijk droogvallen van de geul is een droge periode mogelijk is. Dit is een geschikt biotoop voor riet om in te groeien. Gevolg zal daarom zijn dat binnen enkele jaren de geul geheel is dichtgegroeid. Dit heeft weer een versnelde verlanding tot gevolg die alleen met intensief beheer kan worden tegengegaan. Tevens vormt deze met riet begroeide geul geen geschikt biotoop voor vissen; en is de stroming er zeer beperkt tot niet aanwezig. De verdieping tot minimaal 80 cm. waterdiepte leidt tot een situatie waarbij minder snel verlanding optreedt als gevolg van het dichtgroeien van de geul met riet; en een grotere variatie aan biotopen/natte periodes. Riet groeit tot ongeveer -0,60 meter waterdiepte. Optimaal zijn +0,10 tot 0,20 meter waterdiepte. Omdat het nieuwe talud in de nevengeul echter 1:3 wordt gemaakt, neemt het oppervlakte optimaal geschikt rietmoeras direct op de oevers af ten opzichte van de uitgangssituatie; omdat een minder lange oeverlijn overblijft. Het ontwikkelen van rietmoeras direct grenzend aan de nevengeul blijkt ongewijzigd, op deze locatie wordt het maaiveld verlaagd. Op de noordelijke oevers van de Buitenste Hank blijven de taluds wel gehandhaafd, hier worden de taluds circa 1:10.De plannen voor het te ontgraven rietmoeras aan de ene zijde van de geul (van suboptimaal naar optimaal rietmoeras door verlaging van het maaiveld) blijft intact. Vernatting De verdieping leidt tot een lichte vernatting/ een neutraal effect na zetting van sedimenten (zie bijlage 5). Conclusie op basis van stijghoogtemetingen is dat de IJssel een zeer sterke invloed heeft op het stijghoogteverloop in het watervoerend pakket. Deze invloed wordt hoogstens licht versterkt door de verdieping van de geul en de buitenste Hank, maar alleen als de bodem van de geul direct op het zand komt te liggen. Omdat de IJssel (en dus ook de nevengeul) in dit gebied een infiltrerende werking (en geen drainerende werking) heeft, zal dat leiden tot enige vernatting. Door verdieping en verbreding van de geul ontstaat het risico dat er contact komt met het watervoerende pakket. Dit kan leiden tot hogere stijghoogten dan eerder verwacht werd. De maatregel leidt daardoor tot iets meer vernatting. Deze vernatting compenseert hier (tijdelijk) de verdroging als gevolg van de verlaging van de IJsselpeilen. De verwachting is dat als er contact met het watervoerende pakket ontstaat, de bodem snel zal dichtslibben en het vernattende effect van de diepere geul snel zal worden weggenomen. Als er al effect is, zal dit dus geleidelijk afnemen door de vorming van een sliblaag op de geulbodem (geleidelijke vermindering van de interactie tussen nevengeul en het grondwater).omdat de verdieping van vaargeul van de LANECO TOETS VERDIEPING NEVENGEUL EN BUITENSTE HANK SCHERENWELLE TE WILSUM 12

17 IJssel leidt tot verdroging, is dit effect als neutraal tot licht positief te bestempelen. Overige effecten Overige effecten zoals de verstoring tijdens de werkzaamheden, een tijdelijke toename van verstoring door menselijke aanwezigheid en stikstofuitstoot e.d. zijn als gevolg van de verdieping in relatief tot de oorspronkelijke aanleg verwaarloosbaar. Er worden nauwelijks meer werkdagen gebruikt voor de aanleg van de nevengeul van 1.00 m. NAP in verhouding tot 0,4 m. NAP. De aanleg is nu beoogd in september van Planning zijn echter constant aan verandering onderhevig, vandaar dat in dit onderzoek de ecologische kaders voor de verschillende soorten op basis van werkperioden zijn geschetst. Voorafgaand aan het baggeren van de Buitenste Hank en het aanleggen van de natuurvriendelijke oevers langs de Hank, moeten al alle vissen worden weggevangen. Het verdiepen van de Hank, die nu voor de meeste aangewezen watervogelsoorten en ganzen geschikt is als rustgebied, leidt daarmee niet tot extra effecten. Een dichtgroeiende watergang met veel slib herbergt over het algemeen geen bijzondere voedselsituatie voor kranswier- en driehoeksmosselen etende watervogels, waardoor er geen oppervlakte foerageergebied verloren gaat. Tevens wordt er met de werkzaamheden veel nieuw foerageer- en rustgebied gecreëerd. Eventuele effecten zullen vooral bestaan uit tijdelijke verstoring, die met maatregelen zoveel mogelijk wordt beperkt en in de directe omgeving zijn voldoende alternatieve rust- en foerageergebieden aanwezig om het tijdelijk verlies op te kunnen vangen (zie huidige NBwet vergunning). De zwarte stern broedt niet in de buitenste Hank (Isala Delta, 2014), maar in de binnenste Hank, en zal door de verdieping van de buitenste Hank geen effecten ondervinden. In de Passende Beoordeling van RoyalHaskoningDHV (2013) is uitgebreid getoetst aan de effecten van de maatregelen op overwinterende ganzen en eenden. Hierin wordt gesteld dat tijdens de realisatie van de uiterwaardenmaatregelen de omgeving van de werklocaties niet geschikt zal zijn als foerageergebied door optische verstoring. Het betreft echter een beperkt gebied, waardoor er, ook tijdens de werkzaamheden, voldoende foerageergebied in de nabijheid beschikbaar is waar geen verstoring optreedt. Daarnaast betreft het een tijdelijk effect dat zeker geen gevolgen zal hebben voor de populatie op lange termijn. Uit de Passende Beoordeling blijkt ook dat na uitvoering van de uiterwaarden maatregelen en overige projecten nog ruime overcapaciteit is, én dat de ten-gunste-van regeling nog niet gebruikt is. LANECO TOETS VERDIEPING NEVENGEUL EN BUITENSTE HANK SCHERENWELLE TE WILSUM 13

18 4.4 VOORKOMEN VAN EN EFFECTEN OP SOORTEN EN HABITATS Om na te gaan of er effecten op beschermde, aangewezen soorten en habitats uit het Natura2000 gebied, is eerst nagegaan welke van de aangewezen soorten en habitats aanwezig zijn in het gebied Scherenwelle en specifiek nabij de beoogde locatie voor de Nevengeul. Daarna is bepaald of er effecten zijn, en of deze strijdig zijn of in positieve zin bijdragen aan de instandhoudingsdoelstellingen. Bij het opstellen van deze Habitattoets voor de verdieping van de nevengeul en het verdiepen van de buitenste Hank in Scherenwelle, is gebruik gemaakt van de door HaskoningDHV B.V. (2013) opgestelde Passende Beoordeling. Daarnaast is gebruik gemaakt van de Verslechterings- en verstoringstoets werkzaamheden Scherenwelle (Isala Delta, 2014) en de Memo Verzoek aanvullende informatie wijziging Natuurbeschermingswet 1998 (Isala Delta, 2014). Ook zijn het beheerplan Natura2000 voor de Rijntakken, en de gegevens over het Natura2000 gebied vanaf de website van het ministerie van EZ gebruikt Habitattypen. H3150 Meren met krabbenscheer en fonteinkruiden Het habitattype meren met krabbenscheer en fonteinkruiden komt niet binnen het gebied Scherenwelle voor gezien de gegevens uit de Passende beoordeling van HaskoningDHV B.V. (2013) (zie ook bijlage 3). Behoud verspreiding, uitbreiding oppervlakte en verbetering kwaliteit. Omdat het habitattype niet voorkomt in en nabij het plangebied kunnen effecten worden uitgesloten. H3260 Beken en rivieren met waterplanten (grote fonteinkruiden) Dit habitattype omvat die gedeelten van beken en rivieren die, in meer of mindere mate, zijn begroeid met waterplanten van met name het Verbond van Grote waterranonkel of de Associatie van Doorgroeid fonteinkruid (Profieldocument Habitattype, 2008). Dit habitattype komt alleen voor in luwe delen van de rivier en oude rivierarmen die langzaam stromen. Volgens eerdere onderzoeken komt dit habitattype ook in Scherenwelle voor, maar op enige afstand van en niet in directe verbinding met de locatie voor de nevengeul (zie bijlage 3). Behoud verspreiding, uitbreiding oppervlakte en behoud kwaliteit beken en rivieren met waterplanten, grote fonteinkruiden (subtype B). De verdieping van de nevengeul zal een licht vernattend effect hebben in de nabije omgeving. op dit natte habitattype zijn niet te verwachten als LANECO TOETS VERDIEPING NEVENGEUL EN BUITENSTE HANK SCHERENWELLE TE WILSUM 14

19 gevolg van de verdieping van de nevengeul en de buitenste Hank die niet aansluit op het habitattype. De feitelijk aanleg van de nevengeul en het uitbaggeren van de buitenste Hank zijn al eerder onderzocht en als neutraal beoordeeld (HaskoningDHV B.V. 2013). H3270 Slikkige rivieroevers Dit habitattype omvat slikkige (of zandige of grindige) droogvallende oevers van rivieren of nevengeulen waar hoge rivierdynamiek zorgt voor erosie en sedimentatie. Habitattype Slikkige rivieroevers is wel her en der langs de oevers van de IJssel aangetoond; op ruime afstand van de beoogde nevengeul. Behoud verspreiding, uitbreiding oppervlakte en verbetering kwaliteit. Omdat het habitattype niet voorkomt in en nabij het plangebied kunnen effecten worden uitgesloten. H6120 Stroomdalgraslanden Stroomdalgraslanden zijn soortenrijke, relatief open tot tamelijk gesloten, grazige begroeiingen op droge, relatief voedselarme, zandige tot zavelige en meestal kalkhoudende standplaatsen langs de grote en kleinere rivieren. Zij komen voor op stroomruggen, oeverwallen, rivierduinen en op dijken (Profieldocument Habitattype, 2008). Gezien inventarisatiegegevens komt dit habitattype op de dijken langs Scherenwelle voor (bijlage 3). Behoud verspreiding, uitbreiding oppervlakte en verbetering kwaliteit. Het enige effect als gevolg van de verdieping wat uitstraalt naar de omgeving is een geringe (tijdelijke) vernatting. Omdat het habitattype op de dijktaluds buiten het bereik van het grondwater ligt, kunnen effecten worden uitgesloten. De feitelijke aanleg van de nevengeul en het uitbaggeren van de buitenste Hank zijn al eerder onderzocht en als neutraal beoordeeld (HaskoningDHV B.V. 2013). H6430 Voedselrijke zoomvormende ruigten Het habitattype betreft enerzijds natte, veel biomassa producerende strooiselruigten op voedselrijke standplaatsen en anderzijds zomen langs vochtige tot droge bossen. Daarbij gaat het alleen om relatief soortenrijke ruigten met bijzondere soorten (Profieldocument Habitattype, 2008). Binnen Scherenwelle komt dit habitattype niet voor volgens de habitatkaart (bijlage 3). Na ontwikkeling van nieuwe zachthoutooibossen kan dit habitattype zich wel ontwikkelen in het gebied. LANECO TOETS VERDIEPING NEVENGEUL EN BUITENSTE HANK SCHERENWELLE TE WILSUM 15

20 Behoud verspreiding, oppervlakte en kwaliteit ruigten en zomen, moerasspirea (subtype A) en behoud verspreiding, uitbreiding oppervlakte en verbetering kwaliteit ruigten en zomen, droge bosranden (subtype C). Omdat het habitattype niet voorkomt in en nabij het plangebied kunnen effecten worden uitgesloten. H6510 Glanshaver- en Vossenstaarthooilanden Dit hooilandtype betreft soortenrijke, bloemrijke hooilanden op tamelijk voedselrijke, doorgaans kleihoudende gronden. De begroeiingen van het habitattype komen ook op de kunstmatig opgebrachte kleihoudende grond van dijken voor (Profieldocument Habitattype, 2008). Voor dit habitattype geldt een doelstelling voor uitbreiding van oppervlakte en kwaliteit van het habitattype. Voor de natte graslanden, neemt de uiterwaard Scherenwelle een speciale positie in. Op deze locatie krijgt de IJssel voor het eerst de karakteristieken van een benedenrivier. Vanwege de gedempte dynamiek, kan in de uiterwaarden de wilde kievitsbloem worden aangetroffen. In het verleden kwam deze soort tot aan het Kampereiland voor, maar tegenwoordig is Scherenwelle feitelijk nog de enige locatie langs de IJssel met Kievitsbloemhooiland (subtype binnen het habitattype Glanshaver- en Vossenstaarthooilanden). Dit habitattype ligt in Scherenwelle op enige afstand (meer dan 100 meter) van de beoogde nevengeul (bijlage 3). Behoud verspreiding, uitbreiding oppervlakte en verbetering kwaliteit. De verdieping van het zomerbed van de IJssel heeft een lichte daling van het grondwater en afname van overstromingsfrequenties van het habitattype tot gevolg. Hiervoor zijn reeds mitigerende maatregelen voorgesteld en vergund. De verdieping van de nevengeul brengt een lichte (tijdelijke) vernatting in de omgeving van de geul. Voor het verdiepen van de buitenste Hank geldt hetzelfde. Gezien de daling van het grondwater, zal een beperkte vernatting als gevolg van de verdiepte nevengeul eerder positief dan negatief uitwerken op het habitattype. Omdat er echter een ander waterelement tussen de nevengeul en het habitattype licht, zal het effect zeer beperkt zijn. De feitelijke aanleg van de nevengeul is al eerder onderzocht en als neutraal beoordeeld (HaskoningDHV B.V. 2013). H91E0 Vochtige alluviale bossen (zachthoutooibossen) Bij vochtige alluviale bossen gaat het om bossen die groeien op beek- of rivierafzettingen (van het zogenoemde alluvium of alluviaal) en die direct of indirect onder invloed staan van beek- of rivierwater (Profieldocument Habitattype, 2008). Er wordt onderscheid gemaakt tussen: - Zachthoutooibossen, ofwel wilgenvloedbossen - Hardhoutooibossen, ofwel essen-iepenbossen LANECO TOETS VERDIEPING NEVENGEUL EN BUITENSTE HANK SCHERENWELLE TE WILSUM 16

21 - Beekbegeleidende bossen, bossen met essen; soms afgewisseld met elzenbroekbos. In Scherenwelle wordt 2 ha. nieuw zachthoutooibos ontwikkeld, aansluitend op bestaande kernen. Door het beheer aan te passen, zal het zachthoutooibos uit zichzelf tot ontwikkeling komen. De omstandigheden zijn zodanig (aanpassen maaiveldhoogte tot ideale inundatieduur, overige condities zijn al goed) dat verwacht mag worden dat zachthoutooibos van goede kwaliteit tot ontwikkeling komt. Langs de randen van het bos kunnen ruigten en zomen tot ontwikkeling komen. Het habitattype is nu maar beperkt in Scherenwelle aanwezig en ligt op ruime afstand van de nevengeul en de Hank. Behoud verspreiding, behoud oppervlakte en verbetering kwaliteit vochtige alluviale bossen, zachthoutooibossen (subtype A) en behoud verspreiding, uitbreiding oppervlakte en verbetering kwaliteit vochtige alluviale bossen, essen-iepenbossen (subtype B). De nu aanwezige ooibossen en het te realiseren ooibos liggen op ruime afstand (enkele honderden meters) van de te realiseren nevengeul. De verdieping van de nevengeul zal niet over een dergelijke afstand vernattende effecten hebben. worden niet verwacht. De feitelijke aanleg van de nevengeul en het uitbaggeren van de Hank zijn al eerder onderzocht en als neutraal beoordeeld (HaskoningDHV B.V. 2013). De verdieping zal geen aanvullende effecten hebben. H91F0 Droge hardhoutooibossen Het Habitattype hardhoutooibossen, betreft bossen op oeverwallen en andere hoge en droge delen van het rivierengebied waar enige aanvoer van basenrijk water optreedt en tot in de wortelzone doordringt (Profieldocument Habitattype, 2008). In Scherenwelle is dit habitattype niet aanwezig. Behoud verspreiding, uitbreiding oppervlakte en verbetering kwaliteit. Omdat het habitattype niet voorkomt in en nabij het plangebied kunnen effecten worden uitgesloten Habitatrichtlijnsoorten H1095 Zeeprik De Rijntakken is als doortrekgebied van groot belang. Het is niet duidelijk of de zeeprik de Rijntakken ook als opgroeigebied gebruikt en of deze soort de Rijntakken in de toekomst als opgroeigebied en/of voortplantingsplaats (paaiplaats) zal gaan gebruiken. Uitbreiding van de populatie kan tot stand komen door verbetering van de functie van het gebied als doortrekgebied. De zeeprik LANECO TOETS VERDIEPING NEVENGEUL EN BUITENSTE HANK SCHERENWELLE TE WILSUM 17

22 komt voor in snelstromende rivierdelen op een substraat van grotere kiezels en stenen. De zeeprik is daarmee uit te sluiten in Scherenwelle zelf; aangezien grote kiezels en stenen ontbreken. De soort is ook niet waargenomen in Scherenwelle, of in de Uiterwaarden van de IJssel. Hij komt voor in de Gelderse Poort en in de Uiterwaarden van de Waal (besluit Rijntakken). Behoud verspreiding, uitbreiding omvang en verbetering kwaliteit leefgebied voor uitbreiding populatie. Omdat de soort niet voorkomt in Scherenwelle, kunnen effecten worden uitgesloten. H1099 Rivierprik De Rijntakken is als doortrek- en opgroeigebied voor de rivierprik van groot belang. De rivierprik komt voor in rivierdelen op een substraat van kiezels en stenen. De rivierprik komt voor in de Velperwaard, Uiterwaarden Waal en Gelderse Poort en is niet aangetroffen in Scherenwelle (besluit Rijntakken). De kribben en substraat van kiezels en stenen in de IJssel is mogelijk geschikt als leefgebied / doortrekgebied voor de soort. Met de ingrepen in Scherenwelle worden geen werkzaamheden uitgevoerd in de IJssel zelf (uitgezonderd tijdelijke ponton); dat mogelijk als doortrekgebied fungeert, of kan gaan fungeren. op een potentieel doortrekgebied zijn daarmee uit te sluiten. Behoud verspreiding, uitbreiding omvang en verbetering kwaliteit leefgebied voor uitbreiding populatie. Omdat de soort niet voorkomt in Scherenwelle, kunnen effecten worden uitgesloten. H1102 Elft en H1106 Zalm Beide soorten komen alleen voor in de Uiterwaarden Waal en in de Gelderse Poort en zijn in hun voorkomen (doortrek- en opgroeigebied) beperkt tot het zomerbed van de rivier cq. de kribvakken (bron: aanwijzingsbesluit Rijntakken). Dit kan in de toekomst ook doorgetrokken worden naar de IJssel. Beide soorten komen voor op kiezelbodems in snelstromende riviertjes. In Scherenwelle ontbreken dergelijke elementen, waardoor de soorten zijn uit te sluiten in Scherenwelle. De werkzaamheden in Scherenwelle leiden daarmee niet tot aantasting van de instandhoudingsdoelstellingen van de elft en zalm. Behoud verspreiding, omvang en kwaliteit leefgebied voor uitbreiding populatie. Omdat de soorten niet voorkomen in Scherenwelle, kunnen effecten worden uitgesloten. LANECO TOETS VERDIEPING NEVENGEUL EN BUITENSTE HANK SCHERENWELLE TE WILSUM 18

23 H1134 Bittervoorn De bittervoorn is een kleine karperachtige die veel voorkomt in kleinere en grotere watergangen in polders en uiterwaarden. De bittervoorn plant zich voort door zijn eieren af te zetten in zoetwatermosselen, als bescherming voor de jongen. De bittervoorn komt voor in de bovenste Hank in Scherenwelle. Behoud verspreiding, omvang en kwaliteit leefgebied voor behoud populatie. De locatie voor de nevengeul, waar nu geen water aanwezig is, heeft geen belang in het leefgebied van de bittervoorn. In de toekomst is de nevengeul beoogd als uitbreiding van het leefgebied van de bittervoorn. Met een waterdiepte van 20 cm. in de zomer, groeit de nevengeul snel dicht, en raakt deze ongeschikt als leefgebied voor de bittervoorn. Een verdieping van de geul tot 80 cm waterdiepte voorkomt dichtgroeien met riet en heeft daarmee een positief effect, en draagt bij aan het gestelde doel voor deze soort. Hetzelfde geldt voor een eventuele verbreding van de geul. In de huidige vergunning is reeds het uitbaggeren van de bovenste/buitenste Hank en het aanleggen van een natuurvriendelijke oever vergund. Hiervoor worden alle aanwezige vissen weggevangen, en wordt buiten het kwetsbare seizoen gewerkt. Voor de bittervoorn maakt het geen verschil of het leefgebied (de watergang) 40 cm. dieper is dan de uitgangssituatie; de geschiktheid blijft gelijk. Er is geen extra effect te verwachten. H1145 Grote modderkruiper De grote modderkruiper is een langgerekte vis die voorkomt in natuurlijke watergangen, waarbij het dier een voorkeur heeft voor soortenrijke, ondiepe, verlandende watergangen. De grote modderkruiper is bij eerdere inventarisaties niet aangetroffen in Scherenwelle. In het gebied voor de nevengeul wordt de soort niet verwacht vanwege de afwezigheid van permanent watervoerende elementen. Uitbreiding verspreiding, uitbreiding omvang en verbetering kwaliteit leefgebied voor uitbreiding populatie. Omdat de soort niet voorkomt in Scherenwelle, kunnen effecten worden uitgesloten. LANECO TOETS VERDIEPING NEVENGEUL EN BUITENSTE HANK SCHERENWELLE TE WILSUM 19

24 H1149 Kleine modderkruiper De kleine modderkruiper is een weinig kritische vissoort die veel in polders en uiterwaardengebieden aanwezig is in verschillende typen watergangen. De kleine modderkruiper komt voor in de bovenste Hank in Scherenwelle. De locatie voor de nevengeul, waar nu geen water aanwezig is, heeft echter geen belang in het leefgebied van de bittervoorn. Behoud verspreiding, omvang en kwaliteit leefgebied voor behoud populatie. De locatie voor de nevengeul, waar nu geen water aanwezig is, heeft geen belang in het leefgebied van de kleine modderkruiper. In de toekomst is de nevengeul beoogd als uitbreiding van het leefgebied van de kleine modderkruiper. Met een waterdiepte van 20 cm. in de zomer, groeit de nevengeul snel dicht, en raakt deze ongeschikt als leefgebied voor de kleine modderkruiper. Een verdieping van de geul tot 80 cm. waterdiepte voorkomt dichtgroeien met riet en heeft daarmee een positief effect, en draagt bij aan het gestelde doel voor deze soort. Hetzelfde geldt voor een eventuele verbreding van de geul. In de huidige vergunning is reeds het uitbaggeren van de bovenste/buitenste Hank en het aanleggen van een natuurvriendelijke oever vergund. Hiervoor worden alle aanwezige vissen weggevangen, en wordt buiten het kwetsbare seizoen gewerkt. Voor de kleine modderkruiper maakt het geen verschil of het leefgebied (de watergang) 40 cm. dieper is dan de uitgangssituatie; de geschiktheid blijft gelijk. Er is geen extra effect te verwachten. H1163 Rivierdonderpad De rivierdonderpad is recent opgesplitst in twee verschillende species; de rivierdonderpad en de beekdonderpad. Deze vis leeft nabij schuilplaatsen op de bodem van rivieren, beken en andere watergangen. Bij onderzoeken is deze soort niet in Scherenwelle aangetroffen. Behoud verspreiding, omvang en kwaliteit leefgebied voor behoud populatie. Omdat de soort niet voorkomt in Scherenwelle, kunnen effecten worden uitgesloten. H1166 Kamsalamander De kamsalamander is de grootste salamandersoort in Nederland. De kamsalamander leeft vaak in diepere poelen en wateren met weinig vis. Binnen meter van het waterelement moet overwinteringshabitat aanwezig zijn. LANECO TOETS VERDIEPING NEVENGEUL EN BUITENSTE HANK SCHERENWELLE TE WILSUM 20

25 De kamsalamander is niet in en in de omgeving van Scherenwelle aangetroffen. Uitbreiding verspreiding, uitbreiding omvang en verbetering kwaliteit leefgebied voor uitbreiding populatie. Omdat de soort niet voorkomt in Scherenwelle, kunnen effecten worden uitgesloten. H1337 Bever De bever maakt een comeback in Nederland, en komt steeds meer in waterrijke gebieden en in en nabij de rivieren voor. De bever is niet in Scherenwelle aangetroffen en wordt gezien het beperkte aandeel bomen/bossen ook niet verwacht. Behoud verspreiding, behoud omvang en verbetering kwaliteit leefgebied voor uitbreiding populatie. Omdat de soort niet voorkomt in Scherenwelle, kunnen effecten worden uitgesloten. H1318 Meervleermuis Het gebied heeft een zeer belangrijke rol als paargebied voor meervleermuizen. Tot nu toe zijn er paarverblijven bekend in Angeren, Zevenaar en Herwen. Met name De Bijland wordt veel gebruikt als foerageergebied door mannetjes meervleermuizen. Belangrijke vliegroutes hiervoor zijn de Oude Rijn, Oude Rijnstrang, Oude Waal en het Bijlandsch Kanaal. De soort heeft geen belangrijk paargebied in Scherenwelle, aangezien gebouwen ontbreken. Verder is uit onderzoek gebleken dat de IJssel wel een foerageergebied en hoogstwaarschijnlijk een vliegroute vormt voor de meervleermuis (RoyalHaskoningDHV B.V., 2013). Omdat meervleermuizen vooral over grotere watereenheden foerageren, is het niet de verwachting dat de locatie voor de nevengeul en haar directe omgeving, waar nu geen water aanwezig is, enig belang heeft in het leefgebied van de meervleermuis. Behoud verspreiding, omvang en kwaliteit leefgebied voor behoud populatie. Omdat de soort niet wordt verwacht op de locatie van de nevengeul, kunnen effecten worden uitgesloten. Foerageermogelijkheden op de buitenste Hank blijven gelijk of verbeteren licht ten opzichte van de uitgangssituatie. LANECO TOETS VERDIEPING NEVENGEUL EN BUITENSTE HANK SCHERENWELLE TE WILSUM 21

26 4.4.3 Broedvogels A004 Dodaars De dodaars is een watervogel uit de familie van de futen die vooral op macrofauna en vissen jaagt. Waterplanten en ondiepe beschutte wateren zijn een belangrijke randvoorwaarde voor het voorkomen van de soort. Van 1999 tot 2011 varieerden de aantallen tussen 15 en 67 paren. Ondanks de onduidelijke lokale trend de laatste 10 jaren, is behoud voldoende gezien de landelijk gunstige staat van instandhouding. Het gebied heeft voldoende draagkracht voor een sleutelpopulatie. De soort komt niet broedend voor in Scherenwelle (zie bijlage 4). Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van ten minste 45 paren. Deze soort komt niet voor in Scherenwelle (bijlage 3) waardoor directe negatieve effecten zijn uit te sluiten op deze soort. Scherenwelle is gezien het voorkomen van rietmoeras met open water wel geschikt voor de soort. Mogelijk kan de soort zich gaan vestigen in Scherenwelle, maar gezien de landelijk gunstige staat van instandhouding en het feit dat de soort nog niet broedend is aangetroffen, is dat op korte termijn niet de verwachting. De tijdelijke effecten bij de werkzaamheden zijn verwaarloosbaar omdat de soort nu niet voorkomt en de toekomstige situatie verbeterd. De verdieping en de als gevolg daarvan optredende lichte vernatting leiden uiteindelijk niet tot negatieve effecten op deze soort; eerder tot licht positieve effecten omdat de nevengeul minder snel zal dichtgroeien. Het steiler worden van de oever doet dit effect echter weer deels teniet. Een eventuele verbreding ten behoeve van een meer glooiende oever leidt niet tot andere effecten omdat de soort nu niet voorkomt. Het verdiepen van de bestaande buitenste Hank leidt niet tot een vermindering in leefgebied of foerageermogelijkheden voor deze soort. A017 Aalscholver De aalscholver is een visetende vogelsoort die in grote kolonies in bomen broedt; en in diepere wateren op vissen jaagt door te duiken. Gezien gegevens uit eerdere onderzoeken en een gerichte inventarisatie (bijlage 4) broedt de aalscholver niet in Scherenwelle. De locatie voor de nevengeul bestaat nu uit een ruig en dicht rietmoeras en is niet geschikt als leefgebied voor de aalscholver. Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van ten minste 660 paren. LANECO TOETS VERDIEPING NEVENGEUL EN BUITENSTE HANK SCHERENWELLE TE WILSUM 22