Effecten op Natura 2000-gebieden herinrichting Spoorstraat te Lent

Transcriptie

1 Effecten op Natura 2000-gebieden herinrichting Spoorstraat te Lent Oriëntatiefase Natuurbeschermingswet 1998 K.D. van Straalen J.A.M. van Zundert

2

3 Effecten op Natura 2000-gebieden herinrichting Spoorstraat te Lent Oriëntatiefase Natuurbeschermingswet 1998 K.D. van Straalen J.A.M. van Zundert opdrachtgever: Gemeente Nijmegen 18 december 2009 rapport nr

4 Status uitgave: Eindrapport Rapport nr.: Datum uitgave: Titel: Effecten op Natura 2000-gebieden herinrichting Spoorstraat te Lent Subtitel: Oriëntatiefase Natuurbeschermingswet 1998 Samensteller: ing. K.D. van Straalen Aantal pagina s inclusief bijlagen: 26 Project nr.: Projectleider: Naam en adres opdrachtgever: Referentie opdrachtgever: Akkoord voor uitgave: G.F.J. Smit Gemeente Nijmegen Directie Grondgebied Arsenaalgas 8/c Postbus HG Nijmegen G511/ G.F.J. Smit Teamleider Paraaf: Bureau Waardenburg bv is niet aansprakelijk voor gevolgschade, alsmede voor schade welke voortvloeit uit toepassingen van de resultaten van werkzaamheden of andere gegevens verkregen van Bureau Waardenburg bv; opdrachtgever vrijwaart Bureau Waardenburg bv voor aanspraken van derden in verband met deze toepassing. Bureau Waardenburg bv / gemeente Nijmegen Dit rapport is vervaardigd op verzoek van opdrachtgever hierboven aangegeven en is zijn eigendom. Niets uit dit rapport mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden d.m.v. druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de opdrachtgever hierboven aangegeven en Bureau Waardenburg bv, noch mag het zonder een dergelijke toestemming worden gebruikt voor enig ander werk dan waarvoor het is vervaardigd. Het kwaliteitsmanagementsysteem van Bureau Waardenburg bv is door CERTIKED gecertificeerd overeenkomstig BRL 9990:2001 / ISO 9001:

5 Voorwoord De gemeente Nijmegen is voornemens om in het bestemmingsplan de mogelijkheid te scheppen om in Lent een school, sporthal en brandweergebouw te realiseren. Hierbij zal rekening gehouden moeten worden met natuurwetgeving. In een eerder stadium heeft Bureau Waardenburg een notitie opgesteld naar aanleiding van het Flora- en faunawet onderzoek in het plangebied. De gemeente Nijmegen heeft Bureau Waardenburg tevens opdracht verstrekt om een oriënterend onderzoek uit te voeren naar mogelijke effecten van de ingreep op Natura 2000-gebieden Gelderse poort en Uiterwaarden Waal. Dit rapport is te beschouwen als de oriëntatiefase van de habitattoets, zoals omschreven in de Natuurbeschermingswet 1998 (artikelen 19d t/m 19j). In de conclusies wordt ingegaan op de vraag of er een reële kans is op significante effecten en of er vervolgstappen, zoals nadere onderzoeken of een vergunningaanvraag noodzakelijk is. Aan de totstandkoming van dit rapport werkten mee: K.D. van Straalen, veldwerk en rapportage, J.A.M. van Zundert, rapportage, G.F.J. Smit, projectleiding. Genoemde personen zijn door opleiding, werkervaring en zelfstudie gekwalificeerd voor de door hun uitgevoerde werkzaamheden. Het project is uitgevoerd volgens het Kwaliteitshandboek van Bureau Waardenburg. Het kwaliteitsmanagementsysteem is ISO gecertificeerd. Vanuit de gemeente Nijmegen werd de opdracht begeleid door mevrouw M. Nocker. 3

6 4

7 Inhoud Voorwoord Inleiding Aanleiding en doel Aanpak oriëntatiefase Voorgenomen ingreep en mogelijke effecten Plangebied en Natura-2000 gebieden Het plangebied Natura 2000-gebieden Gelderse poort en Uiterwaarden Waal Instandhoudingsdoelen, habitattypen en soorten Gelderse Poort Instandhoudingsdoelen, habitattypen en soorten Uiterwaarden Waal Functie plangebied voor habitattypen en soorten Effecten op Gelderse poort en Uiterwaarden Waal Effecten op habitattypen en soorten Cumulatieve effecten Significantie van effecten Conclusies Literatuur...21 Bijlage 1 Wettelijk kader

8 6

9 1 Inleiding 1.1 Aanleiding en doel De gemeente Nijmegen is voornemens om in Lent een school, sporthal en brandweergebouw te realiseren. Ten behoeve van deze ontwikkeling moet het bestemmingsplan gewijzigd worden. Het plangebied ligt in de omgeving van Natura 2000-gebieden Gelderse poort en Uiterwaarden Waal. Als het plan/project negatieve effecten heeft op (één van) de genoemde gebieden, is een vergunning op grond van de Natuurbeschermingswet 1998 (kortweg: Nbwet ) vereist. Ook kunnen maatregelen om negatieve effecten te voorkomen, ter verminderen of te compenseren nodig zijn. Voor een nadere uitleg van het wettelijk kader, zie bijlage 1. De voorliggende rapportage beschrijft de resultaten van een oriëntatiefase van de habitattoets, dat wil zeggen een verkennend onderzoek naar de effecten op beschermde natuurgebieden (waaronder wij in dit rapport verstaan: Natura 2000-gebieden en Beschermde Natuurmonumenten). De centrale vraag van dit rapport is: bestaat er een reële kans op significante negatieve effecten op beschermde natuurgebieden of kan het optreden van significant negatieve effecten met zekerheid worden uitgesloten? De uitkomsten van het onderzoek kunnen als volgt zijn: - Er treden met zekerheid geen effecten op; er is geen vergunning nodig en evenmin aanvullende maatregelen. Wel wordt aanbevolen de conclusies van dit onderzoek aan het bevoegd gezag voor te leggen. - Er treden wel effecten op, maar deze zijn zeker niet significant; voor het plan/project is een vergunning nodig, die kan worden aangevraagd op basis van een verslechterings- en verstoringstoets. Vooroverleg met het bevoegd gezag wordt aanbevolen. - Er treden wel effecten op, deze zijn mogelijk (of zelfs zeker) significant; voor het plan/project is een vergunning nodig, die kan worden aangevraagd op basis van een passende beoordeling en na het doorlopen van de ADC-toets (zie Bijlage 1). Vooroverleg met het bevoegd gezag is noodzakelijk. 1.2 Aanpak oriëntatiefase De oriëntatiefase geeft een inschatting van de effecten en een beoordeling van het al dan niet significant zijn van die effecten op beschermde natuurgebieden, in het licht van de instandhoudingsdoelen. Het onderzoek vindt plaats op grond van: - Bronnenonderzoek - Oriënterend terreinbezoek - Expert judgement. 7

10 Bronnenonderzoek Het bronnenonderzoek gaat uit van bestaande en beschikbare gegevens. Voor een actueel overzicht van het voorkomen van relevante habitattypen en soorten die in de regio voorkomen, is gebruik gemaakt van het aanwijzingsbesluit/gebiedendocument (LNV, 2008). Oriënterend terreinbezoek Het plangebied is op 21 oktober 2009 bezocht. Tijdens het terreinbezoek is zoveel mogelijk concrete informatie verzameld met betrekking tot de aan- of afwezigheid en de kwaliteit van relevante soorten (zicht- en geluidswaarnemingen, sporenonderzoek naar de aanwezigheid van pootafdrukken, nesten, holen, uitwerpselen, haren, etc). Op basis van terreinkenmerken is beoordeeld of het terrein geschikt is voor de soorten. Van dit veldbezoek is een notitie opgesteld, voor de resultaten van dit veldbezoek verwijzen we naar het Flora- en faunawet onderzoek Spoorstraat, Lent (van Straalen, 2009). Expert judgement Het oriënterend onderzoek is niet gebaseerd op uitgebreid veldonderzoek. Daarom is expert judgement toegepast om de bijdrage van het plangebied aan het (potentieel) leefgebied voor relevante soorten te beoordelen. Toetsing De effecten van de ingreep zijn getoetst aan de instandhoudingsdoelen die voor plangebied aan de Spoorstraat, te Lent (zullen) gelden. Deze zijn ontleend aan het ontwerp aanwijzingsbesluit van september 2008 (LNV, 2008). Deze rapportage geeft antwoord op de volgende vragen: - Welke beschermde natuurgebieden (Natura 2000, Beschermde Natuurmonumenten) liggen binnen de invloedssfeer van het plan/project? Wat zijn de instandhoudingsdoelen voor deze natuurgebieden? (Hoofdstuk 2). - Wat is de ligging van het plangebied ten opzichte van de habitattypen, de leefgebieden van soorten of andere natuurwaarden waarvoor de betreffende natuurgebieden zijn aangewezen? Welke functies heeft het plangebied en zijn invloedssfeer voor deze beschermde natuurwaarden? (Hoofdstuk 2) - Welke effecten op beschermde natuurgebieden heeft de ingreep? (Hoofdstuk 3) Welke maatregelen kunnen worden genomen om de effecten te vermijden of te verminderen? Hoe effectief zijn deze mitigerende maatregelen? (Hoofdstuk 3) - Wat zijn de effecten van het plan/project als deze worden beschouwd in samenhang met andere activiteiten en plannen, met andere woorden, wat zijn de cumulatieve effecten? (Hoofdstuk 4) - Is nader onderzoek nodig (Hoofdstuk 4)? - Moeten de effecten (inclusief cumulatieve effecten) significant worden genoemd? (Hoofdstuk 5) - Moet voor het plangebied vergunning worden aangevraagd (Hoofdstuk 6)? - Moet voor de vergunningsaanvraag een nadere toetsing worden uitgevoerd (Hoofdstuk 6)? 8

11 Deze vragen zullen beantwoord worden op basis van de huidige ter beschikking staande kennis en inschattingen van deskundigen. 1.3 Voorgenomen ingreep en mogelijke effecten De gemeente is voornemens om alle gebouwen op het bedrijventerrein aan de oostzijde van de Griftdijk te slopen. Op deze locatie zal een nieuw brandweergebouw en parkeergelegenheid worden gerealiseerd. Mogelijk worden ook de aanwezige groenstructuren met bomen en struiken rondom het huidige bedrijventerrein verwijderd. Op de akker ten westen van de Griftdijk is men voornemens om een sporthal en een school te bouwen. Hiervoor moeten enkele bomen in het plangebied verwijderd worden. Langs het plangebied wordt nieuwe infrastructuur aangelegd in de vorm van fietspaden en wegen. De volgende mogelijke effecten van het plan/project worden in dit rapport beschreven en hieronder toegelicht. Daarbij wordt een onderscheid gemaakt tussen effecten tijdens de aanleg en effecten in de gebruiksfase. - Verlies van areaal of leefgebied door ruimtebeslag. - Verlies van samenhang van het areaal/leefgebied Effecten als gevolg van de volgende factoren zijn in dit oriënterend onderzoek buiten beschouwing gebleven omdat effecten uitgesloten kunnen worden. - Achteruitgang van kwaliteit van het habitat of leefgebied ten gevolge van de emissie van schadelijke stoffen naar lucht, water en/of bodem. - Achteruitgang van kwaliteit van het habitat of leefgebied ten gevolge van veranderingen in grond- of oppervlaktewateren. - Verstoring door beweging, licht en geluid gedurende de werkzaamheden en in de in de gebruiksfase. Het plangebied ligt op minimaal 0,8 à 1 km meter afstand van het Natura 2000-gebied uiterwaarden Waal en op ongeveer 1,5 km afstand van het Natura 2000-gebied Gelderse poort. Er is geen sprake ruimtebeslag binnen Natura 2000-gebied. De ingreep heeft geen effect op de grondwaterhuishouding en op emissies van vermestende en verzurende stoffen in de wijde omgeving. Ook verstoring door beweging en licht is uitgesloten door de afstand van het plangebied tot de Natura 2000-gebieden. 9

12 10

13 2 Plangebied en Natura-2000 gebieden 2.1 Het plangebied Gebiedsbeschrijving plangebied Het plangebied is gelegen aan de Griftdijk Noord en Spoorstraat te Lent en bevindt zich ten westen van het treinspoor Arnhem Nijmegen. Het plangebied ligt in het buitengebied en heeft hoofdzakelijk een agrarisch karakter. Het plangebied zelf bestaat uit een klein bedrijventerrein en een (maïs)akker. De randen van de akker ten westen van de Griftdijk worden begrensd door een oude hoge elzenhaag (zie afbeelding 2) en een greppel met een ruige vegetatie. Langs de Griftdijk Noord staat half op de akker een groepje bomen. De sloten in het plangebied stonden op het moment van het veldbezoek allen droog. Afbeelding 1 luchtfoto, het plangebied is rood omlijnd. Afbeelding 2. Zicht op oude elzenhaag (links) en akker vanaf de Zaligestraat. 11

14 Het plangebied ligt in de omgeving van Natura 2000-gebieden Gelderse poort en Uiterwaarden Waal. Figuur 1. Ligging van het plangebied en beschermde natuurgebieden, de afstand tot de Natura 2000-gebieden is ongeveer één tot drie kilometer. De locatie van het plangebied is gemarkeerd met een rode ster. Bron: kaartenmachine LNV, Natura 2000-gebieden Gelderse poort en Uiterwaarden Waal Gebiedsbeschrijving Gelderse Poort De Gelderse Poort is de naam van een meer dan hectare groot rivierenlandschap tussen de Duitse grens en de steden Arnhem en Nijmegen. Het ligt ingeklemd tussen de stuwwallen van Nijmegen en Montferland en omvat de stroomgebieden van de Rijn tussen Tolkamer en Arnhem (Bijlands Kanaal en Pannerdens Kanaal), van de Waal tussen Millingen aan de Rijn en Nijmegen, alsmede van de Oude Rijn tussen Elten (in Duitsland) en het dorpje Loo ten zuidoosten van Arnhem. 12

15 Het buitendijkse gebied van Rijn en Waal is sterk vergraven voor klei- en zandwinning en bestaat grotendeels uit open water, moerassen, ruigten, wilgenbos en diverse typen grasland, waaronder stroomdalgrasland op hooggelegen stroomruggen, oeverwallen en dijken. Het binnendijkse polderlandschap bestaat voornamelijk uit graslanden, akkers, kleine waterlopen, rietlanden en moerasbos. Gebiedsbeschrijving Uiterwaarden Waal Het gebied Uiterwaarden Waal heeft betrekking op het uiterwaardengebied tussen Nijmegen en Zaltbommel, een traject dat bekend staat als Midden-Waal (Nijmegen-Tiel) en Oostelijke Beneden-Waal (Tiel-Zaltbommel). De Waal heeft een vrije afvoer naar zee en is de belangrijkste route voor trekvissen van en naar de bovenstroomse delen van de Rijn. De uiterwaarden zijn op de meeste plaatsen breed en - door vergraving - relatief laaggelegen, waardoor natte biotopen als geulen, strangen, vochtige graslanden, moerassige ruigten en zachthoutooibos overheersen. Deze zijn gedurende het hele seizoen belangrijk als rust- en foerageergebied voor talloze water- en graslandvogels. In de Rijswaard en Kil van Hurwenen, het meest westelijke deel van het Natura 2000gebied, worden op grote schaal en in goed ontwikkelde vorm soortenrijke hooilanden aangetroffen. Dit gedeelte is aangewezen onder de Habitatrichtlijn, terwijl het gehele Natura 2000-gebied is beschermd onder de Vogelrichtlijn. 2.3 Instandhoudingsdoelen, habitattypen en soorten Gelderse Poort Tabel 1: Habitattypen en soorten Uiterwaarden Waal habitattypen H3150 Meren met krabbenscheer en fonteinkruiden H6120 Stroomdalgraslanden H6510 Glanshaver- en vossenstaarthooilanden H91E0 Vochtige alluviale bossen H3270 Slikkige rivieroevers H6430_A en C Ruigten en Zomen H91F0 Droge hardhoutooibossen soorten Nauwe korfslak Elft Kleine modderkruiper Bever Kamsalamander Bever Bittervoorn Zeeprik Rivierprik Rivierdonderpad Zalm Grote modderkruiper Meervleermuis broedvogels: Dodaars Kwartelkoning Grote karekiet Aalscholver Zwarte stern Roerdomp Woudaap Oeverzwaluw IJsvogel Porseleinhoen Blauwborst niet broedvogels: Fuut Grauwe gans Pijlstaart Meerkoet Wilde zwaan Smient Slobeend Kievit Kleine zwaan Krakeend Tafeleend Grutto Kolgans Wintertaling Nonnetje Wulp 13

16 Kernopgaven Vochtige alluviale bossen (H91E0) uitbreiden mede ten behoeve van de bever. Kwaliteitsverbetering en uitbreiding rietmoeras met de daarbij behorende broedvogels en de noordse woelmuis. Behoud voldoende slaapplaatsen en foerageerterrein voor ganzen, kleine zwanen, wilde zwanen en smienten. Kwaliteitsverbetering en uitbreiding van stroomdalgraslanden (H6120 en H6510). Instandhoudingsdoelen habitattypen Ten aanzien van habitattype H3150 is als doel gesteld behoud oppervlakte en verbetering kwaliteit. Ten aanzien van habitattype H3270, H6120, H6510, H91E0 en H91F0 is als doel gesteld uitbreiding oppervlakte en verbetering kwaliteit. Ten aanzien van H6430 is als doel gesteld behoud oppervlakte en kwaliteit. Instandhoudingsdoelen soorten Ten aanzien van zeeprik, rivierprik is als doel gesteld uitbreiding omvang en verbetering kwaliteit leefgebied. Ten aanzien van meervleermuis, bever, elft en zalm geldt een behoudsdoelstelling van het leefgebied voor uitbreiding van de populatie. Ten aanzien van bittervoorn, grote modderkruiper, kleine modderkruiper, rivierdonderpad, kamsalamander geldt een behoudsdoelstelling van verspreiding, omvang en kwaliteit leefgebied voor behoud van de populatie. Ten aanzien van broedvogels roerdomp, woudaap, porseleinhoen, kwartelkoning, zwarte stern en grote karakiet is als doel gesteld uitbreiding omvang en verbetering kwaliteit leefgebied. Voor niet-broedvogels geldt een behoudsdoelstelling. Ten aanzien van broedvogels dodaars, aalscholver, ijsvogel, oeverzwaluw en blauwborst is als doel gesteld behoud omvang en kwaliteit leefgebied. Voor niet-broedvogels geldt een behoudsdoelstelling. 2.4 Instandhoudingsdoelen, habitattypen en soorten Uiterwaarden Waal Uiterwaarden Waal is voor de hierna genoemde habitattypen en soorten aangewezen. Tabel 2: Habitattypen en soorten Uiterwaarden Waal habitattypen H6120 *Stroomdalgraslanden H6510 Glanshaver- en vossenstaarthooilanden H91E0 *Vochtige alluviale bossen H3270 Slikkige rivieroevers soorten Kamsalamander Bever Zeeprik Rivierprik Elft Zalm Grote modderkruiper 14

17 broedvogels: Porseleinhoen Kwartelkoning Zwarte stern niet broedvogels: Fuut Aalscholver Kleine zwaan Kolgans Grauwe gans Brandgans Smient Krakeend Pijlstaart Slobeend Tafeleend Kuifeend Nonnetje Meerkoet Kievit Grutto Wulp Instandhoudingsdoelen habitattypen Ten aanzien van habitattype H6120 is als doel gesteld uitbreiding oppervlakte en verbetering kwaliteit. Ten aanzien van H3270, H6510 en H91E0 is als doel gesteld behoud oppervlakte en kwaliteit. Instandhoudingsdoelen soorten Ten aanzien van kamsalamander, zeeprik en rivierprik is een uitbreidingsdoelstelling geformuleerd. Ten aanzien van bever, elft, zalm en grote modderkruiper geldt een behoudsdoelstelling. Ten aanzien van broedvogels is als doel gesteld uitbreiding omvang en verbetering kwaliteit leefgebied. Voor niet-broedvogels geldt een behoudsdoelstelling. 2.5 Functie plangebied voor habitattypen en soorten In deze paragraaf wordt aangegeven wat de betekenis van het plangebied is voor de habitattypen en prioritaire soorten Voorkomen van habitattypen waarvoor de Gelderse poort en Uiterwaarden Waal zijn aangewezen Voorkomen Omdat het plangebied buiten de Natura 2000-gebieden ligt, op ongeveer een kilometer afstand, is er geen sprake van oppervlakte verlies. Op grond van de afstand en aard van de ingreep zijn indirecte effecten uit te sluiten. Het plangebied heeft geen functie voor de habitattypen van Natura 2000-gebieden Voorkomen van soorten van Bijlage 2 waarvoor de Gelderse poort en Uiterwaarden Waal zijn aangewezen Voorkomen De nauwe korfslak komt voor strooisellagen op oude begroeide oeverwallen en dijken. 15

18 In de Gelderse Poort zijn waarnemingen bekend uit het Colenbranderbos, ten zuiden van de Waal. Bij recente inventarisaties is de soort hier niet meer aangetroffen ( In het plangebied ontbreekt geschikt leefgebied. In en rondom het plangebied is geen oppervlaktewater aanwezig. Geschikt habitat voor vissen ontbreekt volledig. Van de soorten amfibieën worden alleen algemene soorten kleine watersalamander, gewone pad en bruine kikker verwacht (van Straalen, 2009). Voor prioritaire soorten vissen en amfibieën van de Natura 2000-gebieden heeft het plangebied geen betekenis. Binnen de begrenzing van de Gelderse Poort komt de bever voor in de buitendijkse water- en vegetatierijke delen. Voor de bever is in het plangebied geen geschikt habitat aanwezig. De meervleermuis is een soort die jaagt boven grote wateren zoals de nabij gelegen Waal en in de zomer verblijft op zolders, in spouwmuren, onder dakpannen en achter daklijsten. De Gelderse Poort is aangewezen als voedselgebied voor meervleermuizen (open wateren). De huidige functie van de gebouwen in het plangebied als kraam- of zomerverblijfplaats is marginaal, omdat de muren enkel steens zijn, de metalen golfplaten niet isoleren en de te slopen gebouwen niet in gebruik en dus onverwarmd zijn. Bovendien zijn in de directe omgeving van de te slopen gebouwen woningen die meer geschikt zijn dan de te slopen gebouwen. Het is daarom onwaarschijnlijk dat de gebouwen gebruikt worden door meervleermuizen. Het plangebied zal daarmee geen betekenis hebben voor dieren die in de Gelderse Poort jagen Voorkomen vogelrichtlijnsoorten waarvoor de Gelderse poort en Uiterwaarden Waal zijn aangewezen Voorkomen en huidige functie plangebied In tabel 3 en 4 staan de vogelrichtlijnsoorten waarvoor de Gelderse Poort en Uiterwaarden Waal zijn aangewezen. Hieronder wordt aangegeven wat de betekenis is van het plangebied en de directe omgeving hiervan voor deze soorten. Voor geen van de betreffende vogelrichtlijnsoorten heeft het plangebied en omgeving betekenis als broedhabitat of foerageergebied. Zonder uitzondering zijn het vogelsoorten van grote waterrijke gebieden, uiterwaarden en/of ruigten. Dit biotoop komt in het plangebied en de omgeving hiervan niet voor. Binnen een straal van 500 meter bevinden zich geen aangewezen foerageergebieden voor ganzen of smienten. De gronden rondom het plangebied zijn momenteel in gebruik als maïsakker of bedrijventerrein en daarmee ook ongeschikt als foerageergebied.. Rondom het plangebied komen geen foeragerende watervogels voor. 16

19 3 Effecten op Gelderse poort en Uiterwaarden Waal 3.1 Effecten op habitattypen en soorten (In)directe effecten op habitattypen De ingreep vindt plaats buiten het Natura 2000-gebied. Er is dus geen sprake van directe aantasting van beschermde habitattypen en leefgebied als gevolg van ruimtebeslag binnen Natura 2000-gebied. De ingreep heeft geen effect op de grondwaterhuishouding en emissie van vermestende en verzurende stoffen in de ruime omgeving van het plangebied. Er is dus geen sprake van indirecte aantasting van beschermde habitattypen. Effecten op beschermde soorten De ingreep vindt binnendijks plaats en buiten het Natura 2000 gebied. Het plangebied is relatief klein ten opzichte van het Natura 2000-gebied. Met de ingreep zijn geen potentiële voortplantingsplaatsen van amfibieën gemoeid (K.D. van Straalen, 2009). Er zal geen sprake zijn van invloed op het stroombed van de rivier en de uiterwaarden. Er is geen sprake van indirecte effecten op kamsalamander, bever en beschermde riviervissen. De te slopen gebouwen zijn niet geschikt als kraam- of zomerverblijf voor meervleermuizen. De ingreep zal dan ook geen effect hebben op dieren die in het Natura 2000-gebied jagen. Tabel 3.2 Naam Overzicht (mogelijke) effecten op soorten van Bijlage 2 waarvoor Natura 2000-gebied Gelderse Poort is aangewezen. Effecten op omvang leefgebied Effecten op kwaliteit leefgebied Meervleermuis geen nader onderzoek nodig Effecten op populatie nader onderzoek nodig Verstoring tijdens werkzaamheden in het kader van de ingreep zal strikt lokaal zijn en beperkt tot binnendijksgebied. Ook verstoring als gevolg van toekomstig gebruik zal geen sprake zijn vanwege afstand tot de Natura 2000-gebieden en de schaal van de ingreep. Effecten op vogels De effecten van de ingreep zullen strikt lokaal zijn en geen invloed hebben op de kwaliteit van het Natura 2000-gebied voor vogels. Als gevolg van werkzaamheden in het kader van de ingreep kan verstoring optreden door geluid en licht. De werkzaamheden zijn tijdelijk en lokaal van karakter. Het is niet aannemelijk dat vogels in het Natura 2000-gebied, op een afstand van meer dan 600 meter van het plangebied, door de werkzaamheden worden verstoord. 17

20 3.2 Cumulatieve effecten Omdat er geen effecten zijn, is het niet nodig naar cumulatieve effecten onderzoek te doen. 3.3 Significantie van effecten Omdat er geen effecten zijn, is het uitgesloten dat er significante effecten zijn. 18

21 4 Conclusies Negatieve effecten als gevolg van de ingreep op kernopgaven en instandhoudingsdoelen voor habitattypen van de Natura 2000-gebieden Uiterwaarden Waal en Gelderse Poort zijn uitgesloten. Er is als gevolg van de ingreep geen sprake van negatieve effecten op instandhoudingsdoelen van soorten vissen, amfibieën en meervleermuis van de Natura 2000-gebieden van Gelderse Poort en Uiterwaarden Waal. Tevens is er geen sprake van negatieve effecten op instandhoudingsdoelen van prioritaire zoogdiersoort bever. Er is als gevolg van de ingreep geen sprake van negatieve effecten op instandhoudingsdoelen van broedvogels en niet-broedvogels van Gelderse Poort en Uiterwaarden Waal. 19

22 20

23 5 Literatuur LNV, 2005a. Algemene Handreiking Natuurbeschermingswet Ministerie van LNV, Den Haag. LNV, 2005b. Ontwerpbesluit Gelderse Poort. Website van Ministerie van LNV, Den Haag. LNV, 2005c. Ontwerpbesluit Uiterwaarden Waal. Website van Ministerie van LNV, Den Haag. LNV, 2008a. Ontwerpbesluit Gelderse Poort. Website van Ministerie van LNV, Den Haag. LNV, 2008b. Ontwerpbesluit Uiterwaarden Waal. Website van Ministerie van LNV, Den Haag. van Straalen, K.D Notitie Flora- en faunaonderzoek Spoorstraat Lent. Bureau Waardenburg, Culemborg. Url: natuurloket.nl Url: anemoon.nl 21

24 22

25 Bijlage 1 Wettelijk kader 1.1 Inleiding In deze bijlage wordt in het kort beschreven wat de wettelijke kaders zijn voor opstellen van ecologische beoordelingen van ruimtelijke ingrepen en andere handelingen. In de natuurbeschermingswetgeving wordt een onderscheid gemaakt tussen soortenbescherming en gebiedsbescherming. De soortenbescherming is in Nederland verankerd in de Flora- en faunawet ( 1.2 van deze bijlage), de gebiedsbescherming in de Natuurbeschermingswet 1998 ( 1.3). Deze wetten vormen de Nederlandse invullingen van de Europese Vogel- en Habitatrichtlijnen. Ook wordt kort ingegaan op de betekenis van Rode lijsten ( 1.4) en de Ecologische Hoofdstructuur ( 1.5) bij ecologische toetsingen. 1.2 Natuurbeschermingswet De Natuurbeschermingswet 1998 (kortweg: Nbwet) vormt de invulling van de gebiedsbescherming van de Vogelrichtlijn en de Habitatrichtlijn en heeft als doel het beschermen en instandhouden van bijzondere gebieden in Nederland. Aanwijzing van gebieden De Nbwet kent verschillende soorten beschermde gebieden. De belangrijkste zijn de Natura 2000-gebieden (oftewel Vogel- en Habitatrichtlijngebieden oftewel Speciale Beschermingszones) en de beschermde natuurmonumenten. De aanwijzingsbesluiten van deze gebieden bevatten een kaart en een toelichting, waarin de instandhoudingsdoelstellingen staan verwoord (zie In de oude aanwijzingsbesluiten van Staats- en Beschermde natuurmonumenten worden de natuurwetenschappelijke waarde en het natuurschoon als grond voor de bescherming aangevoerd. Deze meer abstracte waarden blijven van kracht in de nieuwe Natura 2000-gebieden, voor zover zij voormalige Staats- of Beschermde natuurmonumenten omvatten. Deze waarden dienen bij toetsingen nader te worden geconcretiseerd. Natura 2000-gebieden Voor Natura 2000-gebieden dient een beheerplan te worden opgesteld. Daarin staat o.a. welke maatregelen nodig zijn om de natuurdoelen te halen en welk (bestaand en toekomstig) gebruik al dan niet vergunningplichtig is. Voor een groot aantal gebieden is een beheerplan in een ver gevorderd stadium van voorbereiding. 1 Hierbij is in belangrijke mate gebruik gemaakt van de brochure Algemene handreiking natuurbeschermingswet 1998 (LNV, 2005a. Algemene Handreiking Natuurbeschermingswet Ministerie van LNV, Den Haag.) 2 Op 1 februari 2009 is een wetswijziging van kracht geworden. De strekking daarvan is in deze paragraaf verwerkt. 23

26 Voor het uitvoeren van projecten en handelingen, die negatieve effecten kunnen hebben op Natura 2000-gebieden en die niet nodig zijn voor of verband houden met het beheer, is een vergunning nodig. Van negatieve effecten is sprake als, gelet op de instandhoudingsdoelen, habitattypen of leefgebied van soorten verslechterd of soorten significant worden verstoord. Deze bescherming geldt alleen voor habitattypen en soorten waarvoor het gebied is aangewezen. Projecten en handelingen die de natuurlijke kenmerken van het Natura 2000-gebied aantasten zijn in ieder geval vergunningplichtig. Bij een besluit om een plan (bijvoorbeeld bestemmingsplan, streekplan, waterhuishoudingsplan) vast te stellen, moet rekening worden gehouden met de effecten op Natura 2000-gebieden en met het beheerplan. Ook activiteiten buiten het Natura 2000-gebied kunnen vergunningplichtig zijn als er negatieve effecten door externe werking kunnen optreden. Habitattoets Een vergunning kan pas worden afgegeven nadat een habitattoets 3 het bevoegd gezag de zekerheid heeft gegeven dat de natuurlijke kenmerken van het gebied niet worden aangetast. In de oriëntatiefase voorheen ook wel voortoets genoemd wordt onderzocht of een activiteit, gelet op de instandhoudingsdoelstellingen, mogelijk schadelijke gevolgen heeft voor een Natura 2000-gebied en zo ja of deze gevolgen significant kunnen zijn. De gevolgen moeten worden beoordeeld in samenhang met die van andere plannen en projecten ( cumulatieve effecten ). Indien de oriëntatiefase uitwijst dat er geen effecten zijn, zijn er vanuit de Nbwet geen verdere verplichtingen of beperkingen voor de uitvoering van de activiteit. Wel kan het verstandig zijn om met het bevoegd gezag in overleg te treden, om te bezien of men zich in de conclusies van het uitgevoerde onderzoek kan vinden. Als de verslechtering van habitattypen of het leefgebied van soorten niet-significant is en er geen significante verstoring optreedt, volgt een nadere toetsing (voorheen: verslechterings- en verstoringstoets ). In zo n nadere toetsing worden de effecten gespecificeerd. Daarbij hoeft dan niet meer naar cumulatieve effecten te worden gekeken. Het bevoegd gezag beoordeelt of de effecten aanvaardbaar zijn of niet. Aan de vergunning kunnen beperkende voorwaarden (mitigatie en compensatie, zie onder) worden verbonden. Als er een kans is op significante effecten volgt een passende beoordeling. De passende beoordeling is veel uitgebreider. Op basis van de beste wetenschappelijke kennis dienen de effecten op de habitats en soorten te worden ingeschat, rekening houdend met cumulatieve effecten. Als de passende beoordeling uitwijst dat er slechts beperkte effecten zijn, dan dient vergunning te worden aangevraagd, die wordt verleend indien de effecten aanvaardbaar worden geacht. Als er significante effecten zijn, dan mag vergunning alleen worden verleend als er voldaan is aan alle drie onderstaande ADC-criteria: - Er zijn geen geschikte Alternatieven. 3 De termen habitattoets en oriëntatiefase staan niet in de wet. De passende beoordeling wel. 24

27 - Er is sprake van Dwingende redenen van groot openbaar belang, waaronder redenen van sociale en economische aard. - Er is voorzien in exacte en tijdige Compensatie. Als er sprake is van aantasting van een gebied dat is aangewezen ter bescherming van prioritair natuurlijk habitat of een prioritaire soort, dient eerst door de minister van LNV aan de Europese Commissie advies te worden gevraagd. Bovendien is het aantal redenen van groot openbaar belang beperkt. Beschermde natuurmonumenten Het toetsingskader voor beschermde natuurmonumenten is zeer vergelijkbaar, echter de procedure en de speelruimte van het bevoegd gezag wijken op enkele ondergeschikte punten af. Zorgplicht Artikel 19l legt aan iedereen een zorgplicht voor beschermde natuurgebieden op. Deze zorg houdt in ieder geval in dat ieder die weet of redelijkerwijs kan vermoeden dat een handeling nadelige gevolgen heeft, verplicht is die handeling achterwege te laten of, als dat redelijkerwijs niet kan worden gevergd, eventuele gevolgen zoveel mogelijk te beperken of ongedaan te maken. De nadelige handelingen hebben betrekking op de instandhoudingsdoelen in het geval van een Natura 2000-gebied en op de wezenlijke kenmerken in het geval van een beschermd natuurmonument. 1.3 Ecologische Hoofdstructuur De Planologische Kernbeslissing (PKB) Structuurschema Groene Ruimte (LNV 1993) 4 bevat de doelstellingen, de hoofdlijnen en de belangrijkste maatregelen van het nationaal ruimtelijk beleid voor onder meer natuur en landschap. Onderdeel hiervan is de Ecologische Hoofdstructuur (EHS), die bestaat uit een samenhangend netwerk van bestaande en nog te ontwikkelen natuurgebieden verbonden door verbindingszones. De begrenzing van de EHS is een provinciale taak. De Ecologische Hoofdstructuur wordt in provinciale streekplannen uitgewerkt. Ruimtelijke plannen van gemeenten moeten hieraan worden getoetst. De EHS is de afgelopen jaren in gebiedsplannen nader begrensd (vaak op perceelsniveau), waarbij per begrensde eenheid natuurdoeltypen zijn aangewezen. In de EHS geldt het nee, tenzij -regime 5. Nieuwe plannen, projecten of handelingen zijn niet toegestaan als zij de wezenlijke kenmerken of waarden van het gebied aantasten. Hiervan kan alleen worden afgeweken als er geen reële alternatieven zijn én er sprake is van redenen van groot openbaar belang. In dat geval moet de initiatiefnemer maatregelen treffen om de nadelige effecten weg te nemen of te ondervangen, en waar dat niet volstaat te compenseren door het realiseren van gelijkwaardige gebieden, liefst in of nabij het aangetaste gebied. Ook financiële compensatie is mogelijk. 4 Zie tevens de Nota Ruimte, ministerie van VROM, Zie de Spelregels EHS. Beleidskader voor compensatiebeginsel, EHS-saldobenadering en herbegrenzen EHS. Een gezamenlijke uitwerking van Rijk en provincies; mei

28 Literatuur LNV, Structuurschema Groene Ruimte: het landelijk gebied de moeite waard. Ministerie van LNV, Den Haag. LNV, Besluit van de Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit van 28 augustus 2009, nr , houdende vaststelling van geactualiseerde Rode lijsten flora en fauna. LNV, 2005a. Algemene Handreiking Natuurbeschermingswet Ministerie van LNV, Den Haag. LNV, 2005b. Buiten aan het werk? Houd tijdig rekening met beschermde dieren en planten! Ministerie van LNV, Den Haag. Freriks, A.A. (red.), Wetteksten Natuurbeschermingsrecht. Versie 19 februari Berghausen Pont, Amsterdam. 26