HET WATER KOMT! Thema: water

Transcriptie

1 DOCENT Het vele water rondom Zwolle bracht niet alleen welvaart; het water was ook gevaarlijk. In het thema Water maken de leerlingen van groep 5 en 6 aan de hand van bronmateriaal, zoals tekeningen, kennis met de watersnoodramp in 1825, die de Mastenbroekerpolder onder water zette. Als verdieping gaan de leerlingen met Waterschap Groot Salland de dijken in de buurt van schouwen en leren zij wat het belang van stevige dijken is voor een polder als Mastenbroek. Als verwerkingsopdracht schrijven de leerlingen een lied, om geld in te zamelen voor de slachtoffers van de ramp in LESDOELEN: Je weet dat er in 1825 een grote watersnoodramp was, waarbij ook de plek waar nu ligt, onder water stond; Je weet wat een polder is en hoe je een polder tegen het water moet beschermen; Je weet hoe er in onze tijd op de veiligheid van de dijken wordt gelet; Je kunt met bronmateriaal zoals oude foto s en kaarten werken; Je leert samenwerken; Je leert de opgedane kennis te verwerken in een creatief eindproduct. DOEN: Kopieer alle lesbladen voor de leerlingen; Maak tijdig een afspraak met Waterschap Groot Salland voor de excursie; Regel voldoende begeleiding voor de dijkexcursie. denken vervolgens na over het verband tussen de afbeeldingen. Op de afbeeldingen is het volgende te zien: Foto 1: De donker gekleurde gebieden op de kaart zijn tijdens de watersnood van 1825 overstroomd. Collectie Historisch Centrum Overijssel. Foto 2 Schilderij van James de Rijk, Het vee in de kerk tijdens de watersnood van 1825, olieverf op doek Het tafereel geeft de Oostzijderkerk in Zaandam weer. In vele andere kerkgebouwen in het overstroomde gebied moet het er net zo uitgezien hebben. Foto Goois Museum / Leendert Jansen, Hilversum. Bron: J. ter Pelwijk, Overijssels Watersnood. Een heruitgave van de ramp van 1825 (Kampen 2002) XIII. LES 1 DE MASTENBROEKERPOLDER OPDRACHT 1 Verdeel de klas in groepjes door het aantal leerlingen door vier te delen. Kopieer de afbeeldingen voor ieder groepje en knip ze los. Deel de afbeeldingen willekeurig uit aan de leerlingen in de klas. Het is de bedoeling dat de leerlingen zelf door de klas gaan lopen en drie klasgenoten vinden die ieder een ander plaatje hebben. Zo ontstaat er een groepje van vier kinderen, die ieder een afbeelding van de watersnoodramp hebben. De leerlingen Foto 3 De dijkdoorbraak bij Hasselt. Op de foto staat: De groote doorbraak in den muur of steenen beer, bij het Joden kerkhof, in den namiddag van 4 februari 1825, van de stadswal, naar den kant van Meppel en Rouveen te zien. Goed te zien is het aanspoelend wrakhout en de hoge golven. Een vrouw barst in tranen uit. Collectie Historisch Centrum Overijssel. Foto 4 Dit bordje hangt in de kerk van Mastenbroek op 1.64 meter en geeft aan hoe hoog het water stond tijdens de ramp. Bron:

2 Foto 1 Foto 2

3 Foto 3 Foto 4

4 DOCENT OPDRACHT 2 De link naar het filmpje van de aflevering van Het Klokhuis over dijken is hier te vinden: Laat de leerlingen de vragen eerst lezen voordat zij het filmpje bekijken. OPDRACHT 3 Laat de kaart eventueel op het digibord zien. Ga hiervoor naar: En voer de volgende code in: KD U kunt de kaart nu tot in detail bekijken. Mocht het nodig zijn, dan kunnen de leerlingen bij deze opdracht een atlas met een moderne kaart van Nederland gebruiken. OPDRACHT 4 Deze opdracht maakt de leerlingen duidelijk welke impact de ramp had op de mensen die de ramp hebben meegemaakt. Extra ooggetuigenfragmenten: Uit: J. ter Pelwijk, Overijssels Waternood. Een heruitgave van het verslag van (Kampen 2002). Roelofje Herms Visscher, 82 jaar oud en weduwe van Jan Keppel, te Genemuiden, woonde bij haar zoon Harm Keppel in. Ze was sinds lange tijd zwak en ziek. Tijdens de watervloed lag zij op een bed op zolder. Op donderdagavond 3 februari dacht men dat zij overleden was. In de nacht verlieten de bewoners hun woning, die van onderen bijna geheel uit elkaar geslagen was door het water. De zolder was gedeeltelijk ingestort. Op de middag van de 5e dag zocht de zoon het lichaam van zijn moeder. Tot zijn grote verbazing vond hij zijn moeder levend terug. Zij vertelde hem over de doodsangsten die zij had uitgestaan. Hermen Gerrits van der Maat en zijn gezin, bestaande uit 8 personen, vluchtten naar de hooiberg. Hij sneed een gat in het dak en liet iedereen op het dak klimmen. Daar moesten zij in de kou tot zondagochtend wachten voordat ze gered werden. Ze hadden geen eten, alleen een heel klein beetje drinken: melk dat ze uit de uiers van een verdronken koe molken. Het gezin van Harm Jakobs Buiting te Genemuiden vluchtte naar de zolder van hun woning. Daar schreeuwden ze hard om hulp. Maar door de wilde zee was het bijna onmogelijk om de woning te bereiken. Gelukkig probeerden een aantal dappere mannen met een bootje het toch. Met de grootste moeite konden ze het gezin met een ladder redden en brachten zij het gezin Buiting in veiligheid.

5 DOCENT

6 LES 2 NAAR DE DIJK DOCENT OPDRACHT 5 Voor de excursie naar de dijk maakt u een afspraak met Waterschap Groot Salland. Dit doet u via: Voor meer informatie kunt u bellen met: Boek de excursie: Droppie als Dijkwacht Gewapend met petjes, hesjes, verrekijkers en logboekjes gaan leerlingen van groep 5, 6 of 7 als echte dijkwachters aan de slag op de dijk. Onder leiding van een medewerker van Groot Salland beleven leerlingen op een leerzame en spannende manier het schouwen en bewaken van de dijk. Zo komt een eeuwenoude kerntaak van het waterschap aan bod. Extra: Breng een bezoek aan Ruimte voor de Rivier bij de Vreugdehoeve. Kijk voor meer informatie op: LES 3 ZING EEN LIED! OPDRACHT 6 Bekijk vooraf aan het maken van deze opdracht het volgende filmpje op de website van Schooltv: Speelt u zelf een instrument? Of zijn er leerlingen die een instrument bespelen? Laat ze het instrument mee naar school nemen om hun zelfgeschreven liedje over de watersnoodramp te begeleiden. U kunt ook een songfestival organiseren waarbij de leerlingen hun liedjes voor schoolgenoten of ouders zingen.

7 LES 1 DE MASTENBROEKERPOLDER OPDRACHT 1 1. Je krijgt van je juf of meester een foto. Bekijk de afbeelding goed. 2. Zoek nu een klasgenoot met een andere afbeelding. 3. Zoek samen nog twee klasgenoten met een andere afbeelding. Jullie vormen nu een groepje van vier. 4. Bekijk samen alle afbeeldingen. Waar gaan de afbeeldingen over? 5. Schrijf per afbeelding op wat er volgens jullie op te zien is. Afbeelding 1: Afbeelding 2: Afbeelding 3: Afbeelding 4:

8 6. Zijn dit afbeeldingen van vroeger of van nu? Waar kun je dat aan zien? 7. Welke afbeelding vinden jullie het meest bijzonder? Waarom? OPDRACHT 2 Jouw wijk,, is gebouwd in de polder Mastenbroek. Je gaat nu een aflevering van Het Klokhuis kijken. In deze aflevering leer je wat een polder is. Lees voor het kijken eerst de volgende vragen door. Dan weet je waar je tijdens het kijken op moet letten. Waar of niet waar? Kruis de antwoorden aan die volgens jou waar zijn. Een polder is een stuk land met een ringdijk er om heen. Een gemaal pompt water in de polder. Een polder kun je vergelijken met een badkuip. Dammen en dijken zorgen ervoor dat de polder droog blijft. Water wordt afgevoerd door slootjes en de boezem. Stevige dijken zijn zo vochtig mogelijk van binnen. OPDRACHT 3 NODIG: meetlint, krijtje De winter van 1825 was stormachtig en nat in Nederland. Er was veel meer regen gevallen dan normaal. In februari 1825 ging het mis: storm en hoog water zorgden ervoor dat op veel plekken aan de Noordzee en de Zuiderzee de dijken doorbraken. Ook in de polder Mastenbroek hielden de dijken het niet. Een enorme ramp voltrok zich. 1. Bekijk de kaart op werkblad 1. Zoek Zwolle op de kaart en omcirkel de stad met rood. 2. Kleur de polder Mastenbroek geel. 3. Op de kaart zie je een deel van Nederland. Wat valt je op aan de zee links op de kaart? Wat ligt er nu op de plek van deze zee?

9 4. De donkere gedeelten op de kaart stonden onder water. Welke provincies zijn door de watersnoodramp getroffen? 5. Deze opdracht doe je met een groepje van 4. Bekijk de foto van de kerk van Mastenbroek. Het water stond 164 cm hoog. Pak een meetlint en meet langs een muur 164 cm van de vloer omhoog. Zet hier een streep. a. Ga naast de streep staan. Stond het water hoger of lager dan jullie groot zijn? b. Wie zouden er in de klas nog boven het water uit hebben gestoken? c. Welke spullen zouden nog boven het water uitgestoken hebben? d. Wat zou een veilige plek zijn geweest om je tegen het water te beschermen? Waarom? Bron:

10 WERKBLAD 1

11 OPDRACHT 4 NODIG: kleurpotloden De watersnoodramp van 1825 maakte veel slachtoffers. Er verdronken veel mensen en vee, zoals koeien, paarden, varkens en schapen. Ook spoelden er veel huizen weg en in de huizen die bleven staan, konden de mensen vaak niet meer wonen. Hieronder lees je over de familie Oosten, die de ramp meemaakte: Ook in het dijkhuis van Harmen Oosten aan de Zwarte Waterdijk stond het water al. Zijn vrouw vluchtte met haar moeder, hun drie kinderen en twee buurkinderen naar zolder. Harmen bracht de paarden naar de dijk, maar zodra hij bij de dijk was gekomen, wierp een zware golf de paarden in het Zwarte Water. Gelukkig wisten de paarden terug naar de dijk te zwemmen. Harmen werd door een golf tegen het huis aangeworpen. Een tweede golf wierp hem tegen een stuk hout, dat hij gelukkig vast kon grijpen. Toen gooide zijn vrouw een stuk touw uit het zolderraam en de knechten wisten Harmen Oosten naar boven te trekken. Nu het hele gezin samen was, stak Harmen Oosten de noodvlag uit. Zij werden gered door de Zwolse schipper Hendrik Ronge. Op 6 februari konden Harmen Oosten en zijn familie terug naar huis keren. Naar: J. ter Pelwijk, Overijssels Watersnood. Een heruitgave van het verslag van de ramp van 1825 (Kampen 2002) Waar hoopt de familie Oosten veilig te zijn voor het water? Onderstreep dat rood. 2. Wat gebeurt er met de paarden van de familie Oosten? Onderstreep dat blauw. 3. Wat gebeurt er met Harmen Oosten nadat hij in de golven verdwijnt? Onderstreep dat groen. 4. Hoe werd Harmen Oosten uit het water gered? Onderstreep dat oranje. 5. Wat doet het gezin Oosten om te zorgen dat ze gered worden? Onderstreep dat geel. 6. Hoe loopt het met de familie Oosten af? Onderstreep dat paars.

12 LES 2 NAAR DE DIJK OPDRACHT 5 Om watersnoodrampen te voorkomen worden de dijken goed in de gaten gehouden. Dat is een taak van de waterschappen. In Overijssel heet het waterschap: Groot Salland. In deze les ga je samen met je klas en iemand van Groot Salland onderzoeken of de dijken in de buurt van nog veilig zijn. Zijn de dijken in jouw buurt nog stevig genoeg om het water tegen te houden bij zware stormen? LES 3 ZING EEN LIED! OPDRACHT 6 Deze opdracht doe je met een groepje van vier. NODIG: potlood, gum en werkblad 2 Als je nu door een ramp je huis verliest, krijg je geld van de verzekering om een nieuw huis te bouwen. In 1825 was dat niet zo. Daarom werden er overal in Nederland inzamelingsacties gehouden om geld op te halen voor de slachtoffers. Met dat geld konden ze bijvoorbeeld een nieuw huis bouwen of nieuwe koeien kopen. In deze opdracht gaan jullie een liedje schrijven over de watersnoodramp. Het doel van het liedje is dat mensen geld willen geven aan de slachtoffers van de watersnoodramp in Jullie doen het zo: 1. Bekijk samen met de klas het filmpje over het schrijven van liedjes. 2. Kies samen een bekend kinderliedje, waar jullie de melodie van gebruiken. 3. Schrijf de tekst van jullie liedje over op het werkblad, zoals je op het filmpje gezien hebt. Zet in ieder hokje één lettergreep. Laat voldoende ruimte tussen de verschillende regels. 4. Bedenk nu een nieuwe tekst die over de watersnood ramp gaat. Schrijf jullie tekst op dezelfde manier op als jullie in het filmpje hebben gezien. Dus: jullie nieuwe zin onder de bestaande zin. Zet in ieder vakje één lettergreep. Gebruik een potlood, zodat je fouten nog kunt uitgummen. 5. Is jullie tekst klaar? Zing hem dan zachtjes om te kijken of er geen fouten meer in zitten. 6. Is iedereen klaar? Laat jullie lied dan aan de klas horen.

13 Werkblad 2