Ouderswerking Vlaams-Brabant 21 april 2015 Een werking voor en door ouders met ervaring binnen Bijzondere Jeugdbijstand.

Transcriptie

1 Dialoogdag Ouderswerking Vlaams-Brabant 21 april 2015 Een werking voor en door ouders met ervaring binnen Bijzondere Jeugdbijstand.

2 Inhoud 1.Voorwoord Ouderswerking Vlaams-Brabant Thema s van de Dialoogdag Hulpverlening bij gescheiden ouders Laagdrempelige hulpverlening Participatie binnen hulpverlening Het belang van het kind Pleegzorg Tevredenheidsmetingen Wat is een goede hulpverlener? Engagementsverklaring

3 1.Voorwoord Op dinsdag 21 april 2015 ging onze derde dialoogdag door in het provinciehuis te Leuven. Met deze dialoogdag trachtten we de dialoog tussen ouders met ervaring in de jeugdhulp enerzijds en hulpverleners, consulenten en andere medewerkers uit de jeugdhulpverlening anderzijds, aan te moedigen. 2.Ouderswerking Vlaams-Brabant Ouderswerking Vlaams-Brabant wil in eerste instantie de stem van ouders in de hulpverlening luider laten klinken. Onze doelstelling is om ouders mee de hulpverlening laten te bepalen en hun positie in de jeugdhulp en de samenleving te verstevigen. We zijn niet alleen, er zijn nog meerdere werkingen in Vlaanderen die zich bezig houden met cliëntparticipatie. Een pionier hierin is Roppov (regionaal overlegplatform Oost-Vlaanderen), dat meer als tien jaar geleden in Oost Vlaanderen ontstond als antwoord op de prangende vraag van ouders naar meer inspraak in de hulpverlening. In Antwerpen kwam Popant (Project Ouder Participatie Provincie Antwerpen) tot stand en in Limburg Joplim (Jongeren en Ouder Participatie Limburg). Rond dezelfde periode werd in de provincie Vlaams-Brabant onze werking, Ouderswerking Vlaams-Brabant, opgericht. In Brussel en Antwerpen werd Cachet, een werking voor jongeren met ervaring in de bijzondere jeugdbijstand opgericht. Al deze werkingen bundelen momenteel hun krachten om te kijken op welke manier ze kunnen samenwerken. Dit zijn de eerste stappen in de richting van een cliëntenforum. In onze werking stellen we participatie centraal. Participatie is de betrokkenheid van ouders tijdens alle fasen van de hulpverlening. Hierbij dient er een gelijkwaardige samenwerking te zijn tussen ouders en hulpverleners. Ons vertrekpunt hierbij is steeds de inbreng van de ouders. Graag willen we de ontmoeting en ondersteuning tussen ouders aanmoedigen, getuigenissen en aandachtspunten van ouders verzamelen en ouders bevragen om advies te kunnen geven aan diensten en beleidsmakers. Dit willen we in eerste instant door onze overkoepelende oudergroepen bereiken. Het centraal idee hierbij is dat ouders ervaringsdeskundigen zijn, en we willen graag deze deskundigheid gebruiken om zichzelf en andere ouders te helpende hulpverlening te verbeteren, meer participatie van ouders te bekomen en advies te geven naar diensten en beleid toe. Tijdens onze oudergroepen gaan we niet in op de individuele dossiers, maar willen we wel kijken waar er dingen fout lopen om zo de hulpverlening in het algemeen te verbeteren. We vetrekken dus steeds vanuit de ervaringen van de ouders, maar tegelijk komen we hiervan los door te kijken naar de achterliggende processen. Hulpverleners willen we aanmoedigen om ouders zoveel mogelijk te betrekken bij de hulpverlening, en hierbij willen we ook steeds vertrekken vanuit het standpunt van de ouders. Dit willen we bereiken door een aanbod naar diensten om advies omtrent alles dat te maken heeft met ouderparticipatie: bv het nalezen van een brochure voor ouders, het oprichten van oudergroep,... Daarnaast willen we hulpverleners ook de kans geven om ervaringen uit te wisselen en hen bewust 3

4 maken van het belang van ouderparticipatie door onze intervisiegroep werken met en onze dialoogdag waar we de rechtstreekse dialoog tussen ouders en hulpverleners willen aanmoedigen. Ook op beleidsniveau willen we graag het perspectief van ouders binnen brengen. Dit willen we realiseren door onze aanwezigheid op oa. de platfora van bijzondere jeugdbijstand van Leuven en Brussel Halle-Vilvoorde, de samenkomsten van de cliëntvertegenwoordigers, het Intersectoraal Regionaal Overleg Jeugdhulp, ad hoc remediëring, crisishulp, (dit doen we in tandem-formule: een ervaringsdeskundige-ouder, samen met een medewerker van onze werking) 3.Thema s van de Dialoogdag 2015 Tijdens de dialoogdag is er een rechtstreekse dialoog tussen ouders en hulpverleners/medewerkers binnen de jeugdhulpverlening. De onderwerpen van de verschillende tafels werd gekozen en voorbereid door onze ouders in de overkoepelende oudergroepen. Volgende thema s kwamen dit jaar aan bod: Hulpverlening bij gescheiden ouders Laagdrempelige hulpverlening Participatie Het belang van het kind Pleegzorg Wat is een goede hulpverlener Tevredenheidsmeting 3.1. Hulpverlening bij gescheiden ouders Vandaag de dag komt het steeds vaker voor dat ouders apart wonen. Uit elkaar gaan als partners, maar toch samen ouder blijven: het is geen evidente opdracht, maar wel belangrijk voor het kind. Scheiden doet lijden, voor iedereen: het kind moet steeds een ouder missen, de ouder is wel blij als zijn kind komt, maar verscheurd als het kind weer weg moet. Een ouder getuigt: Toen mijn jongens acht en tien waren, hadden mijn ex en ik de knoop doorgehakt: we zouden scheiden. De vele ruzies elke dag opnieuw waren ook voor de kinderen te zwaar. In het begin ging alles vlot. Toen mijn ex een nieuwe vriendin vond, ging alles weer bergaf: hij wou een andere verblijfsregeling en veranderde van een meelevende man in een haatdragend iemand die altijd dwars wou liggen. Door nog andere tegenslagen, zocht ik hulp. Uiteindelijk werden de kinderen geplaatst. Ook hier botste de begeleiding steeds weer op de tegenwerking van mijn ex, waardoor de kinderen in mijn ogen niet altijd de juiste hulp ontvingen die ze nodig hadden. Soms denkt een ouder dat zijn kind partij trekt voor de andere ouder. Soms kiest het kind ook degelijk partij voor de andere ouder. Ouderverstoting is dan ook een fenomeen dat steeds vaker voor komt. Bij ouderverstoting tracht de ene ouder, al dan niet bewust, het kind zo te beïnvloeden dat de band met de andere ouder verbroken wordt. De schade die het aanricht bij het kind, maar ook bij de andere ouder, is dramatisch te noemen. Een ouder getuigt: 4

5 Ik ben gescheiden toen mijn zoon zes was. Er was co-ouderschap en dat viel goed mee. Alé, in het begin toch. Na een aantal jaren begon mijn zoon tegen te pruttelen als hij naar mij kwam. Ik hoorde al wel eens dat ik zwart gemaakt werd door de grootouders aan mijn ex haar kant, maar zag er op die moment geen kwaad in. Op een gegeven moment wou hij gewoon niet meer mee. Ik heb hemel en aarde verzet om mijn zoon te kunnen zien, maar dat was allemaal zinloos... We zijn ondertussen jaren verder, en ik heb hem wel een paar keer gezien in een bezoekruimte, maar hij weigert een woord tegen me te zeggen. Daar zit je dan, te praten tegen je eigen zoon, die niets terug zegt... Echtscheidingen zijn niet makkelijk, en worden alleen nog maar ingewikkelder als er hulpverleners bij betrokken zijn. Hulpverlening en scheiding: het is een onderwerp dat erg veel aspecten heeft en waar onze ouders graag even bij stilstaan vandaag. Ervaringen van de gesprekstafels: Echtscheidingen zijn vaak erg complexe en emotionele aangelegenheden waar er geen pasklare antwoorden bestaan. De hulpverlening zal dus ook steeds à la carte dienen te werken. Hulpverleners nemen een belangrijke rol in: er wordt van hen verwacht dat zij bemiddelend en vertalend kunnen werken tussen beide ouders, en dat zij het belang van beide ouders meenemen. En ander voorstel dat naar boven kwam, was het werken met een afzonderlijke begeleider voor beide ouders, zodat ieders positie optimaal uitgedragen kan worden. Het is wel steeds belangrijk dat kinderen zien dat beide ouders opgevolgd worden. Loslaten is in de ravijn vallen: ouders en hulpverleners moeten een brug maken! Hulpverleners en familie kunnen stenen aanbrengen: 5

6 Samen werken is dus de boodschap. Aandacht voor de hele context, ook al is dit in het geval van een echtscheiding juist vaak erg moeilijk. Soms is er teveel aandacht voor het kind i.p.v. op de context en de relaties waardoor een bestaand conflict versterkt wordt. Je kan de verantwoordelijkheid niet zomaar bij het kind leggen: een kind laten kiezen tussen zijn ouders is hartverscheurend! Zeker bij vechtscheidingen worden ze meegezogen door een van de ouders en verstoten ze de andere ouder. Wat in het belang van beide ouders is, is ook in het belang van het kind! Hulpverleners hebben steeds het akkoord nodig van beide ouders; maar soms wil een van beide partijen niet meewerken. In zulke gevallen is geen hulpverlening mogelijk. Soms blijven kinderen hierdoor in de kou staan. Wat zijn de mogelijkheden in dergelijke gevallen? Vb Jeugdrechter beslissing laten nemen of toch een beslissingsmandaat bij hulpverlener leggen? Het is belangrijk dat hulpverleners erkenning geven aan de rol die ouders hebben en de moeite die ze doen. Ze dienen niet alleen te kijken naar dingen die fout lopen, maar juist aandacht te besteden aan wat nog goed loopt en dat te benadrukken. Het werken vanuit het positieve en de krachten! Er dient dan ook aandacht en tijd te zijn voor samenwerking en vertrouwen tussen ouders en hulpverleners. Belangrijk hierbij is dat ouders de hulpverlener als authentiek ervaren. Ouders vinden het ook belangrijk dat de hulpverlener vertrouwd is met het juridisch kader rond scheidingen en dit ook effectief hanteert. Wat bv. bij het niet naleven van bezoekregels? Ouders vragen het gebruik van eenvoudige en duidelijke taal. Zeker indien er juridische termen gehanteerd worden, is het vaak moeilijk begrijpbaar voor zowel ouders als hulpverleners. Ouders vragen ook aandacht voor de werkingsgebieden van de hulpverlening: bij echtscheidingen wonen ouders vaak in een ander werkingsgebied zodat er verschillende diensten betrokken zijn vanuit verschillende regio s. Dit is niet altijd even logisch en kan vertragend werken aangezien de ene dienst doorverwijst naar de andere, die op zijn beurt weer het zelfde doet. Ouders en hulpverleners zijn vragende partij naar duurzame en continue hulpverlening: om dit te kunnen realiseren zijn voldoende financiële middelen nodig! Het is ook belangrijk om de financiële gevolgen van hulpverlening in een echtscheidingssituatie in te schatten: eenoudergezinnen dragen immers huur, leefkosten, Indien er dan ook nog therapiekosten bijkomen, is dit vaak erg moeilijk draagbaar voor het gezin. 6

7 3.2.Laagdrempelige hulpverlening Vaak zijn zaken reeds uit de hand gelopen voordat ouders in de hulpverlening terecht komen. Indien ouders reeds bij kleine problemen ergens terecht zouden kunnen, kan ingrijpende hulpverlening voorkomen worden. De brede instap zou hier in principe een antwoord op zijn; het gaat om laagdrempelige hulpverlening; m.a.w. om hulp die makkelijk bereikbaar zou dienen te zijn voor ouders. Toch merken we dat zelfs deze laagdrempelige hulpverlening voor ouders nog te ver weg is en dat zij nog veel obstakels ervaren om bv naar een CLB, CAW of centrum geestelijke gezondheidszorg te stappen. Deze drempels kunnen van allerlei aard zijn: vaak zijn deze diensten alleen bereikbaar tijdens de kantooruren en niet in schoolvakanties, maar soms ervaren ouders een wantrouwen in de diensten die hen zouden kunnen helpen. Het inschakelen van een steunfiguur, ervaringsdeskundige zou een mogelijke piste zijn voor ouders. Iemand die hen bijstaat, ondersteunt, ervaring heeft, iemand die samen met hen de stap zet. Naast het verlagen van drempels om de stap te zetten naar hulpverlening, zijn er ook de drempels om hulpverlening toe te laten in je leven. Niets is nog privé: alles wat binnen je gezin gebeurt is gedeeld met de hulpverlener en het team. Je kan dit bekijken als laagdrempelig want de hulpverlening komt bij je thuis; maar tegelijk is het wel heel dichtbij en lijkt het soms of je alle controle op je eigen leven verliest. Een ouder getuigt: Wanneer je thuisbegeleiding krijgt, vraagt men niet enkel toegang tot je persoonlijk leven, maar ook tot je eigen huis. De hulp komt tot in jouw zetel. Op dat moment voelt niets nog als privé. Wanneer de hulpverlener ook nog begint over de orde in je huis komt men wel heel dichtbij. Hulpverleners begrijpen ook vaak niet dat je soms nood hebt om even tot jezelf te komen. Dat je even het recht hebt om te zeggen deze week komt er geen hulpverlener in mijn huis. Deze week ben ik baas en heb ik voor even alleen vat op mijn leven. Ondanks alle inspanningen om drempelverlagend te werken, hebben ouders nog vaak het gevoel om op allerlei drempels te stoten. Ervaringen vanuit de gesprekstafels: Ouders vinden het best moeilijk om hun weg te zoeken naar hulp. Het erkennen dat je hulp nodig hebt, is niet altijd makkelijk. Het effectief vragen van hulp is dat evenmin! Eens de beslissing genomen om hulp te zoeken, is het vinden van hulp ook geen evidente zaak: waar kan je terecht voor welke hulp? Veel diensten zijn niet gekend bij ouders/hulpverleners. Ouders zijn zeker vragende partij naar een duidelijk en eenvoudig overzicht van het hulpverleningslandschap. Ouders zetten in eerste plaats de stap naar hulp waarmee ze vertrouwd zijn en waarmee ze goede ervaringen hebben. 7

8 Belangrijk om een onderscheid te maken tussen luisteren en horen: luisteren wil zeggen dat je met interesse het verhaal van de andere behoord en mee gaat met hen op weg. Elke ouder heeft andere vragen, alleen door goed te luisteren kan je deze vragen opnemen en de ouders dus ook efficiënt helpen. Andere aspecten die regelmatig terug kwamen waren: SAMEN, DIALOOG, TRANSPARANTIE, authenticiteit hulpverlener. Miscommunicatie leidt tot interpretaties! De huisarts blijkt toch een persoon die vaak ingeschakeld wordt: ouders durven de stap naar hun huisarts te zetten bij problemen. Toch blijkt dat deze mensen er niet echt voor betaald worden en het hangt dus af van de goodwill van deze mensen. Ouders hebben vaak angst om de stap naar hulp te zetten omdat ze bang zijn van de mogelijke gevolgen: vaak is de impact van de hulp die verleend wordt, groter dan ouders dachten en hebben ze spijt dat ze de stap hebben gezet naar die hulp. Voorbeeld van een ouder die graag wat ondersteuning kreeg tijdens drukke avondmomenten. Haar kind werd geplaatst in een instelling, in de plaats van in een dagcentrum en dit leidde tot een breuk tussen de ouder en het kind. Je weg vinden naar de juiste hulp verloopt niet altijd even vlot, om verschillende redenen: Je moet weten welke diensten er bestaan en wat ze juist aanbieden Wachtlijsten Administratie die er komt bij kijken Bereidheid cliënt: hulp vragen is niet makkelijk Openingsuren: vaak zijn openingsuren beperkt en zijn diensten gesloten s avonds of tijdens schoolvakanties Financiële aspect Bereikbaarheid: vaak zijn diensten gelokaliseerd in de centra. Dorpen hebben meestal geen hulpverleningsaanbod en dat kan een drempel zijn. Voorwaarden die vervuld dienen te zijn (vb bij gescheiden ouders, dienen beide ouders in te stemmen met hulp) Thuisbegeleiding: het is niet altijd evident om zomaar vreemden in je huis toe te laten. Belangrijk is dat er een klik is tussen de cliënt en de hulpverlener, dat je naast elkaar kan zitten (en niet tegenover elkaar), dat er niet teveel hulpverleners betrokken zijn, Ouders hebben het gevoel dat het soms teveel is: je moet dit, je moet dat Dit geeft stress. Niets moet! Een houding van samen kijken en dingen doen is veel aangenamer. Het inschakelen van ervaringsdeskundigen in CLB s en andere diensten lijkt voor ouders een zinvolle investering. Het maakt de drempel lager om de stap naar het CLB te zetten. Wat voor ouders ook kan helpen, is het hebben van een vertrouwenspersoon, maar dit blijkt vooral voor hulpverleners niet altijd makkelijk. Er kwam ook het voorstel van een ouderstelefoon, net zoals je een jongeren telefoon hebt, zou er ook een dienst kunnen zijn waar je terecht kan met al je vragen rond opvoeden en ouderschap. Het 8

9 bestaan van tele-onthaal werd hierbij ook vernoemd: zij helpen met eender welke vraag, geven advies, luisteren, verwijzen door, Het centraliseren van diensten kan ook een antwoord bieden op de vraag van ouders: een gezondheidscentrum waar allerlei hulpverleners gecentraliseerd zijn Participatie binnen hulpverlening Ouders staan op de eerste rij als het gaat om de zorg van hun kind, ze willen niets liever dan betrokken zijn bij de opvoeding van hun kroost. Een ouder getuigt: Mijn dochter was veertien toen ze het moeilijk met zichzelf kreeg. Ze deed haar verhaal bij de klastitularis, en die nam contact op met de CLB-medewerker. Blijkbaar zijn er dan gesprekken geweest tussen mijn dochter en die CLB-medewerker. Ik wist van niets, tot ik via een vriendin te weten kwam wat er gaande was. Ik nam contact op met het CLB, en wou meer informatie over wat er nu juist aan de hand was, maar blijkbaar mocht men mij niets vertellen, ook al was ik haar moeder en had ik het beste met mijn eigen dochter voor. Ouder ben en blijf je de rest van je leven, ook in de periodes dat het even wat moeilijk gaat. Juist in die periodes is het belangrijk dat ouders weten en het gevoel hebben dat ze nog altijd ouder zijn en ook beslissingen voor hun kind kunnen nemen, ook al verblijft dat kind misschien even niet bij hen. Hulp toelaten in je gezinsleven is een heel ingrijpend gebeuren, maar als je als ouder weet dat naar je geluisterd wordt en je niet zomaar opzij geschoven wordt als ouder, is dat een hele geruststelling. Een ouder getuigt: Door allerlei dingen die fout liepen, werd mijn dochter geplaatst toen ze twaalf was. Het was enorm moeilijk om haar in handen van vreemden achter te laten. Het zijn mensen die je van haar of pluim kent, en toch moet je daar je meest waardevolle bezit achterlaten. Ik had het gevoel gefaald te hebben als ouder, en dat is erg moeilijk. In de eerste voorziening waar ze inzat, had ik als ouder niets te zeggen. Alles werd gewoon beslist zonder mij te horen. Na een jaar verhuisde ze naar een andere voorziening, en dat was een hele verandering: ik mocht mee gaan winkelen, haar kleren mee kopen, ik mocht mee haar slaapuur bepalen en nog een hele hoop andere dingen. Er werd naar mij geluisterd en ik kreeg opnieuw het gevoel ouder te zijn. Gelukkig wordt er steeds meer uitgegaan van het standpunt dat ouders de opvoedingsexpert zijn als het om hun kind gaat en worden ze meer en meer betrokken bij het hulpverleningsproces. Het decreet voorziet ook uitdrukkelijk participatie van ouders. Maar wat is ouderparticipatie nu eigenlijk? Ouderparticipatie is de betrokkenheid van ouders tijdens alle fasen van de hulpverlening. Hierbij is er sprake van een gelijkwaardige samenwerking tussen ouders en hulpverleners. 9

10 Aan de tafel willen we even de hoofden samen steken om te kijken hoe ouders reeds betrokken worden bij de hulp die ze ontvangen: waar loopt het goed, waar kan het beter? Ervaringen van aan de gesprekstafel: Om te kunnen samenwerken, moeten we luisteren naar elkaar! Bespreek dingen samen met ouders: veel samen overleggen om tot overeenkomst te komen! Ouders hebben soms het gevoel dat de hulpverlener een verborgen agenda heeft: hij overlegt met zijn team, met de jeugdrechter, consulent,... Ouder hebben echter vaak geen zicht op wat er daar gezegd wordt. Het is belangrijk transparant te zijn en alles door te nemen in open communicatie. Ouders dienen ouders te blijven! Het is ook belangrijk dat de band tussen het kind, de ouders en broers en zussen niet verbroken wordt. Ouders hebben het moeilijk met steeds veranderende teams. De vele wissels maken het moeilijk om een band met de hulpverlener te ontwikkelen. Het is belangrijk dat hulpverleners luisteren naar ouders en vervolgens ook deze informatie op dezelfde manier in het verslag komt (en niet een interpretatie van de hulpverlener). De verslagen zijn immers belangrijk en zijn vaak beslissend in ingrijpende beslissingen. Ouders vinden het belangrijk dat de kindbegeleider en contextbegeleider nauw samenwerken! Indien er geen of nauwelijks contact is tussen beiden, dan komen ouders weinig te weten over hun kind. Een hulpverlener is maar tijdelijk in het leven van een kind, de ouder blijft voor altijd betrokken. Zoals er gezegd werd door een ouder: een kind is het levenswerk van ouders, voor een hulpverlener is het gewoon hun job! Daarom is het ook belangrijk dat de rol van de ouder steeds op de bovenste plank ligt! Het is belangrijk rekening te houden met wat het kind thuis mag van de ouders: kinderen die meer mogen in de voorziening, willen soms niet meer naar huis omdat ze daar minder mogen. Inspraak in de regels die gehanteerd worden in de leefgroep verhoogd de participatie van ouders. Er kan hierbij onderscheid gemaakt worden tussen een aantal vaste regels (het is bv niet mogelijk dat een kind na drie uur s nachts nog uitgaat) en flexibele regels waar ouders wel inspraak in kunnen hebben (vb slaapuur). Ouders vragen medebeslissingsrecht in kleine en grote zaken aangaande hun kind. Langs de andere kant, gaf een ouder aan dat ze eigenlijk blij is dat de leefgroep de regels vastlegt aangezien zij het ook overnemen op die moment. Ouders vinden het belangrijk dat hulpverleners makkelijke en begrijpbare taal gebruiken. Ouders vragen om niet gestigmatiseerd te worden: je krijgt al gauw een plakker van marginaal, moeilijk,... 10

11 De houding van beide partijen doet veel: het is belangrijk dat zowel ouder als hulpverlener zich openstellen, vrij kunnen praten met elkaar en zich nederig opstellen: we gaan samen zoeken, we proberen en weten het ook niet altijd. Het tewerkstellen van ervaringsdeskundigen komt regelmatig terug. Ouders vinden dit positief aangezien zij het perspectief van de ouders mee kunnen binnenbrengen in de hulpverlening. Jammer genoeg kunnen of willen niet alle organisaties zulke ervaringsdeskundigen in dienst nemen. In het JAC is er reeds ervaring met het werken van ervaringsdeskundigen en dit loopt goed. Participatie van ouders komt meer en meer op de voorgrond, maar het is een proces dat tijd nodig heeft! Er zijn ook grote verschillen tussen organisaties en hulpverleners. Een betere samenwerking tussen de verschillende sectoren zou ook de inspraak van ouders verhogen. Ouders merken nog vaak dat het spaak loopt bij uitwisseling van informatie tussen vb VAPH (gehandicaptensector) en bijzondere jeugdbijstand. Een ouder geeft aan dat ze reeds veel veranderd heeft gezien sinds de start van de hulpverlening. Ze voelt zich terug ouder. Nu wordt haar toestemming en mening gevraagd, de hulpverleners luisteren ook echt naar haar en er is meer contact. Een ouder stelt dat, indien een organisatie participatie hoog instelt, ze conflicten tussen ouder en kind vermijden. De verticale relatie tussen ouder en kind wordt op deze manier bewaard. Zo kan er respect voor ouder blijven, en kan een breuk voorkomen worden. Het is niet altijd makkelijk om aan de juiste informatie te raken omtrent participatie, je rechten als ouder,... Het voorstel kwam om een aanspreekpunt op te richten waar ouders terecht kunnen met hun vragen rond hulpverlening. Voor ouders is het niet zo'n probleem dat er grenzen zijn aan wat mogelijk is. Wel vinden ze het belangrijk dat ze betrokken worden. Preventief werken zou optimaal zijn. Thuis begeleiding krijgen, of een huis waarin je begeleid kan wonen, samen met je kinderen is ideaal! Participatie in pleeggezin is moeilijk: hoe kunnen ouders op structurele basis betrokken worden bij de opvoeding van hun kind? Er werden particpatieraden opgericht om advies van ouders te kunnen inwinnen. Zouden ouders toch niet in het pleeggezin komen om hun kind te verzorgen? Ouders ouder laten zijn en als hulpverlener hen daarbij ondersteunen, zelfs al zijn de kinderen geplaatst Het belang van het kind Vaak schermt men met het belang van het kind. Maar wat is dat het belang van het kind? Wie beslist er, wat het belang van het kind is? Beslist de ouder? Beslist de hulpverlening? Beslist de jeugdrechter? Beslist het kind? 11

12 Een ouder getuigt: De kindjes komen altijd 9 dagen bij ons en 5 dagen bij hun papa. De papa is agressief en vaak onder invloed van drugs en drank. Op een dag komt hij de kindjes afhalen, hij dient buiten te blijven staan, maar toch glipt hij binnen en begint te roepen, gooit het jongste kindje op de grond en wil ons slaan. Ik neem direct contact op met de betrokken voorziening, deze hoort dit allemaal en toch moeten we ze meegeven met hun papa na dit alles. Ongelofelijk, ook al staat hij bij ons aan de deur onder invloed van zowel drank als drugs. Zonder ook maar een gesprek daarover, worden beide kinderen opgenomen gedurende 6 weken,en gaan ze daarna naar een andere voorziening. De kindjes zijn juist 2 en 4 jaar, wenen zich kapot en veranderen van gedrag. Dagen van bezoek worden zomaar veranderd zonder dat er vooraf afgesproken wordt. De kinderen weten niet meer wat en hoe, het oudste veranderd voor de 3de keer van school en het jongste zit al al die maanden binnen in de voorziening. Is dit handelen in het belang van de kinderen? Wij hebben ze niks misdaan en toch moeten ze weg van ons? Het belang van het kind is opgenomen in het VN-Kinderrechtencomité. Zij hebben ook getracht een definitie van te geven van het belang van het kind. Maar dit blijkt niet evident om een eenduidige definitie te geven. Het belang van het kind is een dynamisch concept dat in uiteenlopende en voortdurend evoluerende kwesties speelt. Daarom geeft het Kinderrechtencomité een aantal richtlijnen aan staten om bij hun beslissingen de beoordeling en de bepaling van het belang van het kind te realiseren. Het vraagt staten alvorens beslissingen te nemen, een gegronde oefening te maken: Welke elementen zijn relevant bij het beoordelen en bepalen van het belang van het kind? Concretiseer deze en weeg de elementen tegenover elkaar af. Wel geeft het VN-Kinderrechtencomité enkele richtlijnen. Het recht op non-discriminatie. Het recht op leven. Overleven en ontwikkeling. Het recht om gehoord te worden. Ervaringen van aan de gesprekstafels: Is het belang van het kind het belangrijkst? Soms gaat dit immers ten koste van de belangen van ouders. Het belang van het kind is soms een dekmantel die misbruikt wordt door hulpverleners om ouders langs de zijkant te plaatsen. Het belang van het kind is immers een dooddoener: het stopt elke vorm van communicatie (tegenspreken insinueert immers het niet denken in het belang van het kind). Ouders en hulpverleners kijken vaak door een andere bril. Het zou helpen als we door de andere zijn ogen konden kijken naar de materie! Het is belangrijk naar ouders toe te duiden vanuit welk kader beslissingen genomen worden ( ~ informeren ouders) 12

13 3.5. Pleegzorg Pleegzorg is een specifieke vorm van hulpverlening: het kind wordt niet opgevangen in een organisatie, maar binnen een reeds functionerend gezin. Dit brengt weer andere bekommernissen met zich mee voor de ouders: wat heb ik nog te zeggen over mijn kind? Hoe benoemt het de pleegouders? Een ouder getuigt: Ik was vroeger zelf pleegkind. Ik heb mijn hele jeugd in een pleeggezin gezeten. Ik voelde dat mijn moeder het hier erg moeilijk mee had en ze kon dit niet echt aanvaarden. Ze beloofde me altijd dat ik terug naar huis zou mogen komen wonen en gaf kritiek op mijn pleegouders. Ik had het daarom erg moeilijk echt gelukkig te zijn in mijn pleeggezin, ik wist immers dat mijn mama hierrond verdriet had. Toen ik 15 was ben ik dan ook beginnen rebelleren tegen mijn pleegouders omdat ik terug naar mijn moeder wilde. Ik ben toen in een voorziening geplaatst geweest en verloor alle contact met mijn pleegouders, ik moest immers kiezen tussen mijn moeder en mijn pleegouders. Nu heb ik zelf een kind. Ook mijn kind verblijft in een pleeggezin. Ik herinner me nog alle tegenstrijdige gevoelens die ik zelf als kind had. Daarom let ik heel goed op dat ik mijn problemen met de pleegouders van mijn kind niet op hem overdraag. Ik zorg ervoor dat hij de pleegouders graag kan zien, en dat hij ook mij graag kan zien en ik vind het heel belangrijk goed samen te werken met de pleegouders in het belang van mijn kind. Ik weet immers zelf heel goed hoe het voelt. Aan tafel vijf zullen we het hebben over verschillende bekommernissen die bij ouders leven die ervaring hebben met pleegzorg. Hoe ervaren ouders de standaardmaatregel dat kinderen jonger dan zes in een pleeggezin terecht komen? Krijgen ouders voldoende inspraak bij de keuze van een pleeggezin? Hoe zit het met de ondersteuning van ouders? Hoe zit het met de verschillende soorten modules? Ervaringen van de gesprekstafels: Vaak voelen ouders zich niet gehoord. Hoe kan hier verandering in gebracht worden? Ouders vinden het belangrijk dat ze inspraak hebben in de keuze van het pleeggezin! Inspraak in de opvoeding is ook erg belangrijk! Naar alle verhalen luisteren en objectief trachten te zijn. Het is belangrijk dat het kind de kans krijgt zijn verhaal te doen, zonder dat de pleegouders erbij zijn. Samen met ouders en pleegouders proberen te komen tot afspraken rond bezoek ea. Zelfs indien de jeugdrechter of pleegzorg zelf de bezoeken wil uitbreiden, blijkt dit in de praktijk niet zo vlot te lopen. Ouders vinden het belangrijk dat ze ingelicht worden over hun rechten als ouder (vb om mee naar oudercontact te gaan). Pleegouders zouden beter gescreend dienen te worden (ook al begrijpen ouders dat dit niet altijd evident is, maar ze vinden het wel erg belangrijk). Bij vechtscheiding is het belangrijk dat kinderen op neutraal terrein terecht komen: dit is niet het geval als de kinderen geplaatst worden bij schoonouders. 13

14 Ook bij pleegzorg zou steeds dienen uitgegaan te worden van het feit dat het slechts om een tijdelijke situatie gaat en dat het einddoel terugkeer naar huis is indien mogelijk. Praten is belangrijk: pleegzorgdienst dient gesprek aan te gaan met ouders, pleegouders en de kinderen. Er is een evolutie binnen pleegzorg bezig, het ouders worden meer een meer betrokken en krijgen terug meer erkeninning in hun rol als ouder. Zo werd er een kanaal opgericht waar ouders met hun klachten terecht kunnen. Er worden participatieraden opgericht. Onlangs was er een project waarbij de communicatie tussen ouder en pleeggezin centraal stond. Ouders namen hieraan deel en zagen toch een vooruitgang Tevredenheidsmetingen Een ouder getuigt: Bij een tevredenheidsmeting stel ik me de vraag: wie kan deze het best invullen? De hulpverlener gaat toch niet aangezien deze rechtstreeks in contact staat met zijn cliënt. Daardoor kan men geen eerlijke antwoorden geven. De beste oplossing zou een ervaringsdeskundige zijn, die op gelijke hoogte staat met de cliënt waardoor ze open en eerlijk met elkaar kunnen praten. Tevredenheidsmetingen zijn vaak een complexe aangelegenheid voor zowel cliënt als hulpverlener. Hoe zorg je ervoor dat cliënten ze invullen? En hoe krijg je zo een eerlijk en transparant mogelijk beeld? Het idee van onze ouders om ze te laten afnemen door ervaringsdeskundigen is dus zeker mogelijk. Cliënten kunnen echter reeds een stap eerder betrokken worden in dit proces. vanaf het opstellen van de vragen. Wat ga je vragen en hoe ga je dat formuleren in heldere en begrijpbare taal? Wie is er meer geplaatst dan de cliënt om hieraan mee te werken? Want de hulpverlening wil meten om haar kwaliteit te verbeteren en de cliënt wil kwalitatieve hulpverlening. Enkele ouders uit de oudergroep gaven reeds een aanzet tot een tevredenheidsmeting en kwamen met volgende vragen: Kreeg je bij de opstart van de hulpverlening alle verplichte info? Zoals de klachtenprocedure, het recht op informatie,? Kreeg je bij de opstart van de hulpverlening voldoende info over het proces? Wat verwachten ze van jou en wat mag jij verwachten van de hulpverlening? Zijn de doelstellingen waaraan gewerkt zal worden helder, transparant en haalbaar? Wat zou je ervan vinden om activiteiten te doen samen met je gezin en de hulpverlening? Hoe helder en transparant is de communicatie? Heb je inzage in je dossier? Bespreekt men eerst alles met jou? Heb je het gevoel correct behandeld te worden? Voel je begrepen? Voel je jezelf tevreden met de hulpverlening? Heb je voldoende inspraak? Kan je bijvoorbeeld in rechtstreekse communicatie gaan met de Jeugdrechter? 14

15 Is er voldoende aandacht zowel voor het kind als voor de ouders? (Bijv. YAR waar alle communicatie met het kind is en geen met de opvoedingsverantwoordelijke) Ervaringen van aan de gesprekstafels: De informatie doorstroming van hulpverlening naar ouders blijft een hekel punt. Ouders steeds meenemen in het proces zodat ze altijd zicht blijven houden op hun eigen hulpverleningsproces. Activiteiten van gezinnen samen met begeleiding, om een betere band en samenwerking te smeden (vertrouwen). De interactie tussen ouders en kinderen is essentieel in het begeleidingsproces, terwijl ouders vaak ervaren dat hulpverlening gaat om praten over Ouders hebben bij aanvang van hulpverlening niet altijd de nood om alle informatie te krijgen. Tegelijk is het wel van essentieel belang dat ouders weten welk hun rechten zijn. Relaties met hulpverleners kunnen anders zijn door menselijke verschillen. Dit kan zitten in aanpak, maar ook louter in beleving. Kunnen ouders wisselen van hulpverlener? Hoe weet je of jouw boodschap altijd duidelijk en helder gecommuniceerd wordt naar de jeugdrechter? Dit is een zorg van ouders. Een jeugdrechter beslist en heeft duidelijke en heldere informatie nodig om tot een juiste beslissing te komen. Een thema dat hier wat los van staat is dat van crisisopvang. Ouders geven aan dat de momenten waarop het misloopt, vaak die momenten zijn waarop hulpverlening niet bereikbaar is: s avonds en in de weekends. Wat met crisisopvang in het weekend? Een punt waar ouders 24u op 24u terecht kunnen en dit 7 op 7 dagen Wat is een goede hulpverlener? Ouders komen tijdens een moeilijke periode in contact met hulpverleners. Dit zijn mensen die ze meestal van haar noch pluim kennen, maar waar ze wel hun hele hebben en houden moeten mee delen. Ouders geven dan ook aan dat ze de hulpverlener en hun relatie met deze persoon erg belangrijk vinden. Geen wonder dat dit een onderwerp is dat leeft bij onze ouders. De houding van de hulpverlener heeft invloed op hoe ouders de hulp ervaren en heeft uiteindelijk dus ook effect op het al dan niet slagen van de hulpverlening. Een moeder getuigt: Het contact met mijn eerste begeleider verliep alles behalve vlot. Ik had met haar gewoon geen klik. Ik kon haar niet zeggen wat ik dacht en voelde, ik voelde me minderwaardig. Gelukkig werd ze na een tijdje vervangen door iemand anders, en dat lukt wel heel goed. Bij haar kan ik wel terecht met mijn twijfels en gevoelens. Ik heb een lange weg afgelegd, maar ik heb het gevoel dat alles nu weer terug in zijn plooi valt. Ik voel me opnieuw meer moeder. Ik kan de kinderen nu ook weer vaker zien, en dat is heerlijk. Het zou dan ook goed zijn moest je van hulpverleners kunnen veranderen indien het echt niet gaat. Reden genoeg om hier even bij stil te staan. Al is het natuurlijk niet de bedoeling om een kant en klaar profiel van een goede hulpverlener op te stellen, dat lukt immers niet. Wel willen we even stil 15

16 staan bij het feit dat wat we doen en zeggen effect heeft op de andere en dus ook op de hulpverlening. Even stilstaan bij, bewustwording van Ervaringen van de gesprekstafels: Wat vinden ouders belangrijke eigenschappen in een hulpverlener? Betrouwbaar: ouders dienen een vertrouwensband te kunnen opbouwen met de hulpverlener. Hiervoor is natuurlijk ook tijd nodig. Ouders geven aan dat ze het moeilijk vinden om te weten wie ze kunnen vertrouwen. De vele wissels maken het hen niet makkelijker. Volhardend, aanklampend, steeds moeite blijven doen. Luisteren naar alle betrokken partijen! Transparant, eerlijk en open werken: ouders weten graag waar het op staat, ook al is dit soms pijnlijk. Stiptheid. Consequent zijn: handelen naar wat je zegt. Kansen geven. Hierbij komt de vraag naar voor: hoeveel kansen geef je een ouder? Zolang dit in het belang van het kind is! Authenticiteit: echtheid. Houding van niet weten. Bereikbaar zijn: ouders vinden het belangrijk dat er iemand is die zij kunnen bereiken. $ Spreekt in begrijpbare taal, vermijden vakjargon. Neemt niet over, maar doet het samen. Gaat niet uit van een probleem, maar vertrekt vanuit krachten van ouders en kinderen. Hulpverleners zijn getraind in het zien van problemen, en niet in het zien van sterktes. Bekijkt de dingen ook door de ogen van ouders. Respect voor elkaar. Ouders en hulpverleners zijn elkaars gelijkwaardige! We werkten met een aantal stellingen: 16

17 1.Een goede hulpverlener is iemand die altijd voor de ouders klaarstaat Ouders vinden het belangrijk dat ze weten dat ze bij iemand terecht kunnen. Ouders begrijpen ook dat een hulpverlener niet 24/7 kan klaarstaan, maar ze vinden het wel belangrijk dat ze weten bij wie ze dan wel terecht kunnen indien hun persoonlijke begeleider niet beschikbaar is. 2.Een goede hulpverlener behoudt best een bepaalde afstand tussen zichzelf en de ouders. Dit is erg afhankelijk van ouder tot ouder, afhankelijk van relatie met hulpverlener, De meeste ouders geven wel aan dat ze het belangrijk vinden dat een hulpverlener ook kan laten zien dat hij maar een mens is en soms ook fouten maakt. 3.Een hulpverlener mag soms al eens liegen of de ouders naar de mond te praten om hun relatie niet in gevaar te brengen. Ouders houden er niet van dat ze naar de mond gepraat worden! Ze willen eerlijke en juiste informatie, ook al kan deze op die moment pijnlijk overkomen. 4.Als een ouder op een bepaald moment iets niet wil zeggen, dient de hulpverlener aan te dringen om dit toch te vertellen. Soms hebben ouders tijd nodig om met hun verhaal te komen. Aandringen kan dan als negatief ervaren worden. Ouders vragen tijd, begrip en vertrouwen om hun verhaal te kunnen brengen. 5.Een hulpverlener heeft een beter inzicht in problemen en dient soms dus beslissingen te nemen die ingaan tegen de wil van de ouders. Ouders geven aan dat ze soms door hun problemen de bomen niet meer door het bos kunnen zien. Dan kan het nuttig zijn dat anderen hen begeleiden om weer een klare kijk op dingen te krijgen zodat ze zelf in staat zijn een evenwichtige beslissing te nemen. Dialoog is hierbij dus een belangrijke factor. Indien een hulpverlener toch een beslissing dient te nemen die tegenstrijdig is met de wens van de ouders, vinden ouders dat ze dit wel open dienen te doen en met een verantwoording. 6.Een hulpverlener moet kunnen omgaan met kritiek die ouders geven, ouders hebben immers het recht om hun mening te geven. Ouders vinden het belangrijk dat ze hun mening kunnen zeggen. Sommige ouders hebben schrik, dat als ze iets zeggen, dat hun kinderen of zij zelf hierop afgerekend worden. Toch kan het voor zowel de ouder als hulpverlener zinvol zijn om naar elkaars mening te luisteren, ook al kan dit soms kwetsend zijn. 7.Een hulpverlener hoeft geen begrip te tonen voor de situatie van de ouders om een goede hulpverlener te zijn. Ouders vinden erkenning van hun situatie erg belangrijk. Maar tegelijk geven ze ook aan dat dit wel oprecht dient te zijn. 8.Een goede hulpverlener heeft een up-to-date kennis van de regelgeving en wetgeving die te maken heeft met Jeugdzorg. Ouders vinden het ook belangrijk dat ze met hun vragen omtrent de jeugdhulpverlening bij hun begeleider terecht kunnen. Dit wil niet zeggen dat ze verwachten dat elke hulpverlener een 17

18 wandelende encyclopedie is, maar wel dat ze de moeite doen om hun vragen op te zoeken en te beantwoorden. 9.Het is noodzakelijk dat een hulpverlener ook al eens een gewone babbel kan doen met ouders, los van de problematiek. Ouders appreciëren als hun begeleider oprechte interesse in hen toont. Het laat hen ook zien dat hulpverleners zelf ook maar mensen zijn. 10.Een hulpverlener dient eerst zelf wat in het leven te hebben gestaan voordat hij echt begrijpt wat ouders meemaken. Ouders merken op dat ze het storend vinden als erg jonge mensen die pas van school komen hun de les komen spellen. Ouders hebben liever iemand die reeds wat levenservaring heeft. Langs de andere kant begrijpen ze ook wel dat iedereen ervaring dient op te doen. 11.Het is perfect mogelijk dat een hulpverlener alleen met de jongere werkt en de ouders afzijdig houdt indien de jongere dit wenst. Ouders vinden dat ze ouder blijven, ook al heeft de jongere aangegeven geen contact meer te willen met zijn ouders. Ouders willen graag geïnformeerd blijven over hun kind. Mogelijk is het een optie om een andere hulpverlener hierbij te betrekken. 4.Engagementsverklaring Tijdens de dialoogdag werd onze Engagementsverklaring voorgesteld. Deze engagementsverklaring is gericht op hulpverleners en medewerkers in de jeugdhulpverlening en vertrekt vanuit de erkenning van ouders in hun ouderrol en de vraag hen aan te spreken op hun verantwoordelijkheid als ouder. Ouders willen actief betrokken worden in het hulpverleningsproces van hun kind. Onze ouders vragen de erkenning van hun recht als ouder op: Hulp Bijstand Duidelijke en verstaanbare informatie Hulpverlening op hun maat Inspraak en participatie Respect voor hun gezinsleven Privacy Onze ouders vragen daarbij het engagement van hulpverleners en medewerkers in de jeugdhulpverlening om hen: Actief te beluisteren Begrijpbaar en volledig te informeren Te betrekken bij het hulpverleningsproces 18

19 Respectvol te behandelen en erkenning te geven aan hun ouderrol Op een eerlijke en transparante manier te benaderen 19

20 Ik, hulpverlener/medewerker in de jeugdhulpverlening, engageer mij om ouders zoveel mogelijk te betrekken bij de hulpverlening. Het is belangrijk dat ouders zoveel mogelijk ERKEND worden in hun OUDERROL en AANGESPROKEN worden op hun VERANTWOORDELIJKHEID als ouder. Door ouders ACTIEF te laten DEELNEMEN aan het hulpverleningsproces, worden ze partners en mede-eigenaars in het traject dat ze afleggen. Ik erken hierbij dat ouders recht hebben op: hulp bijstand duidelijke en begrijpbare informatie hulpverlening op hun maat inspraak en participatie respect voor hun gezinsleven privacy Ik engageer mij om ouders: actief te beluisteren begrijpbaar en volledig te informeren te betrekken bij het hulpverleningsproces respectvol te behandelen en erkenning te geven aan hun ouderrol op een eerlijke en transparante manier te benaderen Naam hulpverlener/medewerker: Handtekening: 20