Mir Ginn op Mecheln! Het recht in een veranderende samenleving

Transcriptie

1 Mir Ginn op Mecheln! Het recht in een veranderende samenleving Lesmap Basisonderwijs: vierde, vijfde en zesde leerjaar Waarom de tentoonstelling bezoeken met je klas? De tentoonstelling Mir ginn op Mecheln! Het recht in een veranderende samenleving. past in het stadsfestival OP.RECHT.MECHELEN. dat loopt vanaf september 2016 tot in het voorjaar van In het najaar van 2016 staat het festival volledig in het teken van de herdenking van de Grote Raad, die 400 jaar geleden haar intrek nam in het Hof van Savoye en waar tot op heden nog recht wordt gesproken. De Grote Raad der Nederlanden was vanaf de vijftiende eeuw de hoogste rechtbank in onze contreien. In het Luxemburgs zei men Mir ginn op Mechelen (Wij gaan naar Mechelen), wanneer men ten einde raad was en nergens geen oplossing meer vond bij de plaatselijke rechtbanken. De Grote Raad toen is een beetje vergelijkbaar met het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg. Onze samenleving is voortdurend in verandering. We hebben de neiging om te denken dat deze evolutie iets nieuws is van onze moderne tijd. We zien alleen maar wat er vandaag gebeurt en we vergeten het verleden. Nochtans kan het minstens zo interessant zijn om te kijken naar de geschiedenis. Zo kom je tegelijkertijd ook heel wat te weten over het heden én wie weet ook wel over onze toekomst. Het verleden leert ons dat al die verandering niets nieuws is. Verandering is van alle tijden. Dit gegeven zorgt voor een soort van hoop tussen al het slechte nieuws dat ons bereikt via de media. Hierbij wil de tentoonstelling Mir ginn op Mecheln! ons laten stilstaan. Samen met je leerlingen ontdek je hoe het recht de veranderingen in de maatschappij volgt en hoe het dit altijd al gedaan heeft. Mir ginn op Mecheln! begint haar reflectie bij de installatie van de Grote Raad in Mechelen in 1616 en doorloopt de geschiedenis tot de dag van vandaag. Een bezoek aan de Mir ginn op Mecheln! laat zien dat recht en rechtvaardigheid niet hetzelfde is. Leerlingen leren hoe rechtspraak in elkaar zit en hoe rechtvaardigheid vandaag wordt bepaald. Dit is geen duffe tentoonstelling over rechtsgeschiedenis, maar een beleving waarbij het abstracte begrip recht tot leven komt. Aan de hand van verschillende objecten ervaren de

2 leerlingen hoe recht werd ingevuld en tegelijkertijd vormen ze hierover een persoonlijke mening. De volgende eindtermen kunnen bij dit tentoonstellingsbezoek aan bod komen: Mens en maatschappij 1. Mens - Ik en de ander De leerlingen: 1.6.* tonen in een eenvoudige conflictsituatie in de omgang met leeftijdgenoten de bereidheid om te zoeken naar een geweldloze oplossing. 2. Maatschappij kunnen het belang illustreren van de fundamentele Rechten van de Mens en de Rechten van het Kind. Ze zien daarbij in dat de rechten en plichten complementair zijn. 3. Tijd 3.8. kunnen aan de hand van een voorbeeld illustreren dat een actuele toestand, die voor kinderen herkenbaar is, en die door de geschiedenis beïnvloed werd, vroeger anders was en in de loop der tijden evolueert. Muzische vorming 1. Muzische vorming Beeld De leerlingen kunnen: 1.3. beeldinformatie herkennen, begrijpen, interpreteren en er kritisch tegenover staan. Hoe deze lesmap te gebruiken In deze lesmap vind je inspiratie om te werken rond het thema van Mir ginn op Mecheln!. De lesmap biedt je een aantal inleidende en voorbereidende opdrachten die je met leerlingen uit het vierde, vijfde en zesde leerjaar kunt uitvoeren. Bij elke opdracht wordt er een tijdsindicatie gegeven, een lesdoel en één of twee begeleidende eindtermen. De tentoonstelling werd opgebouwd rond vijf verschillende deelthema s. Hieronder ziet u de thema s met daarbij tussen haakjes het belangrijkste object/ installatie dat hierrond te zien zal zijn. De thema s worden in de tentoonstelling verdeeld over verschillende zalen. Voor de lesmap namen we deze thema s als basis voor de opdrachten. 1. Zaal I: Recht als instrument om een politiek doel te bereiken (schilderij De Grote Raad) 2. Zaal II: Het instrument moet correct gebruikt worden (schilderijen van Hans Vredeman De Vries) 3. Zaal III: Wat primeert: de wetten van God of die van de mens? (Skeletten Boerenkrijg)

3 4. Zaal IV: Het strafrecht: van wraak tot vrijheidsstraf (guillotine) 5. Zaal V: Interview van Guido Wevers met Fred Stevens 6. Zaal VI (centrale ruimte): Naar een mondialisering van het recht: Utopie of realiteit? (Geluidsfragmenten + Lindeboom) De verschillende opdrachten zijn zo opgebouwd dat ze de volgorde van de verschillende deelthema s volgen. In de lesmap vind je een voorbereiding die je kan doorlopen voordat je de tentoonstelling bezoekt én een na-verwerking voor achteraf in de klas rond te werken. Thema s één, twee en vier komen aanbod in de voorbereiding. Thema vijf wordt gebruikt in de creatieve na-verwerking omdat dit gedeelte zich meer richt op de vraag wat de toekomst zal brengen. Thema drie (Zaal III), rond het breekpunt tussen het Ancien Regime en de hedendaagse tijd, komt het beste aan bod in de tentoonstelling zelf. Indien je de tentoonstelling bezoekt zonder gids doen wij een suggestie voor een begeleidende opdracht bij het bezoek aan deze zaal. Het is dus niet de bedoeling dat je deze opdracht voorafgaand aan het bezoek uitvoert, maar tijdens jouw bezoek samen met de klas. Waarom een voorbereiding? Wanneer je op voorhand al werkt rond het thema recht en rechtvaardigheid in de klas zijn jouw leerlingen beter voorbereid op een bezoek aan de tentoonstelling. Zo zullen ze sneller linken kunnen leggen tussen de verschillende deelthema s. Doordat ze reeds gewerkt hebben rond recht en rechtvaardigheid zijn ze ook meer gemotiveerd tijdens het bezoek, al dan niet met een interactieve gids. De idee dat onze maatschappij voortdurend in verandering is en dat recht hieruit volgt zal voor jouw leerlingen op voorhand dan al veel duidelijker zijn. Deze lesmap werkt vanuit het overkoepelende thema van Reinaert de Vos. Via het eeuwenoude Middeleeuwse verhaal van de dieren die op de hofdag bij koning leeuw komen klagen over de vele sluwe streken van de vos wordt recht, rechtvaardigheid en rechtspraak toegankelijk gemaakt. Aan de hand van de vossenstreken ontdekken de leerlingen hoe zij denken over recht en waar dit verschilt met hun gevoel voor rechtvaardigheid. Recht is immers niet hetzelfde als rechtvaardig. Er bestaan zeer veel verschillende versies van het verhaal van Reinaert, maar die niet allemaal even geschikt zijn voor jonge leerlingen. In deze lesmap verwijzen we en maken we gebruik van de volgende hertelling: D.L. Daalder, De historie van Reynaert de Vos. Met illustraties van W.J. Rozendaal. Van Goor Zonen, Den Haag 1963 (derde druk) Te downloaden via: (Enkel te gebruiken voor educatieve doeleinden in de klas.)

4 Werk je liever met videobeelden? Dan raden we je de volgende bewerking aan van Steinerschool Antwerpen via hun You tube kanaal:

5 Voorbereiding in de klas: de opdrachten De dieren aan het hof Inleidende opdracht zonder voorkennis, Muzisch beeldend Duur: 1 à 1,5 lesuur Materiaal: potloden, (stevig) papier, schaar, stok of oud potlood, nietjesmachine, eventueel materiaal om in te kleuren naar keuze. Lesdoel: De leerlingen kunnen in groep karaktereigenschappen toeschrijven aan dieren op basis van gekende vooroordelen, spreekwoorden en gezegden. Vb: de leeuw is de koning van de dieren, een ezel is koppig, enz... Eindterm: 3. Sociale vaardigheden - domein samenwerking o 3. De leerlingen kunnen samenwerken met anderen, zonder onderscheid van sociale achtergrond, geslacht of etnische origine. Opdracht: Om het verhaal van de vos Reinaert te introduceren vertrekken we voor deze opdracht vanuit de gekende vooroordelen over de dieren in de dierenwereld. De leerlingen gaan in negen verschillende groepjes brainstormen over de mogelijke karaktereigenschappen van het hen toegewezen dier. Dit zijn de eerste negen dieren die voorkomen in het verhaal van de vos Reinaert. De leerlingen dienen nog geen voorkennis te hebben over deze dieren en/of het verloop van het verhaal. Na de brainstorm in groep maakt elke leerling individueel een masker van zijn/haar dier. Het masker zal later tijdens andere opdrachten gebruikt worden. De opdracht wordt afgerond met een voorstel ronde van elke groep van hun dier. Ze vertellen daarbij minstens drie karaktereigenschappen. De negen dieren zijn: Vos (Reynaert of Reinaert, Rein(tje)) Leeuw (Koning Nobel) wolf (Isegrim) Beer (Bruun of Bruin(tje)) Kat (Tibeert) Das (Grimbeert) Haas (Cuwaert) Hond (Courtois) Haan (Canteclaer)

6 Stap 1: De groepen krijgen hun dier toegewezen. De leerlingen krijgen de opdracht om een woordspin te maken van karaktereigenschappen waarvan zij denken dat hun dier deze heeft. Eventueel kan je dit klassikaal oefenen met het schaap als voorbeelddier. Een schaap is: Mak Lief Slaperig Niet dapper Knuffelbaar... Stap 2: Nadat de leerlingen tevreden zijn over hun woordspin kunnen ze overgaan naar de volgende stap: het maken van een masker in de vorm van hun dier. Hiervoor kunnen ze op zoek gaan naar beeldmateriaal dat hen kan inspireren tijdens het tekenen. Dit kunnen ze zelf opzoeken of je kan hen dit als leerkracht aanbieden. Bij het maken van het masker moeten ze er vooral op letten dat het geheel groot genoeg is om voor hun gezicht te passen. De ogen van het dier kan je met een scherp mesje uitsnijden. Kleef aan de achterzijde het stokje of het oude potlood. Zo kunnen de leerlingen het masker voor hun gezicht houden. Stap 3: Elke groep stelt hun dier voor aan de rest van de klas. Ze doen dit door minstens drie karaktereigenschappen te selecteren waarover ze het allemaal eens zijn. Het verhaal van Reinaert Kennismaking met het verhaal, Muzisch drama Duur: 1,5 lesuur Materiaal: Tekst de Historie van Reinaert de vos, zelfgemaakte maskers, Hoofdstuk 1, pg 7 t.e.m. 11 (eerste alinea) of het eerste fragment van de video van de Steinerschool Antwerpen t.e.m. 7 min.30. Lesdoel: De leerlingen kunnen hun eigen idee over rechtspraak voorstellen in een dramaspel. Eindterm: 3. Muzische vorming - Drama o 3.5 ervaringen, gevoelens, ideeën, fantasieën uiten in spel. Opdracht:

7 Via deze opdracht maken de leerlingen kennis met de leidraad van het verhaal over de vos Reinaert. Op de hofdag komen verschillende dieren klagen bij Koning Nobel over de vos. Ze zijn boos en willen rechtvaardigheid. De hofdag wordt georganiseerd om de orde en vrede in het rijk te verstevigen. Stap 1: Lees of bekijk samen het fragment uit het verhaal. Als leerkracht kan je achteraf nog even samenvatten wat er gebeurde in het verhaal. laat de leerlingen gerust mee aanvullen. Wellicht zullen de meeste leerlingen opmerken dat dezelfde dieren als uit de eerste opdracht voorkomen in dit verhaal. Gedragen de dieren zich zoals zij dit gedacht hadden of niet? Stap 2: Verdeel de leerlingen in negen groepen. Dit zodat in elke groep elk dier uit de eerste opdracht vertegenwoordigd is. Introduceer het begrip recht en rechtspraak. Als het goed is, is dit reeds in stap 1 al aanbod gekomen. Vraag aan elke groep om het vervolg van het verhaal in het kort te bedenken. Wat moet er volgens hen met Reinaert gebeuren? Stap 3: Elke groep brengt zijn verhaal vooraan in de klas. De leerlingen verkleden zich voor hun rol met het masker dat ze eerder hebben gemaakt. Leg hierbij de nadruk op timing. Het dramaspel mag niet langer dan 3 minuten duren. Stap 4: Wat voor soort oplossingen hebben de leerlingen bedacht? Hoe zou dit er in het echte leven aan toe gaan? Wat gebeurt er als er iemand wordt beschuldigd van een misdaad? Vandaag hebben we een rechtbank en rechters die hierover moeten beslissen. Dit doet je leerlingen vast aan koning Nobel denken. De rechters gebruiken hiervoor een wetboek. De wetten in dit boek zijn geschreven om mensen goed te kunnen laten samenleven. In de tijd dat het verhaal van Reinaert werd geschreven (in de Middeleeuwen) mocht de koning bij het juiste bewijs direct besluiten om wraak te nemen op de veroordeelde. En dat zonder een proces. Wat vinden de leerlingen hiervan. Gelden er voor iedereen dezelfde wetten of is er een uitzondering voor de koning? Wat moet er/mag niet met Reinaert gebeuren? Stellingenspel, individuele oefening Duur: 10 minuten stellingenspel, 10 minuten reflectie Materiaal: Stellingen en afbeeldingen (bijlage 1)

8 Lesdoel: de leerlingen kunnen hun eigen mening uiten over correct gebruik van recht als een instrument. Eindterm: 1. Sociale vaardigheden - domein relatiewijzen o 1.6 De leerlingen kunnen kritisch zijn en een eigen mening formuleren Opdracht: Met dit stellingenspel leren de leerlingen wat hun eigen ideeën zijn over recht en rechtvaardigheid aan de hand van het verhaal van Reinaert de vos. Via verschillende stellingen moeten ze aangeven of ze het hiermee eens of oneens zijn. Er is geen middenweg. Dit sluit aan bij het tweede deelthema: recht als instrument moet correct gebruikt worden. Stap 1: Leg de bedoeling van de opdracht uit aan de leerlingen. Ze krijgen spreekwoorden en stellingen te horen en afbeeldingen te zien. Ze moeten telkens kiezen of ze dit rechtvaardig vinden of niet. WEL is aan de ene kant van het klaslokaal (of de ruimte waar je de opdracht laat doorgaan), NIET aan de andere kant. leg zeker uit dat er geen foute of juist antwoorden zijn. Het gaat om de eigen mening van de leerling. Iemand anders uit de klas kan een andere mening hebben. Stap 2: Had iedereen altijd dezelfde mening? Wat waren de verschillen? Hoe komt dit? Pik als leerkracht er één stelling of beeld uit waar de meningen het meest verdeeld waren. laat de leerlingen vertellen waarom ze juist dat standpunt hadden ingenomen. Stap 3 Eindigen met fragment over de veroordeling van Reinaert. Video vanaf 15:20 tot 18:50. Tekst van pg 47 tot 49. Het vonnis luid: De vos moet hangen! Laat de leerlingen nog een laatste keer een standpunt innemen. Is dit wel of niet rechtvaardig? Kan dit vandaag nog zo? Hoe zouden zij de vos straffen? Wie zich verbrandt moet op de blaren zitten. Alternatieve straffen bedenken, individuele muzische opdracht beeld

9 Duur: 1 lesuur Materiaal: papier, tekenmateriaal, liniaal Lesdoel: De leerlingen bedenken zelf twee alternatieve straffen op een beeldende manier. Eindterm: 1. Muzische vorming Beeld o 1.6 tactiele, visuele impressies, ervaringen, gevoelens en fantasieën op een beeldende manier weergeven. Opdracht: Deze opdracht gaat in op het vierde deelthema uit de tentoonstelling. De vraag in het strafrecht is of ze wraak gaan nemen of de vrijheidsstraf (gevangenisstraf) geven. Kan je wel rechtvaardig een wraak uitvoeren? Stap 1: De leerlingen dienen na te denken welke straf ze zelf zouden willen krijgen als zij in de plaats van Reinaert waren. Langs de andere kant moeten ze het ook eens vanuit het standpunt van Koning Nobel bekijken. Wat zouden zij doen bij Reinaert als zij de koning waren? Dit mogen gerust alternatieve straffen zijn. Bijvoorbeeld verplicht iets moeten eten dat je niet lust of nooit meer je lievelingstrui mogen dragen. Stap 2: Voordat de leerlingen de straffen gaan tekenen die ze bedacht hebben moeten ze eerst hun lege pagina in twee delen. Op de ene helft komt de straf die Reinaert zelf wil te staan en op de andere de straf die Koning Nobel in petto heeft. Samenvatting van het vervolg van het verhaal van Reinaert de vos: Reinaert vertelt de koning over een schat die hij gestolen heeft van de samenzweerders (de wolf, beer + das). Op deze manier zal Reinaert wraak nemen, hij bedot de koning en het hele hof opnieuw. De koning wil deze schat namelijk heel graag hebben en loopt met open ogen in de val van Reinaert. Stap 3: Eindig deze opdracht met een korte samenvatting van het einde van het verhaal over de vos Reinaert. Uitspraak van het vonnis: De koning schenkt Reinaert de vrijheid, in ruil voor de schat die hij alleen weet liggen. Reinaert gaat op bedevaart naar Rome om zich van zijn zonden te verlossen.

10 De koning vervloekt zijn beslissing om Reinaert vrij te laten wanneer blijkt dat er helemaal geen schat is. Nobel vanaf nu aan zijn onderdanen het recht om de vos en al zijn nakomelingen in de toekomst te doden. Opdracht in de tentoonstelling Waar komen de wetten vandaan? Brainstorm ter plaatste, nadruk ligt op de beleving van de leerlingen Duur: 10 minuten in de tentoonstelling (indien zonder gids) Materiaal: Potloden, post-its Lesdoel: De leerlingen Eindterm: Mens en maatschappij o 2. Maatschappij Sociaal-culturele verschijnselen o 2.8. kunnen illustreren dat verschillende sociale en culturele groepen verschillende waarden en normen bezitten. Achtergrondinformatie: Deze ruimte in de tentoonstelling stelt het thema Wat primeert: de wetten van God of die van de mens centraal. Dit gaat in feite over de breuklijn die de Verlichting vormde tussen een maatschappij waarin recht op basis van de wetten van God geschreven werd en een maatschappij waarin de mens zelf zijn wetten opstelt. Het verhaal van Reinaert is geschreven toen de grens hier tussen nog niet helemaal duidelijk was. In de tentoonstelling kom je 39 skeletten tegen die uit de Boerenkrijg afkomstig zijn. De mensen in Mechelen kwamen aan het einde van de 18e eeuw in opstand tegen de Fransen. Zij protesteerde tegen de nieuwe maatregelen die deze hadden ingevoerd en dan vooral tegen de verplichte legerdienst. In Mechelen slaagde de opstandelingen er tijdelijk in om de stad opnieuw in handen te krijgen. De Fransen wisten echter onmiddellijk te reageren en kregen de opstandelingen klein. De boerenkrijgers werden meteen veroordeeld en gedood. Dit was toen al eigenlijk illegaal, maar de Fransen wouden een voorbeeld stellen naar andere opstandelingen. Met deze korte opdracht gaan de leerlingen even stilstaan bij het ontstaan van verschillende wetten en hoe deze over de hele wereld/geschiedenis anders zijn en kunnen veranderen.

11 Stap 1: Begin deze opdracht voordat je de zaal met de skeletten betreed. laat elke leerlingen zijn/haar naam schrijven op een post-it. Stel jouw leerlingen de vraag of het leger opstandelingen die de stad veroveren onmiddellijk mogen doden. Spreek een plek af in de trappenhal buiten de tentoonstelling waar de leerlingen die het eens zijn met de stelling hun naam moeten kleven en waar de leerlingen die het oneens zijn hun naam moeten kleven. Bekijk ook even of er een plek moet zijn voor diegene die het niet weten. Stap 2: Bekijk de ruimte met de skeletten en vertel het verhaal van de boerenkrijg. Zijn er misschien leerlingen die nu van mening zijn verandert over de stelling? Deze mogen hun post-it dan nog van plek veranderen. Bekijk waar de leerlinge hun post-it hebben gekleefd. Waarom waren er leerlingen die van mening zijn veranderd. Kunnen ze dit proberen uit te leggen? Stap 3: Er zijn vast leerlingen die nu de link leggen met de actualiteit. Dit is een mooie gelegenheid om te verduidelijken dat wetten doorheen de geschiedenis steeds veranderd. Het recht volgt de ontwikkelingen en evoluities in de samenleving, die steeds in verandering is. Naverwerking Een toekomstverhaal Hoe gaat recht er in de toekomst uitzien? Duur: 1 lesuur Materiaal: Dierenmaskers, eventueel schrijfmateriaal Lesdoel: De leerlingen denken actief na over mogelijke toekomstverhalen op het gebied van recht en rechtvaardigheid. Eindterm: 3. Muzische vorming Drama o 3.4. spelvormen in een sociale en maatschappelijke context hanteren. Dit is een opdracht die je met jouw leerlingen kan doen na het bezoek aan de tentoonstelling. Daar hebben ze gezien dat het recht doorheen de geschiedenis steeds andere vormen heeft aangenomen. De vraag die doorheen de tentoonstelling loopt is welke weg het recht in onze

12 gemondialiseerde wereld uit gaat? In de actualiteit zien we dat er veranderingen aan het gebeuren zijn. Het centrale thema van deze creatieve na-verwerking is: Hoe zien jouw leerlingen de toekomst van het recht? Wat moet er volgens hen veranderen aan het recht om te passen in hun beeld van de maatschappij en de actualiteit. Stap 1: Verdeel de leerlingen opnieuw in groepjes zoals in opdracht rond Het verhaal van Reinaert. De leerlingen gaan nadenken over het toekomstverhaal in functie van Reinaert de vos. Wat als het verhaal zich niet in de middeleeuwen afspeelt maar in de toekomst? Het is de bedoeling dat de leerlingen hierover opnieuw een kort toneelstukje over in elkaar steken. Stap 2: De leerlingen bouwen hun kort verhaal uit op basis van de volgende vragen: Waar speelt het verhaal zich af? Niet maar aan het hof van Koning Nobel. Wat voor soort wereld? Is het op onze aarde of ergens helemaal compleet anders? Wat heeft de vos voor soort misdaad gedaan? Hoe wordt er recht gesproken? Hoe zal de vos gestraft worden? Stap 3: De leerlingen brengen de verschillende kort verhaaltjes voor aan elkaar. Bespreek samen wat voor verschillende ideeën er naar voren zijn gekomen. Zijn er verhalen die meer realistisch zijn dan anderen? Wat maakt dat de leerlingen meer het idee hebben dat deze zullen gebeuren?

13 Bijlage Spreekwoorden: De rechte weg is de beste (=eerlijkheid loont) Het is niet om de knikkers maar om het recht van het spel (=het is niet voor persoonlijk voordeel, maar omwille van de rechtvaardigheid) het recht in eigen hand nemen. (=eigenmachtig optreden.) iets dat krom is recht proberen te praten (=met praten proberen een fout iets goeds te laten lijken) Stellingen: Als iemand mij een mep geeft moet ik terug slaan. Eten stelen mag als je heel arm bent en honger hebt. Iemand die slecht is, blijft altijd slecht. De vader heeft een misdaad gepleegd, nu kan je zijn kind niet meer vertrouwen. Afbeeldingen: Het laatste oordeel, Michelangelo Sint-Maarten, Antoon Van Dyck, 1621 Luilekkerland, Breughel, 1567 De grote vissen eten de kleine op, Pieter Bruegel de Oude, 1556 De weging van het hart, Door unknown Egyptian artisan - Jon Bodsworth (photographer), Publiek domein,