Nico ter Linden is Nederlander, geboren te Amersfoort in Hij is protestantse

Transcriptie

1 BOEKENRUBRIEK Koning op een ezel Nico TER LINDEN, Koning op een ezel. Verhalen uit het Nieuwe Testament, Amsterdam: Balans, 2005, , 240 blz., ISBN , 22,50. Twee prachtige boeken en het is wachten op een derde. Nico ter Linden bracht in 2005 een boek met verhalen uit het Nieuwe Testament en in 2006 een met verhalen over de eerste vijf boeken van het Oude Testament op de markt. Een boek met verhalen uit het vervolg van het Oude Testament is bij het verschijnen van dit stuk net uit of mag binnenkort verwacht worden. Ik beperk mij hier graag tot een voorstelling van het eerste boek, over het Nieuwe Testament. Maar eerst: wie is Nico ter Linden? Nico ter Linden is Nederlander, geboren te Amersfoort in Hij is protestantse dominee op rust. Als predikant heeft hij in verschillende gemeenten dienst gedaan, waaronder van 1977 tot 1995 in Amsterdam. Hij kreeg bekendheid als hofpredikant bij gelegenheid van prinselijke huwelijken en de uitvaartplechtigheid van de echtgenoot van koningin Beatrix. Op rust gaan betekende voor ter Linden meer tijd om te schrijven. Tussen 1996 en 2003 verscheen van zijn hand het zesdelige werk Het verhaal gaat Deze reeks boeken bevat een 32

2 indrukwekkend en toegankelijk geheel van verhalen met verduidelijkende commentaar. In feite is deze reeks onmisbaar in de bibliotheek van eenieder die de bijbel wil betrekken in catechese en godsdienstonderricht. Overigens is er voorzien in een handig afsluitend register, waarin snel een persoon, een plaats of een verhaal kan worden opgespoord. Het boek van 2005 betekende de aanvang van een nieuwe reeks boeken. Koning op een ezel zo heet het boek werd echter niet door iedereen met sympathie onthaald. Met name in gereformeerde middens kent het boek nogal wat tegenkanting. Míjn enthousiasme is daarentegen laaiend, zoals dat dan heet. En dan doel ik zowel op de vorm als op de inhoud. Eerst iets over de vorm. Een boek is uiteraard een boek, maar Koning op een ezel mag zeker gezien worden. Het is uitgegeven als hardcover, is ingenaaid en de tekst is gedrukt op zeer kwaliteitsvol papier. Dat laatste doet recht aan de vele artistiek hoogstaande en kleurige illustraties van Ceseli Josephus Jitta, die reeds diverse prentenboeken publiceerde en haar naam ook hier alle eer aandoet. De tekst van ter Linden is weergegeven in een lettertype en interlinie die prettig (voor-)leest voor jongeren en volwassenen. Samen met het gegeven dat het boek 240 bladzijden telt zorgt dit alles dat de prijs (22,50 euro) gerust als goedkoop mag beschouwd worden in vergelijking met vele andere literatuur. In Koning op een ezel laat Nico ter Linden twee vertellers aan het woord: de twee Emmaüsgangers. Deze twee heten Lucas en Matteüs. Inderdaad, de twee evangelisten. Vanuit de ervaring dat de betekenis van Jezus leven niet mag stoppen met diens dood willen ze voor het nageslacht schrijven opdat men Jezus niet zou vergeten. Om de betekenis van Jezus te duiden stellen ze verhalen op die de ene keer teruggaan op wat ze zelf hebben gezien, de andere keer op wat ze hebben vernomen van anderen, weer een andere keer op wat ze zelf geloven zonder gezien of gehoord te hebben. Soms komt het over alsof twee mensen elkaar moppen vertellen: ik ken er nog eentje, ken je deze al? Toch lezen alle verhalen vlot en zijn ze doorspekt met verwijzingen naar het evangelie. Zoals het verhaal van de Emmaüsgangers laat vermoeden, houdt ter Linden niet vast aan de volgorde van de verhalen in de evangelieversies. Hij laat integendeel aanvoelen in welke geest de eerste redactie van die verhalen zou ontstaan kunnen zijn. Ik cursiveer opzettelijk, want hier ligt geen nieuw evangelie voor ons! Wat er wel ligt is een eigenzinnige aaneenrijging van verhalen die voor de huidige generatie van jongeren (en volwassenen!) wellicht toegankelijker zijn dan het bijbelse evangelie. Ik bedoel dat de drempel hier wordt verlaagd. Tot die drempelverlaging ik ben niet zo gelukkig met het woord omdat het Areopaag Zevende jaargang (2007) nr. 3 33

3 evangelie geen enkel moeilijk woord bevat en de drempel dus op een ander niveau ligt wordt bijgedragen doordat Nico ter Linden sterk inspeelt op een vraag die bij jongeren actueel is: Is het echt gebeurd? Reeds in het voorwoord geeft ter Linden aan dat vele evangelieverhalen niet echt gebeurd zijn, maar toch iets willen aangeven dat steunt op authentieke geloofservaringen en dus binnen het kader van het geloof iets willen aangeven van wat echt of waar is. Precies hier ligt de oorzaak van de spanningen tussen het boek en bepaalde geloofskringen. Een ander element waardoor het boek kan aanslaan bij jongeren (en nogmaals: ook volwassenen) is de humor. Niet zelden heb ik bij sommige passages moeten glimlachen, soms zelfs in een deuk gelegen van het lachen. Zo bijvoorbeeld wanneer Maria zwanger is, niets erover vertelt aan Jozef, zomaar eventjes voor drie maanden naar haar nicht Elisabeth trekt, daar kleertjes maakt voor de komende baby en daarna terugkeert: Fijn dat je er weer bent, zei Jozef. Wat heb je daar allemaal bij je? Kinderkleertjes, zei Maria. Kinderkleertjes? zei Jozef verbaasd. Ja, zei Maria. Ik zal het je uitleggen. Leg dan maar uit het is niet wat je denkt Stom of onzinnig? Neen, zoals verschillende andere grappige elementen uit het boek wijst deze passage op het ongelooflijke, humoristische, soms onwezenlijke van het evangelie. Des te meer volgens mij ook op het feit dat het in evangelie en geloof niet alleen over historische zaken gaat, maar er ook niet in het minst zelfs een andere dimensie dan het feitelijk-menselijke meespeelt. Drie elementen zijn me bijzonder opgevallen bij het lezen van Koning op een ezel. Het betreffen elementen die me naast al het bovenstaande ertoe aanzetten om het boek aan te raden om in de klas te gebruiken. Tegelijk gaat het hier om drie spanningsvelden. In het boek komt de spanning tussen wat echt gebeurd is en de vertolking van de geloofswaarheid ruimschoots aan bod in en tussen de regels. Met andere woorden: wat historisch waar is en wat voor gelovigen waar is, overlapt elkaar niet helemaal. De evangelisten waren geen reporters die feiten en woorden registreerden in mooie evangeliezinnen, maar oog- en oorgetuigen die met een pastoraal doel en een paasbril op de neus Jezus en diens boodschap wilden verkondigen. Een portret dus, geen foto. Nico ter Linden gaat in dat boeiende spanningsveld staan door al vertellend het historische en het literaire van de evangelieverhalen aan te wijzen en te suggereren. In die zin is het boek zowel parafrasering als duiding. 34

4 Ten tweede schrijft ter Linden over God van onderop. Hij mag dan als gelovige het evangelie vertellen op zijn eigen manier, hij doet dat duidelijk vanuit een dubbel perspectief. Vooreerst is er het onderop van het lezerspubliek. Hier duikt de band met het eerste spanningsveld terug op want vandaag mag science fiction dan wel in zijn, het evangelie wordt vaak snel opzij gelegd van zodra bekend is dat niet alle passages historisch echt gebeurd zijn. Door daarop in te spelen neemt ter Linden de aandachtspunten van de hedendaagse lezer mee. Ten tweede bekijkt hij het evangelie van onderop door de verhalen vanuit het perspectief van mensen te vertellen. Voor ter Linden is het God die aanwezig komt in mensen, op de wijze van mensen. Dat schakelt God niet uit, maar doet Jezus naar voor komen als mens midden de mensen, man van God. Het belangrijkste neveneffect van dergelijke aanpak is dat de toegangspoort naar de herkenning bij de lezer groter wordt. De inleving in het verhaal overigens ook. Ten derde gaat ter Linden in het spanningsveld staan van het Oude Testament en het Nieuwe Testament. Of beter: hij heft dat spanningsveld op door beide Bijbeldelen met elkaar te verbinden. Dit is een van de rijke kanten van dit boek die bij lezers een aha -ervaring kunnen opleveren. Het Oude Testament wordt daardoor van onder het stof gehaald: je kan niet spreken over Jezus zonder over Mozes, Elia en de profeten te spreken. En christenen kunnen niet in het Oude Testament lezen zonder het perspectief van Jezus en diens boodschap. Daarmee is recht gedaan aan de joodse wortels van Jezus en aan het literaire terugkoppelen van evangelisten naar oudtestamentische verhalen en figuren om de betekenis van Jezus en zijn boodschap voor het voetlicht te plaatsen. Is met mijn lofrede Nico ter Linden nu tot evangelist gebombardeerd? Neen, het evangelie is het evangelie en Koning op een ezel is ter Lindens boek. Dat boek vervangt de evangelieversies niet, maar het kan gelden als een hedendaags, eigensoortig werk dat kan aansporen om de Jezusportretten van Marcus, Matteüs, Lucas en Johannes te gaan bekijken met nieuwe ogen Naar mijn oordeel is het boek niet alleen heel bruikbaar in de klas, maar betreft het ook een ideaal geschenk voor vormelingen, voor catechisten, voor parochiemedewerkers, voor godsdienstleerkrachten, voor alle gelovigen. Maar om echt overtuigd te zijn van deze tip, laat het u eerst zelf cadeau doen! Jürgen METTEPENNINGEN Faculteit Godgeleerdheid, K.U.Leuven Areopaag Zevende jaargang (2007) nr. 3 35

5 Nieuwe reeks: Bronnen van spiritualiteit De uitgeverij Averbode is vorig jaar een nieuwe reeks gestart: Bronnen van spiritualiteit. De redactie van de reeks bestaat uit Leo Kenis, Johan Verstraeten, Dirk Boone (Oude Abdij Drongen), Filip Noël (Uitgeverij Averbode) en ikzelf. Het eerste deel in de reeks is enkele maanden geleden verschenen: Willem van Saint-Thierry, Commentaar op het hooglied, vertaald door Paul Verdeyen. Commentaar op het Hooglied Willem VAN SAINT- THIERRY Vertaling: Paul VERDEYEN, s.j. 208 blz., gebonden, ISBN , 21,95. Voor 2008 zijn al twee delen klaar: Abba Poimen, Apoftegmen, vertaald door Maurits PIN- NOY Het mystieke leven van Marie Guyard (Marie de l'incarnation): Autobiografisch relaas van 1654, vertaald door Jos ALAERTS Prof. dr. Rob FAESEN, Faculteit Godgeleerdheid, K.U.Leuven 36

6 Troost het kind in mij Karlijn DEMASURE 160 blz., 2007, ISBN , 15,00. Dit boek gaat over incest en seksueel geweld. Het hart van het boek wordt gevormd door de verhalen van mensen die de moed hadden om ze te vertellen. Het zijn verhalen van pijn, woede, en angst als ze de ervaring van het misbruik onder woorden proberen te brengen. Het zijn verhalen van dapperheid die vertellen hoe de lange weg van het herstel werd aangevat. Verhalen van wilskracht ook als die weg onverwacht bochtig en steil blijkt te zijn. Het worden getuigenissen van hoop als eindelijk de einder in zicht komt; het landschap rustig en breed wordt. En er wordt gedanst van vreugde eenmaal de bestemming bereikt. Er wordt in dit boek geweend, geschreeuwd, gelachen en gezongen maar nooit alleen. Altijd samen. Dit boek richt zich tot mensen die met jongeren bezig zijn: leerkrachten, docenten, begeleiders van studenten, leidsters en leiders in jeugdbewegingen en allen die verantwoordelijkheid dragen voor jongeren. Vanzelfsprekend kunnen ook slachtoffers en hun onmiddellijke omgeving heel wat opsteken bij de lectuur van dit boek. Karlijn Demasure ( 1955) is doctor in de Godgeleerdheid. Sinds enkele jaren is zij bestuurslid van ISG (Incest en seksueel geweld) en medebegeleider van de zelfhulpgroep in Gent. In haar doctoraat werkte zij een begeleidingsmodel uit voor slachtoffers van seksueel misbruik. Areopaag Zevende jaargang (2007) nr. 3 37

7 Bijbelse Wijsheid aan het woord Hans AUSLOOS & Benedicte LEMMELIJN 224 blz., 2007, ISBN , 20,00. De oudtestamentische Wijsheidsliteratuur is vóór alles de schriftelijke neerslag van praktische levenswijsheid. Als dusdanig zijn deze teksten een oproep om ten volle van het leven, en de liefde, te genieten, of om er in ieder geval het beste van te maken. De in de Wijsheidsliteratuur verwoorde nuchtere en vaak sceptische wereldvisie behoedt dan ook voor een al te vrome en wereldvreemde religieuze vlucht uit de werkelijkheid. Immers, leven vóór de dood gaat leven na de dood in alles vooraf. Dit boek bevat de neerslag van de tweedaagse Vliebergh-Sencie leergang, sectie Bijbel, georganiseerd door de Vlaamse Bijbelstichting in samenwerking met de Faculteit Godgeleerdheid van de K.U.Leuven op 22 en 23 augustus In de diverse bijdragen van Hans Ausloos, Reimund Bieringer, Hans Debel, Mimi Deckers- Dijs, Paul Kevers, Bénédicte Lemmelijn en Pierre Van Hecke wordt vanuit verschillende invalshoeken, met kennis van zaken maar zeer toegankelijk, de oudtestamentische wijsheid én haar doorwerking aan de lezer voorgesteld. Tegelijkertijd slaagt dit boek erin om alle afzonderlijke bijbelse wijsheidsboeken de revue te laten passeren. Aan bod komen de boeken Job, Spreuken, Prediker, Hooglied, Wijsheid van Salomo en Wijsheid van Jezus Sirach. 38