Nooit. meer getwijfeld

Transcriptie

1 Nooit meer getwijfeld Hoogleraar, kroonlid van de RVZ, voorzitter van het stafconvent van UMC St Radboud. Het zijn nog maar drie van de functies die Didi Braat bekleedt. Eigenlijk wilde ik gewoon leuk werken in een fijn team. Ik zie mensen graag fluitend naar hun werk gaan. tekst: henk maassen beeld: corb!no styling, visagie: audrey deekman kleding, accessoires: prissy, amsterdam 2050 Medisch Contact 22 december nr. 51/52

2 61 nr. 51/52 22 december 2006 Medisch Contact 2051

3 Interview 2052 Medisch Contact 22 december nr. 51/52

4 Didi Braat is dokter. Dat lijkt een overbodige constatering voor iemand die hoogleraar is in de verloskunde, gynaecologie en voortplantingsgeneeskunde. Maar ze straalt het als het ware uit. Zakelijk en toch betrokken, zoals alleen dokters dat kunnen zijn. Braat werkt hard en heeft tal van functies en nevenfuncties. In feite valt ze samen met haar werk. Tien minuten Als we elkaar spreken, is ze al een uur op haar afdeling in het nieuwe, lichte en ruime gebouw Vrouw en kind van het UMC St Radboud, dat de omvang heeft van een klein regionaal ziekenhuis en alle kinderafdelingen herbergt. Didi Braat is er hoofd Verloskunde en Gynaecologie. Ik begin elke ochtend om acht uur. Ik woon vlakbij: t is maar tien minuten fietsen. Meestal ben ik s avonds om een uur of zeven weer thuis. Maar dan zit haar werkdag er vast nog niet op. Nee, zegt ze bijna bedremmeld, dan is het nog niet afgelopen. Ze zwijgt even en lacht. Ik weet het. Soms denk ik ook wel eens: waar maak je je allemaal druk om? Ik doe wel wat veel, ja. Dat is een understatement: een opsomming van haar functies en nevenfuncties brengt een lichte duizeling teweeg. Behalve hoogleraar/afdelingshoofd is ze ook nog kroonlid van de Raad voor de Volksgezondheid en Zorg (RVZ), lid van een commissie van de Gezondheidsraad, lid van de redactieraad van het NTvG en referent voor een handvol internationale vakbladen. Onder meer. Veel meer. Bovendien heeft ze zich de laatste jaren in tal van discussies rond vruchtbaarheidsproblemen en zwangerschap geroerd. Debatten over leeftijdsgrenzen voor ivf, ook voor mannen, over de risico s van meerlingzwangerschappen, over de alom uitgestelde kinderwens en over de kansen van vrouwelijke artsen op een ordentelijke carrière. Ze wil vooraf wel gezegd hebben dat ze het fantastisch vindt wat ze allemaal doet. En dat ze nog best vaak nee zegt tegen dingen. Haar vrije tijd is beperkt, maar dat is de prijs die ze bewust betaalt voor al die bezigheden. De schaarse vrije uren die ze heeft, is ze er voor haar gezin, haar man en twee kinderen: een zoon van vijftien en een dochter van twaalf. Als we vakantie hebben, ben ik letterlijk en figuurlijk weg. Dan kan ik, zo druk als ik ben, alles achter me laten. Dat kost me geen enkele moeite. Dus dan liever geen lastige telefoontjes van collega s? Ze mogen me altijd bellen, als er iets is waarvan ze vinden dat ik het moet weten. Maar ze doen het eigenlijk nooit. Mijn vak Wat drijft haar zoveel werk te verzetten? Ze herhaalt de vraag, langzaam. Ja, waar komt die drive vandaan? Misschien een kwestie van opvoeding, opper ik. Ze lacht. Dat denk ik wel. Als je iets wilt bereiken, dan moet je daarvoor werken. Dat heb ik van huis uit meegekregen. Een positieve instelling helpt. Maar belangrijker is dat ik me altijd primair dokter voel. Ik bedoel: mensen beter maken, mensen helpen. Zo is het op de middelbare school ook begonnen. Aanvankelijk wilde ik huisarts worden. Tijdens de studie ben ik geïnteresseerd geraakt in verloskunde en gynaecologie. Ik raakte gefascineerd door de fysiologie, door het hormonale systeem van de voortplanting. Daarna heb ik nooit meer getwijfeld of dit wel mijn vak is. Haar loopbaan zegt ze, is steeds een kwestie geweest van het maken van weloverwogen keuzes. Wilde ik in een academische omgeving werken, of liever in de periferie? Daarover heb ik lang nagedacht. Ik vond het gynaecologische vakgebied in de volle breedte interessant, en wist: als ik voor de academie kies, betekent dat kiezen voor een deelgebied. Maar ik had vooral belangstelling voor de voortplantingsgeneeskunde. Sinds ik die richting ben ingeslagen, Profiel Didi Braat 1954 Geboren te Nieuwer-Amstel 1966 HBS-B 1971 Studie geneeskunde aan de VU Amsterdam 1992 promotie op een proefschrift over meerlingzwangerschappen fellowships aan het Middlesex Hospital en het Hallam Medical Centre, Londen hoofd ivf-team Dijkzigt ziekenhuis Rotterdam universitair hoofddocent UMC St Radboud Nijmegen 2001-nu hoogleraar obstetrie, gynaecologie en voortplantingsgeneeskunde, Nijmegen 2006-nu voorzitter van het stafconvent van UMC St Radboud Verder tal van nevenfuncties bij de Raad voor de Volksgezondheid en Zorg (RVZ), ZonMw, de Gezondheidsraad, de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie en het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde. Didi Braat is getrouwd en heeft twee kinderen. 61 nr. 51/52 22 december 2006 Medisch Contact 2053

5 Boosheid kan een goede drijfveer zijn opereer ik geen verzakkingen meer en doe ik geen bevallingen, wat ik soms wel eens jammer vind. De voortplantingsgeneeskunde wil ik wel helemaal blijven doen. Dat lukt niet altijd omdat ik doordeweeks allerlei andere taken heb. Daarom ben ik hier ook in de weekenden, voor ivf-puncties, embryotransfers en echo s. Heeft ze een mogelijk hoogleraarschap in het vizier gekregen en daar gestaag naartoe gewerkt? Aarzelend: Nou ja, kijk, op een gegeven ogenblik gaat het zo lopen. In Rotterdam was ik hoofd van het ivf-team, toen ik in Nijmegen de mogelijkheid kreeg de gehele voortplantingsgeneeskunde te leiden en dus op een breder front kon werken. Dat vond ik een enorme uitdaging. Anderen hielden me voor dat het goed was voor mijn carrière. Ik had toen nog niet het gevoel dat ik hoogleraar kon of moest worden. Achteraf zag ik dat allemaal veel duidelijker dan op het moment zelf. Eigenlijk wilde ik gewoon leuk werken in een fijn team. Ik ben een enorme teamspeler. Ik zie mensen graag fluitend naar hun werk gaan. Niet schaden Gaat haar gedrevenheid ook terug op een politieke, ideologische of misschien zelfs religieus geïnspireerde kijk op het leven? Didi Braat: Ik ben katholiek opgevoed, voel me ook nog steeds katholiek. Maar wat ik doe op het gebied van ivf, daar heeft de kerk zo haar kritische gedachten over. We zijn op dat gebied zelf verantwoordelijk, vind ik. Wat mij vooral aanspreekt, is de christelijke gedachte van goed willen doen en niet schaden. Dat helpt mij ook bij de dingen die ik doe. Politieke gedrevenheid kent ze niet. Politiek maakt haar eerder boos. En boosheid kan weer een goeie drijfveer zijn. De minister bedacht dat ivf uit het pakket kon en veranderde die ingrijpende maatregel vervolgens binnen een week tot de eerste ivf-behandeling. Ondertussen wachtte hij de resultaten van een nota bene door een vorige minister van VWS geïnitieerd onderzoek naar de doelmatigheid van ivf niet af. Ze was zelf projectleider van een van deze onderzoeken. Met stemverheffing: Ik vond dat zo onterecht! Het heeft een hoop extra energie en tijd gekost voordat die idiote maatregel weer werd teruggedraaid. Ik zie de patiënten om wie het gaat hier dagelijks langskomen: vrouwen met dichte eileiders of paren waarvan de man slecht zaad heeft, die de behandeling vaak niet zelf kunnen betalen. Uiteindelijk is het met de vergoeding van de ivf gelukkig goed gekomen. De uitkomsten van ons wetenschappelijk onderzoek hebben daar erg bij geholpen. Pittig debat Rechtvaardigheid en eerlijkheid, dat zijn de trefwoorden waar het bij haar om draait. Soms wordt dat niet helemaal begrepen. Neem het geruchtmakende rapport dat de RVZ afgelopen zomer uitbracht, waarin wordt voorgerekend dat een kwalitatief goed, extra levensjaar maximaal euro belastinggeld mag kosten. Het was aanleiding voor een pittig debat op de landelijke opiniepagina s. Als RVZ-kroonlid verdedigt Braat het advies met verve. Het gaat haar niet om die euro, waar veel critici over vielen, zegt ze: Dat is een rekenvoorbeeld. Het gaat haar om het achterliggende vraagstuk: moeten artsen tot het bittere einde nieuwe, niet zelden peperdure behandelingen inzetten om een ziek mensenleven met een paar maanden te verlengen? Dat veel collega-artsen over het advies zijn heen gevallen, ergert haar. Dokters moeten ook meedenken over dit cruciale verdelingsvraagstuk, vindt ze. Ze moeten meedenken over een zo eerlijk en rechtvaardig mogelijke verdeling van de middelen. Niet langer geldt: de dokter weet wat goed is voor zijn patiënten en alles wat hij en zijn beroepsgroep goed vinden, moet maar gebeuren. Zo werkt het dus niet. Er is simpelweg onvoldoende geld. Het gevolg zou bovendien willekeur zijn. Toegegeven, als ik tegenover een patiënte zit, wil ik ook het beste voor haar. Dat is mijn professionele autonomie Medisch Contact 22 december nr. 51/52

6 61 nr. 51/52 22 december 2006 Medisch Contact 2055

7 2056 Medisch Contact 22 december nr. 51/52

8 Maar niet alles kan. En dus moet duidelijk zijn welke behandelingen bewezen effectief zijn en welke niet, en welke behandelingen kosteneffectief zijn. Dat kan best lastig zijn, zeker in de care. Maar er is geen andere weg. Dat behoort misschien ook wel tot onze professionele autonomie: dat we ons best doen voor patiënten én ervoor zorgen dat de gezondheidszorg betaalbaar blijft en de middelen zo eerlijk mogelijk worden verdeeld. Machocultuur Haar waaier aan bezigheden en betrokkenheid bij een aantal heikele kwesties maken haar nog niet tot een goed rolmodel voor andere vrouwelijke artsen. Vindt Didi Braat zelf. Hoewel ze beseft dat anderen zich wel aan haar spiegelen. Ze zeggen het tegen me. Maar ik ben echt geen goed voorbeeld. Ten eerste omdat mijn man zijn baan in het onderwijs heeft opgezegd en thuis alles regelt. Ten tweede omdat ik te veel werk. Dat is niet goed, ook al ga ik dat niet veranderen. Ik weet heel zeker dat het helemaal niet nodig is zoveel uren te maken en toch een goede dokter te zijn. Het aantal uren dat je maakt zegt namelijk niets over je passie voor het vak. Wat de verhouding tussen werk en privé betreft, zijn de tijden veranderd. Toen Braat in opleiding was, medio jaren tachtig, was het not done om zwanger te worden als specialist in spe. Eerst was er de opleiding en je promotieonderzoek. Kinderen kwamen daarna wel. Ik heb zelf het geluk gehad dat het allemaal op zijn pootjes terechtkwam. Maar vanuit mijn vak geredeneerd zeg ik: vrouwen moeten kinderen krijgen op een leeftijd dat het allemaal wat minder problematisch is. Dus moeten ze, als ze dat willen, tijdens de opleiding zwanger kunnen worden. Organisatorisch is dat best te regelen, al is dat niet gemakkelijk. Ook niet voor mij als hoofd van een afdeling. Jammer genoeg merk ik dat veel vrouwen tegen de machocultuur aanlopen die in de geneeskunde nog altijd heerst. Je ziet het de opleiders/ afdelingshoofden denken: Juridisch gezien hebben vrouwen recht op zwangerschaps- en ouderschapsverlof en parttime werken, maar laten we vooral hopen dat ze het niet doen, want het is veel te lastig. Ze vindt wel dat er grenzen zijn aan parttime werken. Dat vinden de assistenten zelf trouwens ook. Op mijn vakgebied vind ik tijdens de opleiding een deeltijdbaan van tachtig procent het minimum. Je moet je nu eenmaal een heleboel vaardigheden eigen maken en een bepaalde routine krijgen. Maak je er bijvoorbeeld vijftig procent van, dan wordt bovendien de opleiding wel erg lang. Je ziet nu dat niet alleen vrouwen, maar ook mannen kiezen voor die deeltijdoptie. Dat helpt bij het combineren van al die taken: opleiding, promotieonderzoek, gezin en een partner. Gelukkig, zou je zeggen, komen steeds meer vrouwen in de geneeskunde te werken, dus krijgt het vraagstuk als vanzelf een hoge plaats op de agenda. Braat, waarschuwend: Ga er maar niet van uit dat de oplossing zich vanzelf aandient. Niet voor niets bereidt ze momenteel een RVZ-signalement voor over de medische, demografische en sociaaleconomische gevolgen van laat ouderschap, dat maart 2007 moet verschijnen. Weet je wat helpt?, zegt ze, dat collega-opleiders dochters hebben die tegen deze problematiek aanlopen. Dan zien ze ineens hoe het zit en begrijpen ze waarover ik het heb. Taken verdelen Maar veranderingen moeten niet alleen van leidinggevenden, instellingen of zelfs de politiek komen. Vrouwelijke artsen en hun partners moeten zelf ook initiatieven nemen, vindt Braat. Vrouwen moeten goed bij zichzelf nagaan welke loopbaan ze willen. Willen ze uitsluitend als specialist werken? Of willen ze er ook een bestuurstaak bij of misschien onderzoek doen? Ze moeten vervolgens met hun partner bespreken hoe ze de zorg voor de kinderen regelen. Dat heb ik ook gedaan. Wil je als vrouw een leidinggevende positie én kinderen én fulltime werken, dan zeg ik: maak keuzes en verdeel taken. Vrouwen moeten ook durven, lef hebben. Braat probeert zo nu en dan vrouwelijke collega s te verleiden om bijvoorbeeld zitting te nemen in een commissie of een bestuur. Vaak is de eerste reactie: nu nog even niet, want de kinderen zijn nog zo klein. Denk er eens over na, zeg ik dan toch maar. Ik doe wel wat veel, ja! 61 nr. 51/52 22 december 2006 Medisch Contact 2057

9 In de weekenden doe ik ivf-puncties, embryotransfers en echo s. Hoe kan ik je helpen? Meestal trek ik ze wel over de streep. Soms vinden ze het eng. Ik herken dat wel: vrouwen willen vaak pas aan iets beginnen als ze denken dat ze het honderd procent kunnen en alles helemaal goed hebben doordacht en geregeld. Geschrokken Zelf heeft ze er inmiddels weer een bestuurstaak bij. Sinds een paar maanden is ze voorzitter van het stafconvent van UMC St Radboud. Had ze niet een beter moment kunnen kiezen, gezien de perikelen op de afdeling Hartchirurgie? Het bestuur stafconvent is teruggetreden. Ze hebben mij benaderd of ik het nieuwe bestuur wilde voorzitten. Er is het een en ander helemaal misgelopen in ons ziekenhuis. We zijn daar allemaal ontzettend van geschrokken. Het blijkt maar weer eens hoe lastig dokters het vinden elkaar aan te spreken op fouten en elkaar feedback te geven. Of dat ook met de machocultuur te maken heeft, weet ze niet zeker. Het is toch vooral de cultuur van de dokters van vroeger versus die van nu. We duiken als artsen steeds dieper in onze eigen specialismen. Juist daarom zijn zaken als samenwerken, informatie aan elkaar overdragen, werken in teamverband en naar elkaar luisteren vandaag de dag zo ontzettend belangrijk. Ik wil vooral het beeld bestrijden dat iedereen hier in ons ziekenhuis maar een beetje ruzie loopt te maken. Dat doet pijn, dat trek ik me aan. Ik wil laten zien dat we hier kwalitatief goed werk doen en er met de hele staf voor zorgen dat het medisch kwaliteitsbeleid helemaal top is. Dat klinkt hoogdravend, ik weet het, maar het is gewoon de reden waarom ik ja heb gezegd. Dan moet het maar even wat drukker zijn. Even? Ze glimlacht: Nou ja, het is een aanstelling voor drie jaar. e 2058 Medisch Contact 22 december nr. 51/52