Screening maakt zwangerschap minder onbezorgd

Transcriptie

1 16 Interview met Hanneke van Sprundel Mieke de Waal Screening maakt zwangerschap minder onbezorgd Op de lagere school wist Hanneke van Sprundel het al: ze wilde later verloskundige worden. Door een vakantiebaantje op de verloskamers bleef het niet bij een kinderlijke wens: ze ging opleidingen doen, zowel die voor verloskundige als voor echoscopist. En inmiddels heeft ze bij TRIA al heel wat aanstaande ouders in Den Haag bij hun zwangerschap begeleid. Dr. M.S. de Waal maakt als redacteur deel uit van de wetenschappelijke staf van de Gezondheidsraad. Hanneke van Sprundel is echoscopisch verloskundige bij TRIA Verloskundigen in Den Haag. Op de website van TRIA staat dat dit een gezellige verloskundige stadspraktijk is. Hoezo? Het is een knipoog naar onze klanten. TRIA bestaat uit vijf vrouwen, afkomstig uit Brabant of daar werkzaam geweest. Onze klanten roemen onze Brabantse gezelligheid in het Haagse. TRIA is een heel toegankelijke praktijk, mensen kunnen altijd bellen. Ik begon er als waarneemster, werd maat in 2009, maar sinds 2016 ben ik weer waarneemster. Sinds 2008 ben ik ook werkzaam bij Bovenmaas Prenataal in Rotterdam en maak van daaruit de echo s bij TRIA. Zo kan ik aan de normen voldoen. Als echoscopist moet je namelijk per jaar minstens 150 nekplooimetingen doen en 150 twintig-wekenecho s. Als je begint, ligt de norm zelfs bij 250 van beide. In een eigen praktijk kun je deze normen moeilijk halen, vandaar de stap naar een groter echocentrum. Maar die strenge normen zijn goed hoor. Je moet het vaak genoeg doen om bekwaam te blijven. Waarom spreekt men in uw praktijk van termijn-, groei-, en liggingsecho s? Wij benoemen daarmee niet primair het aantal weken, maar vooral waar we naar kijken met een echo. Gedurende een zwangerschap maken we verschillende echo s.

2 17 Hanneke van Sprundel. GR AAD METE R # 1, J A ARG ANG 33, M EI/ J U NI 20 17

3 18 Meestal zien we aanstaande ouders voor het eerst rond de acht weken zwangerschap. Dat is ook het moment waarop de prenatale screening wordt besproken. Wij bieden als service om met een echo even te kijken of het een intacte zwangerschap is die op de goede plek in de baarmoeder zit, of het hartje op dat moment klopt, en of het om één of meer kindjes gaat. Deze eerste echo declareren we niet. We vinden het ook zelf prettig om zo goed mogelijk te weten hoe ver iemand zwanger is zodat we die mevrouw goed kunnen inplannen voor de termijnecho. Bij drie maanden doen we een termijnecho. Het hoofddoel daarvan is om de uitgerekende datum vast te stellen. Ook kun je dan de grove structuur bekijken en bijvoorbeeld zien of er twee armen en twee benen zijn. Stel dat je constateert dat het schedeldak ontbreekt, dan weet je dat de hersenen zich niet ontwikkelen en het kind niet levensvatbaar is. De zwangerschap moet minstens tien weken zijn, wil je dergelijke afwijkingen kunnen vaststellen. Termijnbepaling kun je het beste doen tussen de tien en twaalf weken. Bij oudere foetussen krijg je ook verschillen in groei. Wanneer zwangere vrouwen ervoor kiezen om deze termijnecho te laten doen, dan vertellen we er bij dat er ook andere afwijkingen gezien kunnen worden. We overleggen met hen over wat ze wel en niet te horen willen krijgen. Bij de twintig-weken-echo wordt uitgebreid gekeken naar de ontwikkeling van de organen van de baby. Ook wordt er gekeken of er sprake is van een open rug (spina bifida) of een open schedel (anencephali). Verder zien we of de baby goed groeit en of er voldoende vruchtwater is. Na de twintig-weken-echo volgen er indien nodig nog één of meerdere groei- en liggingsecho s. Wat vindt u van het advies van de Gezondheidsraad om alle zwangere vrouwen een extra echo bij dertien weken aan te bieden? Dat is natuurlijk prima. Je kunt dan je termijnecho doen bij tien weken, en de eerste screening op aangeboren afwijkingen bij twaalf à veertien weken. Het is beter om niet met weken te gaan schuiven in een poging alles in één keer vast te stellen. Een extra echo is veel betrouwbaarder. Overigens zijn de eventuele aanwijzingen die je vindt bij dertien weken niet voor honderd procent sluitend. Voor de syndromen van Edwards en Patau komt dat moment wel, zo

4 rond de twintig weken, maar dan hebben aanstaande ouders niet zoveel tijd meer om over de gevolgen van dat nieuws na te denken. Voor het syndroom van Down heb je nooit honderd procent zekerheid. Kinderen met Down hebben niet altijd lichamelijke afwijkingen aan bijvoorbeeld het hart, en een geestelijke beperking zie je niet op een echo. Ook al zou je echo s doen bij de hele populatie, bij zowel dertien als twintig weken, dan nog vind je ze niet allemaal. 19 Vindt u het voor alle aanstaande ouders aan te raden om de zwangerschap zo nauwlettend met echo s te volgen? Lastig. Het is eigenlijk zo n persoonlijke keuze. Niet iedereen wil al voor de bevalling weten of het kindje mogelijk een afwijking heeft. Voor een deel heeft dat met geloof te maken. Onze moslimgemeenschap is ervan overtuigd dat men niet zelf een zwangerschap mag beëindigen. Als ze al zouden weten dat hun kindje een aangeboren afwijking heeft, dan nog zouden ze niets met die kennis doen. Dan zorgt het weten alleen maar voor stress in de zwangerschap. Waarschijnlijk geldt voor streng christelijke mensen iets soortgelijks, maar daar hebben wij niet veel patiënten van in de praktijk dus dat kan ik niet goed zeggen. Als er afwijkingen op een echo te zien zijn, bent u dan degene die dit aan de ouders vertelt? Meestal valt de diagnose niet bij ons, maar in het derdelijnscentrum. In ons geval is dat Leiden UMC. Op dit moment is het nog zo dat wanneer in het eerste trimester bij de combinatietest met daarin de echo voor de nekplooimeting een verhoogd risico op afwijkingen wordt vastgesteld, zwangere vrouwen doorverwezen worden naar het LUMC voor verdere diagnostiek zoals bijvoorbeeld een uitgebreide echo, de NIPT (Niet Invasieve Prenatale Test), vruchtwaterpunctie of vlokkentest. Soms zit het regionale ziekenhuis er nog tussen, omdat ze in eerste instantie daar naartoe zijn doorverwezen en de zwangerschap eventueel ook daar wordt afgebroken. Een eventueel slecht-nieuws-gesprek wordt daar gedaan waar de einddiagnostiek plaatsvindt. Natuurlijk worden aanstaande ouders al wel een beetje voorbereid door ons. In een counselinggesprek komt aan de orde wat de test inhoudt, welke

5 20 uitslagen hij kan opleveren en waarom mensen bepaalde keuzes maken. Soms ben ik de brenger van het slechte nieuws. Bijvoorbeeld wanneer ik een miskraam moet melden. Of laatst kwam er iemand voor een termijnecho. Toen bleek dat de blaas van de baby heel groot was. Ik weet dat dat tot gevolg kan hebben dat het kindje overlijdt doordat er teveel druk op de nieren komt te staan. Soms gaat het ook vanzelf over. In zo n geval vertel ik wel: het kan zus en kan zo gaan. De ouders kunnen er dan al rekening mee houden dat het niet goed kan aflopen. Als ik zo n duidelijke afwijking constateer, maak ik een afspraak in het LUMC en dan wordt daar door een gespecialiseerd arts-echoscopist nog eens naar gekeken. Die komt uiteindelijk met een behandelingsplan of bespreekt de mogelijkheid om de zwangerschap te beëindigen. Hoe heeft u geleerd om zulke moeilijke gesprekken te voeren? We hebben bij Bovenmaas vaak counselingtrainingen gehad. Daar heb ik veel van geleerd. Wat belangrijk is: probeer de boodschap niet uitgebreider te maken dan hij is. Zeg to the point wat er is en wacht vooral niet te lang met minder goed nieuws. Als mij iets opvalt wat ernstig is, dan gedraag ik me gelijk minder enthousiast. Dan zal ik niet zeggen: kijk eens wat leuk, dat is het handje. Ik zal dan eerst proberen om mijn onderzoek af te maken. Een afwijking staat meestal niet op zichzelf. Om iemand door te verwijzen heb je een zo volledig mogelijke echo nodig. Als ik te snel zeg dat ik iets zie wat niet goed is, kan ik het protocol meestal niet rustig meer afmaken. Aanstaande ouders schrikken vaak enorm op zo n moment. Het liefst horen ze dan ook gelijk een uitgestippeld plan. Ik houd me bij wat ik heb gezien, dat dat reden is om door te verwijzen, en dat artsen bij het volgende onderzoek in het ziekenhuis meer kunnen zeggen. Je weet nog niet helemaal hoe het loopt. Soms laat je je dingen ontvallen en dan krijgen mensen verschillende verhalen. Je moet echt leren om je geen uitspraken te laten ontfutselen. Geen dingen zeggen waar je niet in geschoold bent. Op dat moment willen aanstaande ouders echt alles al weten, dat snap ik ook, maar daarvoor moeten ze toch bij de specialist in het ziekenhuis zijn.

6 U heeft zelf drie jaar geleden een kind gekregen. Hoe kijkt u terug op de prenatale screening? 21 De screening maakt een zwangerschap minder onbezorgd. Onderzoeken staan in het teken van het vinden van afwijkingen. Dat is iets van deze tijd. We laten het leven niet meer zijn beloop, maar willen alles zoveel mogelijk onder controle houden. Voor sommige afwijkingen is het natuurlijk fijn als die op tijd gevonden worden. Als een kindje een vergrote blaas heeft, kunnen ze soms al in de zwangerschap de obstructie weghalen zodat die blaas zich normaler kan ontwikkelen. Dat is een voordeel van die vroege opsporing van afwijkingen. Ook voor dingen waarvoor geen behandeling is, is het waarschijnlijk beter naarmate je het eerder weet: je hebt dan nog tijd om over de volgende stap na te denken. Wat past er bij jou als zwangere vrouw en wat vindt je partner? De uitkomst van zo n dilemma is heel persoonlijk. Lastig daarbij is dat vrouwen soms anders beslissen dan mannen, dat heb ik zelf ook ervaren. Doordat het kind in de vrouw groeit, heb je er al meer een band mee. Mannen kunnen vaak rationeler denken over het afbreken van een zwangerschap dan vrouwen. Daar moeten ze samen uit komen. Bij ons was dat ook lastig, maar dan is het fijn om het er op tijd met elkaar over te kunnen hebben.