Governance in de zorg

Transcriptie

1 Governance in de zorg Jaarverslagen 2010 Meting 2011

2 2

3 Inhoudsopgave Inleiding 4 1 Managementsamenvatting 6 2 Uitkomsten onderzoek 11 3 Duurzaamheid in het jaarverslag van ziekenhuizen 18 4 Ranglijst onderzoeksresultaten 2011, jaardocumenten Overzicht van nieuw in het onderzoek opgenomen instellingen en 27 instellingen die uit de onderzoekslijst zijn verdwenen 6 Uitgelicht: het jaardocument van een niet Top-100 instelling 29 Bijlage A Vragenlijst onderzoek Governance in de zorg 2011 en score per vraag 32 Bijlage B Vragenlijst onderzoek Governance in de zorg Bijlage C Overzicht contactpersonen Ernst & Young per regio 42 3

4 Onderzoeksaanpak en -opzet Ernst & Young onderzoekt jaarlijks hoe zorginstellingen scoren op het gebied van transparante verantwoording. Daartoe beoordeelt onze organisatie de jaardocumenten van de honderd grootste zorginstellingen in Nederland, gemeten naar de totale opbrengsten. De jaardocumenten zijn gedeponeerd bij het CIBG en publiek toegankelijk. Inleiding Uit het onderzoek 2010 (jaardocumenten 2009) bleek dat het jaardocument de afgelopen jaren sterk is verbeterd. De enige uitzondering betrof de transparantie rond het zorgproces. De conclusie destijds was dat op dit terrein nog veel winst valt te behalen. Met het oog op deze uitkomst is ervoor gekozen de opzet en inhoud van de vragenlijst voor het onderzoeksjaar 2011 (jaardocumenten 2010) aan te passen, zoals reeds aangekondigd in de vorige uitgave van onze benchmark. Voor u ligt de tiende uitgave van de benchmark Governance in de zorg van Ernst & Young. Deze benchmark bevat de resultaten van ons onderzoek naar de mate van transparantie die zorginstellingen bieden over het gevoerde beleid in hun jaardocument De focus is komen te liggen op de volgende vijf onderdelen: 1. Toepassing en naleving Zorgbrede Governance Code Risicomanagement & fraudebeheersing 3. Actuele thema s & toekomstinformatie 4. Zorgproces 5. ICT Het aantal beoordeelde criteria is teruggebracht van 90 naar 60. Het zorg proces speelt een centrale rol in het onderzoek: 30 van de 60 criteria hebben er betrekking op. Daarnaast telt dit onder deel driemaal zo zwaar mee als het onder deel actuele thema s & toekomst informatie. Omdat de 4 Governance in de zorg

5 opzet van de vragenlijst is gewijzigd, zijn geen vergelijkende cijfers opgenomen. In tegenstelling tot eerdere jaren hadden zorginstellingen voor deze benchmark de mogelijkheid zelf de vragenlijst in te vullen en aan ons toe te sturen. Circa een vijfde van de onderzochte instellingen heeft van deze mogelijkheid gebruik gemaakt. De ontvangen vragenlijsten hebben wij vervolgens beoordeeld. Daar naast hebben wij ingevulde vragenlijsten ontvangen van instellingen die niet tot de honderd grootste instellingen behoren. Deze instellingen zijn afzonderlijk geïnformeerd over de uitkomsten van onze beoordeling. Met ingang van het onderzoeksjaar 2012 bestaat voor zorginstellingen de mogelijkheid de vragenlijst elektronisch in te vullen. De elektronische versie bevat tevens een aantal aanvullende opinievragen die ons helpen om bij het ministerie van VWS mogelijke veranderingen in de opzet van het jaardocument te bepleiten. Wij vragen instellingen van deze mogelijkheid gebruik te maken. U kunt hiervoor terecht op Ernst & Young Governance Trophy De instelling die over de hele linie het beste jaardocument 2010 heeft opgesteld, wordt beloond met de Ernst & Young Governance in de zorg Trophy. Wij feliciteren Meander Medisch Centrum te Amersfoort met deze prijs. Vragenlijst 2012 In bijlage B is de vragenlijst 2012 (jaardocumenten 2011) opgenomen. Deze vragenlijst wijkt op de volgende punten af van de vragenlijst 2011: Actuele thema s & toekomstinformatie (onderdeel C) Nadere uitwerking van het aspect duurzaamheid (onderdeel F) Jaarverslagen meting

6 Algemeen Uit het onderzoek komt naar voren dat de verantwoording rond het merendeel van de onderzochte onderdelen door zorginstellingen kan worden verbeterd. In alle sectoren is sprake van een lage gemiddelde score voor de onderdelen risicomanagement & fraudebeheersing, zorgproces en ICT. De onderdelen naleving Zorgbrede Governance Code 2010 en actuele thema s & toekomstinformatie scoren gemiddeld genomen goed. Wij merken daarbij wel direct op dat een afzonderlijke toekomstparagraaf nog slechts zelden voor komt. Daarnaast wordt onvoldoende inzicht gegeven in de toekomstige ontwikkeling van resultaten (meerjarenraming). Ook blijkt dat slechts in 50% van de gevallen wordt ingegaan op de wijze van financiering. Gezien alle veranderingen waarvoor de sector staat is het naar onze mening belangrijk inhoudelijk meer aandacht aan de toekomstparagraaf te besteden. Risicomanagement en fraudebeheersing Hoewel bij het merendeel van de onderzochte instellingen wel inzicht wordt gegeven in de risico s, zijn deze risico s vaak erg algemeen en wordt niet aangegeven welke maatregelen zijn getroffen. Verder blijkt dat slechts de helft van de onderzochte instellingen aangeeft hoe de raad van toezicht er op let dat het risico beheersysteem op orde is. Deze lage score kan 6

7 1 Managementsamenvatting worden veroorzaakt doordat instellingen nog niet over een adequaat risicobeheersysteem beschikken. Nog maar al te vaak ontbreekt in jaarverslagen een uiteenzetting van dit systeem in het geheel of wordt opgemerkt dat dit systeem onder handen is. Het kan ook zijn dat de raad van toezicht hierover onvoldoende geïnformeerd wordt. Een beperkte meerderheid heeft aangegeven de risico s met de raad van toezicht te bespreken. De score voor het onderdeel risicomanagement & fraudebeheersing valt mede tegen doordat maar een kleine groep van zorginstellingen informatie geeft over het fraudebeleid. Zo is maar af en toe aangegeven of in het verslagjaar wel of geen sprake is geweest van fraude. Hoewel het aspect fraudebeheersing dit jaar aan de vragenlijst is toegevoegd, vinden wij de lage score opmerkelijk. Ook de zorgsector is gevoelig voor fraudes, getuige de diverse incidenten die de afgelopen jaren in de media zijn belicht. Het past dan ook in het huidige tijdsbeeld hierover verantwoording af te leggen. Zorgproces Het zwaartepunt van ons onderzoek ligt in tegenstelling tot eerdere jaren op het onderdeel zorgproces. Juist op dit onderdeel was de score de afgelopen jaren het laagst. Wij hebben het aantal beoordelingscriteria inzake het zorgproces uitgebreid en de weging van dit onderdeel verzwaard. Bij de gemengde instellingen nemen wij een verbetering waar rond de verantwoording van het zorgproces. De andere subsectoren presteren gelijk aan het voorgaande jaar. Op alle terreinen die wij ten aanzien van het zorgproces hebben beoordeeld (productiecijfers, kwaliteitsbeleid en veiligheid, klachten en incidenten) laten de instellingen punten liggen. Positief is dat ruim de helft van de ziekenhuizen inclusief gemengde (cure) instellingen inzicht geeft in de sterftecijfers. Dit is een toename ten opzichte van voorgaande jaren. Wel adviseren wij om hierop een toelichting te geven omdat de sterftecijfers niets hoeven te zeggen over de kwaliteit van zorg. Slechts een geringe meerderheid heeft dat in het jaardocument 2010 gedaan. ICT Het onderdeel ICT scoort net als het voorgaande jaar bij care-instellingen en gemengde instellingen matig. Bij cureinstellingen is sprake van een aan zienlijke teruggang in de score. Met name het aspect IT governance is onvoldoende belicht. Hieronder valt de vermelding van de wijze waarop ICT kan bijdragen aan het behalen van de strategische doelstellingen, het geven van inzicht in de taken/ bevoegdheden/verantwoordelijkheden op strategisch, tactisch en operationeel vlak en het geven van inzicht in projectmanagement en programmamanagement. Jaarverslagen meting

8 Duurzaamheid Gezien de toenemende interesse bij belanghebbenden voor het thema duurzaamheid in de zorg, hebben wij nader onderzocht of en op welke wijze instellingen in het jaar document 2010 hierover verantwoording afleggen. Uit het onderzoek blijkt dat 84 van de 100 instellingen in het jaardocument aandacht besteden aan duurzaamheid. Bij de sector cure is de score met 96% het hoogst. Met deze hoge score geven wij echter geen oordeel over de kwaliteit van de duurzaamheidsverantwoording. Uit een meer inhoudelijke beoordeling van de teksten over duurzaamheid in de verantwoordingen van 40 ziekenhuizen blijkt dat de verantwoording rond duurzaamheid sterk kan worden verbeterd. Er is vooral in de enge zin van duurzaamheid informatie verstrekt, te weten afval en energieverbruik. Opmerkelijk is ook dat bij geen van de onderzochte ziekenhuizen een lid van de raad van toezicht duurzaamheid in de portefeuille heeft. Daar komt bij dat in geen van de onderzochte verslagen van de raad van toezicht meldt dat duurzaamheid en/of milieuvraagstukken tijdens één van de vergaderingen is besproken. op in te gaan. Mede gezien het feit dat deze verslagen niet eenvoudig via het internet zijn te achterhalen, zijn wij zijn van mening dat duurzaamheid in het jaardocument verder en gestructureerd dient te worden uitgewerkt. Om instellingen hierbij te helpen hebben wij in bijlage B een overzicht met criteria opgenomen die als leidraad kunnen worden gehanteerd. Wij zullen deze criteria tevens in het onderzoek 2012 (jaar documenten 2011) betrekken. Ten slotte In hoofdstuk 2 hebben wij een top 10 opgenomen van vragen die in het onderzoek het laagst hebben gescoord. Wij adviseren instellingen bij het opmaken van het jaardocument 2011 nog eens na te gaan of deze elementen in het jaardocument zijn verwerkt. Amsterdam, februari 2012 Ernst & Young Health Care Bert Hilverda en Jan Hendrikx Kernboodschap Samenvattend is onze kernboodschap de volgende: Het jaardocument moet tot lezen uitnodigen. Daarbij helpen beknoptheid, een duidelijke structuur en toegankelijkheid voor een brede doelgroep. De focus dient te liggen op het zorgproces, risicomanagement & fraudebeheersing. Het jaardocument dient niet alleen informatie te bevatten over het verleden, maar vooral ook over verwachtingen en ontwikkelingen (en de wijze waarop de instelling hierop inspeelt). Een toekomstparagraaf helpt hieraan gestructureerd invulling te geven. Duurzaamheid zal in de nabije toekomst een duidelijke plek krijgen in de strategie en de verslaggeving. Het is zaak dat instellingen dit thema verder en gestructureerd toelichten in het jaardocument. Dat ziekenhuizen in het jaardocument niet of beperkt stilstaan bij duurzaamheid als geïntegreerd onderdeel van de strategie en activiteiten van de instelling wordt mogelijk veroorzaakt, doordat gebruik wordt gemaakt van een standaard model voor het jaarverslag en door kopieergedrag (rapporteren conform de branche). Daarnaast publiceren ziekenhuizen een separaat milieuverslag, waardoor de noodzaak lijkt te ontbreken om ook in het jaardocument hier nog eens 8 Governance in de zorg

9 Het jaardocument moet tot lezen uitnodigen Jaarverslagen meting

10 10 Governance in de zorg

11 2 Uitkomsten onderzoek Top 10 governance onderzoek 2011 Ernst & Young Het jaardocument dat van alle 100 onderzochte jaardocumenten 2010 het best scoort, is dat van Meander Medisch Centrum te Amersfoort. Wij feliciteren deze organisatie met het behaalde resultaat. Opvallend is dat de eerste posities van de huidige top 10 niet meer worden gedomineerd door ziekenhuizen. Wat ook opvalt is dat in de huidige top 10 slechts twee instellingen voorkomen die ook in het voorgaande jaar in de top 10 voorkwamen. Wij vermoeden dat dit voor een belangrijk deel verband houdt met de gewijzigde opzet van de vragenlijst. De stelling dat een organisatie niet groot hoeft te zijn om in onze benchmark een goede score te behalen, gaat ook deze keer op. Onze top 10 bestaat zowel uit instellingen die een hogere als instellingen die lagere positie innemen op de lijst van de 100 grootste instellingen. Top 3 per subsector Net als in voorgaande jaren hebben wij een overzicht samengesteld van de beste drie jaardocumenten per subsector. Deze jaardocumenten kunnen als best practices behulpzaam zijn om de kwaliteit van het eigen jaardocument verder te verbeteren. Het overzicht op pagina 12 en 13 toont per subsector de gemiddelde score per onderdeel. Daarnaast biedt het overzicht per subsector inzicht in de aandachtspunten. Gemiddelde score per sector en score per onderdeel Wij hebben op de uitkomsten van het onderzoek een nadere analyse uitgevoerd. Onze bevindingen vermelden we op pagina 14 en 15. Tabel 1: Top 10 governance onderzoek 2011 Ernst & Young Positie Ranglijst benchmark Positie top 100 Instelling Plaats Subsector Score 1 39 Meander Medisch Centrum Amersfoort AZ 8, ZorgSaam Zeeuws-Vlaanderen Terneuzen Gemengd 8, De Opbouw c.a. Utrecht Gemengd 8, Altrecht Den Dolder GGZ 8, Dimence Deventer GGZ 8, Martini Ziekenhuis Groningen AZ 8, Reinier de Graaf Groep Delft AZ 8, Maasstad Ziekenhuis Rotterdam AZ 8, Amphia Ziekenhuis Breda AZ 8, HagaZiekenhuis Den Haag AZ 8,20 Jaarverslagen meting

12 Care Geestelijke Gezondheidszorg Positie Positie ranglijst Instelling Plaats Score Pagina's jaardocument 1 4 Altrecht Den Dolder 8, Dimence Deventer 8, Mondriaan Heerlen 7,12 79 Gehandicaptenzorg Positie Positie ranglijst Instelling Plaats Score Pagina's jaardocument 1 16 Koraal Groep Sittard 7, Pluryn Oosterbeek 7, 's Heeren Loo Amersfoort 6,87 74 Verpleging, Verzorging en Thuiszorg Positie Positie ranglijst Instelling Plaats Score Pagina's jaardocument 1 13 BrabantZorg Veghel 8, Zorggroep West- en Midden Brabant Tilburg 7, Vierstroom Gouda 7,43 79 Cure Algemene ziekenhuizen Positie Positie ranglijst Instelling Plaats Score Pagina's jaardocument 1 1 Meander Medisch Centrum Amersfoort 8, Martini Ziekenhuis Groningen 8, Reinier de Graaf Groep Delft 8,43 79 Categorale ziekenhuizen Positie Positie ranglijst Instelling Plaats Score Pagina's jaardocument 1 69 NKI-AVL Amsterdam 5, Sint Maartenskliniek Nijmegen 5,09 84 Universitair Medische Centra Positie Positie ranglijst Instelling Plaats Score Pagina's jaardocument 1 12 UMC St Radboud Nijmegen 8, Erasmus MC Rotterdam 7, academisch ziekenhuis Maastricht Maastricht 7,51 90 Gemengd Gemengd Positie Positie ranglijst Instelling Plaats Score Pagina's jaardocument 1 2 ZorgSaam Zeeuws-Vlaanderen Terneuzen 8, De Opbouw c.a. Utrecht 8, Zorggroep Leveste Middenveld Emmen 8, Governance in de zorg

13 A = Toepassing en naleving Zorgbrede Governance Code 2010 B = Risicomanagement & fraudebeheersing C = Actuele thema s & toekomstinformatie D = Zorgproces E = ICT Care Geestelijke Gezondheidszorg Gemiddelde score per onderdeel Aandachtspunten Fraudebeheersing (vraag 25) Kwaliteitsbeleid en veiligheid (vragen 35, 39, 40, en 42-44) Klachten en incidenten (vraag 50) A B C D E Gehandicaptenzorg Gemiddelde score per onderdeel A B C D E Aandachtspunten Fraudebeheersing (vragen 23-25) Productiecijfers (vragen 29-31) Kwaliteitsbeleid en veiligheid (vragen 34 en 35, en 44) Klachten en incidenten (vraag 50) ICT (vragen 59 en 60) Verpleging, Verzorging en Thuiszorg Gemiddelde score per onderdeel A B C D E Aandachtspunten Fraudebeheersing (vragen 23-25) Productiecijfers (vragen 29-31) Kwaliteitsbeleid en veiligheid (vragen 34 en 35, 39, 40 en 42-44) Klachten en incidenten (vragen 49, 50 en 55) ICT (vragen 59 en 60) Cure Algemene ziekenhuizen Gemiddelde score per onderdeel Aandachtspunten Fraudebeheersing (vraag 25) Kwaliteitsbeleid en veiligheid (vragen 40 en 44) ICT (vraag 59) A B C D E Categorale ziekenhuizen Gemiddelde score per onderdeel A B C D E Aandachtspunten Fraudebeheersing (vragen 23-25) Toekomstinformatie (vraag 28) Productiecijfers (vragen 30 en 31) Kwaliteitsbeleid en veiligheid (vragen 34-36, 39, 40, 43, 44, 47 en 48) Klachten en incidenten (vragen 50 en 53) ICT (vragen 58 en 59) Universitair Medische Centra Gemiddelde score per onderdeel A B C D E Aandachtspunten Risicomanagement (vraag 19) Fraudebeheersing (vragen 23 en 25) Productiecijfers (vraag 31) Kwaliteitsbeleid en veiligheid (vragen 35, en 44) Klachten en incidenten (vraag 50) Gemengd Gemengd Gemiddelde score per onderdeel Aandachtspunten Fraudebeheersing (vraag 25) Productiecijfers (vragen 30 en 31) Klachten en incidenten (vragen 56 en 57 voor zover van toepassing) A B C D E Jaarverslagen meting

14 Grafiek 1: Gemiddelde score per sector Cure (n=52) Care (n=37) Gemengd (n=11) A B C D E Het onderdeel toepassing en naleving Zorgbrede Governance Code 2010 (onderdeel A) scoort in alle sectoren het best. De onderdelen risicomanagement & fraudebeheersing en het zorgproces (onderdelen B en D) scoren het minst. Opvallend is dat de gemengde instellingen op het gebied van transparante verantwoording deze keer het best presteren. In eerdere onderzoeken stak de cure sector met kop en schouders boven de rest uit. De focus van de care sector ligt nog vooral op de naleving van de governance code en actuele thema s & toekomstinformatie. y-as = Score x-as = Categorie Grafiek 2: Toepassing en naleving Zorgbrede Governance Code 2010 Cure (n=52) Care (n=37) Gemengd (n=11) Zowel bij de sector care als de sector cure valt een normale verdeling waar te nemen. Er is sprake van weinig uitschieters. Op de vraag of sprake is van een vertrekregeling wordt nog altijd matig gescoord. Ongeveer in de helft van de 100 onderzochte jaardocumenten wordt aangegeven of een dergelijke regeling aanwezig is. Ook de vraag of uit het jaardocument blijkt dat voldaan is aan de benoemingstermijnen van de leden van de RvT van maximaal twee keer vier jaar scoort laag (57%). y-as = Aantal instellingen x-as = Score op dit onderdeel Grafiek 3: Risicomanagement & fraudebeheersing Cure (n=52) Care (n=37) Gemengd (n=11) y-as = Aantal instellingen x-as = Score op dit onderdeel De individuele scores voor het onderdeel risicomanagement & fraudebeheersing lopen bij alle drie de sectoren nogal uiteen. Er wordt met name matig gescoord op het onderdeel fraudebeheersing. Slechts 31 van de 100 onderzochte jaardocumenten geven inzicht in het gehanteerde fraudebeleid. In 29 van de 100 jaardocumenten is vermeld of het afgelopen jaar wel of geen fraude is geconstateerd. In de 13 situaties waarin fraude is geconstateerd, is op één geval na aangegeven hoe hiermee is omgegaan en welke maatregelen zijn getroffen om de fraude in de toekomst te voorkomen. Wij constateren dat in het merendeel van de jaardocumenten inzicht is gegeven voor welke risico s, kansen en onzekerheden de organisatie zich geplaatst ziet (82%). Om de leesbaarheid te vergroten raden wij instellingen aan een en ander te bundelen in een afzonderlijke (risico)paragraaf. Wat nog onvoldoende in de jaardocumenten naar voren komt is hoe de RvT toezicht houdt op de interne beheersings- en controle systemen, alsmede welke aspecten bijzondere aandacht hebben. In totaal is in 54 jaardocumenten hierover nader informatie gegeven. 14 Governance in de zorg

15 A = Toepassing en naleving Zorgbrede Governance Code 2010 B = Risicomanagement & fraudebeheersing C = Actuele thema s & toekomstinformatie D = Zorgproces E = ICT Grafiek 4: Actualiteit & toekomstinformatie Cure (n=52) Care (n=37) Gemengd (n=11) In het algemeen wordt in jaardocumenten informatie gegeven over actuele thema s & toekomstinformatie. Een afzonderlijke toekomstparagraaf komt echter nog zelden voor. De inhoudelijke kwaliteit van de informatie rond actuele thema s & toekomstinformatie kan beter. Zo ontbreekt vrijwel altijd inzicht in de toekomstige ontwikkeling van resultaten. Ook ontbreekt in 50% van de gevallen informatie over de wijze van financiering. y-as = Aantal instellingen x-as = Score op dit onderdeel Grafiek 5: Zorgproces Cure (n=52) Care (n=37) Gemengd (n=11) y-as = Aantal instellingen x-as = Score op dit onderdeel De sector care scoort ten aanzien van het Zorgproces gemiddeld onvoldoende. De andere twee sectoren scoren gemiddeld voldoende. Onderdelen waarop de score met name laag is, zijn: Interne resultaten/scores van het beoordelingssysteem voor het functioneren van medisch specialisten/medewerkers (12%). Wel of geen meldingen uit hoofde van klokkenluidersregeling (24%). Wel of geen (materiële) controle door het zorgkantoor/de zorgverzekeraar (26%). Behaalde statussen inzake aanlevering gegevens zorgkantoor (care) (28%). Afwijking tussen productieafspraken en realiteit (29%). Positief is dat het merendeel van de ziekenhuizen inclusief gemengde (cure) instellingen in het jaardocument inzicht geeft in de sterftecijfers (29 instellingen). In eerdere jaren werd dit vrijwel niet gedaan. Belangrijk is wel dat een toelichting plaatsvindt op de cijfers. Dit wordt bij 11 van de 29 instellingen nog niet gedaan. Een toelichting is van belang omdat sterftecijfers niets hoeven te zeggen over de kwaliteit van de zorg. Grafiek 6: ICT Cure (n=52) Care (n=37) Gemengd (n=11) Ten opzichte van eerdere jaren ligt de gemiddelde score inzake ICT voor de sector cure fors lager. De oorzaak hiervan is mogelijk geheel toe te schrijven aan de gewijzigde opzet van de vragen. Bij de beoordeling van de jaardocumenten 2010 is de focus met name op het aspect governance van ICT komen te liggen. Informatie die in dat kader in het jaardocument zou moeten terugkomen, heeft onder meer betrekking op taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden op strategisch, tactisch en operationeel vlak. Ook het geven van informatie over project- en programmamanagement achten wij relevant. Beide aspecten scoren van alle vragen het meest matig. y-as = Aantal instellingen x-as = Score op dit onderdeel Jaarverslagen meting

16 Top 10 vragen met de laagste score Hiernaast tonen wij een overzicht met de 10 vragen die in het onderzoek het laagst hebben gescoord. Van deze vragen hebben er zes betrekking op het zorgproces, twee op ICT en twee op risicomanagement & fraudebeheersing. Wij adviseren instellingen bij het opmaken van het jaardocument 2011 nog eens na te gaan of deze elementen in het jaardocument zijn opgenomen. Omvang jaardocumenten Ondanks onze oproep aan instellingen om het aantal pagina s van het jaardocument te verminderen, hebben wij een toename van de hoeveelheid pagina s moeten constateren. Het gemiddeld aantal pagina s van het jaardocument stijgt van 71 in 2009 naar 78 in Grafiek 7 laat zien hoeveel pagina s instellingen aan het jaardocument besteden. Verder blijkt uit deze grafiek dat het jaardocument van de meerderheid van de onderzochte instellingen meer dan 75 pagina s telt. Bij zo n 20% van de instellingen heeft het jaardocument zelfs een omvang van ten minste 100 pagina s. Naar onze mening veel te veel. Top 10 vragen met de laagste score Positie Vraag Score Onderdeel 1 Resultaten/scores van het beoordelingssysteem voor het 12% Zorgproces functioneren van medewerkers/specialisten (vraag 44) 2 Omvang van de wachtlijst (care) (vraag 29) 21% Zorgproces 3 Aanwezigheid meldingen uit hoofde van de klokkenluidersregeling en afhandeling hiervan (vraag 50) 24% Zorgproces 4 Taken/bevoegdheden/verantwoordelijkheden op strategisch, tactisch en operationeel vlak met betrekking tot IT-governance en projectmanagement en programmamanagement (vraag 59) 5 Aanwezigheid (materiële) controle door het zorgkantoor/ de zorgverzekeraar (vraag 39) 25% ICT 26% Zorgproces 6 Statussen behaald met betrekking tot de aanlevering van 28% Zorgproces gegevens aan het zorgkantoor (care) (vraag 42) 7 Afwijking tussen de productieafspraken en de realiteit (vraag 30) 29% Zorgproces 8 Melding of het afgelopen jaar sprake is geweest van fraude (vraag 24) 29% Risicomanagement & fraudebeheersing 9 Inzicht in het fraudebeleid (vraag 23) 31% Risicomanagement & fraudebeheersing 10 Status op het gebied van landelijke/regionale gegevensuitwisseling, zoals LSP (vraag 60) 34% ICT Grafiek 7: Aantal pagina s jaardocument 14% 2% 3% 12% 36% > % 16 Governance in de zorg

17 De focus dient te liggen op het zorgproces en risicomanagement & fraudebeheersing Wij hebben de indruk dat de omvang van de jaardocumenten de kwaliteit niet ten goede komt. Bij onze beoordeling viel het meer dan in voorgaande jaren op dat er niet altijd een duidelijke structuur aanwezig is. Voorbeelden zijn de onderdelen actuele thema s & toekomst informatie en risicomanagement. Bij veel instellingen is de informatie die deze onderwerpen aangaat her en der in het document opgenomen in plaats van geconcentreerd in een hoofdstuk of paragraaf. Dit maakt het, zeker bij een dikker document, voor de lezer bijna onmogelijk om zich een goed beeld over deze onderwerpen te vormen. Grafiek 8 toont de behaalde governance score per pagina. Uit deze grafiek blijkt duidelijk dat de score afneemt naarmate sprake is van meer pagina s. Duurzaamheid Het aspect duurzaamheid heeft de afgelopen jaren ook in de zorgsector te maken met toenemende interesse van belang hebbenden. Op de vraag of uit het jaardocument 2010 blijkt dat de instelling een milieumaatschappelijk bewustzijn toont (bijvoorbeeld: duurzaam bouwen, scheiden van afval) wordt zeer goed tot goed gescoord. De cure-instellingen lopen met een positieve score van 96% voorop, gevolgd door de gemengde instellingen met een score van 86% en de care-instellingen met een score van 70%. Opvallend is dat de sector care nog aanzienlijk achterblijft op de andere twee subsectoren. Met deze hoge score geven wij echter geen oordeel over de kwaliteit van de duurzaamheids verantwoording. Deze blijkt nog verre van de gewenste situatie te zijn. In het hoofdstuk hierna gaan wij daarop nader in. Grafiek 8: Score per pagina Gemiddelde score per pagina > 150 y-as = Score per pagina x-as = Aantal pagina s jaarverslag Grafiek 9: Score milieumaatschappelijk bewustzijn Care Cure Gemengd 4% Voldoende 14% Onvoldoende 30% 70% 96% 86% Jaarverslagen meting

18 Op de vraag of uit het jaardocument 2010 blijkt dat de instelling een milieumaatschappelijk bewustzijn toont wordt zeer goed tot goed gescoord. Omdat de hoge scores niet stroken met de perceptie in de markt dat zorginstellingen in vergelijking met andere sectoren op het gebied van duurzaamheidsverantwoording vooroplopen, is besloten de feitelijke inhoud van jaar verslagen nader te onderzoeken. Daartoe hebben wij van 40 willekeurig gekozen ziekenhuizen de jaarverslagen op ondermeer de volgende trefwoorden onderzocht: duurzaam, MVO, milieu, energie en afval. Daarnaast is in het verslag van de raad van toezicht gericht gezocht naar quotes ten aanzien van duurzaamheid en de daarmee samenhangende thema s. De gevonden informatie is gerubriceerd naar de volgende hoofdthema s: Afval Energieverbruik (gas, water en elektra) Overige thema s Totale kader: personeel, zorg en financieel Governance Omvang en structuur van de informatie In het navolgende wordt een nadere analyse weergegeven van de uitkomsten per thema.

19 3 Duurzaamheid in het jaarverslag van ziekenhuizen Uitkomsten van het onderzoek Afval Als een ziekenhuis in het jaarverslag ingaat op specifieke duurzaamheidsthema s, dan is dat in het merendeel van de gevallen toegespitst op afval en energieverbruik. Van de 40 onderzochte verslagen geven negentien ziekenhuizen op enigerlei wijze informatie omtrent afval. Dit wordt in het merendeel van de gevallen (16 keer) gedaan in een korte toelichtende tekst (zie grafiek 10). Dit gaat in twee van de gevallen gepaard met informatie omtrent het afval in totaal gemeten hoeveelheden, in drie van de verslagen wordt inzicht gegeven in de hoeveelheden afval per soort en in zes van de verslagen worden relatieve waarden opgenomen. In twee van de verslagen is inzicht gegeven in de doelstellingen omtrent afvalbeheersing. Energieverbruik (gas, water en elektra) De aandacht in de jaarverslagen voor het energieverbruik door de ziekenhuizen komt sterk overeen met die voor het afval. Ook voor dit thema geldt, dat negentien van de onderzochte verslagen informatie verstrekken omtrent het energieverbruik en dit zijn over het geheel genomen dezelfde ziekenhuizen. Uit de grafiek 11 blijkt, dat ook met betrekking tot het energieverbruik de ziekenhuizen indien informatie wordt verschaft vooral kort beschrijvende informatie verstrekken (in een aantal gevallen onderbouwd met getroffen Grafiek 10: Typering informatie afval per verslag Kort beschrijvend Doelstellingen Relatieve waarden Hoeveelheden per soort Hoeveelheden totaal Informatie Grafiek 11: Typering informatie energieverbruik per verslag CO 2 uitstoot Kort beschrijvend Doelstellingen Maatregelen Relatieve waarden Hoeveelheden water Hoeveelheden electra Hoeveelheden gas maatregelen op het gebied van reductie en in drie verslagen aangevuld met de doelstellingen). In een beperkt aantal verslagen wordt inzicht gegeven in de concrete hoeveelheden en in acht verslagen worden deze aantallen omgerekend naar relatieve waarden (bijvoorbeeld: verbruik per patiënt). In slechts twee van de onder zochte verslagen wordt informatie verstrekt omtrent de CO 2 -uitstoot van het ziekenhuis Overige thema s In een aantal van de onderzochte verslagen wordt kort stilgestaan bij een aantal andere duurzaamheidsthema s, zoals duurzame inkoop, duurzame bouw en maatschappelijke betrokkenheid. Dit blijft in vrijwel alle voor komende gevallen (28 verslagen) beperkt tot een korte en algemene toelichting (zie grafiek 12). In twaalf verslagen wordt daarbij beperkt aanvullende informatie op de aanvullende thema s gegeven, Jaarverslagen meting

20 Duurzaamheid zal in de nabije toekomst een duidelijke plek krijgen in de strategie en de verslaggeving echter in de meeste gevallen zonder concrete meetbare feiten. Grafiek 12: Typering overige informatie per verslag In de gevallen dat de ziekenhuizen informatie geven over het milieuzorgsysteem is deze informatie hoofdzakelijk beperkt tot de vermelding dat een milieuzorgsysteem is geïmplementeerd en dat sprake is van externe toezichthouders/handhavende instanties. Omtrent interne beheersing en interne informatievoorziening op het vlak van duurzaamheid wordt zo goed als geen informatie verstrekt. Op het vlak van taken en verantwoordelijkheden in de organisatie ten aanzien van duurzaamheid, betreft dit in voorkomende gevallen beknopte informatie ten aanzien van coördinatoren op het gebied van milieu. Zie hiervoor ook de paragraaf Governance hierna. Totale kader: personeel, zorg en financieel Duurzaamheid betreft niet alleen het milieu nog enger gedefinieerd: afval en energieverbruik. Duurzaamheid betreft tevens de impact van de organisatie op de omgeving (milieu, sociaal en financieel/economisch), de zorg voor het personeel en de financiële prestaties, resulterend in de kwaliteit van de zorgverlening. Kortom: enerzijds betreft dit de duurzame toegevoegde waarde van het ziekenhuis en anderzijds de duurzame interne organisatie. Kort beschrijvend algemeen Overige thema s kort Milieuzorg Systeem kort Interne bewaking Interne informatie Taken/verantw.heden Extern toezicht Het jaarverslag gaat van oorsprong uitgebreid in op de hiervoor genoemde thema s: personeel, zorgverlening, organisatiestructuur en financiën. In de onderzochte jaarverslagen komt echter in het geheel van informatie duurzaamheid minimaal tot niet aan bod. Duurzaamheid is in merendeel van de verslagen gecomprimeerd tot paragraaf 4.6 waarin op de hiervoor beschreven thema s (met name afval en energieverbruik) al dan niet wordt ingegaan. In dat kader verwijst een aantal ziekenhuizen naar het milieuverslag dat is opgesteld. Maar dit verslag kan van het merendeel van de onderzochte instellingen niet eenvoudig via internet worden achterhaald. Governance In de jaarverslagen van de ziekenhuizen is ruimte gecreëerd voor het verslag van de raad van toezicht. In deze verslagen geven de raden van toezicht inzicht in de belangrijkste tijdens de vergaderingen door hen besproken thema s. In geen enkele van de onderzochte verslagen wordt melding gemaakt van een commissie of lid van de raad van toezicht met duurzaamheid in de portefeuille. Ook meldt geen enkel verslag van de raden van toezicht dat duurzaamheid en/of milieuvraagstukken tijdens één van de vergaderingen is besproken. In dertien van de onderzochte verslagen blijkt dat milieu tot het takenpakket van een lid of een commissie van de OR behoort en in vijftien van de onderzochte verslagen wordt toegelicht, dat op het vlak van Arbo en Kwaliteit tevens aandacht is voor de naleving van milieuvoorschriften. Dit zijn echter niet toegelichte functieaanduidingen in tabellen of overzichten. Omvang en structuur van de informatie Doordat de betrokken ziekenhuizen allen hun jaarverslag hebben ingericht op basis van het standaard raamwerk voor het jaardocument staat in 26 van de verslagen de betrokken informatie in paragraaf 4.6. In de overige 11 verslagen staat deze Governance in de zorg

21 Grafiek 13: Aantal pagina s duurzaamheidparagraaf per verslag > 2,0 1,5-2,0 1,0-1,5 0,5-1,0 0,2-0,5 0-0,2 0 informatie in één van de paragrafen daar dicht in de buurt (4.7, 4.8 of 4.9) en drie ziekenhuizen hebben geen informatie omtrent duurzaamheid in het verslag opgenomen. De gemiddelde omvang van de verstrekte informatie bedraagt 1,1 pagina. In die gevallen waarbij sprake is van substantieel meer pagina s dan het gemiddelde, is dit in veel gevallen het gevolg van tabellen die veel ruimte innemen. Slechts in een enkel geval is sprake is van een daadwerkelijk uitgebreide toelichting. In de helft van de verslagen is sprake van beperkte informatie: 0-0,5 pagina s (zie grafiek 13) Los van de informatie die in de meeste verslagen is geconcentreerd in (de buurt van) paragraaf 4.6, is in de verslagen verder gezocht naar het gebruik van de term duurzaam. Dan blijkt, dat duurzaam een aanduiding is, die in meerdere toelichtingen wordt gehanteerd (in de toelichting van een bouwproject, in een beschouwing omtrent de financiële positie, in de uiteenzetting omtrent de relatie met de medische staf, bij de evaluatie van conflictsituaties gedurende het jaar). En daar blijkt, dat daar slechts in enkele gevallen sprake is van duurzaamheid in de zin van de maatschappelijke verantwoordelijkheid (milieu, sociaal, financieel) van de instelling. 5 Conclusie Uit de hiervoor weergegeven analyse komt naar voren, dat weliswaar 37 van de 40 onderzochte verslagen op enigerlei wijze informatie geeft op het gebied van duurzaamheid, maar dan vooral in de enge zin van afvalbeheer en energieverbruik. Dit plaatst de positieve uitkomsten op de vraag of uit het jaardocument 2010 blijkt dat de instelling een milieumaatschappelijk bewustzijn toont (bijvoorbeeld: duurzaam bouwen, scheiden van afval) in een ander licht. Dat ziekenhuizen in het jaardocument niet of beperkt stilstaan bij duurzaamheid als geïntegreerd onderdeel van de strategie en activiteiten van de instelling wordt mogelijk veroorzaakt, doordat gebruik wordt gemaakt van een standaard model voor het jaarverslag en door kopieergedrag (rapporteren conform de branche). Daarnaast publiceren ziekenhuizen een separaat milieuverslag, waardoor de noodzaak lijkt te ontbreken om ook in het jaardocument hier nog eens op in te gaan. Het is echter niet juist om op basis van de vorenstaande analyse te veronderstellen dat de ziekenhuizen geen (gerichte) strategie en activiteiten op het gebied van duurzaamheid hebben. Jaarverslagen meting

22 4 Ranglijst onderzoeksresultaten 2011, jaardocumenten Governance in de zorg

23 A = Toepassing en naleving Zorgbrede Governance Code 2010 B = Risicomanagement & fraudebeheersing C = Actuele thema s & toekomstinformatie D = Zorgproces E = ICT Ranglijst onderzoeksresultaten jaarverslagen 2010 Positie Instelling Plaats Subsector Totaal score 2 A B C D E 1 Meander Medisch Centrum Amersfoort AZ 8,94 8,75 8,82 9,00 8,64 10,00 2 ZorgSaam Zeeuws-Vlaanderen Terneuzen Gemengd 8,87 9,69 10,00 9,00 6,82 10,00 3 De Opbouw c.a. Utrecht Gemengd 8,80 10,00 8,82 9,00 7,84 8,57 4 Altrecht Den Dolder GGZ 8,70 9,38 8,82 9,00 7,30 10,00 5 Dimence Deventer GGZ 8,65 8,75 7,65 10,00 8,11 10,00 6 Martini Ziekenhuis Groningen AZ 8,62 8,44 8,82 9,00 8,18 9,29 7 Reinier de Graaf Groep Delft AZ 8,43 10,00 6,47 8,00 8,86 7,86 8 Maasstad Ziekenhuis Rotterdam AZ 8,26 8,44 8,24 9,00 7,73 8,57 9 Amphia Ziekenhuis Breda AZ 8,23 9,38 7,06 9,00 7,27 9,29 10 HagaZiekenhuis Den Haag AZ 8,20 9,38 7,65 8,00 8,18 7,14 11 Zorggroep Leveste Middenveld Emmen Gemengd 8,10 8,75 8,82 10,00 7,27 6,43 12 UMC St Radboud Nijmegen UMC 8,06 7,50 8,24 10,00 7,50 8,57 13 BrabantZorg Veghel VVT 8,04 10,00 8,82 6,00 7,03 7,14 14 Slotervaartziekenhuis Amsterdam AZ 7,87 9,38 6,47 9,00 6,82 8,57 15 Jeroen Bosch Ziekenhuis Den Bosch AZ 7,82 8,44 7,65 10,00 7,05 7,14 16 Koraal Groep Sittard GehZ 7,81 9,38 6,47 10,00 5,95 9,29 17 Zorggroep West- en Midden Brabant Tilburg VVT 7,79 9,06 6,47 10,00 6,49 8,57 18 Medisch Spectrum Twente Enschede AZ 7,69 8,75 6,47 9,00 8,18 5,71 19 Erasmus MC Rotterdam UMC 7,66 9,69 6,47 6,00 6,14 10,00 20 Pantein Boxmeer Gemengd 7,60 9,38 7,65 10,00 6,59 5,00 21 Isala klinieken Zwolle AZ 7,58 9,69 8,82 9,00 5,45 5,71 22 Spaarne Ziekenhuis Hoofddorp AZ 7,53 10,00 7,65 8,00 6,14 5,71 23 Academisch ziekenhuis Maastricht Maastricht UMC 7,51 8,13 7,65 7,00 7,27 7,14 24 Zaans Medisch Centrum Zaandam AZ 7,48 7,50 7,06 7,00 7,73 7,86 25 Vierstroom Gouda VVT 7,43 8,44 7,65 8,00 6,76 6,43 26 Rijnstate Ziekenhuis Arnhem AZ 7,35 7,81 4,12 10,00 7,27 9,29 27 Lentis Zuidlaren Gemengd 7,27 9,38 6,47 7,00 6,22 7,14 28 Sint Lucas Andreas Ziekenhuis Amsterdam AZ 7,25 7,19 6,47 9,00 6,59 8,57 29 Albert Schweitzer ziekenhuis Dordrecht AZ 7,25 9,06 5,29 6,00 7,50 7,14 30 Onze Lieve Vrouwe Gasthuis Amsterdam AZ 7,15 8,75 4,12 9,00 7,95 5,71 31 Mondriaan Heerlen GGZ 7,12 9,38 6,47 9,00 4,32 8,57 32 Antonius Ziekenhuis Nieuwegein AZ 7,03 6,88 6,47 7,00 7,50 7,14 33 Pluryn Oosterbeek GehZ 7,03 7,81 10,00 6,00 5,41 5,71 34 Máxima Medisch Centrum Eindhoven AZ 6,99 10,00 5,29 6,00 6,59 5,71 2 De weging van de 5 onderdelen is als volgt: 2,5-2,0-1,0-3,0-1,5 Jaarverslagen meting

24 Het jaardocument dient ook informatie te geven over verwachtingen en toekomstige ontwikkelingen Positie Instelling Plaats Subsector Totaal score 2 A B C D E 35 Gelre ziekenhuizen Apeldoorn AZ 6,96 8,75 5,29 9,00 5,45 7,86 36 Universitair Medisch Centrum Utrecht Utrecht UMC 6,96 7,50 2,35 9,00 7,73 9,29 37 Deventer Ziekenhuis Deventer AZ 6,94 8,75 5,29 7,00 5,68 8,57 38 's Heeren Loo Amersfoort GehZ 6,87 9,38 6,47 7,00 4,86 7,14 39 GGNet Warnsveld GGZ 6,84 8,44 6,47 8,00 4,86 7,86 40 Groene Hart Ziekenhuis Gouda AZ 6,84 10,00 6,47 9,00 5,00 4,29 41 Leids Universitair Medisch Centrum Leiden UMC 6,83 7,81 5,29 9,00 5,45 8,57 42 Antonius Zorggroep Sneek AZ 6,83 7,19 7,06 3,00 7,50 7,14 43 Amstelring OsiraGroep Amsterdam Gemengd 6,81 5,31 7,65 5,00 7,57 7,86 44 Tergooiziekenhuizen Hilversum AZ 6,76 9,38 3,53 6,00 7,50 5,71 45 Diakonessenhuis Utrecht AZ 6,71 7,19 7,65 7,00 6,82 4,29 46 Espria Harderwijk VVT 6,60 8,75 4,12 9,00 5,41 7,14 47 Cordaan groep Amsterdam Gemengd 6,38 7,19 4,12 9,00 5,95 7,14 48 Kennemer Gasthuis Haarlem AZ 6,26 8,13 4,71 6,00 6,82 4,29 49 Zorggroep Noorderbreedte Leeuwarden Gemengd 6,23 8,44 6,47 7,00 6,36 1,43 50 Parnassia Bavo Groep Den Haag GGZ 6,22 7,81 5,29 10,00 3,78 7,14 51 Ipse de Bruggen Zwammerdam GehZ 6,19 6,56 5,29 8,00 5,41 7,14 52 Universitair Medisch Centrum Groningen Groningen UMC 6,17 6,88 6,47 9,00 4,32 6,43 53 Medisch Centrum Alkmaar Alkmaar AZ 6,11 8,75 4,12 5,00 5,45 6,43 54 Catharina Ziekenhuis Eindhoven AZ 6,05 7,19 2,94 10,00 5,68 6,43 55 Zorggroep Noord- en Midden-Limburg Venlo VVT 6,04 8,13 6,47 7,00 3,51 6,43 56 Dichterbij Venlo GehZ 6,02 6,25 6,47 6,00 5,68 5,71 57 Atrium Medisch Centrum Parkstad Heerlen AZ 5,96 6,25 6,47 6,00 4,77 7,14 58 Admiraal De Ruyter Ziekenhuis Goes/Vlissingen AZ 5,93 6,25 4,12 7,00 5,91 7,14 59 Zorggroep Almere Almere Gemengd 5,93 9,06 6,47 7,00 2,70 5,71 60 Sint Franciscus Gasthuis Rotterdam AZ 5,91 7,50 5,29 7,00 5,45 4,29 61 Rijnland Zorggroep Leiderdorp AZ 5,90 8,13 4,12 9,00 5,00 4,29 62 Arkin Amsterdam GGZ 5,79 7,50 8,82 4,00 2,97 5,71 63 VieCuri Medisch Centrum voor Noord-Limburg Venlo AZ 5,78 6,88 4,71 9,00 4,55 5,71 64 Laurens Rotterdam VVT 5,69 9,06 6,47 6,00 2,97 4,29 65 Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis Nijmegen AZ 5,68 7,81 0,00 7,00 5,45 9,29 66 Ziekenhuis Gelderse Vallei Ede AZ 5,67 6,25 4,12 8,00 6,14 4,29 67 AMC Amsterdam UMC 5,61 6,56 5,29 5,00 4,09 7,86 2 De weging van de 5 onderdelen is als volgt: 2,5-2,0-1,0-3,0-1,5 24 Governance in de zorg

25 A = Toepassing en naleving Zorgbrede Governance Code 2010 B = Risicomanagement & fraudebeheersing C = Actuele thema s & toekomstinformatie D = Zorgproces E = ICT Positie Instelling Plaats Subsector Totaal score 2 A B C D E 68 Philadelphia Nunspeet GehZ 5,52 9,69 4,12 6,00 4,86 1,43 69 NKI-AVL Amsterdam CZ 5,49 8,13 5,29 6,00 3,86 4,29 70 Westfriesgasthuis Hoorn AZ 5,46 8,75 2,94 9,00 5,23 1,43 71 Rivierduinen Leiden GGZ 5,35 8,75 3,53 6,00 2,97 6,43 72 Amarant Tilburg GehZ 5,35 7,19 1,76 8,00 5,14 5,71 73 Koninklijke Kentalis Haren GehZ 5,34 7,19 3,53 5,00 3,51 8,57 74 VU medisch centrum Amsterdam UMC 5,28 7,50 3,53 8,00 4,55 3,57 75 ZZG zorggroep Nijmegen VVT 5,25 7,50 5,29 3,00 3,51 6,43 76 ASVZ Leerdam GehZ 5,23 7,50 2,94 8,00 5,14 2,86 77 Elisabeth Ziekenhuis Tilburg AZ 5,17 7,19 2,94 5,00 4,77 5,71 78 Medisch Centrum Haaglanden Den Haag AZ 5,12 6,56 4,12 3,00 5,00 5,71 79 Sint Maartenskliniek Nijmegen CZ 5,09 6,56 2,94 5,00 5,00 5,71 80 Steinmetz De Compaan Rijswijk GehZ 4,93 8,44 6,47 5,00 2,70 1,43 81 Orbis Medisch en Zorgconcern Sittard Gemengd 4,91 6,88 2,94 6,00 4,55 4,29 82 Vlietland Ziekenhuis Schiedam AZ 4,57 6,88 2,94 7,00 3,41 3,57 83 Ziekenhuis Bernhoven Oss AZ 4,50 8,44 0,00 8,00 3,86 2,86 84 Aafje (voorheen: De Stromen Opmaat Groep) Rotterdam VVT 4,49 5,94 4,12 3,00 2,70 7,14 85 Zorggroep Alliade Heerenveen GehZ 4,41 6,25 4,12 7,00 2,97 2,86 86 GGzE Eindhoven GGZ 4,40 5,00 4,12 6,00 4,32 2,86 87 Flevoziekenhuis Utrecht AZ 4,24 6,56 1,18 6,00 4,09 3,57 88 Omring Hoorn VVT 4,19 4,38 3,53 8,00 4,59 1,43 89 Sensire Terborg VVT 4,15 6,88 4,12 5,00 2,97 1,43 90 Leger des Heils Almere VVT 3,97 5,94 5,29 4,00 2,70 1,43 91 Carint Reggeland Groep Hengelo VVT 3,87 7,50 1,18 2,00 3,78 2,86 92 Rivas Zorggroep Gorinchem Gemengd 3,85 5,00 1,76 6,00 4,05 2,86 93 Pro Persona Wolfheze GGZ 3,84 6,88 2,94 4,00 1,62 4,29 94 Zorggroep Florence Rijswijk VVT 3,76 6,25 2,94 4,00 2,97 2,14 95 Koninklijke Visio Huizen GehZ 3,71 6,88 1,18 2,00 2,70 5,00 96 Careyn Zuwe Aveant Schiedam VVT 3,59 6,56 4,12 4,00 2,43 0,00 97 TweeSteden ziekenhuis Tilburg AZ 3,39 4,69 2,94 4,00 4,09 0,00 98 Ziekenhuisgroep Twente Almelo AZ 3,24 3,44 1,18 5,00 4,77 1,43 99 Kwadrantgroep Drachten VVT 3,17 5,10 1,18 3,33 3,24 2, MeanderGroep Zuid-Limburg Heerlen VVT 2,66 4,69 1,18 6,00 2,16 0,00 2 De weging van de 5 onderdelen is als volgt: 2,5-2,0-1,0-3,0-1,5 Jaarverslagen meting

26 26 Governance in de zorg

27 5 Overzicht van nieuw in het onderzoek opgenomen instellingen en instellingen die uit de onderzoekslijst zijn verdwenen Nieuw in het onderzoek opgenomen instellingen Positie Ranglijst benchmark Positie top 100 Instelling Plaats Subsector Score Flevoziekenhuis Utrecht AZ 4, Steinmetz De Compaan Rijswijk GehZ 4, Antonius Zorggroep Sneek AZ 6, Zaans Medisch Centrum Zaandam AZ 7,48 Instellingen die uit de onderzoekslijst zijn verdwenen Positie Ranglijst benchmark Positie top 100 Instelling Plaats Subsector Score GGZ Friesland Leeuwarden GGZ 4,78 GGZ Breburg Groep Tilburg GGZ 4,79 Gemiva-SVG Groep Gouda GehZ 8,78 N.B. Zuwe Zorg is gefuseerd met Careyn Zuwe Aveant (positie 96 ranglijst benchmark). Jaarverslagen meting

28 28 Governance in de zorg

29 6 Uitgelicht: het jaardocument van een niet Top-100 instelling Ook dit jaar willen wij stil staan bij het jaarverslag van een niet Top-100 instelling. Ons oog is daarbij gevallen op het jaar verslag van Ciran te Venlo. Deze organisatie heeft een frisse opvatting over de wijze waarop door middel van het jaardocument aan belang hebbenden verantwoording dient te worden afgelegd. Wij hadden een interview met Fons van Bergen, directeur van Ciran. Hoe zou u de organisatie Ciran willen beschrijven? Ciran is een bezielde, prestatiegerichte organisatie, gefocust op het ontwikkelen en toepassen van nieuwe zorgconcepten: een rebelse club! Nee, zonder gekheid: ik bedoel hiermee dat het opzoeken en verleggen van grenzen in een gezondheidszorgomgeving, waarin de wet- en regelgeving adembenemend strak ingeregeld moet zijn, niet mogelijk is als je je opstelt als het braafste jongetje van de klas. Dat heeft iets spannends, iets uitdagends; de kunst om met behoud van de intentie van de noodzakelijke regelgeving de weg naar verbetering te vinden. Ik geloof dat de wil om hierin te slagen de oorzaak is van de verbondenheid van de mensen in onze organisatie. Een vernieuwend concept? Hoezo? Ciran Revalidatie stelt zich tot doel het opknappen van mensen met hardnekkige chronische pijn- en vermoeidheidsklachten zodat zij weer volwaardig maatschappelijk kunnen participeren. Ons concept biedt de klant/patiënt vooraf een met een grote mate van zekerheid gegarandeerd resultaat na behandeling. Dat vraagt om een teamgerichte multicausale benadering en kennis, kunde en discipline van deze holistische behandelvorm. De basisingrediënten van deze individuele behandelprogramma s zijn gestoeld op de stand van de medische wetenschap en recente wetenschappelijke publicaties. Maar ook op reeds lang bestaande en soms vergeten filosofische waarheden en op het gebruik van moderne IT-technologie en vormen van e-health. Met deze op uitkomsten gerichte zorgconcepten en daaraan gekoppelde financieringsvormen behoren wij op dit moment tot de happy few in de gezondheidszorg die hun nek daadwerkelijk willen uitsteken. Hoe weet u dat de behandelingen effectief zijn? Onze organisatie is sterk IT-gedreven. Wij verzamelen en monitoren een veelvoud aan gegevens, zoals veranderingen van klinische indicatoren, de mate van autonomie, van maatschappelijke participatie, de klachtbeleving, patiëntwaardering enzovoort. Ciran hecht grote waarde aan het wetenschappelijke onderbouwen van de effecten van de behandeling, de duurzaamheid daarvan en van de maatschappelijke relevantie van de vernieuwende elementen van dit zorgconcept. In dat kader zijn wij samenwerkingsverbanden aangegaan met diverse universiteiten en loopt er een Jaarverslagen meting

30 tweetal promotieonderzoeken. Met de bereikte resultaten tot nu toe zijn wij meer dan tevreden en wij verwachten de eerste wetenschappelijke publicaties hierover in het eerste kwartaal van dit jaar te kunnen publiceren. In hoeverre wijkt het jaardocument van Ciran af van de standaard? Wij zien het jaardocument als een onderdeel van de kwaliteit van onze dienstverlening. Over de inhoud moet worden nagedacht en het helpt om expliciet nog eens te bezien of hetgeen je als organisatie wilde bereiken ook is bereikt. Omdat het behandelen van patiënten ons bestaansrecht vormt, lijkt het voor de hand te liggen dat het jaarverslag dan ook primair een verantwoording is voor deze doelgroep. Tekst en inhoud moeten voor de patiënt nuttige informatie opleveren. De uitdaging lag erin dat deze vorm vervolgens ook moest voldoen aan de eisen die de wet- en regelgeving daaraan stelt. Wij worstelden vooral met de indeling van het standaard jaardocument. Waar het met name om gaat, doelstellingen en in hoeverre deze zijn gerealiseerd, komt pas aan bod als in uitgebreide vorm informatie is verstrekt over zaken zoals het profiel van de organisatie, bestuur en toezicht en bedrijfsvoering. Wij hebben er uiteindelijk voor gekozen af te wijken van de standaardindeling en vooral de governance aspecten op te nemen in bijlagen. Het jaardocument van Ciran bestaat naast deze bijlagen uit een drietal hoofdstukken. Deze hoofdstukken behandelen drie belangrijke vragen: wat hebben we gedaan, wat hebben we bereikt en hoe hebben we dat bereikt? De hoofdstukken dragen deze vragen als titels. In het eerste hoofdstuk komen het Ciranconcept, informatie over onze doelgroep, visie en missie en onze behandeldoelen aan bod. In het tweede hoofdstuk geven wij informatie over hetgeen de patiënten met onze revalidatiezorg hebben bereikt. We geven een toelichting op de kengetallen maatschappelijke participatie, klachtbeleving, patiënttevredenheid en fysieke en mentale belastbaarheid gesplitst in mannen en vrouwen. Daarnaast tonen we in het tweede hoofdstuk de niet patiëntgebonden resultaten. Deze betreffen onder meer afspraken met zorgverzekeraars, wetenschappelijk onderzoek, toegankelijkheid, opleidingen, samenwerkingsovereenkomsten en het financiële resultaat. In het derde en laatste hoofdstuk gaan we in op onze modules, professionals, het kwaliteitsbeleid en het personeelsbeleid. Dat klinkt heel aardig, maar is het niet een dik boekwerk geworden? Nee, integendeel. Ons jaardocument telt, inclusief bijlagen, slechts 36 pagina s. Daarop kun je veel informatie kwijt, mits je kiest voor een korte en bondige verwoording en tabellen. Op de pagina s zie je een groot en prettig leesbaar lettertype en ze staan niet te vol. We hebben verder gekozen voor veel figuren en grafieken. Een plaatje zegt nog altijd meer dan duizend woorden. Echt vernieuwend is denk ik dat wij een stripverhaal aan het jaardocument hebben toegevoegd. Dit laat zien waarvoor wij staan en hoe wij mensen kunnen helpen. De strip vergroot ons doel de doelgroep maximaal te bereiken. Per slot van rekening is het jaardocument ook voor een brede doelgroep bedoeld. Heeft u al reacties gehad van de doelgroep op het jaardocument? Zo n patiënten hebben het jaar verslag 2011 ontvangen. En ja, we hebben hier veel reacties op mogen ontvangen. Eigenlijk alleen maar positief met hier en daar ook nog aardige suggesties waar we wat mee kunnen. Ook van de zorgverzekeraars. Natuurlijk kan, als ik de governance vragenlijst van Ernst & Young zo bekijk, het jaardocument nog verder worden verbeterd. Dat is iets wat wij het komende jaar gaan oppakken. We proberen echter wel de korte en bondige opzet intact te laten, omdat hierdoor het document ook daadwerkelijk wordt gelezen. Ten slotte: welke boodschap zou u andere organisaties willen meegeven? Zie het jaardocument niet als een noodzakelijk kwaad, maar als een mogelijkheid om je doelgroep te laten zien waarvoor de organisatie staat en om de kwaliteit te meten. Houd de opzet kort en bondig, want dan pas bereik je mensen. De onderwerpen staan vast, maar de hoeveelheid tekst niet. Maak daar gebruik van! 30 Governance in de zorg