NOTITIE HOOGBEGAAFDHEID BERSEBA Met uitwerking arrangementen cognitief-hoogbegaafd Juni 2015

Transcriptie

1 NOTITIE HOOGBEGAAFDHEID BERSEBA Met uitwerking arrangementen cognitief-hoogbegaafd Juni 2015 Kader Passend onderwijs gaat over een zo passend mogelijk aanbod voor alle leerlingen, niet alleen voor leerlingen met een beperking of een leerprobleem, maar ook voor hoogbegaafde leerlingen. Passend onderwijs stelt de onderwijsbehoefte van de leerling centraal. Die vormt het vertrekpunt voor wat leerlingen nodig hebben op school. Vanuit de overheid is er een sterke focus op talentontwikkeling. Elke school moet zich verantwoorden t.a.v. het onderwijsaanbod en de opbrengsten aan de 20 % hoogst scorende leerlingen van de school. Ongeacht of ze binnen de categorie meer- of hoogbegaafden vallen. Huidige situatie Er is bij de scholen van ons samenwerkingsverband meer en meer belangstelling voor talentontwikkeling. De meer- en hoogbegaafde leerling is in beeld. Verschillende scholen experimenteren met aanpakken en vormen binnen en buiten de school, die er toe moeten leiden dat ook deze leerlingenpopulatie goed onderwijs ontvangt en in de gelegenheid wordt gesteld kennis en vaardigheden te verwerven die passen bij het profiel van deze leerlingen. Er zijn echter ook scholen waar de aandacht voor hoogbegaafdheid beperkt is. Veelal is dit terug te voeren op een capaciteitsprobleem. Gewenste situatie Passend onderwijs kan in ons samenwerkingsverband langs drie lijnen worden ingericht. Dat kan allereerst langs de lijn van de basisondersteuning die elke reguliere school in ons samenwerkingsverband moet kunnen bieden. Vervolgens zijn er de lichtere vormen van extra ondersteuning, die in aanvulling op de basisondersteuning binnen de regio s van Berseba kunnen worden georganiseerd en tenslotte kunnen we binnen de regio s van Berseba ook zwaardere vormen van extra ondersteuning bieden. Het streven is om in elke regio tot een evenwichtig geheel van basisondersteuning en aanvullende voorzieningen te komen. Niveau van de school/basisondersteuning In de basisondersteuning die elke school in het samenwerkingsverband biedt, moet rekening worden gehouden met de onderwijsbehoefte van hoogbegaafde leerlingen. Veel hoogbegaafde leerlingen zullen met een goede basisondersteuning onderwijs binnen een reguliere school kunnen volgen dat aansluit bij hun mogelijkheden en rekening houdt met wat zij nodig hebben. Voor 1 concept

2 hoogbegaafde leerlingen betekent dit bijvoorbeeld extra verrijkingsstof, sneller door de methode of het onderwijs gaan (klas overslaan) of het compacter aanbieden van de lesstof (en bijv. minder instructie). Voor een deel van de hoogbegaafde leerlingen zijn dit effectieve onderwijsaanpassingen. In aanvulling op de basisondersteuning kunnen middelen ingezet worden voor specifieke voorzieningen voor hoogbegaafde leerlingen. Het gaat dan bijvoorbeeld om de opzet van plusklassen of groepen, waar een gespecialiseerde leerkracht het onderwijs aan hoogbegaafde leerlingen verzorgt. Nog niet elke school of elke leerkracht is even bedreven in het goed afstemmen van het onderwijsaanbod op de verschillende onderwijsbehoeften van leerlingen en die van getalenteerde en hoogbegaafde leerlingen in het bijzonder. De overheid heeft verschillende speerpunten die aansluiten bij deze ontwikkeling. Naast passend onderwijs spelen ook de maatregelen gericht op talentontwikkeling en kwaliteitsverbetering een belangrijke stimulerende rol bij het versterken van het primaire proces in de klas. Ook in het kader van de professionalisering van leerkrachten staat omgaan met verschillen hoog op de agenda. In de bestuursakkoorden zijn hierover met de sectororganisaties afspraken gemaakt, die een vervolg krijgen in de voor de periode af te sluiten sectorakkoorden. In de Lerarenagenda zijn de ambities voor het lerarenbeleid in de komende jaren opgenomen met daarin ook ruime aandacht voor de vaardigheden van leerkrachten in het omgaan met verschillen. Als samenwerkingsverband willen we een stimulerende en organiserende rol vervullen bij de professionalisering van leerkrachten rondom talentontwikkeling. Ook het inrichten en onderhouden van netwerken hoort daarbij. Elke school in ons samenwerkingsverband dient te beschikken over beleidsuitspraken en een praktische beschrijving van het beleid rondom hoogbegaafdheid. Niveau samenwerkingsverband/extra ondersteuning Ook voor hoogbegaafde leerlingen kan sprake zijn van extra ondersteuning in voorzieningen voor speciaal onderwijs of via arrangementen in het regulier onderwijs. Het gaat dan om hoogbegaafde leerlingen met een bijkomende problematiek. De regio kan middels arrangementen (reguliere) scholen ondersteuning bieden bij het onderwijs aan hoogbegaafde leerlingen. Zowel school als ouders kunnen bij het onderwijsloket van de regio informatie en ondersteuning ontvangen inzake hoogbegaafde kinderen. Beleidsuitspraken en acties Hieronder staan de uitspraken van het MT van Berseba m.b.t. beleid hoogbegaafdheid en de rol van Berseba daarin die voor onze opdracht van belang zijn. De beleidsuitspraken en acties zijn mede op basis van de input van een beleidsdag in maart 2015 tot stand gekomen. 2 concept

3 LOKET MT-uitspraak 5. Het samenwerkingsverband/regio biedt ambulante begeleiding ter ondersteuning van het onderwijs aan hoogbegaafden. MT-uitspraak 6. Het samenwerkingsverband/regio beschikt over arrangementen (eventueel in middelen) die ingezet kunnen worden in de reguliere scholen. Biedt AB-arrangementen (door specialisten hoogbegaafdheid) aan via het loket. Optie: Biedt als loket ook onderzoeksarrangementen om de diagnose rondom hoogbegaafdheid uit te voeren. Rol van de ouders: richt een ouder-informatie-punt in. Geef ouders een duidelijke/participerende rol. Acties Korte termijn: Ontwikkelbijeenkomst medio juni Concept arrangementen hoogbegaafdheid. Bespreken op zorgmakelaarsoverleg juni September 2015: Afstemming met SO/SBO (diensten AB). Concept gereed. Lange termijn: Schooljaar 15-16: experimenteerperiode werken met arrangementen. Regionale en landelijke feedback organiseren tussen ABers. Scholingsplan voor ABers. April 2016: vaststellen definitieve vormgeving. SPECIALE VOORZIENING MT-uitspraak 7. Speciale voorzieningen moeten voor leerlingen, die dat nodig hebben, beschikbaar blijven. Ook voor hoogbegaafde leerlingen moeten desgewenst speciale voorzieningen beschikbaar zijn. Denk hierbij aan hoogbegaafde autisten. Input beleidsdag: Onderzoek uitvoeren naar diverse organisatievormen van speciale voorzieningen/arrangementen. Richt bovenschoolse voorzieningen in, bijv. een plusklas per (sub)regio of een regionale klas gekoppeld aan de speciale scholen. Acties Lange termijn: landelijke werkgroep Berseba en speciale scholen. Experimenten uitzetten/faciliteren. Juli 2016: voorstellen gereed. Korte termijn: agenderen op SO/SBO-directie-overleg Voorstel: inrichten werkgroep die verkenning uitvoert naar wenselijkheid/mogelijkheid regionale HB-groepen, verbonden aan speciale scholen. 3 concept

4 BIJLAGE: OVERZICHT ARRANGEREN (EN INDICEREN) CONCEPT VERSIE MET HOOGBEGAAFDHEID Typen arrangement Licht arrangement Medium arrangement Intensief arrangement Toelaatbaarheidsverklaring (TLV) Cognitief functioneren (hoogbegaafdheid) n.v.t uur (in natura=ab) Min 1 jaar + Arrangement in middelen 2000, uur (in natura=ab) Min. 1 jaar + Arrangement in middelen 4000,- Nader te onderzoeken Opmerking: Een combinatie van arrangementen (op de verschillende probleemgebieden) is mogelijk. Ook de combinatie TLV + een arrangement (op een ander gebied dan waarvoor de TLV is afgegeven) is mogelijk. Deze optie is vooral bedoeld voor leerlingen met een meervoudige problematiek (bv. MG-status, ZMOLK-ers) OPMERKINGEN/ NADERE TOELICHTING We willen starten met de opmerking dat dit totaaloverzicht een voorlopige versie is. Dit betekent dat dit model in de loop van de tijd bijgesteld kan worden, indien dit wenselijk blijkt te zijn op grond van ervaringen uit de praktijk. Er kunnen dus (in de toekomst) andere uren-marges, andere tijdsperiodes en andere bedragen gehanteerd gaan worden. We willen echter starten met het model, zoals het er nu ligt. Dit model hanteren we dus in het cursusjaar We hebben bij het samenstellen van de arrangementen zorgvuldige afwegingen gemaakt en hopen daardoor ook dat dit model voldoende dekkend is voor de ondersteuningsvragen, waarmee we de komende periode te maken krijgen. We gaan uit van een kruistabel waarbij we de type arrangementen (lichamelijk/ medisch functioneren; cognitief functioneren; gedrag, werkhouding en sociaalemotioneel functioneren) onderverdelen in zwaarte (intensiteit van benodigde begeleiding = aantal begeleidingsuren en eventuele middelen): licht, medium en intensief. Een intensief arrangement is het stadium vóór een TLV-aanvraag (i.t.t beleid cluster 2). We werken met bandbreedtes (bijv uren). Dit wordt jaarlijks bijgesteld op basis van ervaringen van het Onderwijszorgloket, de Dienst Ambulante Begeleiding en de scholen aan de hand van de bijgehouden werkelijk benodigde uren. Op basis van nacalculatie wordt de begroting voor het volgende jaar vastgesteld. In de toekomst willen we ook gaan nadenken over het nut en de mogelijkheid van het inbouwen van een systeem met een financiële prikkel of cofinanciering ( het delen van bepaalde kosten door SWV en de scholen). Deze prikkels zijn dan bedoeld om van beide kanten efficiënt te werken en ongewenst gedrag (zowel in het aanvragen als in het toewijzen) te voorkomen. Op deze manier kunnen we dan zoveel mogelijk middelen richting de scholen laten doorsluizen. Dit zou ook geregeld kunnen worden door middel van bijv. een verrekening achteraf. Als we besluiten dat we deze maatregel willen gaan invoeren, wordt dit natuurlijk vooraf met het scholenveld gecommuniceerd. Ook wordt dan afgestemd wanneer we een dergelijke regeling het best kunnen laten ingaan. Naast begeleidingsuren (AB) zijn er ook nog middelen begroot. Het Onderwijszorgloket gaat dus arrangeren in middelen (geld/financieel arrangement) en/of in natura (ambulante begeleiding). Middelen/ financiële arrangementen voor huidige cluster 3 problematiek komen uit de landelijke voorziening en worden verdeeld over de regio s. Middelen voor huidige cluster 4 problematiek komen uit de regionale voorziening. Voor de huidige cluster-4 problematiek wordt er in principe NIET gearrangeerd in middelen. Scholen krijgen deze middelen als standaardbedrag vanuit het SWV toegekend. Er is wel een beperkt budget/ beperkte pot beschikbaar, waarop een beroep gedaan kan worden voor schrijnende gevallen/ crisissituaties. We gaan zoveel mogelijk werken met kortdurende arrangementen, gemiddelde duur 1 jaar (40 schoolweken). Het Onderwijszorgloket kan daarin wel maatwerk leveren en bijv. besluiten voor een kortdurend (bijv half jaar), intensief traject -> bijv. bij kinderen met een plotselinge oncologische aandoening. Lichte trajecten zou je qua intensiteit van begeleiding kunnen vergelijken met de huidige PAB-trajecten. Intensieve trajecten zou je qua intensiteit van begeleiding kunnen vergelijken met de huidige rugzak-trajecten. 4 concept

5 Er is besloten om geen as meervoudige problematiek te maken. Indien we dat wel zouden doen, zou in de praktijk waarschijnlijk alleen de kolom intensief arrangement ingevuld/ toegekend kunnen worden. In plaats van toekenning van een intensief arrangement meervoudige problematiek kan gedacht worden aan bijv. een toekenning van 2 arrangementen op benodigde gebieden, dus bijv. een medium/licht arrangement cognitief functioneren gecombineerd met een medium of licht arrangement medisch/lichamelijk functioneren. Ook andere combinaties zijn mogelijk. Hierdoor blijft inzichtelijk op welke gebieden de arrangementen zijn toegekend. Een intensief arrangement meervoudige problematiek wordt anders mogelijk een vergaarbak van allerhande combinaties. Ook de toekenning van een TLV op een bepaald gebied (bijv. cognitief functioneren) kan gepaard gaan met de toekenning van een arrangement op een ander gebied (bijv. medisch/lichamelijk functioneren). De genoemde uren zijn inclusief voorbereiding, nazorg en reistijd (30%) Hieronder volgt ter illustratie een uitwerking van concrete begeleidingsmogelijkheden per arrangement. We pretenderen niet allesomvattend te zijn, maar hopen u (als scholen) hierdoor wel wat meer houvast te geven, zodat duidelijk is wat ongeveer per arrangement verwacht kan worden qua begeleidingsmogelijkheden. 5 concept

6 Uitwerking: Arrangementen op het gebied van Cognitief functioneren (hoogbegaafdheid) Licht arrangement Enkelvoudige ondersteuningsbehoefte Adviserend karakter Op weg helpen en verhelderen n.v.t. Medium arrangement Meervoudige ondersteuningsbehoeften Begeleidend karakter Kenmerken: - problematiek/hulp op een of meerdere leer/ontwikkelingsgebieden. - intelligentieprofiel aanwezig (IQ >130). Evt. sprake van bijkomende diagnose. -school faciliteert extra personele ondersteuning die bij dit arrangement noodzakelijk is: naast de leerkracht minimaal 2 keer per week i.v.m. extra activiteiten op leren, werkhouding en sociale ontwikkeling -handelingsverlegenheid ten aanzien van leren, werkhoudng en sociale ontwikkeling, mede door onduidelijkheid over intelligentie en eventuele diagnose(s) -ondersteuning bij vragen rondom leren, werkhouding en sociale vaardigheden -ondersteuningsbehoeften bij interactie leerling-leerkracht en/of interactie leerling-medeleerlingen/groepsgenoten Aandachtspunten/aantekeningen: - voorwaarde: planmatige inzet tenminste een half jaar - jonge kinderen: voortraject meenemen in beoordeling uitgevoerde ondersteuning - niveau van de basisondersteuning/beleid m.b.t. hoogbegaafdheid: signaleren en diagnose, kennisniveau. Intensief arrangement Complexe ondersteuningsbehoeften Begeleidend, coachend en adviserend karakter Kenmerken: - problematiek ligt op meerdere leer/ontwikkelingsgebieden van een lln. - intelligentieprofiel aanwezig (IQ >130) en sprake van bijkomende diagnose (ass) -mogelijk disharmonisch intelligentieprofiel/-> IQ-profiel beschikbaar -psychiatrische stoornis(sen) en betrokkenheid GGZ -specifieke praktische gedragsexpertise gewenst, gericht op de onderwijs- en ondersteuningsbehoeften in relatie tot de vastgestelde diagnose -continue begeleiding/coaching school noodzakelijk -ondersteuning nodig bij intensief gezamenlijk overleg school en ouders en (waar mogelijk) hulpverlening -ondersteuningsbehoeften bij interactie leerling-leerkracht, leerlingmedeleerlingen -school faciliteert dagelijks extra personele ondersteuning die bij dit arrangement noodzakelijk is: naast de leerkracht i.v.m. activiteiten op sociaal-emotioneel gebied, zoals begeleiding bij samenspel en samenwerking, psycho-educatie of planning en organisatie van school- en/of huiswerk Aandachtspunten/aantekeningen: - voorwaarde: planmatige inzet tenminste een jaar - jonge kinderen: voortraject meenemen in beoordeling uitgevoerde ondersteuning - speciale aandacht voor combi met dyslexie. - niveau van de basisondersteuning/beleid m.b.t. hoogbegaafdheid: signaleren en diagnose, kennisniveau. Activiteiten: -observaties Activiteiten: -observaties 6 concept

7 -gesprekken met leerkracht(en), intern begeleider, plusklasbegeleider, onderwijsassistent, trainer, ouders en evt. hulpverlening: onderzoekend, afstemmend, evaluerend -evt. coaching van de leerlingbegeleider, zoals remedial teacher, plusklasbegeleider of onderwijsassistent. -co-teaching en/of SVIB is mogelijk -begeleiding bij de opstelling, uitvoering en evaluatie van lange termijndoelen in het OPP en de hulpplannen -inhoud arrangement gericht op (verheldering van) ondersteuningsbehoeften van: het kind (evt. diagnose), de leeromgeving (binnen en buiten de klas) en de leefomgeving (gezin en evt. hulpverlening) én onderlinge afstemming waar dit al mogelijk is - voorlichting voor het team - kindgesprek m.b.t. te bereiken doelen/opstellen en evalueren van plan van aanpak -betrokken bij overdracht naar volgende groep/leerkracht Aandachtspunten -ABer moet begaafdheidsspecialist zijn max. 1 jaar, uur (AB) financieel arrangement op school??????(twijfel), -regelmatige gesprekken met leerkracht, intern begeleider, plusklasbegeleider, onderwijsassistent, trainer, ouders en hulpverlening: passend bij de diagnostiek en afstemmend -intensieve contacten i.v.m. afstemming op en vertaling van hulpverlening -intensieve coaching van de leerlingbegeleider, zoals remedial teacher, plusklasleerkracht of onderwijsassistent -co-teaching en/of SVIB wordt aanbevolen -begeleiding bij de opstelling, uitvoering en evaluatie van lange termijndoelen in het OPP en de hulpplannen -betrokkenheid bij de (warme) overdracht naar een speciale s school -teampresentatie of voorlichting mogelijk -inhoud arrangement nadrukkelijk gericht op onderlinge samenhang en afstemming van ondersteuningsbehoeften van: het kind zelf (diagnose en perspectieven), de leeromgeving (binnen en buiten de klas) en de leefomgeving (gezin en hulpverlening) - voorlichting voor het team -kindgesprek m.b.t. te bereiken doelen/opstellen en evalueren van plan van aanpak -betrokken bij overdracht naar volgende groep/leerkracht Aandachtspunten: -ABer moet begaafheidsspecialist zijn min. 1 jaar, uur (AB) financieel arrangement 4000,-op school 7 concept

8 8 concept