Ruimte voor Kwaliteit Bomenbeleidsplan Gemeente Terneuzen

Transcriptie

1 Ruimte voor Kwaliteit Bomenbeleidsplan Gemeente Terneuzen

2 B o m e n b e l e i d s p l a n G e m e e n t e T e r n e u z e n R u i m t e v o o r k w a l i t e i t Pagina 2

3 Boom: meerjarig houtig gewas op een duidelijke stam die op enige hoogte een kroon vormt. Bomenbeleidsplan Gemeente Terneuzen Ruimte voor Kwaliteit Datum: april 2011 Gewijzigd: juni 2016 B o m e n b e l e i d s p l a n G e m e e n t e T e r n e u z e n R u i m t e v o o r k w a l i t e i t Pagina 3

4 B o m e n b e l e i d s p l a n G e m e e n t e T e r n e u z e n R u i m t e v o o r k w a l i t e i t Pagina 4

5 Inhoud 1) Aanleiding 5 2) Inleiding 6 3) Visie op bomen 7 4) Ontwerp 8 1) Bomenstructuurplan 8 2) Inrichtingseisen 16 5) Aanleg 17 1) Groeiplaatsinrichting 17 2) Soortenlijst 18 6) Beheer 19 1) Visuele boomcontrole 20 2) Ziekten en plagen 21 7) Conflictsituaties 22 1) Licht- en uitzichtverlies 23 2) Overhangende takken 24 3) Wortelopdruk, schade door wortels 25 4) Vervuiling door druipen 26 5) Blad- zaad- en vruchtval 27 6) Allergische reacties 28 7) Kandelaberen of kandelaren 29 8) Bomenbestand 30 1) Gemeentelijke bomen 30 2) Particuliere bomen 31 3) Monumentale en waardevolle bomen Aanleiding In een samenleving die steeds kritischer met elkaar en ruimte omgaat is de laatste jaren de behoefte aan eenduidig beleid gegroeid. Zo ook de behoefte aan een beleidsnota over bomen. Vanuit allerlei hoeken uit de maatschappij is vraag naar hoe om te gaan met bomen. Burgers willen een duidelijk antwoord op hun vragen omtrent bomen, bestuurders willen advies over hoe te antwoorden op deze vragen, planvormers willen weten waar ze wel of geen bomen kunnen plaatsen en beheerders willen duidelijkheid over de wijze van aanleg en onderhoud. Zo heeft eenieder zijn eigen belang in een beleidsplan. Om een antwoord op al deze veelvoorkomende vragen te geven en een leidraad voor de omgang met bomen te bieden, is dit bomenbeleidsplan opgesteld. Bijlage 1: inrichtingseisen openbaar groen Bijlage 2: sortimentslijst Bijlage 3: procedure kappen gemeentelijke bomen Bijlage 4: waardevolle bomenlijst B o m e n b e l e i d s p l a n G e m e e n t e T e r n e u z e n R u i m t e v o o r k w a l i t e i t Pagina 5

6 2. Inleiding Ruimte voor kwaliteit; De gemeente Terneuzen is een gemeente met ruimte. Deze ruimte komt ten goede aan haar inwoners. De inrichting van de kernen is op veel plaatsen ruim opgezet. Brede wegprofielen met aangeplante laanstructuren zijn kenmerkend voor de omgeving. Bomen worden in Terneuzen zeker niet vergeten, maar de kwaliteit van de ruimte voor bomen moet naar een hoger niveau getild worden om een daadwerkelijk duurzaam bomenbestand te ontwikkelen. In 2004 is het groenbeheerplan opgesteld. Hierin is ook een deel beleid ten aanzien van het groen opgenomen. Toch blijven er zowel vanuit de burger als vanuit de gemeente vragen bestaan. In reactie hierop is het bomenbeleidsplan ontwikkeld. Dit moet zorgen voor duidelijkheid omtrent het gevoerde bomenbeleid. In dit bomenbeleidsplan wordt omschreven wat bomen voor de gemeente Terneuzen betekenen en hoe de bestaande en toekomstige bomen behandeld moeten worden. Dit om het groene karakter te behouden en waar mogelijk te versterken, waarbij de kwaliteit van de bomen en de leefbaarheid van de omgeving het uitgangspunt zijn. In dit bomenbeleidsplan wordt tevens antwoord gegeven op de door de burger meest gestelde vragen omtrent (individuele) overlast door bomen. De standpunten die de gemeente op deze klachten in dient te nemen zijn uitgebreid omschreven en kan het begrip van de bewoners verhogen waardoor bomen meer gerespecteerd worden. B o m e n b e l e i d s p l a n G e m e e n t e T e r n e u z e n R u i m t e v o o r k w a l i t e i t Pagina 6

7 3. Visie op bomen Bomen zijn onmisbaar. Ze oefenen een grote invloed uit op allerlei aspecten die te maken hebben met de leefomgeving. Ze zijn van grote economische en ecologische waarde en verhogen het welzijn van de mensen in de directe leefomgeving. Hierdoor zijn bomen zo belangrijk voor de gemeente Terneuzen. Ze maken Terneuzen leefbaar door het feit dat ze: een duidelijke structuur en identiteit aan de kernen geven (bv Dorpsplein Zuiddorpe); een uniek herkenningspunt vormen (bv. grensbomen); karakter en natuurlijke invulling geven aan de openbare ruimte (bomen zijn beeldbepalend); het welbevinden van alle inwoners in de meest brede zin bevorderen; het veiligheidsgevoel van de burger verhogen (beplanting kan een drempel vormen voor inbrekers); de gezondheid van inwoners positief beïnvloeden (bomen zuiveren de lucht); de waarde van omliggende gebouwen tot wel 10% kunnen verhogen (huizen in een groene omgeving zijn meer waard als hetzelfde soort huizen in een stenige omgeving); een natuurlijke en visuele buffer vormen tegen onder andere weersinvloeden en verkeer (bv windsingels rondom bebouwing); onderdak en voedsel bieden aan dieren (vogels nestelen graag in bomen waar veel insecten in zitten); een stenige omgeving tot leven kunnen brengen; de historie van een gebied weer kunnen geven (bepaalde boomstructuren geven de vroegere functies van het gebied aan). Kortom; bomen betekenen veel voor de gemeenschap, ze verdienen het dan ook om met respect behandeld te worden. Iets wat nog niet in alle gevallen vanzelfsprekend blijkt te zijn. Bij het planten van bomen wordt vaak enkel het minimale gedaan om de boom een kwalitatief goede leefomgeving te geven. De juiste boom op de juiste plek. Dat is het streven om een kwalitatief goed bomenbestand te bereiken waarmee overlast beperkt wordt en het respect van bewoners ten opzichte van bomen zal stijgen. B o m e n b e l e i d s p l a n G e m e e n t e T e r n e u z e n R u i m t e v o o r k w a l i t e i t Pagina 7

8 4. Ontwerp Binnen de gemeente worden veel zaken bedacht waarbij de inrichting van de openbare ruimte een belangrijke rol speelt. Om een kwalitatief goed ingerichte ruimte te ontwerpen, moet er rekening gehouden te worden met alle aspecten die deel uitmaken van de openbare ruimte. Zo ook bomen. 4.1 Bomenstructuurplan Het bomenstructuurplan maakt onderdeel uit van groenbeheerplan uit De hierin genoemde ontbrekende boomstructuren zoals bijvoorbeeld langs de Zuidsingel in Axel, zijn waar mogelijk reeds aangebracht. De groenstructuren in de gemeente zijn dus ver op orde. Het streven is om deze structuur zo veel mogelijk te behouden of indien gewenst, verder door te ontwikkelen. De gemeente onderscheidt boomstructuren van verschillende orde. De huidige groenstructuren bestaan uit functioneel groen omdat ze veelal de invals- en doorgaande wegen begeleiden. Ze zijn zeer beeldbepalend en vormen een belangrijk element in de openbare ruimte. In de hierna volgende figuren is per kern de groenstructuur aangegeven waarin eventuele aanvullingen opgenomen zijn. B o m e n b e l e i d s p l a n G e m e e n t e T e r n e u z e n R u i m t e v o o r k w a l i t e i t Pagina 8

9 Axel Biervliet Aanwezige belangrijke boomstructuur B o m e n b e l e i d s p l a n G e m e e n t e T e r n e u z e n R u i m t e v o o r k w a l i t e i t Pagina 9

10 Hoek Koewacht Aanwezige belangrijke boomstructuur B o m e n b e l e i d s p l a n G e m e e n t e T e r n e u z e n R u i m t e v o o r k w a l i t e i t Pagina 10

11 Overslag Philippine B o m e n b e l e i d s p l a n G e m e e n t e T e r n e u z e n R u i m t e v o o r k w a l i t e i t Pagina 11

12 Sas van Gent Sluiskil B o m e n b e l e i d s p l a n G e m e e n t e T e r n e u z e n R u i m t e v o o r k w a l i t e i t Pagina 12

13 Spui Terneuzen Aanwezige belangrijke boomstructuur Bomenbeleidsplan Gemeente Terneuzen Ruimte voor kwaliteit Pagina 13

14 Westdorpe Zaamslag Aanwezige belangrijke boomstructuur B o m e n b e l e i d s p l a n G e m e e n t e T e r n e u z e n R u i m t e v o o r k w a l i t e i t Pagina 14

15 Zandstraat Zuiddorpe B o m e n b e l e i d s p l a n G e m e e n t e T e r n e u z e n R u i m t e v o o r k w a l i t e i t Pagina 15

16 4.2 Inrichtingseisen Bij nieuw te ontwikkelen projecten en herinrichtingen is het belangrijk om zorg te dragen dat de bomen die opgenomen worden in het ontwerp ook daadwerkelijk zichzelf kunnen ontwikkelen op de manier die eigen is aan de soort. In het ontwerp zal dan ook rekening gehouden moeten worden met de grootte van de bomen en de eisen die zo n soort boom met zich meedraagt. Voldoet de inrichting van het plan niet aan de eisen van de boom dan zal deze boom overlast gaan veroorzaken of door ruimtegebrek wellicht niet zo lang leven als de bedoeling is. Om dit soort problemen in de toekomst te voorkomen is er in bijlage 1 een document opgenomen waarin de eisen die voor bomen van belang zijn, opgesteld staan. Dit document is tot stand gekomen nadat afdeling overstijgend alle ontwerp- en beheertechnische aspecten rondom bomen geïnventariseerd zijn. In de ontwerpfase zal gestreefd moeten worden naar voldoende ruimte voor bomen met als randvoorwaarde kwaliteit voor kwantiteit. Beheerbewust ontwerpen is een noodzaak. Om de juiste boom op de juiste plek te krijgen zijn vastgelegde afspraken en goed overleg tussen de ontwerper, beheerder en de aanwonende burgers onmisbaar. Het overleg hierover zal geïntensiveerd moeten worden om overlast van bomen in de toekomst te verminderen. Wanneer er in een nieuw aan te planten project niet voldaan wordt aan deze inrichtingseisen, worden hier geen bomen aangeplant. Dit zal leiden tot een teruggang in de kwaliteit van de inrichting van de openbare ruimte. In het geval dat de aanplant van bomen onmogelijk blijkt te zijn zal er gezocht moeten worden naar overige groene oplossingen om een kwalitatief goede leefomgeving aan de burgers te kunnen blijven aanbieden. Dit kan gezocht worden in bijvoorbeeld gevelbegroeiing of elementen begroeid met klimplanten. Bomenbeleidsplan Gemeente Terneuzen Ruimte voor kwaliteit Pagina 16

17 5. Aanleg Bij de realisatie van nieuwe projecten, herinrichtingen of de renovatie van bestaande objecten is het van belang dat er voldoende rekening gehouden wordt met zowel de toekomstige als de aanwezige bomen. Tijdens werkzaamheden nabij of rondom reeds aanwezige bomen moet ernaar worden gestreefd om zo weinig mogelijk beschadigingen aan de boom aan te brengen. Wortelschade kan grote gevolgen hebben voor de stabiliteit en gezondheid van de boom. Hierdoor is het zaak om bij graafwerkzaamheden zo ver mogelijk van de boom verwijderd te blijven, indien mogelijk, buiten de kroonprojectie. Wanneer het niet mogelijk is om de werkzaamheden zonder beschadigingen uit te voeren moet Team Groen hiervan op de hoogte gesteld worden. Aan de hand van een beoordeling van een medewerker wordt er bepaald of er aanvullende, boom beschermende, maatregelen nodig zijn. 5.1 Groeiplaatsinrichting De groeiplaatsinrichting is vaak bepalend voor de verdere ontwikkeling van de boom. Een boom die te weinig ondergrondse groeiplaats heeft, zal op lange termijn een slechte conditie vertonen of overlast gaan veroorzaken. In de inrichtingseisen welke opgenomen zijn in bijlage 1, zijn reeds een aantal voorwaarden aan de groeiplaats gesteld. Deze voorwaarden worden per project apart beoordeeld. Omdat de eisen aan de groeiplaats per boomsoort verschillend zijn zal een medewerker van Team Groen op elk project waarin bomen opgenomen zijn adviseren welke groeiplaatsinrichting op die specifieke plaats bij die boomsoort passend is. Hierbij wordt bepaald hoeveel ondergrondse groeiruimte de boom nodig heeft en welke aanpassingen er aan de grond of het ontwerp gedaan moeten worden. Tevens is deze medewerker op de hoogte van oplossingen welke getroffen kunnen worden in conflictsituaties. B o m e n b e l e i d s p l a n G e m e e n t e T e r n e u z e n R u i m t e v o o r k w a l i t e i t Pagina 17

18 5.2 Sortimentslijst Binnen de gemeente is ervoor gekozen om met een bepaalde sortimentslijst te werken (zie bijlage 2). Op deze lijst komen diverse veelgebruikte boomsoorten voor welke zich in de praktijk goed bewezen hebben. De in de lijst voorkomende boomsoorten zijn geselecteerd op duurzaamheid, ziektegevoeligheid en, bij laanbomen, de mindere mate van het veroorzaken van overlast. Bij lindes kan bijvoorbeeld gekozen worden voor een variëteit die minder luizen aantrekt en bij esdoorns voor soorten die minder meeldauw gevoelig zijn. Deze sortimentslijst dient actueel gehouden te worden om bewezen geschikte soorten toe te kunnen voegen of bij een nieuw soort aantasting, een bepaalde soort van de lijst te verwijderen. Het blijft belangrijk om niet te veel bomen van een soort aan te planten. Dit om een monocultuur te voorkomen. Een monocultuur werkt aantastingen door ziekten of plagen in de hand waarbij het risico bestaat dat in een keer veel bomen in de gemeente af kunnen sterven. Het assortiment wat in de lijst is opgenomen kan in combinatie met de inrichtingseisen zorgen voor een duurzaam bomenbestand. B o m e n b e l e i d s p l a n G e m e e n t e T e r n e u z e n R u i m t e v o o r k w a l i t e i t Pagina 18

19 6. Beheer De gemeente Terneuzen heeft meer dan bomen te onderhouden. Deze bomen staan verspreid over 14 kernen en zijn onderverdeeld in drie beheertypen; representatief-, standaard- en natuurlijk groen. Het beheer van al deze bomen vraagt om een gestructureerde aanpak. Deze aanpak staat reeds omschreven in het groenbeheerplan. Vanaf 2016 wordt gebruikt gemaakt van het beheerprogramma Obsurv. Het voordeel van een geautomatiseerd beheersysteem is dat alle data van controle en onderhoud hierin eenvoudig te verwerken en op te vragen zijn. Het uitvoeren van de zorgplicht kan via dit systeem worden gestructureerd. B o m e n b e l e i d s p l a n G e m e e n t e T e r n e u z e n R u i m t e v o o r k w a l i t e i t Pagina 19

20 6.1 Visuele boomcontrole Bomen maken een belangrijk deel uit van de openbare ruimte. Gebieden die groen ingericht zijn geven vaak een veiliger gevoel aan de gebruikers dan gebieden waarin geen groen te zien is. Dit is echter niet altijd terecht. Bomen zijn levende producten en die kunnen ook wel eens gebreken vertonen of zelfs doodgaan, waardoor een risico ontstaat voor de omgeving. Een plotseling uitbrekende tak of omvallende boom kan veel schade aanrichten. Om dit zoveel mogelijk te beperken is in Nederland de boomeigenaar verplicht om te voldoen aan een zorgplicht. Deze zorgplicht bestaat uit het controleren en onderhouden van de bomen zodat het risico op schade zo beperkt mogelijk is. Afhankelijk van leeftijd en standplaats van de bomen worden deze jaarlijks of meerjaarlijks aan een visuele controle onderworpen. Bij deze controle kunnen de meeste ziekten en aantastingen geconstateerd worden, indien er sprake is van een verzwakking dient hier actie op ondernomen te worden. Dit kan bestaan uit het behandelen van een aantasting, het snoeien of zelfs kappen van een boom. De controles worden geregistreerd in het beheerprogramma. In onderstaand overzicht is de algemeen gerespecteerde controlefrequentie om te voldoen aan de zorgplicht weergegeven. Controlefrequentie bij lage gevaarzetting Controlefrequentie bij hoge gevaarzetting Jonge bomen 1 x per 5 jaar 1 x per 3 jaar Halfwas bomen 1 x per 3 jaar Jaarlijks Volgroeide 1 x per 1-3 jaar* Jaarlijks bomen Risicobomen jaarlijks 1-2 x per jaar** * afhankelijk van de soort ** afhankelijk van het gebrek Het beheer van de bomen binnen de kernen van de gemeente Terneuzen richt zich voornamelijk op het structureel onderhoud in belang van de boom en de leefomgeving en niet in eerste instantie in het beperken van individuele overlast. B o m e n b e l e i d s p l a n G e m e e n t e T e r n e u z e n R u i m t e v o o r k w a l i t e i t Pagina 20

21 6.2 Ziekten en plagen Net zoals mensen en dieren kunnen ook bomen last hebben van ziekten of plagen. Sommigen hiervan zijn besmettelijk en levensbedreigend voor de boom, anderen hebben alleen effect op het uiterlijk maar vormen geen gevaar voor de boomveiligheid. Parasieten zijn de veroorzakers van de ziekten die voor kunnen komen in bomen zoals bijvoorbeeld Iepziekte, Kastanjebloedingsziekte Massaria en Essensterfte. Het aanwezig zijn van een parasiet is echter meestal niet voldoende om een boom daadwerkelijk ziek te maken. Hierbij spelen meerdere factoren een rol waaronder de soort parasiet, de conditie van de boom (kan deze voldoende weerstand bieden tegen de parasiet) en overige omstandigheden die de infectie kunnen bevorderen of tegenwerken. Wanneer deze omstandigheden voor de boom nadelig zijn (bv maaischade, slechte groeiplaatsinrichting) en voor parasiet voordelig (verzwakt afweersysteem) is er een grote kans dat de boom wordt aangetast. Indien in de directe omgeving van een aangetaste boom meerdere verzwakte bomen aanwezig zijn die als gastheer voor de parasiet kunnen dienen (dit zijn vaak bomen van dezelfde soort), is er een grote kans dat deze parasiet een plaag gaat vormen. Bomenbeleidsplan Gemeente Terneuzen Plagen van bepaalde parasieten lossen zich vaak vanzelf op omdat het voedsel opraakt of er natuurlijke vijanden zich in de buurt vestigen. Om ziekten en plagen te voorkomen is het van belang dat bomen van begin af aan over een goede groeiplaats beschikken. Dit houdt nauw verband met de conditie waarin een boom verkeert. Ook is het belangrijk dat er geen monocultuur gecreëerd wordt zodat in het geval van een plaag geen totale kaalslag toegebracht wordt. Hiertoe dient bij nieuwe aanplant rekening gehouden te worden met de reeds in de omgeving aanwezige beplantingen. Om een monocultuur te voorkomen mag het aandeel van een boomsoort nooit meer dan 10% van het totale (gemeentelijke) bomenbestand bedragen. Ruimte voor kwaliteit Pagina 21

22 7. Conflictsituaties Bomen zijn belangrijk voor de gemeente Terneuzen. Hier tegenover staat dat de burger hiervan overlast kan ondervinden. Bomen zijn vlakbij huizen vaak nadrukkelijk aanwezig waardoor de tolerantie van omwonenden af kan nemen. De lasten hebben vaak een grotere invloed op het woongenot dan de lusten. Veel overlast kan voorkomen worden door het gebruik van de juiste boom op de juiste plaats. Hiervoor zijn de minimum inrichtingseisen een goede richtlijn. Met betrekking tot overlast dienen deze aangevuld te worden met de nodige kennis van de diverse boomsoorten. In elk geval dient elke keer gekozen te worden voor de boomsoort die de minste overlast bij de omwonenden bezorgd. Bij bestaande bomen zal enkel in het geval waarin een boom een gevaar voor de omgeving vormt of er structureel serieuze overlast van ondervonden wordt, gezocht worden naar een ingrijpende oplossing als drastisch snoeien of kappen. In de volgende paragrafen worden de veel voorkomende klachten en het standpunt van de gemeente hierin omschreven. B o m e n b e l e i d s p l a n G e m e e n t e T e r n e u z e n R u i m t e v o o r k w a l i t e i t Pagina 22

23 7.1 Licht- en uitzichtverlies; Naarmate de bomen ouder en groter worden, zijn ze steeds prominenter aanwezig. Wat eerst een klein boompje was wat af en toe lekker wat schaduw bood, is de boom veranderd in een grote, permanent aanwezige, parasol welke op donkere dagen het weinige licht dat er is, tegenhoud. Hoe dichter een boom bij een huis of tuin staat en hoe groter hij wordt, hoe meer licht hij wegneemt. Iedere boom of overhangende tak die schaduw veroorzaakt op een verkeerde plek en op het verkeerde tijdstip kan een bron van klachten zijn. De persoonlijke beleving van de klager speelt hierin een grote rol. Standpunt gemeente: Gezien het feit dat schaduwwerking een relatief gegeven is, dient deze klacht ter plaatse beoordeeld te worden. Wanneer de klacht gegrond is en het mogelijk is om de klacht te verhelpen of te verminderen zonder dat het uiterlijk en de gezondheid van de boom wordt aangetast, zal de gemeente hier aan meewerken. Een normale stam-kroon verhouding is 1/3 stam en 2/3 kroon. Er zal gestreefd worden om deze verhouding bij laanbomen te behouden. Bomen en zonnepanelen Als gemeente streven wij naar een duurzame samenleving. Zowel bomen als zonnepanelen zijn hierin een belangrijk aspect. Bomen kunnen soms aardig in de weg staan voor zonnepanelen. Met enige regelmaat komt hierdoor de vraag binnen om bomen te snoeien of kappen ten behoeve van de lichtopbrengst. De gemeente zal hier afwijzend op reageren. Zonnepanelen dienen namelijk een individueel belang. Bomen dienen, zeker wanneer de bomen deel uitmaken van een groenstructuur, een algemeen belang. Een algemeen belang weegt zwaarder dan een individueel belang. Hierdoor vinden wij het in stand houden van de boom belangrijker dan de energieopbrengst van zonnepanelen. B o m e n b e l e i d s p l a n G e m e e n t e T e r n e u z e n R u i m t e v o o r k w a l i t e i t Pagina 23

24 7.2 Overhangende taken Wanneer een gemeentelijke boom geplant is op korte afstand van een naastgelegen perceel kunnen overhangende takken diverse vormen van overlast bezorgen. De eigenaar van het betreffende perceel kan de gemeente verzoeken om de overhangende takken te snoeien. Standpunt gemeente: In het geval van overhangende takken zal er altijd ter plaatse gezocht worden naar de beste oplossing. Het verwijderen van de overhangende takken zal niet altijd de overlast welke ondervonden wordt van de boom verminderen of oplossen. Bijvoorbeeld blad-, zaad- en vruchtval zal niet verholpen worden door het tot op de erfgrens terugsnoeien van takken. Het snoeien van deze takken kan het uitzicht vergroten maar kan tevens de vorm van de boom aantasten waardoor de kwaliteit van het uitzicht verminderd wordt. De mogelijkheden dienen hierom goed overwogen te worden. Bij deze overweging wordt niet enkel gekeken naar het individuele belang van de vrager maar ook naar het algemene belang wat de boom dient. Het is mogelijk dat het algemeen belang zwaarder weegt en de gemeente daardoor besluit de overhangende takken niet te verwijderen. Het is niet toegestaan om zonder toestemming gemeentelijke bomen te snoeien. Bomenbeleidsplan Gemeente Terneuzen Ruimte voor kwaliteit Pagina 24

25 7.3 Wortelopdruk, schade door wortels De wortels van een boom zijn van groot belang voor de conditie van de boom. Deze zorgen voor de stabiliteit en de opname van voedsel en water. Wortels volgen vaak de makkelijkste weg naar daar waar ze met de minst mogelijke inspanning de meeste voeding kunnen vinden. Dit kan zijn in een rioolaansluiting of onder verharding. Bomen kunnen op deze manier grote overlast veroorzaken zoals het opdrukken van verharding of schades aanrichten zoals het verstoppen van de riolering of het veroorzaken van scheuren in muren. Standpunt gemeente: Enkele soorten zoals bijvoorbeeld populieren, staan bekend om oppervlakkige beworteling waardoor bestrating opgedrukt wordt. Het is dan ook beter om deze soorten niet in de buurt van verharding aan te planten. Bij aanplant van nieuwe bomen nabij verharding dient een wortelscherm aangebracht te worden om toekomstige schade hieraan te beperken. De soorten die van nature geen overlast door opdrukking geven kunnen in gevallen waarin ze gedwongen worden om oppervlakkig te wortelen (slechte groeiplaatsinrichting, te hoge grondwaterstand, te weinig ruimte) dit wel doen. Hierom is het belang van een goede groeiplaatsinrichting groot. Indien er sprake is van structurele ernstige overlast door wortelopdruk zal er eerst onderzocht worden of groeiplaatsverbetering een oplossing kan bieden. Ingrepen ten behoeve van de groeiplaats, zoals het verwijderen van verharding, beluchten van de wortels (d.m.v. ploffen) of het aanbrengen van bacteriën en/of schimmels in de grond, zijn vaak kostbare oplossingen. Is dit geen passende oplossing dan kan er beleidsmatig gekozen worden om de overlast gevende bomen te vervangen door een soort welke deze vorm van overlast niet geven. Wanneer wortels van gemeentelijke bomen overlast veroorzaken op een naastgelegen perceel mag de eigenaar van het betreffende perceel na overleg met de gemeente de overlast gevende wortels verwijderen mits deze handelingen niet leiden tot levensbedreigende situaties voor de boom zoals o.a. stabiliteitsverlies. Het is altijd raadzaam om hierover contact op te nemen met de gemeente. B o m e n b e l e i d s p l a n G e m e e n t e T e r n e u z e n R u i m t e v o o r k w a l i t e i t Pagina 25

26 7.4 Vervuiling door druipen In de zomer is een veel gehoorde klacht dat sommige boomsoorten, waaronder voornamelijk lindes, een vieze plakkerige aanslag veroorzaken op onder andere auto s, kozijnen en tuinmeubilair met daarna de vraag of daar iets aan gedaan kan worden. Standpunt gemeente: In veel straten staan prachtige laanbomen waar mensen graag in de zomer hun auto onder parkeren om zo in een niet te hete auto te moeten stappen als ze weer weggaan. In veel van de gevallen zijn het niet alleen de mensen die van de bomen genieten maar ook de vogels en allerlei insecten. In dit geval zijn het niet de bomen die de overlast veroorzaken maar juist de medegebruikers. In de zomermaanden zijn het de in de boom aanwezige luizen die voor klachten zorgen. Na sap aan de boom te hebben onttrokken scheiden ze een soort suikerwater af, wat voor een plakkerige laag zorgt op alles wat zich onder de boom bevindt. Dit suikerlaagje kan beschimmelen waardoor het zwart kleurt. De plakkerigheid brengt gelukkig geen schade aan maar is een vervelende bijkomstigheid. Het is eenvoudig met warm water te verwijderen. Deze vorm van overlast is helaas niet te voorkomen. Het bestrijden van de luizen is voor de gemeente onbegonnen werk. Over het algemeen trekt een luizenpopulatie vanzelf natuurlijke vijanden aan waardoor het probleem zichzelf oplost. Vaak is de mate van overlast ook afhankelijk van het weer. Bij warm en droog weer is de overlast het hoogst, bij een flinke regenbui spoelt een deel van de luizen weg, B o m e n b e l e i d s p l a n G e m e e n t e T e r n e u z e n R u i m t e v o o r k w a l i t e i t Pagina 26

27 7.5 Blad-, zaad-, en vruchtval Sommige bomen laten in het voorjaar hun zaad vallen, anderen in de zomer hun vruchten maar het najaar staat algemeen bekend als de periode waarin bomen met hun afvallend blad de straten vervuilen. Grote bomen kunnen veel, groot, of moeilijk verteerbaar blad hebben en veroorzaken daarmee in de herfst overlast voor mensen die hun omgeving graag netjes houden. Regelmatig wordt dan ook de vraag gesteld om bomen te kappen zodat ze geen rommel meer maken. Standpunt gemeente: Bomen veroorzaken overlast door het laten vallen van zaad, vruchten of blad. Toch vormt deze vorm van overlast geen reden om bomen te kappen. Bomen en al hun lusten en lasten horen bij de inrichting van de openbare ruimte. Het vallende zaad, de vruchten en de bladeren van de bomen worden door sommige mensen als overlast gezien. Aan de andere kant laten deze elementen de seizoenen zien en beleven velen plezier aan het zoeken van kastanjes of eikels en de schitterende herfstkleuren van de bomen. De gemeente doet haar best om de overlast hiervan te beperken door het afgevallen blad regelmatig op te vegen of zuigen. Indien er overmatig overlast ondervonden wordt kan dit kenbaar gemaakt worden aan de gemeente door middel van een melding openbare ruimte (MOR). B o m e n b e l e i d s p l a n G e m e e n t e T e r n e u z e n R u i m t e v o o r k w a l i t e i t Pagina 27

28 7.6 Allergische reacties Hooikoorts is een algemeen veel voorkomende allergie voor stuifmeel waarvoor verschillende medicijnen op de markt zijn om de klachten te onderdrukken. Sommigen mensen hebben echter te kampen met een hevige allergie voor een bepaalde boomsoort, waarvan de berk de bekendste is. De vraag om deze bomen te kappen komt dan ook regelmatig terug. Standpunt gemeente: De reden waarom de gemeente deze bomen niet kapt is niet omdat we bomen belangrijker vinden dan het welzijn van mensen maar omdat het kappen van de schuldige boom weinig effect zal hebben op gezondheid van de allergiedragers. Het stuifmeel van de bomen waarvoor sommige mensen allergisch zijn, zit maar enkele weken per jaar in de lucht. Dit stuifmeel is zo licht dat het grote afstanden af kan leggen. De allergie wordt dus niet enkel veroorzaakt door de boom die in de directe omgeving van de woning staat maar ook door bomen die zich buiten de bebouwde kom of zelfs buiten de gemeente bevinden. Uiteraard zal het duidelijk zijn dat in de directe omgeving van de boom de concentratie stuifmeel in de lucht hoger zal zijn dan dat deze verder weg van de woning staat. Daarnaast is de overlast van de allergie vaak gekoppeld aan de weersomstandigheden of het eten van bepaald voedsel. Voor iemand die te kampen heeft met een bepaalde allergie is het raadzaam om, wellicht in overleg met een allergoloog, te zoeken naar een andere oplossing voor de gezondheidsklachten. Deze oplossing kan liggen in een aangepast dieet of (tijdelijk) medicijngebruik. In de toekomst zal de gemeente geen berken meer als laanboom aanplanten omdat dit de bomen zijn waar de heftigste allergische reacties mee gepaard gaan. Bestaande bomen van deze soort zullen net als andere bomen, wel behouden blijven. B o m e n b e l e i d s p l a n G e m e e n t e T e r n e u z e n R u i m t e v o o r k w a l i t e i t Pagina 28

29 7.7 Kandelaberen of kandelaren Een vaak terugkerende vraag die gepaard gaat met een klacht over een van de voorgaande vormen van overlast is of bomen niet gekandelaberd kunnen worden zoals dat in Frankrijk vaak gebeurd. Standpunt gemeente: Gekandelaberde bomen (zoals in bv. Frankrijk) ondergaan deze behandeling vaak al van jongs af aan omdat de ondergrondse groeiruimte te weinig mogelijkheden biedt om een boom met een volledige kroon te voeden of van water te voorzien. In dat geval wordt er, om toch groen in een stad te kunnen hebben, altijd bewust gekozen voor bomen met een onnatuurlijke vorm. Slechts enkele boomsoorten kunnen op deze wijze, mits van jongs af aan zo te zijn behandeld, oude bomen worden. Het kandelaberen of kandelaren (het terugsnoeien van de kroon tot op de gesteltakken of tot de stam) van volwassen bomen met een natuurlijke vorm is een zware snoeimethode die een dermate grote aanslag op de boom is dat deze hieraan dood kan gaan. Gaat de boom hier niet aan dood dan zal het uiteindelijk de levensduur verkorten. Bij het kandelaberen verliest de boom 50 tot 100% van zijn bladmassa waardoor deze geen voedsel meer kan produceren. Er vormen zich nieuwe twijgen rond de snoeiwonden welke door inrotting een zwakke plek in de boom kan worden. De nieuwe kroon heeft dan geen goede basis om zich op te ontwikkelen. De boom moet van zijn reserves een nieuwe kroon en een groter wortelstelsel vormen waardoor hij verzwakt en vatbaarder is voor ziektes. De explosieve wortelgroei die vaak optreed na het kandelaberen van een boom geeft vaak veel overlast door middel van wortelopdruk. Daarnaast kan de plotseling onbeschermde schors verbranden door het directe zonlicht op de stam. Hierdoor kunnen scheuren in de bast ontstaan wat weer kan leiden tot het afsterven van takken. Een gekandelaberde boom is een boom die stelselmatig verzwakt wordt. Dit betekent dat naast de regelmatig terugkerende zeer dure en arbeidsintensieve snoeibeurten, er extra controles uitgevoerd moeten worden om de boomveiligheid te kunnen bepalen. Wanneer een boom de omgeving onleefbaar maakt kan beter gekozen worden voor het vervangen van de boom door een andere soort. Enkel in uitzonderlijke gevallen kan gekozen worden voor drastische snoeimaatregelen zoals kandelaberen. De meest voorkomende reden is dat het in het belang van de boom zelf gedaan moet worden. Indien er geen andere keuze is dan een grote boom te verplaatsen, zal deze het (afhankelijk van de boomsoort) makkelijker overleven wanneer hij sterk teruggesnoeid word. Soms kan deze snoei gelijk staan aan het kandelaberen. Hierbij dient de natuurlijke vorm van de boom zoveel mogelijk behouden te worden. B o m e n b e l e i d s p l a n G e m e e n t e T e r n e u z e n R u i m t e v o o r k w a l i t e i t Pagina 29

30 8. Bomenbestand De gemeente Terneuzen heeft binnen haar kernen ruim bomen in beheer. Omdat bomen een belangrijk zijn voor de leefomgeving hebben deze recht op bescherming. De rechten van bomen zijn voor bomen in het buitengebied vastgelegd in de boswet. Voor bomen binnen de kernen is dit vastgelegd in de algemene plaatselijke verordening (APV). Het handhaven van de bestaande regelgeving omtrent bomen dient actief te gebeuren 8.1 Gemeentelijke bomen In de gemeente Terneuzen is gemiddeld 1 boom per huishouden in de kernen aanwezig. Gezien de bevolkingsterugloop in de kleine kernen zal dit aantal in de toekomst wellicht stijgen. In nieuwe ontwikkelings- projecten en herinrichtingen zal gestreefd worden om dit gemiddelde te behouden of te verhogen en zo een gezonde groene gemeente te blijven ontwikkelen. Voor gemeentelijke bomen geldt dat het kappen van deze bomen vergunningvrij is. De in dit beleidsplan genoemde groenstructuren zijn een belangrijke onderbouwing voor welke bomen waardevol zijn in de gemeente. Dit geldt uiteraard ook voor bomen die geplant zijn ter nagedachtenis aan een gebeurtenis uit het verleden (zoals bijvoorbeeld de Beatrixbomen en herindelingsbomen). Deze waardevolle groenstructuren zullen enkel gekapt worden wanneer er geen andere oplossing binnen de mogelijkheden ligt. De te volgen procedure voor het kappen van gemeentelijke bomen staat omschreven in bijlage 3, alsook de procedure rondom een noodkap. Wanneer een aanvraag ingediend wordt voor het aankopen van gronden en hierop zijn gemeentelijke bomen aanwezig dan moet hiervoor om advies gevraagd worden aan de beheerder. Indien de op het perceel aanwezige boom zeer waardevol is voor de omgeving moet het mogelijk zijn om deze boom bij de volgende actualisering van de waardevolle bomenlijst op deze lijst te plaatsen en tot die tijd een instandhoudingplicht op te leggen. De koper moet niet alleen bewust gemaakt worden op de eventueel op het perceel aanwezige bomen maar ook op bomen in de directe omgeving van het perceel. Wanneer de erfgrens door verkoop van gronden dichterbij een boom komt te liggen, heeft de koper de overlast die deze bomen veroorzaken te aanvaarden, ook als de boom op minder dan twee meter afstand van de erfgrens staat. B o m e n b e l e i d s p l a n G e m e e n t e T e r n e u z e n R u i m t e v o o r k w a l i t e i t Pagina 30

31 8.2 Particuliere bomen Terneuzen is trots op haar groene imago en de ruim gemeentelijke bomen die hier aan bijdragen. In de kleinere kernen zijn het echter niet altijd de gemeentelijke bomen die het dorpsgezicht aankleden. In een aantal gevallen spelen de bomen in particuliere tuinen een grote rol. Om deze belangrijke bomen te beschermen zijn ze opgenomen in de waardevolle bomen lijst. Het kappen van deze bomen is dan ook vergunning plichtig. De beslissingen over de overige particuliere bomen, waar we als gemeente ook heel blij mee zijn, vertrouwen we toe aan de eigenaar van de boom zelf. Met het afschaffen van de vergunningplicht voor particuliere bomen die niet voorkomen op de waardevolle bomenlijst is in 2005 een grote slag gemaakt in het kader van de deregulering. Niet enkel de gemeente heeft zich te houden aan bepaalde regelgeving omtrent het planten en onderhouden van bomen, voor particulieren gelden deze regels ook. Dat wil zeggen dat bomen ten minste twee meter uit de erfgrens aangeplant dienen te worden om overlast naar buren te beperken. Daarnaast heeft een eigenaar van een boom ook zijn verantwoordelijkheden. Zo kan de eigenaar van een boom aansprakelijk gesteld worden als een boom schade veroorzaakt. De gemeente kan de eigenaar verplichten maatregelen te nemen wanneer de boom een gevaarlijke situatie veroorzaakt. Indien u als particulier een boom wilt planten kunt u zich het best goed laten voorlichten over wat voor uw tuin een geschikte boomsoort kan zijn. Hierdoor kan voorkomen worden dat u of uw buren er in de toekomst overlast van ondervinden. B o m e n b e l e i d s p l a n G e m e e n t e T e r n e u z e n R u i m t e v o o r k w a l i t e i t Pagina 31

32 8.3 Monumentale en waardevolle bomen De waardevolle bomen van onze gemeenten zijn opgedeeld in drie categorieën: monumentale bomen, potentieel monumentale bomen en waardevolle bomen. De bomen die uitermate bijzonder zijn hebben een monumentale status. Deze bomen zijn ook opgenomen in de landelijke monumentale bomenlijst van de Bomenstichting. Bomen die zich in de toekomst zo kunnen ontwikkelen dat zij eenzelfde betekenis kunnen krijgen als de landelijk monumentale bomen maar die nu nog niet aan alle criteria voldoen, noemen wij potentieel monumentale bomen. De overige bomen op de lijst noemen wij waardevolle bomen. Elke boom op de waardevolle bomenlijst voldoet aan alle punten genoemd onder A, en/of in uitzonderlijke hoge mate aan tenminste 1 van de criteria genoemd onder B voldoet. Criteria: A de omtrek op 1.30m hoogte bedraagt 150 cm of meer; de boom is zichtbaar vanaf de weg (beeldbepalend); de boom heeft een redelijke toekomstverwachting ( >10 jaar); B de soort is bijzonder in de streek of heeft een voor de soort bijzondere groei; de boom is ecologisch gezien van grote waarde; de boom is cultuurhistorisch waardevol. De huidige monumentale bomenlijst dateert uit Deze wordt elke vijf jaar geactualiseerd. In bijlage 4 is de geactualiseerde bomenlijst opgenomen. Hierop staan ongeveer 1000 bomen. De gemeente Terneuzen kent, zoals veel gemeenten in Nederland, een kapverbod voor bomen die voorkomen op de waardevolle bomenlijst. Dit betekent dat eigenaren van deze bomen, een omgevingsvergunning (ten behoeve van kap) aan dienen te vragen wanneer zij de boom willen kappen, verplaatsen of een andere levensbedreigende handeling willen uitvoeren (kandelaberen of kandelaren). Enkel bij acuut gevaar voor de omgeving kan er in overleg met de gemeente besloten worden om een noodkap uit te voeren. B o m e n b e l e i d s p l a n G e m e e n t e T e r n e u z e n R u i m t e v o o r k w a l i t e i t Pagina 32

33 Bijlage 1: inrichtingseisen openbaar groen Bijlage 2: sortimentslijst Bijlage 3: procedure kappen gemeentelijke bomen Bijlage 4: waardevolle bomenlijst B o m e n b e l e i d s p l a n G e m e e n t e T e r n e u z e n R u i m t e v o o r k w a l i t e i t Pagina 33

34

35 Bijlage 1: inrichtingseisen openbaar groen; Bomen Bomenbeleidsplan Gemeente Terneuzen Ruimte voor kwaliteit Pagina 35

36 Bijlage 1 (vervolg): inrichtingseisen openbaar groen; Bomen Bomenbeleidsplan Gemeente Terneuzen Ruimte voor kwaliteit Pagina 36

37 Bijlage 2: sortimentslijst Bomenbeleidsplan Gemeente Terneuzen Ruimte voor kwaliteit Pagina 37

38 Bijlage 2 (vervolg): sortimentslijst Bomenbeleidsplan Gemeente Terneuzen Ruimte voor kwaliteit Pagina 38

39 Bijlage 2 (vervolg): sortimentslijst 1e grootte= >15 meter, 2e grootte= 8-15 meter, 3e grootte= <8 meter Bomenbeleidsplan Gemeente Terneuzen Ruimte voor kwaliteit Pagina 39

40 B o m e n b e l e i d s p l a n G e m e e n t e T e r n e u z e n R u i m t e v o o r k w a l i t e i t Pagina 40

41 Bijlage 3: procedure kappen gemeentelijke bomen Het kappen van gemeentelijke bomen is in de gemeente Terneuzen vergunningvrij. Desondanks dient voorafgaand aan het kappen, de onderstaande procedure gevolgd te worden. Dit om inspraakmogelijkheden voor de burger te behouden. Procedure kappen gemeentelijke bomen: 1. Het voornemen tot kappen wordt door het uitvoerende team opgesteld en voorgelegd aan team Groen. 2. Omwonenden in een straal van 100 meter rond de boom, de wijkraad, natuurvereniging de Steltkluut en overige belanghebbenden (zoals ondernemersverenigingen, woningbouwverenigingen, overheden) worden, door het uitvoerende team, schriftelijk op de hoogte gesteld van het voornemen tot het kappen van een boom. 3. Belanghebbenden krijgen de mogelijkheid om tot zes weken na het aanschrijven een reactie hierop te geven. 4. Bij een negatieve reactie wordt ter plaatse een afspraak gemaakt. Bij meerdere negatieve reacties of zwaarwegende situaties wordt een informatiebijeenkomst georganiseerd om extra informatie te geven om tot een zo goed mogelijk compromis te komen. De mogelijkheid bestaat dat hierdoor minder of geen bomen gekapt worden. In situaties waarin het compromis onvoldoende bevredigend is voor de burger, zal het college hierop besluiten. 5. Wanneer er geen reacties zijn gekomen of de uitslag van de bijeenkomst positief is, kan de boom na het verstrijken van de reactietermijn gekapt worden. Noodkap: In de situatie dat een gemeentelijke boom een acuut gevaar voor de omgeving vormt is de gemeente bevoegd om een noodkap uit te voeren. Hierbij komt de bovenstaande procedure te vervallen en moet het gevaar zo snel mogelijk weggenomen worden. Indien het een boom betreft die op de waardevolle bomenlijst staat zal achteraf de vergunning verleend worden. De teamleider Groen besluit of een noodkap uitgevoerd mag worden. B o m e n b e l e i d s p l a n G e m e e n t e T e r n e u z e n R u i m t e v o o r k w a l i t e i t Pagina 41

42 B o m e n b e l e i d s p l a n G e m e e n t e T e r n e u z e n R u i m t e v o o r k w a l i t e i t Pagina 42

43 Bijlage 4: Waardevolle bomenlijst