CPB. negeert milieuschade. De Algemene Beschouwingen als kraamkamer van slechte ideeën Pagina 23. hét magazine voor de overheid

Transcriptie

1 hét magazine voor de overheid De Algemene Beschouwingen als kraamkamer van slechte ideeën Pagina september 2008 nr 14 vierde jaargang CPB negeert milieuschade Interview directeur NAi Ole Bouman pagina 20 Bonden botsen met BZK over arbeidsongeschikten pagina 11 Einde nadert voor ambtenarenhypotheek pagina 10 Nieuwe biobrandstof in de race om FES-geld pagina 13

2 Eigenwijze leiders... volgen eigentijdse opleidingen van ROI. De nieuwe opleidingsgids Nu op

3 PM nummer september 2008 inhoud 16 Milieu moet in MEV Begrotingsmethodiek niet duurzaam Nederland is toe aan een minister van Ruimte Ole Bouman (Nederlands Architectuurinstituut) hekelt de versnippering 23 Kraamkamer van mislukkingen De fatale moties van eerdere Algemene Politieke Beschouwingen 36 Beau Monde kijkt naar West Wing Nieuws 8 t/m 15 8 Jeroen Sprenger: Wij communiceren te veel met onszelf 10 Einde nadert voor ambtenarenhypotheek 11 Bonden en BZK botsen over eigen arbeidsongeschikten 13 Revolutionaire biobrandstof in de race voor FES-geld 14 Hengelo wil meer Haagse hulp voor stadsvernieuwing 15 Bewaarplicht dataverkeer in de knel door Iers protest 28 Spelers 26 t/m Nieuwe SG Johan de Leeuw: Imago SZW kan beter 27 Ruud Treffers over de nieuwe realiteit van de Wereldbank 28 Bertine Steenbergen: vis in het water bij Krachtig Bestuur 30 Oranje Lions netwerken op Brusselse velden 31 Rob de Vries over de ambtelijke delegatie in China Meningen 9 Column Guikje Roethof: Scriptie 19 Column Ruben Maes: Moslim wil oud-minister afzinken 36 Service 33 Agenda en evenementen 34 Et cetera 12 september 2008 PM 3

4 lopende zaken Algemene Zaken Geheim Dit jaar geen aparte persconferentie van de premier op Prinsjesdag. De reden is dat de vakministers al voor het weekend hun begroting presenteren aan de pers en de troonrede echt tot het allerlaatste moment geheim blijft. Woensdag 17 en donderdag 18 september zijn de Algemene Politieke Beschouwingen. Vrijdag de 19 e na de reguliere ministerraad heeft Balkenende tijd ingeruimd voor een eventuele huldiging van paralympische sporters. Millenniumdoelen In het weekend vertrekt hij naar New York voor de jaarlijkse Algemene Vergadering van de Verenigde Naties, die hij later die week zal toespreken. Samen met minister Koenders zet de premier zich daar in voor de Millenniumdoelen. En nu hij toch in New York is, helpt hij ook mee aan de voorbereiding van een groot cultureel festijn dat volgend jaar plaatsvindt: 400 jaar Hudson. BZK Bureaucratia Minister Ter Horst speecht zaterdag 20 september tijdens de opening van de fototentoonstelling Bureaucratia in de Rotterdamse Kunsthal (zie ook pagina 6). Woensdag de 24 e neemt de bewindsvrouw het rapport van de commissie-de Graaf in ontvangst. Onder leiding van burgemeester Thom de Graaf van Nijmegen, is onderzocht hoe gemeenten in de toekomst geweld tijdens de jaarwisseling beter kunnen bestrijden. Later die middag wipt Ter Horst nog even langs in de Ridderzaal, waar afscheid wordt genomen van Pieter Zevenbergen van de Algemene Rekenkamer. Vrijwilligers Maandag 15 september staat het werkbezoek dat staatssecretaris Bijleveld brengt aan Overijssel in het teken van mediation. Vrijdag de 26 e is ze opnieuw in die provincie. In Zwolle is ze aanwezig bij de uitreiking van de Overijsselse Vrijwilligersprijs Buitenlandse Zaken VN Van 21 tot 26 september is minister Verhagen in New York voor de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties. IJlst Minister Koenders is komende zaterdag in het Friese IJlst, waar de Millenniumdoelen centraal staan tijdens het mondiale festival Drylts oer de grins. Op vrijdag 19 september houdt de minister in Wageningen een lezing voor de stichting Hotel de Wereld, op het symposium Afrika: een continent op drift. New York Staatssecretaris Timmerman van Europese Zaken is maandag 15 september in Brussel vanwege de maandelijkse Razeb. Donderdag 18 september vertrekt Timmermans naar New York. Pas een kleine week later is hij weer terug in Den Haag. Het bezoek aan de VS staat volledig in het teken van internationaal cultuurbeleid. Defensie Navo-top Minister Eimert van Middelkoop brengt op 18 en 19 september een bezoek aan de informele Navo-bijeenkomst in Londen. Een week later, op 25 september, is er wederom een informele bijeenkomst, ditmaal in het gebouw van de Tweede Kamer: daar komen de ministers van Defensie van de EU bijeen. 50+ Staatssecretaris Jack de Vries brengt op 25 september een bezoek aan de 50Plus- Beurs in de Jaarbeurs in Utrecht. Economische Zaken Duisenberg Minister Van der Hoeven brengt 15 september een werkbezoek aan de gemeenten Hoogeveen en Nijkerk. Diezelfde dag opent ze in Amsterdam in de Beurs van Berlage de Duisenberg School of Finance. Dit jaar beginnen zestien studenten aan deze prestigieuze opleiding, die een academisch topklimaat moet vormen voor onderzoek en onderwijs op het gebied van financiële markten. Een week later bezoekt Van der Hoeven de gemeente Zwolle. Op 25 en 26 september is de minister in Brussel aanwezig bij de Raad voor Concurrentievermogen. Asian Challenge Staatssecretaris Heemskerk gaat op 22 september op werkbezoek in Utrecht. Maatschappelijk ondernemen en globalisering staan op deze dag centraal. Belangrijk onderdeel van het programma vormt de opening van de Asian Challenge in de Jaarbeurs. Dit door de EVD georganiseerde congres moet ervoor zorgen dat Nederlandse onder nemers warm lopen voor het zakendoen in Azië. Een dag later wordt de staatssecretaris in de Eerste Kamer verwacht voor een debat over oneerlijke handelspraktijken. Financiën JS Minister Bos gaat op vrijdag 12 september naar Nice om de informele Ecofin bij te wonen, die in het teken zal staan van de internationale economische situatie. Op zaterdag 20 september gaat hij de wijk in met de Jonge Socialisten (JS) in Amsterdam. Op maandag 22 september brengt hij een werkbezoek aan t Gooi, dat besloten wordt met het bijwonen van een politiek café in Laren. Op woensdag 24 september heeft Bos een AO over staatsdeelnemingen in Connexion, Scheldetunnel en Schiphol en later een AO over het Ser-rapport Evenwichtig ondernemingsbestuur. Successiewet Staatssecretaris De Jager spreekt op 13 september voor de Nederlandse vereniging van registeraccountants op de Nivra Young Professionalsdag. Op vrijdag 19 september houdt hij een lezing op het Lof-congres van de Leidse fiscalisten studentenvereniging over de successiewet. Zaterdag 20 september vertrekt hij naar Azerbeidzjan en Oekraïne voor besprekingen over belastingen. Justitie Parijs Minister Hirsch Ballin gaat vrijdag 19 september naar Parijs, waar hij een redevoering houdt voor de Mentor Group Forum EU/US legal-economic affairs. LNV Mansholt Sicco Mansholt, de geestelijk vader van het gemeenschappelijk Europees landbouwbeleid, zou dit jaar op 13 september 100 jaar zijn geworden. De gemeente Veendam herdenkt Mansholt met een borstbeeld, dat zaterdag 13 september wordt onthuld door minister Verburg. De minister blijft in Groningen om de eerste schop in de grond voor het woningbouwproject Meerstad bij te wonen. Flevoland Maandag 15 september is de 4 PM 12 september 2008

5 lopende zaken minister in Flevoland, waar ze een bezoek brengt aan het natuurgebied van de Oostvaardersplassen. Maandag 22 september gaat Verburg naar Straatsburg voor de informele landbouwraad. OCW Feest Ter ere van het 90-jarig bestaan van OCW wordt donderdag 25 september een tentoonstelling van portretten van oud-bewindslieden geopend in de Hoftoren. De portretten waren eerder op het departement in Zoetermeer te zien. Biënnale Vrijdagavond vertrekt minister Plasterk naar Venetië om zaterdag 13 september de opening van de Architectuur Biënnale bij te wonen. Hij presenteert daar onder meer een prijsvraag voor de nieuwbouw van het door brand verwoeste Bouwkundegebouw van de TU Delft. Woensdag 17 september is de bewindsman, net als zijn collega Van Bijsterveldt, aanwezig bij de opening van Euroskills, een beroepenevenement voor jongeren. Maandag de 22 e gaat Plasterk op werkbezoek in Flevoland. Hij gaat onder meer naar een nieuw tentoonstellingspaviljoen van de Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten (RACM) in Lelystad. In dezelfde stad bezoekt hij een tentoonstelling over landschapskunst en opent hij een Jeugdfilmfestival. Woensdagavond 24 september reikt de minister de Gouden Kalf uit op het Nederlands Film Festival in Utrecht. Ontbijt Vrijdag 12 september is staatssecretaris Van Bijsterveldt aanwezig bij het jaarlijkse Prinsjesdagontbijt in Kasteel De Wittenburg te Wassenaar. Maandag de 15 e brengt ze een werkbezoek aan de Zadkine Vakschool in Schoonhoven. Maandag 22 september neemt de staatssecretaris in Utrecht de Kwaliteitsagenda Leraren in ontvangst. Varen Maandag 22 september gaat staatssecretaris Dijksma naar Rotterdam. Het werkbezoek staat in het teken van het landelijk onderwijs aan varende kleuters. Woensdag de 24 e is ze in Alkmaar in verband met een bijeenkomst over vooren vroegschoolse educatie (VVE). SZW Utrecht Op zaterdag 20 september bezoekt minister Donner de 50PlusBeurs in de Utrechtse jaarbeurs. Op woensdag 24 september heeft hij een AO over Europa en een AO over Evenwichtig Ondernemingsbestuur, waarbij het vooral gaat over de medezeggenschap bij beloningen en een spreekrecht voor werknemers op de aandeelhoudersvergadering van ondernemingen. Herzberglezing Staatssecretaris Aboutaleb verricht zaterdag 13 september de opening van het Festival van het Leren in Den Haag. Dit festival dat tot 19 september loopt, wordt georganiseerd door het ministerie van SZW en het ministerie van OCW en is vooral bedoeld voor senioren, allochtonen en gehandicapten. Zondag 14 september geeft staatssecretaris Aboutaleb de Abel Herzberglezing in de Amsterdamse Rode Hoed. De lezing gaat over integratie en dialoog. Verkeer en Waterstaat Waterplan Sinds de presentatie van het rapport van de Deltacommissie, eerder deze maand, staat de strijd tegen het water weer hoog op de politieke agenda. Staatssecretaris Huizinga gaat de komende maanden hierover in gesprek met waterpartners en andere belanghebbenden. Huizinga ziet dit als een belangrijke bouwsteen van het Nationaal Waterplan, dat ze eind dit jaar presenteert. Maar de staatssecretaris trekt ook het land in. Zo brengt ze op 15 september een bezoek aan de Grift, een beek bij Apeldoorn die door het Waterschap Veluwe in ere is hersteld. Keyrail Minister Eurlings ontvlucht de hectiek voorafgaand aan Prinsjesdag en gaat op 15 september naar Londen voor een werkbezoek. Op 22 september opent de minister in Zwijndrecht het nieuwe kantoor van Keyrail, exploitant van de Betuweroute. Een dag later is Eurlings in de Kamer voor een AO over de strategie verkeersveiligheid. Vrom Argentinië Zondag 14 september bezoekt minister Cramer het autovrije Uitfeest in Utrecht. Daar wordt de opening verricht van de Week van de Vooruitgang, met oog voor duurzame mobiliteit. Op de avond van Prinsjesdag, de 16 e, vliegt Cramer naar Al Calafate in het zuiden van Argentinië. Daar vindt een internationale conferentie plaats waar het voorwerk wordt gedaan van de Klimaatconferentie in Kopenhagen, volgend jaar. Die conferentie moet leiden tot een opvolger van het Kyotoverdrag. Op 20 september vliegt ze terug, om een dag later een toespraak te houden op de 50PlusBeurs in Utrecht. Albert Heijn Minister Vogelaar brengt ook na het zomerreces op maandag wijkbezoeken: 15 september is ze in Enschede, een week later in Amsterdam Noord. Op 17 september, tussen de Algemene Politieke Beschouwingen door, opent ze in de Haagse wijk Moerwijk een nieuwe vestiging van Albert Heijn, waar buurt jongeren aan de slag kunnen. Op 20 september viert ze in Amsterdam het honderdjarig bestaan van de Noorderspeeltuin en is ze bij de PvdAbijeenkomst Meer Rood op Straat. Op 25 september is het de Dag van de Huismeester en woont ze een bijeenkomst daarover bij in de Beurs van Berlage. VWS Dierproeven Minister Klink heeft na Prinsjesdag twee AO s op de agenda staan. Op woensdag 24 september gaat het over dierproeven. Donderdag 25 september wordt in een AO het patiënten-consumentenbeleid besproken. Dubbelspel Staatssecretaris Jet Bussemaker gaat vrijdag 19 september de sporters van de paralympics in Den Haag huldigen. Op zaterdag 20 september is in Apeldoorn bij het dubbelspel om de Daviscup tussen Nederland en Zuid-Korea. Schoolverzuim Minister Rouvoet heeft op 24 september een AO over de integrale aanpak van het schoolverzuim. 12 september 2008 PM 5

6 roerende zaken Bureaucratia Sushma Prasad (1962) werkt sinds najaar 2003 als assistant-klerk op het kabinetssecretariaat van The Old Secretariat in Patna, de hoofdstad van Bihar, Noordoost- India. Ze kreeg deze baan in het belangrijkste bestuurscentrum van Bihar uit mededogen wegens het overlijden van haar man, die vóór zijn fatale hartaanval in 1997 ook als ambtenaar op het secretariaat werkte. Maandsalaris: rupees (= 100 euro). Fotograaf Jan Banning en publicist Will Tinnemans reisden tussen 2003 en 2007 naar Bolivia, China, Frankrijk, India, Jemen, Liberia, Rusland en de Verenigde Staten om ambtenaren achter hun bureau te portretteren. Wat zeggen werkplekken van ambtenaren over hun persoonlijkheid en de staat waarvoor ze werken? Het resultaat van deze reis is onder de noemer Bureaucratia vanaf 20 september te zien in de Rotterdamse Kunsthal. Quotez Hij wil gewoon niet zien dat er bij de overheid dingen mis kunnen gaan. Aldus Tweede Kamerlid Naima Azough (GroenLinks) over haar CDA-collega Sybrand van Haersma Buma in NRC Handelsblad. Het zou een circus worden met al die beveiliging. Tot zijn grote spijt kan Geert Wilders geen carnaval meer vieren, in Vrij Nederland. Er is eigenlijk niets dat Herfkens ervan zou hoeven te weerhouden om alles terug te betalen tenzij zij de mening is toegedaan dat goed bestuur slechts aan Afrikanen hoeft te worden opgelegd. Voor de VVD is de huursubsidiekwestie rond Eveline Herfkens nog niet afgedaan, schrijft Tweede Kamerlid Arend Jan Boekesteijn in Trouw. Als wij niet meer geld krijgen, is dat geen ramp voor ons. We blijven toch wel groeien en geld verdienen. Maar het is wel een geweldige gemiste kans voor Nederland. Burgemeester Rob van Gijzel van Eindhoven legt in Trouw uit waarom Eindhoven een lobbykantoortje in Den Haag geopend heeft. De ontkokering voorbij De verkokering voorbij was vorig jaar nog de titel van een notitie die de SG s informateur Wijffels aanboden. Maar de ontkokeringsoperatie die volgde met meer coördinatie, afstemming en integraal beleid, maakt de overheid niet bepaald effectiever in het oplossen van maatschappelijke problemen, zo oordeelt de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling (RMO). Ontkokering leidt vooral tot meer bureaucratie, die ten koste gaat van de uitvoering. Als de overheid drama s als die rond het meisje Savanna of bij de Schipholbrand wil voorkomen, is verkokering weer dringend gewenst, schrijft de RMO. Wel dienen professionals dan veel meer ruimte te krijgen, zodat ze zelf de spanningen tussen de verschillende kokers kunnen oplossen. 6 PM 12 september 2008

7 roerende zaken Spaghetti Film, fotografie Dinand van der Wal Film over gepeupel en zakkenvullers Het heeft langer geduurd dan de bedoeling was, maar dit najaar komt dan eindelijk de laatste speelfilm van Eddy Terstalls drieluik over de dood (Simon, 2004), seksualiteit (Sextet, 2007) en de rechtsstaat uit. In Vox Populi wordt de kloof tussen de politiek en het volk prachtig in beeld gebracht. Jos Fransen, leider van de grootste oppositiepartij Rood-Groen, komt via zijn dochter in contact met de volkse logica van zijn schoonfamilie. Jordanees Nico, autohandelaar, haat politici. Hij heeft een goed hart, maar ook zo zijn eigen gevoel voor rechtvaardigheid en logica. Jos begint de standpunten van zijn schoonfamilie te gebruiken in zijn politieke optredens. Daardoor stijgt hij in de peilingen. Maar waar houdt volks op en begint rechts? Vox Populi gaat 26 september in première tijdens het Nederlands Film Festival in Utrecht. Vanaf 23 oktober draait hij in de bioscoop. Foto: Welmer Keesmaat OCW ers lezen voor op Haagse basisschool Tijdens de Week van de Alfabetisering zijn Brian Fischel en Daniëlle van Eijk van OCW te gast op de basisschool dr. Willem Drees in Den Haag. Zij lezen voor uit Rupsje Nooitgenoeg. Mediteren op het werk moet (kunnen)! Als het aan CNV Publieke Zaak ligt, wordt het straks nog druk in de stilteruimtes op de departementen. De vakbond zou graag zien dat in de cao s een recht op meditatie werd opgenomen. Twintig minuten mediteren met collega s zou de productie ten goede komen en helpen bij een dreigende burn-out. 150 euro per werknemer mag dit kosten: een training van een paar dagdelen, extra stilteruimtes en een coach die werknemers bijstaat bij het beantwoorden van tijdens de meditatie opgeroepen vragen, mogen natuurlijk niet ontbreken. Werkgeversorganisatie VNO-NCW en grote bedrijven als IBM en Nuon bieden al meditatietrainingen aan voor werkgevers en werknemers. Dagboek van een thuisblijver Ook het thuisfront van militairen die op missie gaan, wil erkenning. Nicole Bouwmeester, een moeder van vier kinderen uit Tilburg, zag haar oudste zoon vertrekken naar Afghanistan. Ze noteerde in een dagboek wat dit in het gezin teweegbracht. Dagboek van een achterblijver, dat staatssecretaris Jack de Vries vorige week hoogstpersoonlijk in ontvangst kwam nemen, beschrijft de impact van een uitzending op de familie die achterblijft. Het boek is te verkrijgen via Boekscout.nl. 12 september 2008 PM 7

8 nieuws Vertrekkend directeur Voorlichting Financiën blikt terug Jeroen Sprenger: We communiceren te veel met onszelf Financiën/AZ Komende dinsdag beleeft Jeroen Sprenger (1950) zijn tiende en laatste Prinsjesdag als directeur Voorlichting op het ministerie van Financiën. Na 9,5 jaar verlaat hij zijn stek om bij Algemene Zaken projectdirecteur Overheids communicatie Nieuwe Stijl (ONS) te worden. In zijn nieuwe functie is Sprenger verantwoordelijk voor verbeteringen van de communicatie richting burgers: een rijksbrede informatiewebsite waarin ook Postbus 51 wordt geïntegreerd, is onderdeel van die plannen. Henk Brons, de nieuwe DG van de Rijksvoorlichtingsdienst, benaderde Sprenger persoonlijk. In de vakantieperiode heeft hij erover nagedacht. Mensen vonden de functie op mijn lijf geschreven. Eerdere mogelijkheden voor een andere functie wees Sprenger van de hand. Ik ga uit van clubtrouw en loop niet snel weg. Terugkijkend op de afgelopen jaren, staat de invoering van de euro Sprenger nog het meest helder voor de geest. Als kersverse directeur Communicatie was hij destijds verantwoordelijk voor de voorlichting over de nieuwe munt, en dat ging niet zonder problemen. We hebben 2,5 jaar crisiscommunicatie gehad, zegt hij nu. Er was onduidelijkheid bij politici Advertentie consulting interim-management realisatie Den Haag l Deventer l Amsterdam over hoe Financiën haar voorlichtingstaak uitvoerde. De winkeliers speelden een grote rol in de verspreiding: als je geld inbrengt via de winkels in Nederland, heb je kortere rijen dan als je dat laat doen door bankfilialen. En die winkeliers vormden onder aanvoering van Albert Heijn een sterke tegenlobby, volgens Sprenger omdat ze ontevreden waren over de te hoge transactiekosten die aan banken moesten worden betaald bij het omwisselen van guldens naar euro s. Hoogtepunt rond de invoering van de euro was volgens Sprenger de verspreiding van de Zalmkit, het pakketje euromunten dat elke Nederlander ouder dan zes jaar kreeg thuisgestuurd om De Nederlandse burgerlijke stand lag in Duitsland kennis te maken met de munt. Dertien miljoen pakketten in totaal. Sprenger: Die kits werden in Lelystad gemaakt. Maar de waardebonnen waarmee je ze kon afhalen werden gedrukt en verspreid door een Duits bedrijf, in Bamberg. Er was geen Nederlands bedrijf dat kon leveren. Om dat in goede banen te leiden kreeg het bedrijf in het geheim de adresgegevens van alle dertien miljoen rechthebbenden. Daar was ik benauwd voor, bekent Sprenger: de invoering van de euro lag gevoelig bij veel mensen, daar kon niet bijkomen dat ook nog eens zou uitlekken dat zoveel Nederlandse persoonsgegevens in Duitse handen kwamen. Ik zag de kranten koppen al voor me: Nederlandse burgerlijke stand ligt in Duitsland. We hadden het heel goed dichtgetimmerd. Het is nooit opgemerkt. Dinsdag is het Prinsjesdag. Is dat de dag waarop voor Financiën alles samenvalt? Voor ons is de rijksbegroting het werkstuk van het jaar. We beginnen de maandag voor Prinsjesdag al met de Prinsjesdag van een jaar later. Het is een van de grootste projecten. Dat geldt voor de communicatiedirectie natuurlijk ook. U bent 9,5 jaar directeur Communicatie geweest. Welke kwestie heeft u naast de invoering van de euro de meeste hoofdbrekens gekost? De jaarlijks terugkomende embargoregeling rond Prinsjesdag. Dat is alle jaren anders gegaan. Niemand realiseert zich dat het embargo dienstverlening is voor de krantenbijlagen. Al snijdt het mes natuurlijk aan twee kanten: het kabinet wil ook dat de voorlichting over de begroting goed is. Maar er zijn nu veel andere nieuwe media, dus gaat het niet meer goed. En de benadering in de Tweede Kamer is ook heel anders, met de Algemene Beschouwingen net na Prinsjesdag. In het verleden waren die veel later. De Tweede Kamer wil van te voren ook alle stukken hebben. Het is pas echt fout gegaan toen NRC Handelsblad zei de embargoregeling niet meer te tekenen, omdat we het toch wel krijgen. Vervolgens wilde RTL laten zien sneller te zijn, en hadden ze op woensdag de stukken, terwijl die op dinsdag aan de fractievoorzitters waren gegeven. Ik zie overigens geen causaal verband daartussen. Is die embargoregeling niet een vorm van censuur. De inhoud is zo breed. Als je alle stukken hebt kun je haast nergens meer over schrijven. Censuur is een zwaar woord. Je krijgt de stukken van tevoren. Wij proberen de media tegemoet te komen, dat moeten ze respecteren. Als ze dat niet willen, dan houden we ermee op. Binnen de RVD doen we al niet veel meer aan embargo s, of met hele korte embargo s. Er is een veelvoud aan media, we willen gelijke monniken, gelijke kappen. 8 PM 12 september 2008

9 nieuws Maar persconferenties beginnen soms om uur om direct het NOS Journaal te halen. Dat tactisch manoeuvreren is toch onderdeel van jullie werk? We kijken steeds naar hoe we onze doelgroep kunnen bereiken. We houden onvoldoende rekening met het feit dat we met onszelf communiceren. Neem bijvoorbeeld de veilingen van radiofrequenties. We kregen acties van radiostations die kinderen opriepen ons te sms en. Dan gaan onze bewindslieden naar het Journaal, maar we hadden naar Erik de Zwart moeten gaan. We hebben eens contact gezocht met een communicatiebureau. Ze lieten ons een matrix zien: rechtsboven zaten wij postmodernisten, lezers van NRC Handelsblad en linksonder Kroese enzo... CV Jeroen Sprenger (1950) Nieuwe functie Projectdirecteur Overheids communicatie Nieuwe Stijl (ONS) Huidige functie Directeur voorlichting ministerie van Financiën Eerste baan Medewerker scholing bij de FNV Vrije tijd Bestuursfuncties bij de Stichting Machiavelli, de Stichting Herstelling en de Stichting Bijlmer- Bomentuinen de hardwerkende burger die De Telegraaf leest en Hart van Nederland kijkt. Dat was de wereld van Balkenende en Fortuyn. We communiceerden met rechtsboven. We moeten een strategie bedenken om via Hart van Nederland de gewone Nederlander te bereiken, en te zorgen voor goede vertalingen voor verschillende media. Betekent dit dat jullie ook nadenken over hoe je de informatie moet verpakken om haar geschikt te maken voor GeenStijl? Ik denk niet dat GeenStijl een formule heeft waar we veel mee kunnen. We willen niet alleen een schok teweegbrengen, we willen informeren. Dus je moet ergens een grens trekken. Rutger van den Dikkenberg Yvonne Kroese column Scriptie Dat moet lachen zijn, als de conclusies uit je doctoraalscriptie gepubliceerd worden op de voorpagina van een grote krant als NRC Handelsblad. Student Marnix Groot Koerkamp analyseerde de parlementaire behandeling van de Wet informatie-uitwisseling ondergrondse netten (Wion) en concludeerde dat de Kamer door de toenmalige minister van Economische Zaken Brinkhorst onjuist is geïnformeerd en misleid. Toe maar. Dat zijn grote woorden in de wereld van de parlementaire democratie. Die woorden hebben een politieke lading, maar het verwarrende is dat ze in de context van de scriptie en van de krant, vooral letterlijk bedoeld zijn. De minister heeft zich gebaseerd op een onderzoek van Capgemini dat volgens de student aantoonbaar onbetrouwbaar was en volgens EZ gebaseerd was op de beste schattingen die er waren. Het is een herkenbaar gegeven: de stapels rapporten die tegenwoordig bij grote projecten op tafel liggen, scheppen geen duidelijkheid. Zo n veelheid aan feiten verspreidt juist een beleidsmist, die het nemen van een verstandige beslissing in de weg staat. Zeker op terreinen die zo gedetailleerd en technisch zijn als ict-informatiesystemen over graafrechten en mogelijke schade. De SP meent niettemin politieke munt te kunnen slaan uit de scriptie. Ik ben onthutst over de constateringen, zei SP-Kamerlid Sharon Gesthuizen tegen NRC Handelsblad; ze wil minister Van der Hoeven op korte termijn naar de Kamer roepen. Groot Koerkamp beweert in zijn scriptie dat EZ wegens gebrek aan deskundigheid een speelbal is geworden van zakelijke belangen. De kosten voor het informatiesysteem zijn daardoor verschoven van de netbeheerders naar de bouwers, de grondroerders in het juridisch jargon. Als de wet inderdaad het product is van een geslaagde lobby waarbij de feiten bewust zijn verdraaid, dan is het terecht dat minister Van der Hoeven zich moet verantwoorden, maar de materie zelf leent zich slecht voor een politiek debat. De Wion maakt een einde aan een geslaagd systeem van zelfregulering en bouwers nemen de lasten van netbeheerders over. Allebei zaken die niet direct op gespannen voet staan met de ideologie van de SP, zou je zeggen. guikje@pm.nl 12 september 2008 PM 9

10 nieuws Tweede Kamer achter wettelijk verbod Eigen hypotheek voor ambtenaren wordt afgeschaft Decentrale overheden houden zich niet genoeg aan een oproep van het kabinet in 2002 om te stoppen met het verstrekken van hypotheken aan het eigen personeel. De Tweede Kamer buigt zich binnenkort over een wijziging van de Wet financiering decentrale overheden (Fido) die tot een verbod moet leiden op deze secundaire arbeidsvoorwaarde. BZK Een meerderheid van de Tweede Kamer, bestaande uit CDA, PvdA en SP steunt dat voornemen. Het verstrekken van hypotheken aan eigen personeel is geen publieke taak, is de gedachte, zeker niet nu de kredietcrisis zwaar drukt op de financiële markten en veel burgers te maken hebben met stijgende hypotheekrentes. De onvrede bij de landelijke overheid tegen de hypotheken is niet nieuw: eind 2002 liet toenmalig BZK- minister Remkes (VVD) al weten de leningen ongewenst te vinden. Hij deed een oproep er zo snel mogelijk mee te stoppen. Gemeenten namen deze veelal voor kennisgeving aan. Inmiddels is gebleken dat deze mededeling niet het gewenste effect heeft gesorteerd, althans niet in voldoende mate, liet Remkes in 2006 aan de Kamer weten. De ambtenarenhypotheek werd in de wet Fido uit 2000 niet verboden, hoewel er toen al weerstand tegen bestond. Vanuit provincies en vooral gemeenten wordt afwijzend gereageerd op het toekomstige verbod. Gemeenten moeten zoveel mogelijk zelf kunnen beslissen over hun eigen geld, meent woordvoerder Sietske van Putten van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). Veel gemeenten zijn al wel gestopt met het verstrekken van hypotheken, voegt ze daar aan toe. Maar van een verbod op hypotheekverstrekkingen zijn we geen voorstander, omdat een aantal gemeenten het nog als aanvullende arbeidsvoorwaarde gebruikt. Hoeveel dat er precies zijn en om welke bedragen het gaat, kan de VNG, net als het ministerie van BZK overigens, niet zeggen, omdat die gegevens niet bijgehouden worden. Dat valt onder de eigen verantwoordelijkheid van gemeenten. SP-Kamerlid Ronald van Raak vindt het belachelijk dat er geen toezicht op wordt gehouden: Er is al heel vaak gezegd dat er duidelijkheid moet komen, ook al in 2001 bij de behandeling van de wet. Gemeenten zelf zijn er wel open over. In Den Haag was de ambtenarenhypotheek lange tijd onderdeel van het pakket van arbeidsvoorwaarden. Amersfoort heeft op dit moment 150 miljoen euro uitstaan aan hypotheken voor het eigen personeel. In 2005 was dat, volgens Binnenlands Bestuur, nog 111 miljoen. Zolang die regeling bestaat, kunnen mensen er gebruik van maken, aldus een SP: Het is onfatsoenlijk. Publiek geld dat privé besteed wordt gemeentewoordvoerder. Het is jammer voor onze medewerkers dat de ambtenarenhypotheek verdwijnt. De regeling is van belang bij het werven van mensen. Provincies zijn al gestopt met het verstrekken van hypotheken aan eigen personeel, zegt Louis van Wayenburg van het Interprovinciaal Werkgeversverband (IWV). De meeste provincies hadden dat al gedaan voordat de discussie hierover losbarstte. Het was in het verleden voor sommige provincies een aantrekkelijke arbeidsvoorwaarde, maar tegenwoordig laten ze de hypotheekverstrekkingen nu over aan commerciële aanbieders, zegt Van Wayenburg. Sinds de Ceteco-affaire eind jaren negentig van de vorige eeuw toen bekend werd dat Zuid-Holland voor een kleine twee miljoen gulden (ruim 900 miljoen euro) bankierde met het idee er winst uit te halen zijn provincies sowieso terughoudender geworden met financiële dienstverlening. Labbekakkerigheid In de Kamer bestaat, ondanks de krappe arbeidsmarkt die het gemeenten lastig maakt gekwalificeerd personeel te vinden, grote eensgezindheid over het afschaffen van dit extraatje voor ambtenaren bij decentrale overheden, dat overigens niet is gebruikt bij de landelijke overheid, aldus een woordvoerder van BZK. SP er Van Raak: Het is goed dat het kabinet dit aanpakt, het verbod juichen we toe. Het is onfatsoenlijk dat het gebeurt, omdat publiek geld privé besteed wordt. Ook de PvdA steunt de kabinetsplannen. Kamerlid Pierre Heijnen was als wethouder in Den Haag betrokken bij het afbouwen van de hypotheekportefeuille, die overgedragen is aan het Hypotheekfonds voor Overheidspersoneel (HvO), een commerciële tak van de Bank Nederlandse Gemeenten. Meer dan de helft van de gemeenten en ook politie regio s en dergelijke hebben overeen komsten gesloten met het HvO, dat hun personeel tegen gunstige voorwaarden hypotheken aanbiedt. Dat heb ik met volle overtuiging gedaan, blikt Heijnen terug. Het is geen publieke taak, maar een arbeidsvoorwaarde van vroeger. Volgens Heijnen bevatte de Haagse portefeuille wel tientallen miljoenen euro s aan hypotheken. Dat niet alle gemeenten, ondanks herhaalde verzoeken vanuit het rijk, gestopt zijn met de ambtenaren hypotheek, wijt Heijnen aan een vorm van labbekakkerigheid. Het gaat minder om onwil of hechten aan de eigen autonomie, maar meer aan achterstallig onderhoud. Iedereen begrijpt wel dat het niet meer van deze tijd is. De gemeente Amersfoort heeft, vooruitlopend op het naderende verbod, maatregelen genomen en ook een overeenkomst met het HvO gesloten. Het is voor onze medewerkers aantrekkelijk om daar straks een hypotheek af te sluiten, ook al is het iets minder aantrekkelijk dan onze eigen regeling, aldus de woordvoerder. Rutger van den Dikkenberg 10 PM 12 september 2008

11 nieuws Commissie-Albeda komt met bindend advies Bonden botsen met BZK over arbeidsongeschikten Het ministerie van BZK wil ambtenaren die gedeeltelijk arbeidsongeschikt raken niet langer de loonaanvulling geven waar ze volgens het ambtenarenrecht recht op hebben. De bonden hebben de kwestie nu aan de commissie-albeda voorgelegd. BZK Binnenlandse Zaken vindt het niet nodig ambtenaren die tussen de 35 en 80 procent arbeidsongeschikt raken een bovenwettelijke uitkering te verlenen. Onlangs vroegen de bonden het ministerie deze lacune, die door de vervanging van de WAO door de WIA is ontstaan, te repareren. Nu BZK dit weigert is de kwestie voorgelegd aan de Advies- en Arbitragecommissie Rijksdienst (de commissie- Albeda), die binnenkort uitspraak zal doen. Volgens het Besluit boven wettelijke uitkering bij werkloosheid voor de sector rijk hebben ambtenaren recht op een bovenwettelijke uitkering als ze (gedeeltelijk) werkeloos raken door arbeidsongeschiktheid. Ambtenaren kregen altijd een extra vergoeding bovenop hun WW voor het inkomensverlies dat ze leden als gevolg van hun arbeidshandicap. Als voorwaarde stelde het Besluit dat sprake moest zijn van een WW-uitkering. Door de introductie van de Wet Werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen (de Wia) vallen ambtenaren die gedeeltelijk arbeidsongeschikt raken nu onder de regeling Werkhervatting Gedeeltelijk Arbeidsgeschikten (de WGA). Ze ontvangen in de nieuwe regeling een WGA-uitkering, dus geen WW-uitkering, zoals voorheen. BZK zegt nu dat het rijk als werkgever niet meer gehouden is het loon aan te vullen nu het besluit niks zegt over een WGA-uitkering. BZK vindt voorts dat er al voldoende afspraken over ziekte zijn. De bonden vinden dat BZK de wet wel heel letterlijk en rigide uitlegt. Ook stoort het de bonden dat BZK een wijziging doorvoert zonder de bonden te raad plegen. De commissie-albeda moet nu op verzoek van de bonden een bindende uitspraak doen of BZK in dit soort zaken eigenmachtig mag besluiten of dat ze tot overeenstemming met de bonden moeten komen. Volgens Jan Hut, onderhandelaar van het CMHF, is de groep mensen die wordt benadeeld niet groot, omdat bij het rijk meestal wel een andere plek wordt gevonden voor gedeeltelijk arbeidsongeschikte werknemers. Het is vooral ook een principiële kwestie, aldus Hut. Ook Els Seebregts, beleidsadviseur sector rijk van de Abvakabo, noemt de handelswijze van BZK een verkapte manier om van de bovenwettelijke uitkering af te komen. Wij vinden dat dit niet zonder overeenstemming met de bonden kan, zegt ze desgevraagd. Dit is een verkapte manier om van de bovenwettelijke uitkering af te komen De WGA is onderdeel van de Wia en bedoeld voor werknemers die deels arbeidsgeschikt worden verklaard met een loonverlies tussen de 35 en 80 procent. Ook werknemers die volledig arbeidsongeschikt zijn, maar die waarschijnlijk Advertentie voldoende zullen herstellen, vallen onder de WGA. De WGA moet het aantrekkelijk maken om weer en meer te werken. Van gedeeltelijk arbeidsgeschikten wordt verwacht dat ze werken naar vermogen. Chris van de Wetering 1-daagse training Scenario s & Opties Voorbereid zijn op de toekomst betekent structureel omgaan met onzekerheden en trendbreuken. Scenario s en opties helpen daarbij. Op veler verzoek organiseert De Ruijter Strategie ook dit najaar weer een open training scenario s & opties, bedoeld voor iedereen die beleid maakt in een complexe en onzekere omgeving. In deze training zullen behalve de theorie over de methode, ook concrete cases behandeld worden uit de praktijk van lokale en rijksoverheid. De training voert u van het verkennen van trends langs het maken van scenario s naar het uitwerken van opties voor een dynamische strategie. datum Dinsdag 4 november 2008 locatie Amsterdam kosten 495,- exclusief btw, inclusief reader en lunch Meer informatie of aanmelden? Mail jolanda@deruijter.net of bel (020) Of kijk op Reactie BZK Wij zien de uitspraak van de commissie- Albeda met vertrouwen tegemoet. Volgens BZK zit de werkloosheidscomponent verdisconteerd in de Wia-uitkering. Als gedeeltelijk arbeidsongeschikte ambtenaren geen WWuitkering meer ontvangen, hebben ze ook geen recht op een aanvulling. Dat is een consequentie die voortvloeit uit de wet. We hebben de bonden de kwestie niet voorgelegd omdat het gaat om een uitleg die wij geven aan een wet. Wij vinden dit een terechte versobering. De Wia moet een prikkel geven om weer aan het werk te gaan. 12 september 2008 PM 11

12 nieuws Hamsters rennen eindeloos op één plek Ze komen zo geen stap vooruit. Maar u wel. Met performance management software van SAS PM 12 september 2008

13 nieuws Universiteiten vragen FES-geld voor wetenschappelijke doorbraak LNV ondersteunt plan voor biobrandstof met zonnecellen Een derde generatie biobrandstoffen die niet ten koste gaat van het landbouwareaal is mogelijk met behulp van fotosynthese, aldus hoogleraar Rudy Rabbinge van de Wageningen Universiteit. In samenspraak met het ministerie van LNV dienden zes universiteiten daartoe een gezamenlijk onderzoeksvoorstel in bij het Fonds Economische Structuurversterking (FES). LNV Het ministerie van LNV heeft zich ontfermd over het project Towards Biosolar Cells, een plan van zes Nederlandse universiteiten om via een revolutionaire methode energie te winnen uit fotosynthese bij planten. Doel is via fotosynthese de wijze waarop planten licht omzetten in energie technologie te ontwikkelen voor een nieuwe generatie biobrandstoffen met zonnecellen, zonder de roofbouw die de huidige biobrandstoffen plegen op het mondiale landbouwareaal. LNV hielp de wetenschappers een businessplan te formuleren en legde dat met succes voor aan de interdepartementale programmadirectie Kennis en Innovatie, die het plan samen met negen andere voorstellen selecteerde voor een nadere beoordeling door het Centraal Planbureau (CPB) en een Commissie van Wijzen onder voorzitterschap van voormalig topambtenaar Wim van Velzen. Uiteindelijk valt de finale beslissing op kabinetsniveau. In totaal is er komend jaar 111 miljoen euro uit het Fonds Economische Structuurversterking (FES) beschikbaar voor innovatieprojecten. Towards Biosolar Cells vraagt 30 miljoen euro van de FES-gelden de aanvullende 20 miljoen euro moeten komen uit andere middelen, zoals bedrijven en wetenschappelijke fondsen. Initiator van Towards Biosolar Cells is de gewezen PvdA-senator Rudy Rabbinge, hoogleraar aan de Wageningen Universiteit. Hij onderstreept dat het hier gaat om een onderzoek waarbij de Nederlandse wetenschap vooroploopt in de wereld. Het gaat om een techniek waarbij energie direct wordt afgetapt van de zonnecellen in gewassen, hetgeen ervoor kan zorgen dat biobrandstoffen niet meer worden gewonnen ten koste van vele hectares landbouwareaal, zoals nu nog gebeurt in de wereld. Daarnaast is het een methode om veel meer energie uit gewassen te halen. Met de huidige technologie, waarbij gewassen bijvoorbeeld worden omgezet in alcohol, gaat 50 procent van de energie verloren. De kunst is om de energie eerder af te tappen. Haasje-over Towards BioSolar Cells is een gezamenlijk onderzoekprogramma van Wageningen UR, de Rijksuniversiteit Groningen, VU Amsterdam, Universiteit van Amsterdam, TU Delft en de Universiteit Leiden. zuurstof kooldioxide suiker water Fotosynthese Deze universiteiten hebben zich verenigd in het Center for Photosynthesis Research. De wereld staat voor de uitdaging duurzame energiebronnen te ontwikkelen, aldus Rabbinge. Nederland kan daar uitstekend aan bijdragen door haasje-over te doen en niet achter de ontwikkelingen aan te lopen, maar juist in te zetten op echte innovatie. Die innovatie is te vinden door biologische, chemische en fysische kennis te combineren en zo de basisprincipes van de fotosynthese te benutten. Dat past in de beste tradities van Nederland en maakt gebruik van de excellente kennis en infrastructuur die Nederland kent. In het debat over energietransitie wordt te veel gekeken naar het hooghangende fruit, gecompliceerde technieken zoals kernfusie, terwijl het laaghangende fruit vaak over het hoofd wordt gezien. Rabbinge is een overtuigd tegenstander van de Europese subsidies op de huidige biobrandstoffen, die vaak ten koste gaan van de voedselproductie. Het dilemma Fuel for the rich versus food for the poor zou door zonnecellenbrandstof kunnen worden doorbroken, omdat die techniek in ieder geval veel efficiënter omgaat met kostbare landbouwgrond. Het project zou ook kunnen leiden tot een verbetering van de voedselproductie. Rabbinge maakt op verzoek van ex-vnsecretaris Kofi Annan deel uit van de Afrikaanse organisatie Alliance for a Green Revolution in Africa (AGRA), die streeft naar een verdubbeling van de voedselproductie in Afrika binnen tien jaar. Eind deze maand lichten de wetenschappers van het Center for Photosynthesis Research hun plan nader toe bij het CPB en de Commissie van Wijzen, die het ministerie van EZ adviseert over de besteding van de FES-gelden. Later volgt er ook nog een workshop over de nieuwe techniek met Shell. De oliemaatschappij heeft volgens Huub Löffler, als secretaris van de Plant Sciences Group van de Wageningen Universiteit betrokken bij Towards Biosolar Cells, interesse getoond in de techniek maar wil daar vooralsnog niet in investeren. Löffler: Een concurrent van Shell, BP, heeft inmiddels een half miljard geïnvesteerd in het initiatief Helios van wetenschappers aan de universiteit van Berkeley in de VS, dat zich meer bezighoudt met de eerste en tweede generatie biobrandstoffen, maar wel tegen ons project aanschurkt. Ook in Duitsland en Zweden wordt op dit gebied onderzoek gedaan. Löffler: Het is de bedoeling dat we ons project ook voorleggen aan de EU, om het op te laten nemen in kaderprogramma s van Brussel. Vanwege onze expertise zou Nederland een leidende positie kunnen innemen in een toekomstig Europees consortium voor deze techniek. René Zwaap 12 september 2008 PM 13

14 nieuws Grootschalige stadsvernieuwing in oudste Euregio Hengelo wil meer hulp uit Den Haag In Hengelo vindt een van de grootste stedelijke vernieuwingsprojecten van het land plaats. Een gebied ter grootte van vijftig hectare pal naast het station wordt van een gesloten industrieterrein omgetoverd tot een hoogwaardig visitekaartje voor de stad en de regio Twente. Vrom Hart van Zuid is de naam van het project, waar de metaalfabrieken van Stork en Dikkers gedeeltelijk zullen plaatsmaken voor onder meer een vestiging van het World Trade Center en een van de paradepaardjes een gloednieuwe vestiging van het ROC van Twente. De vestiging van multinational Siemens blijft een grote rol spelen in het gebied. Het station aan de noordkant van het terrein krijgt een facelift, om als Centraal Station Twente een van de belangrijkste knooppunten van de regio te worden. Vanuit het oosten des lands is een sterke lobby actief om het rijk te betrekken bij de ontwikkelingen in Hengelo. Bij het ontstaan van de plannen, in 2001, bestond de raad van aanbeveling naast lokale bestuurders van gemeenten en provincie ook uit Haagse kopstukken als Jan Terlouw, Ben Bot en Elco Brinkman. Inmiddels zijn de eerste mijlpalen bereikt: in juli werd het nieuwbouwcomplex van het ROC opgeleverd, vanaf het najaar zullen de eersten van de meer dan achtduizend leerlingen hun intrede doen. Het gebouw is typerend voor de plannen van Hart van Zuid: de oude gieterij van Stork werd ervoor omgebouwd, zodat het industrieel erfgoed behouden blijft. Totale bouwkosten: meer dan 130 miljoen euro. Ook elders op het terrein worden oude, vaak monumentale, fabriekspanden gestript en klaargemaakt voor herbouw. De plannen voor Hart van Zuid bevinden zich inmiddels in een tweede fase, en daar is geld voor nodig, zeggen de betrokkenen. Het ministerie van Vrom heeft een budget van 1 miljard euro ter beschikking gesteld voor 23 stedelijke vernieuwingsprojecten, Hart van Zuid zet in op een bedrag van 35 miljoen euro uit dat potje. De lobby daartoe wordt zowel vanuit Hengelo als vanuit het provinciehuis in Zwolle gevoerd. Burgemeester Frank Kerckhaert (CDA) van Hengelo: We zijn tot nu toe gestimuleerd door de Nota Ruimte, waarin hele goede afspraken zijn gemaakt. Maar nu komt het er op aan dat we de steun in de rug krijgen die we nodig hebben, zegt hij, doelend op de 35 miljoen euro. Gedeputeerde Theo Rietkerk, verantwoordelijk voor de ruimtelijke ordening en CDA er, wendde zijn invloed binnen de partij aan om het project in Den Haag verder op de kaart te zetten. Hij sprak fractievoorzitter Pieter van Geel en premier Balkenende er op aan. Een zware klus, meent Rietkerk. Twente en Overijssel moeten opboksen tegen de voorkeur die de Randstad en in toenemende mate Noord-Brabant genieten bij het bedrijfsleven. De provincie Overijssel zal, aldus Rietkerk, minimaal 5 miljoen euro bijleggen; de regio Twente maakt 5 miljoen euro over aan Hart van Zuid. Steun vanuit Den Haag is er zeker, zegt de Hengelose PvdA-wethouder Jan Bron, verantwoordelijk voor de projecten in Hart van Zuid. Die belangstelling was er al in de tijd dat Jan Pronk minister van Vrom was. Over belangstelling hoeft Hengelo sowieso niet te klagen, meent Bron. Met enige regelmaat zijn er werkbezoeken op het terrein van Stork. Onlangs nog was er, op uitnodiging van de provincie Overijssel, hoog bezoek uit Duitsland. Vanuit de bezirksregierung Münster, een regio van de deelstaat Nordrhein-Westfalen en buur van Twente, kwam bezirkspresident Paziorek met een grote delegatie een kijkje nemen. Hengelo en Münster zijn geen onbekenden van elkaar. Binnen de Euregio, de oudste van Europa, is veel contact en daarnaast is er samenwerking tussen de Netwerkstad Twente Almelo, Borne, Oldenzaal, Hengelo en Enschede en Münster en Osnabrück. Een ander project waar de regio Twente vaart achter wil zetten, is de facelift Een Overijssels-Duitse delegatie op werkbezoek in Hart van Zuid in Hengelo van station Hengelo tot Centraal Station Twente. Het station vormt een belangrijk regionaal knooppunt met verbindingen in tal van (internationale) richtingen. Zo is Hengelo een halteplaats voor de trein van Amsterdam naar Berlijn en zijn er plannen om de verbinding van Zutphen via Hengelo naar Oldenzaal door te trekken naar het Duitse Rheine. Daarnaast is de Hengelose binnenhaven aan het Twentekanaal, zuidgrens van Hart van Zuid, in trek, en kruisen de snelwegen A1 en A35 elkaar bij Hengelo. Genoeg redenen voor Twente zich te profileren als gunstige vestigingsplaats voor bedrijven die in de Randstad geen plek vinden, aldus de betrokkenen. Rutger van den Dikkenberg Foto: Eric Brinkhorst 14 PM 12 september 2008

15 CDA-senator Franken vraagt om uitstel debat Bewaarplicht dataverkeer in de knel door Iers protest Het Ierse protest tegen de Europese richtlijn voor dataretentie heeft een bestuurlijke twilight zone gecreëerd in de Europese Unie. CDA-senator Hans Franken, hartstochtelijk tegenstander van de richtlijn, vindt dat de Eerste Kamer de behandeling van de Wet bewaarplicht telecommunicatiegegevens beter kan uitstellen totdat bekend is hoe het Europese Hof van Justitie oordeelt. nieuws Justitie Het Europese Hof van Justitie in Luxemburg buigt zich momenteel over een klacht van Ierland tegen EG-richtlijn 2006/24, die telecombedrijven en netproviders verplicht data van gebruikers minimaal 6 en maximaal 24 maanden te bewaren zodat politie en inlichtingendiensten deze kunnen gebruiken voor hun opsporingsonderzoek. Erkenning van de Ierse klacht zou ook grote consequenties hebben voor Nederland, waar de Eerste Kamer zich nog moet uitspreken over de op de Europese richtlijn gebaseerde Wet bewaarplicht telecommunicatiegegevens. De Ieren zijn zeker niet tegen de bewaarplicht op zich (zij vinden het Europese maximum van 24 maanden zelfs veel te weinig), maar stellen dat de rechtsgrond voor de richtlijn ontbreekt. Ierland vindt dat de richtlijn thuishoort in de derde pijler van de Europese Unie (waar justitieel beleid is ondergebracht), en niet in de eerste pijler (harmonisatie Europese binnenmarkt), waar de richtlijn dataretentie op aandringen van het Europees Parlement uiteindelijk belandde. Het verschil is dat individuele EUlidstaten binnen de derde pijler gerechtigd zijn besluiten te blokkeren, terwijl besluiten binnen de eerste pijler niet uit de weg kunnen worden gegaan. Het Europees Parlement, dat aanvankelijk grote bezwaren kende tegen de bewaarplicht, voerde juist intensief actie om het besluit van de derde naar de eerste Pijler te brengen, zodat het parlement meer controle zou krijgen op de wet en de uitvoering daarvan. Ierland en daarna ook Slowakije, dat zich bij het Ierse bezwaar bij het Europese Hof voegde interpreteerde die stap als een aantasting van de nationale soevereiniteit Het Europese Hof van Justitie startte de behandeling van de klacht in juli. Vele actiegroepen voor burgerrechten als ook diverse bedrijven, zoals KPN-dochter XS4ALL, hebben zich bij de klacht gevoegd. De verdediging van de richtlijn is in handen van de Europese Commissie en de afzonderlijke EU-lidstaten Nederland en Spanje. Opvallend tijdens de eerste ronde voor het hof was dat Peter Hustinx, de Europese Toezichthouder voor Gegevensbescherming (European Data Protection Supervisor, EDPS), een pleidooi voerde ten faveure van de rechtsgrond van de richtlijn. In het verleden toonde Hustinx zich juist uiterst kritisch over het besluit, dat zijns inziens een uitholling van de privacy met zich meebracht. Actiegroepen tegen de richtlijn die met name in Duitsland en Engeland fors aan de weg timmeren toonden zich dan ook verwonderd. Hustinx vindt echter niet dat zijn positie Ik heb geen zin om de Nacht van Wiegel te herhalen tegenstrijdig is: De richtlijn heeft nog steeds mijn steun niet. Het gaat mij puur om het debat over de rechtsgrondslag. Mijn besluit om te interveniëren bij de behandeling van het Ierse bezwaar door het Europese Hof van Justitie vloeit voort uit mijn zorg over het standpunt van Ierland. Indien de Ieren in het gelijk worden gesteld door het hof waar ik niet van uitga zou dat betekenen dat het Europees Parlement geen rol speelt in deze kwestie en ook dat controle door het Europees Hof van Justitie niet aanwezig is. Zeker zolang het Verdrag van Lissabon niet in werking treedt, is dat een zaak van groot belang. Het Verdrag van Lissabon, dat de Ieren per referendum afwezen, beoogt juist het opheffen van de drie pijlers waar de Europese Unie nu nog op berust. Nu de toekomst van het verdrag ongewis is geworden door het Ierse nee is er een bestuurlijke twilight zone ontstaan. Verkeerde richting In Nederland culmineerde de Europese richtlijn voor dataretentie in de Wet bewaarplicht telecommunicatiegegevens, die nog moet worden goedgekeurd door de Eerste Kamer. CDA-senator Hans Franken nam het voortouw in het verzet tegen het wetsvoorstel, dat volgens hem indruist tegen fundamentele grondrechten. Bij de eerste behandeling van het wetsvoorstel, twee jaar geleden, kreeg Franken alle fracties in de senaat met zich mee, maar de afgelopen tijd ziet hij partijen afhaken. Nu behoren de PvdA, CDA (dat in de Tweede Kamer wel akkoord ging met de wet), SP, GroenLinks en de ChristenUnie tot de potentiële neestemmers, aldus Franken. Ik heb de minister van Justitie gevraagd naar een reactie op de zaak die door Ierland is aangekaart bij het Europese Hof van Justitie, maar ik heb nog niets van hem vernomen. In mijn ogen zou het het beste zijn te wachten met de behandeling in de Eerste Kamer totdat het Europese Hof heeft besloten. Overigens ben ik geen voorstander van het Ierse initiatief, want de Ieren willen in mijn ogen juist de verkeerde richting op, ze streven naar een nog veel langere bewaartijd van gegevens dan de Europese richtlijn aangeeft. Franken geeft aan dat zijn verzet niet zo ver gaat dat hij de hele wet zou willen torpederen. Ik heb geen zin om de Nacht van Wiegel te herhalen, daar ben ik te veel democraat voor. Bovendien heeft het Europarlement dit besluit genomen, dat moet ik respecteren. Wel lijkt het me goed dat Nederland de maximale bewaartijd dan terugbrengt tot zes maanden, het minimum dat door het EP is vastgesteld. In Duitsland zit men na een stroom van protesten tegen de bedreiging van de privacy op datzelfde spoor. René Zwaap 12 september 2008 PM 15

16 coverstory Het huidige economisch beleid leidt tot achteruitgang BNP, weg ermee! Vanwege zijn blinde vlek voor zaken als milieuschade heeft het Bruto Nationaal Product (BNP) afgedaan als rekenmethode voor economische groei, zo menen steeds meer economen. De tijd is rijp voor een nieuw model, zoals het Duurzaam Nationaal Inkomen (DNI). De Europese Commissie lijkt al om, nu Nederland nog. Tekst Cindy Castricum Beeld Welmer Keesmaat De Tilburgse wetenschapper Lou Keune ontving vorig jaar een alleraardigst briefje van Wouter Bos. De minister van Financiën had zich kort daarvoor op de Forumpagina van de Volkskrant tegen het modelmatige denken gekeerd. In de brief verwees hij daar nog eens naar. Hij schreef het met ons eens te zijn dat er méér is dan het BNP [Bruto Nationaal Product, CC], zegt Keune, die met econoom Bob Goudzwaard, als mede-initiatiefnemers van het Als elke econoom een ander cijfer hanteert, dan ben je nergens Platform Duurzame en Solidaire Economie, al jaren pleit voor een andere berekening van economische groei. Maar totnogtoe heeft het artikel en het daaropvolgende briefje van Bos, tot grote onvrede van Keune, nergens toe geleid. Het kabinet heeft duurzaamheid dan wel hoog in het vaandel staan in het coalitieakkoord wordt er zelfs een aparte pijler aan gewijd de belangrijkste economische indicator is nog altijd het BNP. Een puur monetaire graadmeter die verschoond blijft van zaken als armoede, burnouts en milieuschade. Factoren die, volgens Keune en zijn metgezellen, wel degelijk van invloed zijn op onze welvaart. Deze redenering, dat welvaart meer is dan in geld uit te drukken indicatoren, wordt breed gedragen. Des te vreemder is het dat het BNP als het belangrijkste getal waarmee s lands welvaart wordt uitgedrukt alleen maar monetaire indicatoren in zich heeft en geen ruimte laat voor sociale en ecologische gevolgen van ons handelen. Investeringen die worden gedaan om bijvoorbeeld luchtvervuiling tegen te gaan (denk aan roetfilters en het instellen van 80 kilometerwegen) tellen mee voor het BNP, maar investeringen met schadelijke gevolgen voor de leefomgeving ook. Zij verhogen het BNP en daarmee en de welvaart. De schade die de luchtvervuiling aan het milieu toebrengt, en die op lange termijn voor veel hogere kosten zal zorgen, wordt in het BNP niet meegenomen. Dat het BNP zo zijn beperkingen kent, is zonneklaar, reageert Johan Verbruggen. Als hoofd van de afdeling Conjunctuur van het Centraal Planbureau is hij verantwoordelijk voor de ramingen van de economische groei waarop het kabinet de rijksbegroting baseert. De discussie speelt al heel lang. Als milieuschade makkelijk in geld uit te drukken is, dan hadden we het natuurlijk allang meegenomen in onze berekeningen, meent Verbruggen. Volgens hem is het vraagstuk veel breder dan een vergroening van de economische indicatoren. Denk ook aan alle 16 PM 12 september 2008

17 coverstory productiviteit van huisvrouwen en -mannen. Die jaren zo n 50 procent lager te liggen dan het nationaal is heel relevant, maar zie je niet terug in het BNP. inkomen De reden? Het is ontzettend complex om dit soort In Milieudefensie Magazine plaatst hoog leraar immateriële factoren in het BNP op te nemen. In deze milieu-economie Cees Withagen in het najaar van opvatting staat het CPB niet alleen. Kees Vendrik, 2006 kanttekeningen bij de berekening van het Duurzaam Nationaal Inkomen. Het DNI, dat was het NI Kamerlid van nota bene GroenLinks, erkent dat het zeer lastig en ingewikkeld is aan factoren als als je in één jaar aan alle eisen van duurzaamheid wilt milieuschade een prijskaartje te hangen. De financieel voldoen. Daarmee lag volgens Withagen de lat wel woordvoerder van de fractie heeft sinds het vertrek erg hoog en kwam het DNI erg laag uit. Ook Vendrik, van Wijnand Duyvendak ook milieu in portefeuille. die Hueting hoog heeft zitten en zijn initiatief voor de Hij benadrukt dat het noodzakelijk is dat over getallen ontwikkeling van een dergelijk cijfer toejuicht, zet zo niet getwist wordt. Als elke econoom een ander cijfer hanteert, dan ben je nergens. Verbruggen knikt. We zijn allang blij dat we zoiets als het BNP hebben, een Wat is milieuschade? Als je dat aan de cijfer dat wereldwijd wordt gehanteerd, zodat landen milieubeweging vraagt, dan is alles schade met elkaar vergeleken kunnen worden Desondanks zijn er wel degelijk alternatieven voor handen. De vermaarde econoom Roefie Hueting, zijn vraagtekens. Je hebt hier te maken met externe jarenlang hoofd Milieu bij het Centraal Bureau factoren waarvoor geen prijs beschikbaar is. Wat is voor de Statistiek én begenadigd jazzmusicus, de waarde van iets? Frans de Nerée tot Babberich, ontwikkelde bijvoorbeeld het Duurzaam Nationaal de financiële man van de CDA-fractie in de Tweede Inkomen (DNI). Dit is het productieniveau dat bij de Kamer, is nog stelliger: Wat is duurzaam? Daar kun je technologie in het onderzoeksjaar tot in lengte van een hele discussie over voeren. Het idee om milieuschade op een of andere manier in het BNP op te dagen kan worden volgehouden met behoud van de vitale milieufuncties en daarom duurzaam is. Het nemen, wijst de CDA er dan ook resoluut van de hand CBS heeft samen met het RIVM en het Instituut voor Daar voel ik niets voor! Wat is milieuschade? Als je Milieuvraagstukken (IVM) het DNI uitgerekend voor dat aan de milieubeweging vraagt, dan is alles schade de jaren 1990, 1995 en Het DNI bleek in die En dan moet je het nog kwantificeren ook september 2008 PM

18 coverstory Twee jaar geleden presenteerde Keune, samen met Tuur Elzinga en Theo Ruyter, een uitgebreidere versie van de Macro Economische Verkenning de jaarlijks door het Centraal Planbureau opgestelde voorspelling van de Nederlandse economie waarop het kabinet de rijksbegroting baseert. Hun Meta Economische Verkenning, ook wel MEV+ genoemd, is een duurzaam alternatief. Keune: De analyse die het CPB verwoordt in de MEV berust op een bepaalde manier van denken over economische groei. Belangrijkste uitgangspunt daarbij is dat groei moet. Aan constateringen dat er grenzen zijn aan economische groei, bijvoorbeeld vanwege de sociale en ecologische schade die wordt aangericht, wordt stelselmatig voorbijgegaan. In de MEV+ worden niet alleen monetaire indicatoren opgenomen, maar kijkt men breder: allerlei kosten, zoals de schade aan het milieu, maar ook bedrijfsongevallen en beroepsziekten worden in mindering gebracht op de toegevoegde waarde. De bijdrage van bijvoorbeeld huishoudelijke arbeid en vrijwilligerswerk aan de welvaart, die in de berekening van het BNP buiten beschouwing wordt gelaten, nemen zij ook mee. Als je dit er allemaal bij optelt en aftrekt volgens de methode van de Index of Sustainable Nederland bevindt zich al sinds eind jaren zeventig in een economische recessie Economic Welfare, zegt Keune, dan moet je concluderen dat het huidige economische beleid leidt tot achteruitgang. Je kunt dan niet anders dan erkennen dat Nederland zich al sinds eind jaren zeventig in een recessie bevindt, in plaats van dat de economie jaarlijks groeit. Juist die constatering is volgens Keune de reden dat politiek Den Haag zo terughoudend is en er niet over peinst het BNP als maatstaf in te wisselen voor een duurzaam alternatief. Een tweede factor die meespeelt is het feit dat economen erg vastgeroest zijn in hun manier van denken, analyseren en beschrijven, zo meent Keune. Dat speelt ook bij het CPB en het CBS. Zij hebben wel interesse in onze manier van werken, maar blijven hangen in de oude methoden. Verbruggen reageert: Waar mogelijk houden we wel degelijk rekening met milieu-effecten, zoals bij kosten-batenanalyses en doorrekeningen van verkiezingsprogramma s. Bij het maken van de ramingen voor de economie doen we dat niet. Die ramingen moeten voor alle partijen, departementen en sociale partners, qua methodologie acceptabel zijn, en ook internationaal vergelijkbaar. Als we een groen BNP gaan ramen ontstaat er geheid een oeverloze discussie over de gehanteerde methode, wat de bruikbaarheid en helderheid van de ramingen niet ten goede komt. Econoom Jeroen van den Bergh, voorheen verbonden aan de Vrije Universiteit in Amsterdam en tegenwoordig werkzaam en woonachtig in Barcelona, Johan Verbruggen (CPB): Dat het BNP zo zijn beperkingen heeft, is zonneklaar heeft de weerstand van collega s tegen het tornen aan het BNP aan den lijve ondervonden. Drie jaar geleden gooide hij de knuppel in het hoenderhoek. In het vakblad Economische Statistische Berichten (ESB) betoogde hij dat het BNP om allerlei redenen, waaronder het ontbreken van milieuschade, een slechte welvaartsindicator is. De portee van zijn verhaal blijkt uit de ietwat provocerende titel: BNP, weg ermee! De inbox van Van den Bergh stroomde daarna over. Ik ontving rond de honderd mailtjes. Vooral macro-economen waren op zijn zachtst gezegd not amused, ik had blijkbaar een gevoelige snaar geraakt. Voor hen is het BNP een centrale indicator. Hoewel Van den Bergh tot op de dag van vandaag overtuigd is van zijn eigen gelijk noem het arrogant, maar ik geloof dat ik heel precies argumenteer veranderde hij de titel van zijn artikel in de Engelse vertaling. Die luidt: The GDP paradox. Deze titel slaat, de Haagse werkelijkheid bezien, de spijker op zijn kop. Enerzijds kan het verdisconteren van milieuschade en andere welvaartsfactoren in het BNP op weinig steun rekenen, aan de andere kant worden wel degelijk voorzichtig stapjes in die richting gezet. Zo is het ministerie van Financiën bezig met een visie op houdbare overheidsfinanciën waarin een breder welvaartsbegrip centraal staat. Vastgeroest Europa lijkt al om te zijn: vorig jaar vond in het Europees Parlement de conferentie Beyond GDP plaats. Commissievoorzitter Barroso verklaarde na afloop dat het tijd is om verder te gaan dan meetmethoden die zijn opgesteld voor de wereld uit de jaren dertig. Van de 600 deelnemers, waren er 35 afkomstig uit Nederland. Een groot aantal ambtenaren van het Milieu en Natuurplanbureau en ook EZ, Vrom en Buitenlandse Zaken waren vertegenwoordigd. Veelzeggend was de animo uit het Europarlement: Hans Blokland (Chris tenunie/sgp) was de enige Nederlander. Eerder nodigde voormalig minister Veerman van Landbouw voor zijn afscheid van het ministerie van LNV de econoom Bob Goudzwaard uit die een praatje hield over duurzame alternatieven voor het BNP. Die lezing is op het departement goed gevallen, weet Lou Keune. Nadien fluisterde een ambtenaar van Economische Zaken hem in dat het goed zou zijn als Goudzwaard ook eens langskwam op de Bezuidenhoutseweg. 18 PM 12 september 2008

19 Colofon PM is een uitgave van Politieke Pers BV, onderdeel van Sdu Uitgevers Korte Poten EB Den Haag tel fax redactie@pm.nl abonnement@pm.nl Hoofdredactie Guikje Roethof, Cindy Castricum (adjunct) Redactie Rutger van den Dikkenberg, Tristan van Rijn, Chris van de Wetering, René Zwaap (eindredactie), Rianne - Waterval (projecten) Medewerkers aan dit nummer Meindert Burger (correctie), Ruben Maes Vormgeving Rob Jongbloed (artdirector), Welmer Keesmaat Uitgever Heleen Hupkens Directeur Sdu Openbaar Bestuur Rob Veneboer Bladmanager Asha Narain Drukkerij Hollandia Printing, Heerhugowaard Advertenties Asha Narain, , asha@pm.nl Verschijning PM komt 21 maal per jaar uit in een oplage van exemplaren Abonnementen, opzeggingen en adreswijzigingen Uitsluitend via abonnement@pm.nl Een jaarabonnement op PM kost 143,- excl. 6% btw. Abonnementen kunnen uitsluitend schriftelijk tot uiterlijk drie maanden voor het einde van de abonnementsperiode worden opgezegd. Na deze datum wordt het abonnement stilzwijgend verlengd. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen in welke vorm dan ook zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever kan op generlei wijze aansprakelijk worden gesteld voor eventueel geleden schade door foutieve vermelding in het blad. 2008, Politieke Pers BV Moslim wil oudminister afzinken in zee het nieuws niet bevalt, moet je een andere krant lezen, leerde Trouw-columnist Als Willem Breedveld mij. Een wijze les die in mijn hoofd opkwam toen mijn moeder mij ervoor waarschuwde dat ik in het buitenland niet op een bankje moet gaan slapen, want je wordt twee dagen later wakker zonder nier. Eerder waarschuwde ze me ook al voor corrupte ambtenaren en nepagenten die de Randstad onveilig maken. Waar komen al deze zorgen vandaan? Mijn moeder woont in Zeeland en afgezien van de dreigende ondergang van de mosselvissers, is het spannendste wat daar deze zomer gebeurt een korpschef die buiten de pot plast. Van de week kwam ik op het idee om te vragen welke krant ze tegenwoordig leest. De Telegraaf, zei ze, meteen gevolgd door: Die krijg ik van de buurvrouw. Ik had het kunnen weten. Zelf probeer ik het lezen van deze krant te beperken, maar in de zomermaanden moet ik er elke dag aan geloven. Het lukt namelijk alleen De Telegraaf om iedere dag in elk klein dorp in Frankrijk en Italië te liggen, terwijl je met geluk een Volkskrant kunt kopen die drie dagen oud is. Waarom niet een paar exemplaren van de Volkskrant, Trouw of NRC Handelsblad bij De Telegraaf in het vliegtuig stoppen en afleveren bij de kiosk in Cassis? Ik weet zeker dat vakantie gangers niet terugkeren, omdat ze denken dat Nederland in hun twee weken afwezigheid is vervallen tot een bananenrepubliek. Ter illustratie een paar recente koppen van De Telegraaf: Asielexplosie na pardon: Irakezen en Somaliërs staan in de rij. Aanval op Iran verwacht: AIVD haalt spion terug wegens plan VS. Geweld in de trein harder. Na drie weken van dit soort berichten begint het je denken te beïnvloeden. Alles kan alleen nog maar gezegd worden in chocoladelettergrote krantenkoppen. Terug in Nederland blijken meer mensen er last van te hebben. Op televisie hoor ik Andries Knevel doorvragen na een flauwe grap van zijn islamitische gast. Het De stem van de straat schreeuwt het uit op de televisie en in de krantenkolommen column ging over Rita Verdonk die volgens de gast niet links, niet rechts, maar in een TON recht in zee moet worden gezet. Ik vind het ook geen toppunt van humor, maar Andries Knevel ruikt bloed. Wat wenst u mevrouw Verdonk toe? Wilt u mevrouw Verdonk iets aandoen? vroeg Knevel maar door. Ik zag de chocoladeletters weer voor me. FUNDAMENTALISTISCHE MOSLIM WIL OUD- MINISTER AFZINKEN IN ZEE. Rita zelf had er ook zin in die avond. Noemt u mij stom? vroeg ze, nadat dezelfde welbespraakte moslim Bill Clinton had geparafraseerd: It s the science, stupid. Voorpagina: MOSLIMVOORMAN NOEMT VERDONK STOM. Maar ook de Volkskrant heeft de zomergekte in het hoofd blijkens het voorpagina-artikel AGENT REKENT AF MET DUYVENDAK. Onder het mom van: Wat De Telegraaf kan, kunnen wij ook lieten ze Dick Grijpink leeglopen over Wijnand Duyvendak. Dat Grijpink vooral naam heeft gemaakt als malicieuze taxibaas en minder als agent, deed niet ter zake. Het gebrek aan nuance is natuurlijk niet de schuld van De Telegraaf. Ook aanhangers van Verdonk en Wilders hebben recht op een nieuwsvoorziening naar hun smaak. Ik verwijt het de andere media dat ze sinds Fortuyn bang zijn om elitair genoemd te worden. De stem van de straat schreeuwt het uit op televisie en in de krantenkolommen. Hierdoor kan ik slechts kiezen uit twee smaken: conservatief of angstig. Deze verschraling van de media ondermijnt de mogelijkheid tot objectieve meningsvorming. Ik wil bij mijn ontbijt een wereldbeeld kunnen kiezen en toetsen. En als het even kan op een zonnig terras in Frankrijk. Ruben Maes is partner van communicatiebureau Maes Okhuijsen en werkzaam als strategisch adviseur en gespreksleider. 12 september 2008 PM 19

20 interview 20 PM 12 september 2008