Albanië na de Kosovo-crisis Van bloedwraak tot de Groot Albanese Gedachte
|
|
- Frederik van der Ven
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Albanië na de Kosovo-crisis Van bloedwraak tot de Groot Albanese Gedachte Menno Langeveld Behalve het internationale wereldje, dat boven en buiten alles stond, was er ook nog, wij zouden het haast vergeten, het Albanese element, dit laatste echter een zeer heterogene verzameling; daar was de aartsbisschop met zijn aanhang, daar was er prenk Bib Doda met familie en volgelingen, dan hadden we de moslems en de nationalisten, over alle partijen verdeeld en bij iedere gelegenheid hoera schreeuwend. J.Fabius, Zes maanden in Albanië (1918) Het einde van de oorlog in Kosovo betekende voor Albanië tegelijkertijd het begin van het massaal vertrek van de aldaar aanwezige internationale gemeenschap. Voor enige tijd had Albanië in het middelpunt van de internationale belangstelling gestaan. Vanaf dat moment dreigde Albanië echter weer terug te vallen in een vorm van isolement als dat van voor de jaren negentig. Een nog zwarter toekomstbeeld gaf de Joegoslavische president Kostunica kort na zijn aantreden. In een interview voor de, door de Albanezen goed bekeken, Italiaanse televisie, gaf hij te kennen dat naar zijn verwachting de onrust op de Balkan zich naar het zuiden zou gaan verplaatsen, en dan met name naar Albanië, waar hij een botsing tussen het noorden en het zuiden van het land verwachtte. Albanese eigenaardigheden Een van de dingen die opvalt als men Albanië binnenkomt is de eenzijdige samenstelling van het wagenpark. Bijna iedereen rijdt in een wagen van het merk Mercedes. Een reden hiervoor is dat, naast vierwiel aangedreven auto s, een Mercedes in staat is het langer dan een jaar uit te houden op de slechte Albanese wegen. De infrastructuur is met lange na niet berekend op de explosieve toename van het aantal wagens in de jaren negentig. Tijdens het communistische bewind was het de gemiddelde Albanees niet toegestaan een auto te bezitten en moest hij zich behelpen met een fiets. Het gerucht doet de ronde dat een groot deel van het Albanese wagenpark gestolen zou zijn. In hoeverre dit gerucht op waarheid berust, is onduidelijk. Het feit dat vorig jaar een Albanese minister, op weg naar een officieel werkbezoek in Griekenland, aan de Griekse grens zijn wagen moest inleveren omdat die als gestolen te boek stond, levert echter geen bijdrage aan de ontzenuwing van dit gerucht. Opvallend is daarnaast dat, in tegenstelling tot de Albanezen in Kosovo, Albanezen hun auto s niet verzekeren. Een van de redenen hiervoor zou kunnen zijn dat het Albanese rechtssysteem geen regeling voor autoverzekeringen kent. Het Albanese recht kent overigens heel weinig regelingen. Niet voor bijvoorbeeld grondbezit, dat nu, tien jaar na de val van het communisme, vooral wordt bepaald door wie het eerst komt, het eerst maalt. Het gebrek aan geschreven recht heeft er, met name in het noorden van Albanië, toe geleid dat het gewoonterecht weer in ere is hersteld. De Kanun of Lek Dukagjini, zoals het gewoonterecht bekend staat, stamt uit de 15 e eeuw en is mondeling van generatie op generatie overgedragen. De Kanun regelt alles met betrekking tot geboorte, huwelijk, erfrecht, eigendom etc., maar staat vooral bekend vanwege haar meest tot de verbeelding sprekende onderdeel: de bloedwraak of vendetta. De bloedwraak heeft er toe geleid dat duizenden mannen hun huizen niet meer durven te verlaten uit angst gedood te worden. De Kanun is helaas zelden duidelijk over de redenen die het inroepen van de bloedwraak legitimeert. Dit wordt op basis van het subsidiariteitsbeginsel overgelaten aan de verantwoordelijkheid en de vrije interpretatie van de Albanees. Een verkeerde blik naar een getrouwde vrouw of het doden van de hond van de buurman, zijn voorbeelden uit de recente praktijk die gevolgd werden door een proces van bloedwraak. Het onderdeel 1
2 wegenverkeersrecht van de Kanun staat daarnaast bij bepaalde verkeersongevallen eveneens toepassing van de vendetta toe. Bij twijfel over de ware toedracht van een botsing, is bloedwraak echter altijd toegestaan. Dit maakt tevens duidelijk waarom autoverzekeringen niet populair zijn. De Albanese politiek In hoeverre het politieke systeem een antwoord heeft op deze rechteloosheid is vooralsnog onduidelijk. De Albanese politiek zal daarvoor eerst in rustiger vaarwater dienen te komen. Een groot deel van de Albanese bevolking koestert een sterk wantrouwen tegenover de politiek in het land. Een van de redenen hiervoor is dat veel van de huidige politici nog stammen uit het communistische systeem en alleen een andere politieke jas hebben aangetrokken. Een andere reden is dat het politieke systeem in veel sectoren een grote en veelal verlammende invloed heeft. De bekleding van veel openbare functies wordt politiek bepaald, waarbij tevens geldt dat zo n functie slechts kan worden uitgevoerd door vrienden te blijven met het betrokken ministerie en tevens je werk goed uit te voeren door je ondergeschikten aan het werk te houden. Dit is in Albanië een vrijwel onmogelijke opgave. Een belangrijke reden hiervoor is dat veel Albanezen in overheidsdienst tevens een privéonderneming voeren. Zijn zij s morgens veelal nog wel in de directe omgeving van hun werk te vinden (al is het maar om een kop koffie met een collega of buitenlandse consultant te drinken), in de middag ligt de prioriteit vooral bij hun privé-werk. Een Albanese bestuurder is daarom altijd op zoek naar zijn medewerkers. Vroeg of laat leidt dit tot een conflict en het einde van zijn baan. De Socialistische Partij en de Democratische Partij hebben de afgelopen tien jaar de boventoon gevoerd in de Albanese politiek. Beide partijen zijn allerminst omstreden. De Socialistische Partij kan men zien als de directe opvolger van de communisten die jarenlang onder leiding van de legendarische leider Enver Hoxha het land onder de duim hebben gehouden. Veel Albanezen, met name de Kosovo-Albanezen, voelen dit ook nog steeds zo en alleen vanwege deze reden stemmen zij op een andere partij of staan zij negatief ten opzichte van de Socialisten. De Socialistische Partij voert momenteel de regeringsmacht en ook de huidige president van Albanië, Rexhep Meidani, behoort tot de Socialisten. Meidani, 54 jaar oud en voormalig hoogleraar natuurkunde aan de Universiteit van Pristina (!), valt vooral op doordat hij zich veelal buiten het reguliere geruzie in het politieke circuit weet te houden. Een zo n ruzie vindt plaats in de Socialistische partij zelf, die verdeeld is in twee hoofdstromingen. Een groep ouderwetse partijbonzen rondom Fatos Nano, de huidige partijleider en laatste leider onder het communistische bewind; en een groep jonge progressieven rondom Pandeli Majko, de voorlaatste eerste minister die dankzij zijn goede behandeling van de Kosovo-crisis op veel internationale steun mocht rekenen. Om de gelederen binnen de partij te sluiten werd eind 1999 besloten dat Majko als eerste minister plaats zou maken voor een van zijn vertrouwelingen, de toen dertigjarige Ilir Meta die momenteel nog steeds premier is. De Democratische Partij onder leiding van Sali Berisha is vooral ontstaan uit protest tegen de gevestigde politieke orde, al moet daar direct bij gezegd worden dat haar leider ook stamt uit het oude politieke systeem en daardoor als vanzelf door veel Albanezen met wantrouwen tegemoet wordt gezien. De naamgeving van deze partij leidt bij buitenstaanders nog wel eens tot het misverstand dat zij de goede kant van politiek Albanië vertegenwoordigt. Als er echter al een goede kant van politiek Albanië bestaat, dan is het zeker niet in de vorm van de Democratische Partij, die bij monde van Berisha bij voorkeur gebruik maakt van demagogie, provocatie en intimidatie. Halverwege de jaren negentig waren de Democraten echter zeer succesvol en voerde zij de regeringsmacht in Albanië. In 1997 kwam daar in korte tijd snel een einde aan toen het in Albanië zeer populaire piramidesysteem in elkaar stortte. Veel Albanezen verloren al hun geld en Berisha werd verweten hier de hand in te hebben. Het 2
3 protest tegen zijn bewind ontaardde in een ware burgeroorlog en leidde tot verwoestingen en een groot aantal slachtoffers in het hele land. Belangrijk ijkpunt voor de politieke verhoudingen in Albanië waren de lokale verkiezingen van 1 oktober Beide partijen maakten gebruik van omstreden methodes om stemmen te trekken. Zo voerde de Democratische Partij een zeer actieve campagne in het land die er vooral op gericht was conflicten uit te lokken. De socialistische regering werd machtsmisbruik verweten door op minder dan twee maanden voor de stemdatum te beslissen om de hoofdstad Tirana op te delen in elf deelgemeenten. Hierdoor zou deze door de Democraten bestuurde stad meer kans maken op Socialistische winst. Daar tegenin kan worden gesteld dat de hoofdstad door twee redenen volstrekt onbestuurbaar was geworden. Allereerst doordat er vrijwel geen samenwerking tussen het lokale bestuur (Democraten) en de eveneens in Tirana zetelende centrale regering (Socialisten) mogelijk was, waardoor op veel terreinen geen besluiten meer werden genomen. Ten tweede omdat het aantal inwoners van de hoofdstad in de laatste tien jaar zeer sterk was gegroeid van in 1990 naar een geschatte inwoners in Redenen voor deze sterke groei waren de ontvolking van het platteland dat gedurende het communistische bewind altijd gestimuleerd werd maar daarna volstrekt vergeten en de vele vluchtelingen uit Kosovo. De stad was daardoor haar originele stadsgrenzen ontgroeid, waardoor veel onduidelijkheid was ontstaan over de bestuurlijke bevoegdheden in die nieuwe stedelijke zones. De Socialistische Partij heeft de verkiezingen van afgelopen najaar in het merendeel van de gemeenten (inclusief Tirana) gewonnen en is daarmee op dit moment de dominante factor in de Albanese politiek. De verhouding tussen Albanië en Kosovo Na de lokale verkiezingen in Albanië verschoof de Albanese aandacht snel naar de daarop volgende lokale verkiezingen in Kosovo. Die konden worden gezien als een strijd tussen behoudend Kosovo van Ibrahim Rugova s Democratic League of Kosovo (DSK) en de voormalige Kosovo Liberation Army (KLA) van Hashim Thaci in de gedaante van de Democratic Party of Kosovo (DPK). Volgens (Socialistisch) Tirana heeft Rugova Kosovo naar een catastrofe geleid door een politiek van vreedzame weerstand na te streven. Zijn ontmoeting met Milosovic tijdens de Kosovo-crisis was voor Tirana de spreekwoordelijke druppel. Daarnaast maakte Tirana Rugova verwijten voor zijn overdreven bemoeienis met interne aangelegenheden van Albanië in de periode tussen In die tijd verscheen hij regelmatig aan de zijde van Berisha tijdens politieke bijenkomsten van de Democratische Partij. Het is daarom niet vreemd dat Tirana grote steun heeft verleend aan het gewapend verzet van de KLA en niet aan Rugova met zijn vreedzame weerstand. De ruime winst van Rugova in de lokale verkiezingen heeft in Tirana echter tot verbijstering geleid. Het was voor Tirana niet duidelijk waarom de meerderheid van de Kosovaren, met name in Pristina, zich wel konden vinden in een politiek van vreedzame weerstand en niet kozen voor hen die hadden gevochten voor hun vrijheid. De Kosovaren op hun beurt kijken met argwaan naar Tirana. Voor hen zijn de Socialisten niets meer dan een verhulling van het oude communistische bewind en vandaar verwerpelijk. Bovendien wordt de Socialisten, in dit geval huidig partijleider en toenmalig premier Fatos Nano, op haar beurt een ontmoeting in 1997 met Milosovic verweten. Er is in Kosovo veel meer sympathie te vinden voor Berisha en zijn Democratische Partij. De meerderheid van de bevolking van Kosovo heeft geen weet van wat in 1997 in Albanië heeft plaats gevonden en de rol die Berisha hierin heeft gespeeld. Berisha zelf zou graag Kosovo bezoeken, maar dit is hem tot nu toe door de Verenigde Naties, bij monde van Bernard Kouchner en zijn opvolger Hans Haekkerup, geweigerd op grond van veiligheidsredenen. Een Albanees bezoek aan Kosovo dat wel doorging was dat van premier Ilir Meta in december Dit bezoek van de regeringsleider van het Vaderland of Grote Broederland, zoals Kosovaren toch naar Albanië kijken, mocht echter niet rekenen op de warme belangstelling van de Kosovaren, die even geïnteresseerd waren als ware het een bezoek van een 3
4 Scandinavische minister van emancipatiezaken. Tijdens dit bezoek had Meta overigens een interessante ontmoeting met Rugova, waarin de laatste werd uitgenodigd voor een bezoek aan Albanië, en Rugova verklaarde dat wat hem betreft er nooit een verwijdering tussen zijn persoon en Albanië heeft plaats gevonden. Deze ontmoeting werd door sommigen in Albanië en Kosovo gezien als een duidelijk teken van verbetering van de betrekkingen tussen de Socialistische Partij en Rugova, waardoor tevens Albanië en Kosovo hun beleid meer gezamenlijk kunnen richten op Joegoslavië. President Kostunica van Joegoslavië hoeft, na zijn voor Albanië weinig flatterende uitspraak voor de Italiaanse televisie, op niet al te veel krediet in Albanië te rekenen. In feite stond zijn rekening in Tirana al lange tijd daarvoor in het rood. Niet alleen omdat hij Serviër is, wat voor veel Albanezen reden genoeg is, maar meer omdat hij in 1974 een tegenstander was van het plan van Tito om Kosovo een grotere mate van autonomie te geven; nauwe banden zou hebben onderhouden met paramilitaire groeperingen die in Kosovo hebben geopereerd; en de Democratische Partij in zijn eigen land zou hebben verlaten omdat hij het beleid ten opzichte van Kosovo te slap vond. Vorig najaar vond een Balkan-topconferentie plaats, waar de Albanese president Meidani zich voor het eerst kon meten met zijn nieuwe Joegoslavische collega. Tijdens die bijeenkomst eiste Meidani van Kostunica een veroordeling van het Milosovic-bewind, inclusief een enkele reis Den Haag voor de naamgever ervan; invrijheidstelling van Albanezen die nu nog in Joegoslavië gevangen zitten; en schadeloosstelling voor het leggen van mijnen op Albanees grondgebied langs de grens met Kosovo. Kostunica op zijn beurt sprak over een herstel van de diplomatieke betrekkingen, verbroken door Belgrado tijdens de Kosovo-crisis, zonder in te gaan op het eisenpakket van de Albanese president. Albanië was aan het einde van het vorig jaar het enige land waarmee Joegoslavië haar diplomatieke banden nog niet hersteld had. De vier andere landen waarmee Joegoslavië in maart 1999 de relaties verbrak, te weten Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk, Duitsland en de Verenigde Staten, waren al snel weer vertegenwoordigd in Belgrado. De Groot Albanese Gedachte De Kosovo-crisis was voor Albanië na enige decennia isolatie niet de eerste kennismaking met internationale organisaties in het land. Daarvoor moet men terug naar de oprichting van Albanië tijdens het Congres van Londen in Het gebied dat nu tot Albanië behoort, werd als gevolg van de Balkanoorlog die de Turken definitief uit Europa zou verwijderen bezet door Montenegro, Servië en Griekenland. De grote mogendheden hadden naast de oprichting van Albanië tevens besloten dat alle buitenlandse troepen het land zouden verlaten. Om dit besluit kracht bij te zetten werd een bescheiden internationale troepenmacht naar Albanië gestuurd, en een internationale commissie opgericht die het bestuur van Albanië zou gaan coördineren Ook Nederland nam aan deze operatie deel. Tijdens het Congres van Londen was in grote lijnen de afbakening van de Albanese grenzen geregeld. Latere pogingen zoals het Protocol van Florence waren niet veel sterker uitgewerkt. Het belangrijkste probleem dat die matig geregelde afbakening opleverde, was dat veel Albanezen na 1913 niet in Albanië maar daar buiten kwamen te wonen. Grote groepen van hen kwamen in het toenmalige Montenegro en Servië te wonen. Dit verklaart voor een belangrijk deel het ontstaan van de Kosovo-crisis en tevens het grote aantal Albanezen in het huidige Macedonië (FYROM). Aan de Griekse kant leverde de grensafbakening twee, nog steeds slepende, kwesties op. Allereerst Noord Epirus (alleen door de Grieken zo genoemd), dat na 1913 tot Albanië zou gaan behoren, maar waar volgens Griekenland zij meer aanspraak op maakten (en volgens sommige Grieken nog steeds maken). Een opstandige beweging van bescheiden omvang timmert anno vandaag nog aan de weg om de Griekse zaak in het zuiden te behartigen. Een ander Grieks-Albanees grensprobleem vormen de zogenaamde Chams, een groep 4
5 Albanezen die na 1913 in Griekenland kwam te wonen maar daarna stelselmatig van hun grondgebied werden verjaagd. In 1944 besloot de Griekse overheid tot grootschalige deportatie van Chams uit Griekenland, onder andere vanwege vermeende collaboratie met de Duitse bezetter. De Chams hebben zich enkele jaren terug verenigd met als doelstelling hun verloren grondgebied terug te krijgen van de Griekse overheid. Daarnaast heeft de Albanese overheid deze zaak recentelijk voorgelegd aan het Internationale Gerechtshof in Den Haag. Gezien het bovenstaande zou het niet vreemd zijn als zoiets als een Groot Albanese Gedachte opgang kan (gaan) vinden in Albanië. De verbetering van de betrekkingen tussen Tirana en Pristina zou een belangrijke stap in de richting van een groter Albanië kunnen zijn. Hoe groot de Groot Albanese Gedachte in werkelijkheid is, blijft vooralsnog echter onduidelijk. Een Albanees kan, met een kaart van de Balkan voor hem, al snel wegdromen en praten over alle plekken waar Albanezen in de geschiedenis hun voetstappen hebben gezet en daardoor nu eigenlijk nog steeds rechthebbende zijn. Een simpele tegenwerking dat bijvoorbeeld het Aves-Eiland in de Caraïben ooit door Nederlanders is betreden, maar nu alleen nog door een enkele islomaan als Nederlands wordt beschouwd, werkt nauwelijks ontnuchterend. De meeste Albanese politici zijn echter voorzichtiger en spreken eerder over een culturele integratie van alle Albanezen. De opening van de grens met Kosovo is daarin al een zeer belangrijke gebeurtenis. Daarnaast wordt gekeken in hoeverre het Albanese onderwijs verder geïntegreerd kan worden. Hiervoor is al een dialoog gaande tussen de Universiteiten van Tirana, Pristina en Tetevo (Macedonië). Macedonië is, met haar grote Albanese bevolkingsdeel, als vanzelf huiverig voor de Groot Albanese Gedachte. Zolang geen geweld wordt gebruikt probeert Macedonië er niet tegen in te gaan, maar geeft het de Albanezen in het land de ruimte in de vorm van bijvoorbeeld aparte Albanese scholing. De rest van de Macedonische bevolking heeft hiertegen weinig bezwaren. Die heeft bij voorkeur zo weinig mogelijk omgang met Albanezen. Merkwaardigerwijs zijn het de Grieken die de laatste tijd voor veel onrust in Albanië hebben gezorgd. Zoals hierboven is aangegeven, staan er nog twee rekeningen open tussen beide landen. Om de Griekse belangen kracht bij te zetten, vond een negental Griekse parlementariërs het een goed plan om, tijdens de lokale verkiezingen in Albanië, aanwezig te zijn in een door hen als Grieks territorium beschouwde plaats (Himara). Dat dit een stevige rel tussen Albanië en Griekenland opleverde zal weinig verbazing wekken. Ook Berisha heeft onlangs de Griekse kaart gespeeld door voor de lokale verkiezingen de Chams in Tirana te beloven dat hij zich voor hen zou gaan inspannen als zij op hem zouden stemmen. Tenslotte en voor de goede orde; ook in Montenegro bestaat de bevolking voor een deel uit Albanezen. Volgens Luigj Juncaj, voorzitter van de Democratische Unie van Montenegrijnse Albanezen, is scholing de sleutel tot de bescherming van Albanese rechten en zouden alle Albanezen op de Balkan volgens hetzelfde curriculum moeten worden opgeleid. De nadruk zou dan vooral moeten liggen op taal, literatuur en geschiedenis omdat met die onderwerpen de kennis over het Albanese erfgoed het best kan worden ontwikkeld. Mr. drs. M. Langeveld is als Transport Consultant werkzaam bij NEA Transportonderzoek en training en betrokken bij verschillende projecten op de Balkan. Albanië en de NAVO Tijdens de Koude Oorlog was Albanië weliswaar een communistisch land in Oost-Europa, maar het was geen lid van het Warschaupact. Na de val van het IJzeren Gordijn was Albanië het eerste Oost- Europese land dat, begin 1992, officieel het lidmaatschap van de NAVO aanvroeg. In juni 1992 werd Albanië toegelaten tot de Noord-Atlantische Samenwerkingsraad (NASR), een orgaan dat was ingesteld om overleg over internationale veiligheidsonderwerpen tussen de NAVO-landen en de landen van Midden- en Oost-Europa te bevorderen. In 1994 was Albanië bij de eerste groep landen 5
6 die een Partnership for Peace-overeenkomst met de NAVO ondertekende. Dit verdrag vormde de basis voor meer praktische samenwerking op het gebied van defensieplanning, budgettering en militaire oefeningen voor alle NAVO-landen en de landen die dat wilden worden. Hoewel vanaf het begin duidelijk was dat Albanië niet bij de eerste groep nieuwe NAVO-landen zou horen, was de wens om lid te worden en de band met de NAVO erg nuttig tijdens de oorlogen in Joegoslavië gedurende de jaren negentig. Er werden NAVO-troepen en vliegtuigen en een CIAhoofdkwartier gevestigd op Albanees grondgebied en de Albanese marine werkte faciliterend voor de NAVO-schepen. Ook toen in 1997 de Euro-Atlantische Partnerschapsraad (EAPR) de NASR opvolgde, met tweejaarlijkse bijeenkomsten van alle Ministers van Defensie en Buitenlandse Zaken, hoorde Albanië bij de partnerlanden. Inmiddels was echter de binnenlandse situatie op bijna alle vlakken in een crisis geraakt, met een escalatie in 1997 na het in elkaar storten van de zogenaamde pyramide-spelen. Een meer hervormingsgezinde regering met president Rexhep Mejdani heeft de regering van Sali Berisha opgevolgd, maar het is duidelijk dat Albanië nog een lange weg te gaan heeft voor het lid kan worden van de NAVO. In 1999 werd het Membership Action Plan (MAP) gelanceerd, om de landen die lid willen worden van de NAVO te helpen aan de criteria te voldoen. Zij moeten verschillende doelen op politiek, economisch en militair gebied halen. De economische en politieke situatie blijft in Albanië echter uiterst instabiel en ook voortdurende conflicten in de Balkan en de Groot-Albanese gedachte die bij sommige Albanezen heerst vormen mogelijke obstakels op weg naar NAVO-lidmaatschap. Ook op militair gebied moet er nog veel veranderen voor Albanië een constructieve bijdrage kan leveren aan de NAVO. Tijdens de chaotische situatie in 1997 werd het onderhoud en de bewaking van militaire installaties verwaarloosd en grootschalige plundering en verval was het gevolg. Er is nog steeds een grote hoeveelheid munitie onbewaakt in de open lucht opgeslagen. De militaire infrastructuur moet weer helemaal worden opgebouwd en Albanië is nog bezig de meest basale onderwerpen, als de rol van de strijdkrachten en civiel-militaire verhoudingen in een democratische maatschappij, vast te leggen. Hoewel de NAVO graag gebruik maakt van Albanees grondgebied tijdens operaties in de Balkan, is Albanië één van de minst ver gevorderde MAP-landen. Het feit dat de NAVO heeft benadrukt dat deelname aan het MAP geen garantie voor lidmaatschap is moet dus vooral voor Albanië als een dreigement hebben geklonken. In 2002 wordt geëvalueerd hoever de landen die deelnemen aan het MAP gevorderd zijn en weet Albanië of de inspanningen voldoende zijn om in de race te blijven voor het NAVO-lidmaatschap. 6
De koude oorlog Jesse Klever Groep 7
De koude oorlog Jesse Klever Groep 7 1 Voorwoord Tijdens het maken van mijn spreekbeurt over Amerika kwam ik de Koude oorlog tegen. De koude oorlog leek mij een heel interessant onderwerp waar ik niet
Nadere informatieBijlage VMBO-KB. geschiedenis en staatsinrichting CSE KB. tijdvak 2. Bronnenboekje. KB-0125-a-12-2-b
Bijlage VMBO-KB 2012 tijdvak 2 geschiedenis en staatsinrichting CSE KB Bronnenboekje KB-0125-a-12-2-b Staatsinrichting van Nederland bron 1 Een beschrijving van een politieke stroming (rond 1870): Zij
Nadere informatieTRANSATLANTIC TRENDS 2004 NETHERLANDS
TRANSATLANTIC TRENDS 2004 NETHERLANDS Q1. Denkt u dat het voor de toekomst van Nederland het beste is als wij actief deelnemen in de wereldpolitiek of moeten wij ons niet in de wereldpolitiek mengen? 1
Nadere informatieMaatschappijwetenschappen 2e fase DE GENOCIDE IN SREBRENICA 1995 KNIPVELLEN
Maatschappijwetenschappen 2e fase DE GENOCIDE IN SREBRENICA 1995 KNIPVELLEN NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies OPDRACHT 2 HET FEITENRELAAS Zet de feiten op een rijtje door een
Nadere informatieKijktip: Nieuwsuur in de Klas
Kijktip: Nieuwsuur in de Klas Korte omschrijving werkvorm De leerlingen beantwoorden vragen over de Europese politiek aan de hand van korte clips van Nieuwsuur in de Klas. Leerdoel De leerlingen leren
Nadere informatieLeerlingen hand-out stadswandeling Amsterdam
Leerlingen handout stadswandeling Amsterdam Groep 1: de Surp Hoki Armeens Apostolische kerk Adres: Kromboomsloot 22, Amsterdam Namen leerlingen: In deze handout staat alle informatie die je nodig hebt
Nadere informatiemaatschappijwetenschappen pilot vwo 2015-I
Opgave 1 Kroatië toegetreden tot de EU Bij deze opgave horen de teksten 1 tot en met 3 en figuur 1. Inleiding Kroatië is een van de staten in de Balkan die voorheen tot Joegoslavië behoorden. In 1991 verklaarde
Nadere informatieDe Koude Oorlog: het begin (les 10 6des) Geschiedenis 6MEVO-6EM-6EI-6IW VTI Kontich
(les 10 6des) Geschiedenis 6MEVO-6EM-6EI-6IW --- www.degeschiedenisles.com --- VTI Kontich 1. Samenwerking slaat om in wantrouwen in 1945 => Tijdens WO 2: USSR en VSA werken samen tegen Duitsland => In
Nadere informatieWat betekenden de verschillen tussen Noord en Zuid-Korea voor de Koude Oorlog? (conclusie)
Praktische-opdracht door J. 1743 woorden 12 september 2011 6,1 32 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Hoofdvraag Wat betekenden de verschillen tussen Noord en Zuid-Korea voor de Koude Oorlog? (conclusie)
Nadere informatieNederland is helemaal geen representatieve democratie
8 sept 2013 Nederland is helemaal geen representatieve democratie Politici in Nederland zeggen dat Nederland een representatieve democratie is. Dat roept een paar vragen op. Allereerst wat een representatieve
Nadere informatieEen conflict niet alleen maar om macht en belangen, maar ook tussen 2 ideologieën: Kapitalisme/democratie en Communisme
Samenvatting door M. 508 woorden 21 juni 2016 0 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Samenvatting GS Definitie Koude Oorlog: Conflict waarbij alle middelen (economisch, politiek, ideologisch, etc.) worden
Nadere informatieHet mysterie: Moord op Lumumba
Het mysterie: Moord op Lumumba Lumumba was de eerste premier van onafhankelijk Congo in 1960. Twee weken na zijn aantreden werden Lumumba en zijn regering afgezet tijdens een staatsgreep en werd Lumumba
Nadere informatiedeeultûrele grens de natuurlijke grens onafhankelijk de open grens de $~aatkundi "" ~...de 't-aalg(ens Kijkles Hoofdstuk 8 Les 1
Kijkles Hoofdstuk 8 Les 1 Grenzen verdwijnen De schutting in jouw tuin is de grens tussen jouw tuin en die van de buren. Tussen woonwijken, gemeenten, provincies en landen zijn ook grenzen. Die grenzen
Nadere informatieVervolg en einde van De Koude Oorlog: 1953-1995 (10.1 & 10.3)
Vervolg en einde van De Koude Oorlog: 1953-1995 (10.1 & 10.3) Na de dood van Stalin leek de Sovjet greep op het Oost Europa wat losser te worden. Chroesjtsjov maakte Stalins misdaden openbaar (destalinisatie),
Nadere informatieEindexamen geschiedenis en staatsinrichting vmbo gl/tl 2005 - II
Meerkeuzevragen Schrijf alleen de hoofdletter van het goede antwoord op. DE KOUDE OORLOG + NEDERLAND EN DE VERENIGDE STATEN NA DE TWEEDE WERELDOORLOG Gebruik bron 1. 1p 1 De bron maakt duidelijk dat de
Nadere informatieTRANSATLANTIC TRENDS - NETHERLANDS
TRANSATLANTIC TRENDS - NETHERLANDS VRAAG 10 Denkt u dat het voor de toekomst van Nederland het beste is als wij actief deelnemen in de wereldpolitiek of moeten wij ons niet in de werelpolitiek mengen?
Nadere informatieGESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING CSE KB
Examen VMBO-KB 2005 tijdvak 1 woensdag 25 mei 9.00 11.00 uur GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING CSE KB Gebruik het bronnenboekje. Dit examen bestaat uit 35 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 50 punten
Nadere informatieBelangen: Rusland versus de EU
Belangen: Rusland versus de EU Korte omschrijving werkvorm Leerlingen denken na over de redenen waarom Rusland en de EU zich met het conflict in Oekraïne bemoeien. Dit doen zij door eerst een tekst te
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Koude oorlog h1 en h2
Samenvatting Geschiedenis Koude oorlog h1 en h2 Samenvatting door een scholier 568 woorden 9 juni 2016 7,3 15 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Kapitalisme-Communisme: Kapitalisme: West -landen:
Nadere informatieHoofdstuk 5: Koude Oorlog en Dekolonisatie
Hoofdstuk 5: Koude Oorlog en Dekolonisatie Geschiedenis VWO 2011/2012 www.lyceo.nl Nieuwe ontwikkelingen na de Tweede Wereldoorlog Nieuwe machtsverhoudingen: Verenigde Staten en de Sovjet-Unie nieuwe supermachten
Nadere informatieDames en heren, Toespraak van de Commandant der Strijdkrachten Generaal P van Uhm, ter gelegenheid van het symposium op 5 mei 2012 te Wageningen.
Toespraak van de Commandant der Strijdkrachten Generaal P van Uhm, ter gelegenheid van het symposium op 5 mei 2012 te Wageningen. Let op: Alleen gesproken woord geldt! Dames en heren, Ik sta hier vandaag
Nadere informatieIntroductie. 1. Uw persoonlijke situatie. Voorbeeldvragenlijst COB-kwartaalenquête 2011
Introductie Dit onderzoek vindt plaats in opdracht van het Sociaal en Cultureel Planbureau. Met de resultaten wil het bureau het kabinet en de politiek in het algemeen informeren over zorgen en wensen
Nadere informatie6,1. De Balkan - Het ontrafelen van de chaos Macedonië. Werkstuk door een scholier 2665 woorden 6 april keer beoordeeld.
Werkstuk door een scholier 2665 woorden 6 april 2004 6,1 44 keer beoordeeld Vak Geschiedenis De Balkan - Het ontrafelen van de chaos Macedonië Inleiding Wij willen het gaan hebben over de ontwikkeling
Nadere informatieWerkstuk Geschiedenis Vlaams Waals conflict
Werkstuk Geschiedenis Vlaams Waals conflict Werkstuk door een scholier 1470 woorden 25 oktober 2003 6,8 41 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Memo-dossier Vlaams nationalisme. Hoofdvraag: Hoe ontwikkelde
Nadere informatieNa de WOI vluchtte de keizer naar Nederland
Hoofdstuk 3 Na de WOI vluchtte de keizer naar Nederland Waarom NL? Nederland was een neutraal land. Bleef in NL tot aan zijn dood. Vrede van Versailles Vs, Eng, Fra winnaars. Duitsland als enige schuldig
Nadere informatieDINGEN DIE JE MOET WETEN
50 Maar wat gebeurde er precies? Welke landen en mensen waren belangrijk? Dit boek staat vol met weetjes, landkaarten en foto s over een tragische periode in de wereldgeschiedenis. JIM ELDRIDGE ISBN 978
Nadere informatieAan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag
Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Bezuidenhoutseweg 67 2594 AC Den Haag Postbus 20061 Nederland www.minbuza.nl Contactpersoon DWH/LC T 070-3485226 F 070-3485472
Nadere informatieDe nieuwe landen in het oosten
De nieuwe landen in het oosten Sinds het einde van de Koude Oorlog is de kaart van Europa ingrijpend gewijzigd. Sommige staten zijn verdwenen om op te gaan in een groter geheel ( denk aan de DDR), maar
Nadere informatieWat is internationaal recht?
Wat is internationaal recht? Elk land heeft wetten en regels waar iedereen zich aan moet houden. Als je naar een ander land gaat, moet je je aan andere regels en wetten houden. Als je dat niet doet, dan
Nadere informatiePlein 1813 nr. 4- 's-geavewhage. Onderwerp: Weekoverzicht.
REGERINGSCOMMISSARIS IN ALGEMENE DIENST MINISTERIE VANALGEMENE ZAKEN Kenmerk: Nr. 3H7/HP/69. Bijlage(n): één. Onderwerp: Weekoverzicht. 's-gravenhage, 19 juni 1969' Plein 1813 nr. 4 Hiermede heb ik de
Nadere informatieV Vergadering van de Eerste Kamer op dinsdag 5 maart 2013. Toespraak van de Voorzitter van de Eerste Kamer, Mr. G.J. de Graaf
V Vergadering van de Eerste Kamer op dinsdag 5 maart 2013 Toespraak van de Voorzitter van de Eerste Kamer, Mr. G.J. de Graaf Herdenking Dr. P.H. (Pieter) Kooijmans (1933-2013) Op 13 februari jongstleden
Nadere informatieDe val van de Berlijnse muur
Thema: Van A tot Z Geschiedenis Tijd van televisie en computer Koude oorlog Moeilijkheid: *** Tijdsduur: ** Juf Nelly De val van de Berlijnse muur Doel: Na deze opdracht weet je waarom de Berlijnse muur
Nadere informatieVerslag Geschiedenis Tijdvakkendossier tijdvak 10: tijd van televisie en computer
Verslag Geschiedenis Tijdvakkendossier tijdvak 10: tijd van televisie en computer Verslag door Lotte 1361 woorden 19 juni 2017 6,2 10 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Tijdvak: Tijd van televisie
Nadere informatieNaam KIDS FOR WARCHILD Oorlog en vrede in de wereld
Naam KIDS FOR WARCHILD Oorlog en vrede in de wereld In meer dan dertig landen in de wereld is er oorlog. Wereldwijd zijn er dus miljoenen kinderen die een oorlog meemaken. Vraag 1. Kun je drie landen noemen
Nadere informatie2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE
> Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Parnassusplein 5 T 070 333
Nadere informatieEen wat strenge stem, hij wil graag officiëler klinken dan hij in wezen is.
Een wat strenge stem, hij wil graag officiëler klinken dan hij in wezen is. Goedendag! Als ik even de aandacht mag, ja! Dank u. Dan geef ik nu het woord aan mezelf. Als ik mij eerst eens even mag introduceren.
Nadere informatie1. Hierbij doe ik U toekomen een notitie over de recente ontwikkelingen in Joegoslavië.
van Militaire Inlichtingendienst Postbus 20701 2500 ES ' s-gravenhage -Aan: Zie verzendlijst. Telefoon 070-318 81 88 Telex 32374 KYDER Uw brief Uw kenmerk Ons mannier DIS/91/095/5165 Onderwerp Joegoslavië:
Nadere informatieSO 1. Tijdvak II AVONDMAVO 2013-2014. Historisch Overzicht
SO 1 Tijdvak II AVONDMAVO 2013-2014 Historisch Overzicht 1. Welke doelstelling had Wilhelm II bij zijn aantreden als Keizer van Duitsland? 2. Welk land behoorde niet tot de Centralen tijdens de Eerste
Nadere informatiegeschiedenis en staatsinrichting CSE KB
Examen VMBO-KB 2008 tijdvak 2 dinsdag 17 juni 9.00-11.00 uur geschiedenis en staatsinrichting CSE KB Gebruik het bronnenboekje Dit examen bestaat uit 38 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 54 punten
Nadere informatieExamenopgaven VMBO-KB 2004
Examenopgaven VMBO-KB 2004 tijdvak 1 dinsdag 25 mei 9.00 11.00 uur GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING CSE KB GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING VBO-MAVO-C Gebruik het bronnenboekje. Dit examen bestaat uit
Nadere informatieHONDERD JAAR GELEDEN. Nieuws uit de krant van 10 tot 15 maart 1913
HONDERD JAAR GELEDEN aflevering 12 Nieuws uit de krant van 10 tot 15 maart 1913 Een vast onderwerp waaraan in de kranten aandacht werd besteed, was de oorlog op de Balkan. Turkije was er bij betrokken
Nadere informatieDe hereniging van Duitsland
De hereniging van Duitsland 9 november is voor onze oosterburen een bijzondere dag. Op die dag in 1989 viel namelijk de Berlijnse muur en die ingrijpende gebeurtenis wordt nog steeds elk jaar in het hele
Nadere informatieEen instrument om onze samenleving echt te veranderen, zo noemt hij het vurig gewenste lidmaatschap.
Speech voor de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen, Ingrid van Engelshoven, bij onthulling Erfgoedlabel Verdrag van Maastricht, op 9 mei 2018 Beste mensen, Pak je hier vanmiddag in Maastricht
Nadere informatieTijd van burgers en stoommachines 1800 1900. 8.6 Emancipatie en democratisering. Onderzoeksvraag: Hoe werd de politiek gedemocratiseerd?
Onderzoeksvraag: Hoe werd de politiek gedemocratiseerd? Kenmerkende aspecten: * Voortschrijdende democratisering, met deelname van steeds meer mannen en vrouwen aan het politiek proces. * De opkomst van
Nadere informatieCynisme over de politiek
Cynisme over de politiek Een profiel van ontevreden burgers Dr. Pieter van Wijnen Waar mensen samenleven, zijn verschillende wensen en belangen. Een democratische samenleving heeft als doel dat politici
Nadere informatieHet is met veel emotie dat ik u welkom heet in de Belgische Senaat.
1 Toespraak van de heer Armand De Decker, Voorzitter van de Senaat, naar aanleiding van het bezoek van de heer Mahmoud Abbas, President van de Palestijnse Autoriteit 23 februari 2010 Excellenties, Beste
Nadere informatieWat is inter - nationaal recht?
Wat is inter - nationaal recht? 2 Elk land heeft wetten en regels waar iedereen zich aan moet houden. Als je naar een ander land gaat, moet je je aan andere regels en wetten houden. Als je dat niet doet,
Nadere informatieAEG deel 3 Naam:. Klas:.
AEG deel 3 Naam:. Klas:. 1-Video Grensverleggend Europa; Het moet van Brussel. a-in welke Europese stad staat Jan Jaap v.d. Wal? b-beschrijf in het kort waarom een betere Europese samenwerking nodig was.
Nadere informatieKOUDE OORLOG. Opgavenblad
ARUBA SE 3 MIDDAGMAVO AVONDMAVO GESCHIEDENIS 2018-2019 Tijdvak-1 KOUDE OORLOG Opgavenblad Dit School Examen (SE) bestaat uit 42 vragen. Voor dit SE zijn maximaal 70 punten te behalen. Dit SE bestaat uit
Nadere informatieHoofdstuk 7: De Vietnam Oorlog (1963-1973)
Hoofdstuk 7: De Vietnam Oorlog (1963-1973) Geschiedenis HAVO 2011/2012 www.lyceo.nl 1963-1973 De oorlog in Vietnam De oorlog aan het thuisfront 1963 1969: Johnson 1969 1973: Nixon De rol van de media De
Nadere informatieNaam: NEDERLAND IN OORLOG Begin WO2 (1932 tot 1940)
Naam: NEDERLAND IN OORLOG Begin WO2 (1932 tot 1940) Adolf Hitler In 1933 kwam Adolf Hitler in Duitsland aan de macht. Hij was de leider van de nazi-partij. Hij zei tegen de mensen: `Ik maak van Duitsland
Nadere informatieAan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag
Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Rijnstraat 8 2515 XP Den Haag Postbus 20061 Nederland www.rijksoverheid.nl Datum 16 april 2018 Betreft Beantwoording vragen
Nadere informatieVoorstel van resolutie. betreffende het onderhandelen van een cultureel samenwerkingsakkoord tussen Vlaanderen en de Republiek China (Taiwan)
stuk ingediend op 1536 (2011-2012) Nr. 1 21 maart 2012 (2011-2012) Voorstel van resolutie van de heren Filip Dewinter, Frank Creyelman en Christian Verougstraete en mevrouw Marijke Dillen betreffende het
Nadere informatieVoor wie? Omschrijving
Minor MOES Voor wie? Een opleidingsgebonden minor voor studenten Geschiedenis en tevens toegankelijk voor andere BA-studenten (bijvoorbeeld van de opleiding Internationale Betrekkingen en Internationale
Nadere informatieCynisme over de politiek
Cynisme over de politiek Een profiel van ontevreden burgers Waar mensen samenleven, zijn verschillende wensen en belangen. Een democratische samenleving heeft als doel dat politici en bestuurders in hun
Nadere informatie1. WAT VOORAFGING...1 2. HET CONGRES VAN WENEN...2 2.1. BESLISSINGEN...3 2.2. GEVOLGEN...6 2.3. BELANG VAN HET CONGRES VAN WENEN...
HET CONGRES VAN WENEN 1. WAT VOORAFGING...1 2. HET CONGRES VAN WENEN...2 2.1. BESLISSINGEN...3 2.2. GEVOLGEN...6 2.3. BELANG VAN HET CONGRES VAN WENEN...7 3.1. Het Congres van Wenen en de restauratie Het
Nadere informatieDAGORDER. Twee mensen die de afgelopen jaren zo hebben gevochten voor Defensie, voor onze krijgsmacht.
DAGORDER Collega s, Minister Hennis en generaal Middendorp zijn dinsdagavond afgetreden. Twee mensen die de afgelopen jaren zo hebben gevochten voor Defensie, voor onze krijgsmacht. En nu zijn ze op deze
Nadere informatieEindexamen geschiedenis havo 2009 - I
Ten oorlog! Europese oorlogen 1789-1919. Oorlog als maatschappelijk fenomeen In de Coalitieoorlogen voerde de Franse regering de dienstplicht in. 2p 1 Leg uit dat zij hiermee de betrokkenheid van Franse
Nadere informatieMODULE I EUROPA: NOOIT MEER OORLOG!
MODULE I EUROPA: NOOIT MEER OORLOG! I.I De geboorte van de Europese Unie Zoals jullie waarschijnlijk wel weten zijn er de vorige eeuwen veel oorlogen in Europa geweest. Vooral de Eerste en de Tweede Wereldoorlog
Nadere informatieTijdvak I. 31 oktober 2013 8: 30-10:00.
1 SCHOOLONDERZOEK Tijdvak I GESCHIEDENIS 31 oktober 2013 8: 30-10:00. Dit onderzoek bestaat uit 38 vragen. Bij dit onderzoek behoort een antwoordblad. Beantwoord de antwoorden uitsluitend op het antwoordblad.
Nadere informatieExamen VMBO-GL en TL 2005
Examen VMBO-GL en TL 2005 tijdvak 1 woensdag 25 mei 9.00 11.00 uur GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING CSE GL EN TL Gebruik het bronnenboekje. Dit examen bestaat uit 38 vragen. Voor dit examen zijn maximaal
Nadere informatieDE BRIEVENBRIGADE HET VERHAAL VAN DE EUROPESE UNIE
DE BRIEVENBRIGADE HET VERHAAL VAN DE EUROPESE UNIE DE INSTELLINGEN: WIE DOET WAT? INTRO VOOR DE LEERKRACHT Op de volgende pagina s vindt u materiaal waarmee u de belangrijkste Europese instellingen op
Nadere informatieB. Geef aan om welke soort vluchtelingen het gaat: 1) Zij zijn een bedreiging voor de macht van politieke leiders en worden daarom gestraft.
Vluchtelingen Inleiding: De afgelopen weken was de zeventienjarige Angolese asielzoeker Mauro Manuel veel in het nieuws. Als negenjarig jongetje werd hij door zijn ouders in 2002 naar Europa gestuurd.
Nadere informatieOp de vlucht. 1) Waarom vlucht men eigenlijk? Er zijn vele redenen; politieke vervolging, marteling, oorlog of burgeroorlog zijn enkele voorbeelden!
Op de vlucht 1) Waarom vlucht men eigenlijk? Er zijn vele redenen; politieke vervolging, marteling, oorlog of burgeroorlog zijn enkele voorbeelden! 2) Waar komen de vluchtelingen vandaan? Syrië Sinds in
Nadere informatieStemmen Verkiezingen Europees Parlement 2019
Stemmen Verkiezingen Europees Parlement 2019 2 Voorwoord Dit boek gaat over de verkiezingen voor het Europees Parlement op 23 mei 2019. Het boek is gemaakt door de medewerkers van Leren & Ontwikkelen Cliënten.
Nadere informatieHerdenking Capitulaties Wageningen
SPEECH SYMPOSIUM 5 MEI 2009 60 jaar NAVO Clemens Cornielje Voorzitter Nationaal Comité Herdenking Capitulaties Wageningen Dames en heren, De détente tussen oost en west was ook in Gelderland voelbaar.
Nadere informatieToespraak commissaris van de Koning Max van den Berg, Viering Bevrijdingsdag, 5 mei 2013, Ter Apel, gemeente Vlagtwedde.
Toespraak commissaris van de Koning Max van den Berg, Viering Bevrijdingsdag, 5 mei 2013, Ter Apel, gemeente Vlagtwedde. Dames en heren, Het is een mooie gewoonte om een boom te planten om een ingrijpende
Nadere informatieBijlage VMBO-KB. geschiedenis en staatsinrichting CSE KB. tijdvak 1. Bronnenboekje. KB-0125-a-14-1-b
Bijlage VMBO-KB 2014 tijdvak 1 geschiedenis en staatsinrichting CSE KB Bronnenboekje KB-0125-a-14-1-b Staatsinrichting van Nederland bron 1 Een politieke prent over een biddende fabrikant (1907): Onderschrift
Nadere informatieTweede Kamer, vergaderjaar , (R2114), nr. 9 2
samen te werken. Volgens de fractie is artikel 12a van het Statuut gebaseerd op twee waarden: gelijkwaardigheid van de landen en de vrijheid van de landen om samen te werken. De fractie citeert uit de
Nadere informatieMINISTERIE VAN DEFENSIE
MINISTERIE VAN DEFENSIE Militaire Inlichtingendienst Postbus 20701 2500 ES 's-gravenhage Aan; Zie verzendlijst Telefoon 070-3 18 73 87 Telefax 070-3 18 79 51 Uw brief Uw kenmerk Ons nummer Datum DIS/96/12.13.4/858
Nadere informatieTurken in Kreuzberg. Bram Vrielink en Jens Barendsen (2de)
Turken in Kreuzberg Bram Vrielink en Jens Barendsen (2de) 1 OPDRACHT 1 Waarom werd de Berlijnse muur opgericht? Na de 2 e Wereldoorlog werd Duitsland in 2 gedeeltes opgesplitst, te weten West-Duitsland
Nadere informatiegeschiedenis en staatsinrichting CSE KB
Examen VMBO-KB 2008 1 tijdvak 1 donderdag 22 mei 9.00-11.00 uur geschiedenis en staatsinrichting CSE KB Gebruik het bronnenboekje. Dit examen bestaat uit 39 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 55 punten
Nadere informatieBeleidsplan 2017/2020. Stichting. Versie 2.0
Beleidsplan 2017/2020 Stichting Versie 2.0 dd 18 april 2017 Inhoud: 1. Gegevens van de stichting 2. Contactpersoon 3. Doelstelling 4. Werkterrein 5. Activiteiten 6. Projecten 2013-2015 7. Fondswerving
Nadere informatieHOOFDSTUK XII DE PRESIDENT EERSTE AFDELING ALGEMEEN
HOOFDSTUK XII DE PRESIDENT EERSTE AFDELING ALGEMEEN Artikel 90 1. De President is Staatshoofd van de Republiek Suriname, Hoofd van de Regering, Voorzitter van de Staatsraad en van de Veiligheidsraad. 2.
Nadere informatieDodenherdenking. Beuningen, 4 mei 2015
Dodenherdenking Beuningen, 4 mei 2015 Voor het eerst in mijn leven bezocht ik twee weken geleden Auschwitz en Birkenau. Twee plekken in het zuiden van Polen waar de inktzwarte geschiedenis van Europa je
Nadere informatieT4 Oefen SED Geschiedenis Module 6
T4 Oefen SED Geschiedenis Module 6 1. Bekijk bron 1. De titel van de onderstaande Russische cartoon is: De Amerikaanse stemmachine. De Verenigde Staten drukken op het knopje voor, dat naast het knopje
Nadere informatieNAVO-plus en Bosnië-missie Publieke opinies in vier landen
NAVO-plus en Bosnië-missie Publieke opinies in vier landen Marijke de Konink Voor 1998 zijn de belangrijkste onderwerpen op de agenda van de NAVO de parlementaire ratificatie van het NAVO-uitbreidingsproces
Nadere informatieMoeilijke besluiten voor de Europese Raad
Moeilijke besluiten voor de Europese Raad Korte omschrijving: Leerlingen gaan aan de slag met actuele Europese dilemma s. Er zijn vijf dilemma s. U kunt zelf kiezen welke dilemma s u aan de orde stelt.
Nadere informatieHet overheidsbeleid in de periode van de economische opbouw na WO II. - Welke rol heeft de overheid in het sturen van de economie?
Hoofdstuk 5 Vadertje Drees Na de crisis in de jaren 30 volgt de Duitse bezetting (1940-1945). I jaren 30 economische malaise tamelijk passieve rol van de overheid op economisch gebied door de klassiek-liberale
Nadere informatieDe frontlinie van de verbeelding
De frontlinie van de verbeelding Waar vechten wij als kunstenaars tegen? En waar vechten wij als kunstenaars voor? Het antwoord op deze vraag ligt deels in de geschiedenis van progressieve kunst zelf.
Nadere informatieToespraak ter gelegenheid van het Gelderse MEP op 14 mei 2018
1 Toespraak ter gelegenheid van het Gelderse MEP op 14 mei 2018 Beste mensen, Welkom in het vernieuwde Huis der Provincie. Jullie voorgangers moesten de afgelopen twee jaar elders onderdak zoeken vanwege
Nadere informatieSCHOOLONDERZOEK GESCHIEDENIS
SCHOOLONDERZOEK Tijdvak I GESCHIEDENIS Dit onderzoek bestaat uit 40 vragen. Bij dit onderzoek behoort een antwoordblad. Beantwoord de antwoorden uitsluitend op het antwoordblad. Meerkeuze antwoorden worden
Nadere informatiegermaans volk), een sterke Franse groepering. Ze verkochten haar aan de Engelsen die haar beschuldigden van ketterij (het niet-geloven van de kerk).
Jeanne d'arc Aan het begin van de 15de eeuw slaagden de Fransen er eindelijk in om de Engelsen uit hun land te verdrijven. De strijd begon met een vrouw die later een nationale heldin werd, van de meest
Nadere informatiegeschiedenis en staatsinrichting CSE GL en TL
Examen VMBO-GL en TL 2007 tijdvak 1 vrijdag 25 mei 9.00-11.00 uur geschiedenis en staatsinrichting CSE GL en TL Gebruik het bronnenboekje. Dit examen bestaat uit 42 vragen. Voor dit examen zijn maximaal
Nadere informatieSTATUUT VAN DE HAAGSE CONFERENTIE VOOR INTERNATIONAAL PRIVAATRECHT
STATUUT VAN DE HAAGSE CONFERENTIE VOOR INTERNATIONAAL PRIVAATRECHT De Regeringen van de hierna genoemde landen: De Bondsrepubliek Duitsland, Oostenrijk, België, Denemarken, Spanje, Finland, Frankrijk,
Nadere informatie35 oefenvragen over de Tweede Wereldoorlog 1
35 Oefenvragen over de Tweede Wereldoorlog 1. De Tweede Wereldoorlog dankt zijn naam aan: a. Het aantal landen dat erbij betrokken was b. Het feit dat de oorlog in meerdere werelddelen werd uitgevochten
Nadere informatieMeneer de President, Excellenties, mevrouw Wijdenbosch, Dames en Heren,
Toespraak H.E. Ms. M.W.J.A. Tanya van Gool, Ambassadeur van het Koninkrijk der Nederlanden in de Republiek Suriname Voor de gelegenheid van Parlementair Regionaal Seminar: Internationale Veiligheid: De
Nadere informatieHitler op weg naar de macht Wie was Adolf Hitler?
Hitler op weg naar de macht Wie was Adolf Hitler? Iedereen heeft wel eens van Adolf Hitler gehoord. Hij was de leider van Duitsland. Bij zijn naam denk je meteen aan de Tweede Wereldoorlog. Een verschrikkelijke
Nadere informatieEindexamen geschiedenis en staatsinrichting vmbo gl/tl 2005 - I
Meerkeuzevragen Schrijf alleen de hoofdletter van het goede antwoord op. DE KOUDE OORLOG + NEDERLAND EN DE VERENIGDE STATEN NA DE TWEEDE WERELDOORLOG Gebruik bron 1. 1p 1 Welke kaart geeft de historisch
Nadere informatieGrondwet van de Tweede Republiek der Nederlanden Neerlandiæ
Grondwet van de Tweede Republiek der Nederlanden Neerlandiæ De Republiek der Nederlanden, verenigd in een micronatie sinds de uitroeping van de Unie van Utrecht 2007, beseffend dat een grondige hervorming
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2
Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2 Samenvatting door S. 1030 woorden 18 mei 2017 0 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Geschiedenis samenvatting H2 1: Wetenschappelijke Revolutie 17 e eeuw Kenmerken: Observeren
Nadere informatieChina. - De geschiedenis en cultuur van Peking -
Pagina 1 Groep 8 Colofon China - De geschiedenis en cultuur van Peking - Leerling - informatie Inleiding In deze les gaan wij het hebben over de Chinese stad Peking. We kijken met elkaar naar een stukje
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 1997 1998 25 600 X Vaststelling van de begroting van de uitgaven en de ontvangsten van het Ministerie van Defensie (X) voor het jaar 1998 Nr. 55 BRIEF VAN
Nadere informatieGESCHIEDENIS LES 2 STAP VOOR STAP VOORUIT
GESCHIEDENIS LES 2 STAP VOOR STAP VOORUIT Wie zei: Het is mijn taak om dit land goed te besturen. Maar al die ministers moeten zich er niet mee bemoeien. 1. koning Willem I 2. koning Willem II 3. koning
Nadere informatieTekst herdenking Brabantse gesneuvelden: Wie de ogen sluit voor het verleden, is blind voor de toekomst
Tekst herdenking Brabantse gesneuvelden: Wie de ogen sluit voor het verleden, is blind voor de toekomst Dames en heren, allen hier aanwezig. Het is voor mij een grote eer hier als pas benoemde burgemeester
Nadere informatieJagers & boeren Waarvan leefden de jagers-verzamelaars? Jagers & boeren Waarvan leefden de boeren? Van de jacht en van vruchten en planten
Jagers & boeren Waarvan leefden de jagers-verzamelaars? Jagers & boeren Waarvan leefden de boeren? Van de jacht en van vruchten en planten Van de oogst van hun land en van hun dieren Jagers & boeren Wat
Nadere informatieEindexamen geschiedenis en staatsinrichting vmbo gl/tl I
Historisch overzicht vanaf 1900 16 maximumscore 2 Voorbeeld van een juist antwoord is (twee van de volgende): tanks vliegtuigen onderzeeërs vlammenwerpers gifgas mitrailleurs per juist voorbeeld 1 Ook
Nadere informatieBijlage VMBO-GL en TL
Bijlage VMBO-GL en TL 2014 tijdvak 1 geschiedenis en staatsinrichting CSE GL en TL Bronnenboekje GT-0125-a-14-1-b Staatsinrichting van Nederland bron 1 Een politieke tekening (rond 1900), met als titel:
Nadere informatieMODULE III BESLISSINGEN NEMEN IN EUROPA? BEST LASTIG!!!
MODULE III BESLISSINGEN NEMEN IN EUROPA? BEST LASTIG!!! De Europese Unie bestaat uit 27 lidstaten. Deze lidstaten hebben allemaal op dezelfde gebieden een aantal taken en macht overgedragen aan de Europese
Nadere informatieIn deze rubriek brengen we enkele publicaties onder de aandacht van de lezer. KAMER
Publicaties In deze rubriek brengen we enkele publicaties onder de aandacht van de lezer. Parlementaire stukken: KAMER 53 2538/001 (KAMER) 5-1875/1 (SENAAT) VAN 4 DECEMBER 2012 Verslag betreffende de gedachtewisseling
Nadere informatie