Rapport activiteit 4: Vergelijkende analyse van de sterktes en zwaktes van de logistieke kennisinfrastructuur in Venlo en West- Vlaanderen en de

Transcriptie

1 Rapport activiteit 4: Vergelijkende analyse van de sterktes en zwaktes van de logistieke kennisinfrastructuur in Venlo en West- Vlaanderen en de opmaak van een gezamenlijk ontwikkelingsplan

2 2

3 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 3 Lijst met afkortingen Inleiding Methodologie Inventarisatie van de (agrovoedings)logistieke kennisinfrastructuur Opstellen van de SWOT analyses Confrontatiematrix en actiematrix Workshops Terugkoppeling met de regionale klankbordgroepen Opmaak van een gezamenlijk ontwikkelingsplan Resultaten Inventarisatie van de (agrovoedings)logistieke kennisinfrastructuur SWOT analyses Confrontatiematrix en actiematrix Resultaten van de workshops: selectie van topideeën Verwerking en terugkoppeling van de longlist van topideeën Gezamenlijk ontwikkelingsplan Besluit Bijlage 1: Deelnemerslijst workshop Kortrijk Bijlage 1b: Overzicht post-it ideeën Bijlage 2: Deelnemerslijst workshop Venlo Bijlage 2b: Overzicht post-it ideeën Bijlage 3: Inventarisatie TDL-opleidingen in West-Vlaanderen Bijlage 4: Inventarisatie kennis- en expertisecentra in West-Vlaanderen Bijlage 5: Inventarisatie logistieke opleidingen in Venlo Noord-Limburg Bijlage 6: Inventarisatie kennis- en expertisecentra in Venlo Noord-Limburg Bijlage 7: SWOT analyse van de (agrovoedings)logistieke kennisinfrastructuur in West-Vlaanderen Bijlage 8: SWOT analyse van de (agrovoedings)logistieke kennisinfrastructuur in Venlo Noord- Limburg Bijlage 9: Confrontatiematrix Bijlage 10: Actiematrix Bijlage 11: Overzicht topideeën workshops Bijlage 12: Gezamenlijk ontwikkelingsplan: overzicht van de acties Bijlage 13: Acties van het gezamenlijk ontwikkelingsplan: projecfiches

4 Lijst met afkortingen 3 O s Ondernemers, onderwijs en overheid BSO Beroepssecundair Onderwijs (VL) DBSO Deeltijds Beroepssecundair Onderwijs (VL) HBO Hoger Beroepsonderwijs (NL) Kennis DC Kennis Distributie Centrum (NL) KMO Kleine en Middelgrote Ondernemingen (VL) LED Laagdrempelig kennis- en dienstverleningscentrum (VL) MBO Middelbaar Beroepsonderwijs (NL) MoSc Master of Science MKB Middelgrote en Kleine Bedrijven (NL) RFID Radio Frequency Identification SCM Supply Chain Management SEnSE Secundair na Secundair (VL) TSO Technisch Secundair Onderwijs (VL) TDL Transport Distributie en Logistiek VIL Vlaams Instituut voor de Logistiek (VL) VIM Vlaams Instituut voor de Mobiliteit (V WO Wetenschappelijk Onderwijs (NL) 4

5 1. Inleiding Het project Oost West Poort ( dat ressorteert onder het Interreg IVA programma Vlaanderen-Nederland, wil de economische en logistieke samenwerking tussen de regio s West-Vlaanderen (BE) en Venlo (NL) uitbouwen en verstevigen. Beide regio s worden immers gekenmerkt door enerzijds de aanwezigheid van een sterke agrovoedingscluster en anderzijds een internationale logistieke draaischijffunctie. Het project Oost West Poort wil van deze gelijklopende economische realiteit gebruik maken om, middels gezamenlijke acties, de agrovoedingscluster in beide regio s op vlak van logistiek verder te versterken. Bij het verfijnen van deze algemene doelstelling kan een onderscheid gemaakt worden tussen twee afzonderlijke, doch met elkaar verweven actielijnen. Enerzijds is het de ambitie van het project om tussen beide regio s een duurzame transportcorridor uit te bouwen en hun logistieke draaischijffunctie verder te versterken (activiteiten 1, 2, en 3). Anderzijds wil het project de troeven in beide regio s op vlak van agrovoedingslogistiek blijvend verankeren door volop in te zetten op de verdere uitbouw en versterking van de (agrovoedings)logistieke kennisinfrastructuur (activiteiten 4 en 5). Onderhavig rapport beschrijft de methodologie en resultaten van de acties die ondernomen werden in het kader van activiteit 4. De opzet van deze activiteit is het vergelijken van de bestaande (agrovoedings)logistieke kennisinfrastructuur in beide regio s voor de cyclus kennisontwikkeling kennistoepassing kennisverspreiding. Op basis van deze inhoudelijke vergelijking kunnen lacunes alsook gezamenlijke sterkten en opportuniteiten worden gedetecteerd, die verder kunnen worden uitgebouwd of benut. De vergelijkende analyse vormt dan ook de basis voor de opmaak van een gezamenlijk ontwikkelingsplan waarin acties omschreven staan die moeten leiden tot de verdere versterking van de (agrovoedings)logistieke kennisinfrastructuur in beide regio s. Activiteit 4 wordt getrokken door de projectleider POM West-Vlaanderen, in nauwe samenwerking met Greenport Venlo Innovation Center, en met input van de overige kennispartners in het project en bij uitbreiding van alle stakeholders in beide regio s. Voor West-Vlaanderen zijn de projectpartners de Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen (KATHO) en de Katholieke Hogeschool Brugge Oostende (KHBO). Voor Venlo zijn dit de Gemeente Venlo, Fontys Hogescholen Venlo en Maastricht University campus Venlo. 5

6 2. Methodologie De finale doelstelling van activiteit 4 is dus de uitwerking van een gezamenlijk ontwikkelingsplan voor de verdere uitbouw en versterking van de (agrovoedings)logistieke kennisinfrastructuur in de regio s West-Vlaanderen en Venlo. Om tot dit gezamenlijk ontwikkelingsplan te komen, werden een aantal opeenvolgende acties ondernomen (zie Figuur 1). Figuur 1 Schema methodologie activiteit 4 Een eerste stap in bovenstaand proces bestond erin een zicht te krijgen op de reeds aanwezige (agrovoedings)logistieke kennisinfrastructuur. Hiertoe werd voor elke regio een inventarisatie opgemaakt van de aanwezige kennisinstellingen en opleidingen met relevantie voor (agrovoedings)logistiek. Op basis van deze inventarisatie, en uitgaande van een studie van de sociaal/politiek/economische context in beide regio s, werd vervolgens voor elke regio een SWOTanalyse opgesteld waarin de sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen van de (agrovoedings)logistieke kennisinfrastructuur benoemd zijn. In een derde stap werden de sterktes en de zwaktes van beide regio s met elkaar vergeleken. Hiertoe werd een confrontatiematrix opgesteld waarin beide SWOT-analyses met elkaar werden geconfronteerd. De confrontatiematrix maakt het mogelijk om op een eenvoudige manier acties te detecteren waarin beide regio s elkaar kunnen versterken. Deze acties zijn opgenomen in een actiematrix, en vormen een eerste bron van input voor de opmaak van een longlist van topideeën. Als tweede bron van input werd voor een meer bottum-up gerichte benadering gekozen. Tijdens twee regionale workshops werd het werkveld in beide regio s bevraagd naar wat noodzakelijk wordt geacht om de (agrovoedings)logistieke cluster in de respectievelijke regio verder te versterken op vlak van kennis en innovatie. De resultaten van deze workshops werden eveneens opgenomen in de longlist. 6

7 Een volgende stap bestond in de terugkoppeling van de longlist bij de regionale klankbordgroepen. Doelstelling hier is om de acties af te toetsen bij de relevante beleids- en intermediaire actoren en deze, waar mogelijk, te koppelen aan of af te stemmen met reeds bestaande (beleids)initiatieven. De weerhouden ideeën werden uiteindelijk meegenomen naar een derde workshop waarin, samen met de projectpartners en andere betrokken partijen, verdere concrete invulling wordt gegeven aan de acties. Het resultaat van deze oefening vormt ten slotte de input voor de laatste stap van het traject, namelijk de opmaak van een gezamenlijk ontwikkelingsplan. Het vervolg van dit hoofdstuk bespreekt voor elke hierboven vermelde stap de gevolgde methodologie. De resultaten staan beschreven in hoofdstuk Inventarisatie van de (agrovoedings)logistieke kennisinfrastructuur Voor de inventarisatie van de aanwezige (agrovoedings)logistieke kennisinfrastructuur in West- Vlaanderen en Venlo/Noord-Limburg werd een overzicht gemaakt van: (i) de kennisinstellingen waar (toegepast) onderzoek wordt verricht naar (agrovoedings)logistiek-gerelateerde onderwerpen (kennisontwikkeling); (ii) de kenniscentra die op vlak van (agrovoedings)logistiek (laagdrempelige) innovatie bij bedrijven en/of non profit organisaties mogelijk maken door de toepassing/valorisatie van aanwezige kennis (kennistoepassing, innovatie); (iii) de bestaande (agrovoedings)logistieke opleidingen in beide regio s, zowel in het reguliere onderwijscircuit als daarbuiten (kennisverspreiding). Aangezien kennisontwikkeling en kennistoepassing vaak binnen dezelfde kennisinstelling plaatsvindt, werden deze voor de inventarisatie samengenomen. De inventarisatie in beide regio s gebeurde op basis van deskresearch, aangevuld met informatie en inzichten van de kennispartners binnen het project en van bijkomende relevante partijen. Voor de opleidingen werd volgende informatie verzameld 1 : (i) (ii) (iii) (iv) (v) (vi) (vii) (viii) naam van de opleiding naam van de opleidingsinstelling type onderwijs (BSO/TSO, mbo niveau, (post-)hbo, master, bedrijfsopleiding ) doelgroep (algemeen, bedrijven, werkzoekenden) duur van de opleiding vereiste vooropleiding/voorwaarden contactgegevens (adres, website, contactpersoon) opmerkingen (bv. rond certificering, opleidingssubsidies ) 2.2 Opstellen van de SWOT analyses Op basis van een vergelijkende analyse van de aanwezige (agrovoedings)logistieke kennisinfrastructuur (zie boven) en een studie van de ruimere politiek/sociaal/economisch context in beide regio s, werd voor elke regio afzonderlijk een eerste draft-versie van de SWOT analyse opgemaakt. Deze draft-versie werd vervolgens ter discussie, aanvulling, en verfijning voorgelegd aan een regionale klankbordgroep, bestaande uit de projectpartners en een aantal bijkomstige relevante partijen. 1 Bijlagen 3 en 5 geven enkel informatie over de eerste drie punten. 7

8 Tabel 1 geeft een overzicht van de personen die hieraan hebben deelgenomen. 8

9 Tabel 1 Klankbordgroep SWOT-analyse West-Vlaanderen Lieve Lombaert KATHO Barbara Peene KHBO Myriam Willaert - Howest Bart Vannieuwenhuyze Trivizor Kevin Lyen RebelGroup Advisory Venlo Jos van Kooij Fontys Hogescholen Venlo Rob Kwikkers Fontys Hogescholen Venlo Hans Aarts Fontys Hogescholen Venlo Henk Donker Fontys ILEC Janjaap Semeijn Maastricht University Ingrid Vermeer Greenport Venlo Innovation Center Eric Brouwers Greenport Venlo Innovation Center Jos Hensgens Gemeente Venlo 2.3 Confrontatiematrix en actiematrix Om tot een vergelijkende analyse van de sterktes en zwaktes van de (agrovoedings)logistieke kennisinfrastructuur in beide regio s te komen, werden beide SWOT analyses vervolgens samengevoegd in een confrontatiematrix. Deze matrix confronteert de sterktes en zwaktes van de (agrovoedings)logistieke kennisinfrastructuur in de ene regio met deze in de andere regio. Op basis van de confrontatiematrix kan vervolgens een actiematrix opgesteld worden waarin de vastgestelde sterktes en gebreken omgezet worden in concrete acties. Meer bepaald kunnen drie types acties gedetecteerd worden: (i) gezamenlijke acties waar een duidelijke samenwerking tussen beide regio s plaatsvindt; (ii) leeracties, die gedeeltelijk regio-specifiek zijn, maar waarbij kennis- en ervaringsuitwisseling met de andere regio een centrale en cruciale rol vervult; (iii) regiospecifieke acties. 2.4 Workshops Als tweede bron van input voor de longlist werd gekozen voor een meer bottum-up gerichte benadering. Hiertoe werd een workshop georganiseerd waarin het werkveld (i.e. de relevante kennisinstellingen en opleidingsverstrekkers, bedrijven en sectorfederaties, overheidsinstanties en middenveld) werd bevraagd naar wat zij op vlak van kennis en innovatie noodzakelijk achten om de agrovoedingscluster in hun regio op vlak van logistiek verder uit te bouwen en te versterken. Gezien de eigenheid van elk regio werd geopteerd om de workshops regionaal te organiseren. Enkel de kennispartners van het project (KATHO, KHBO, POM West-Vlaanderen, Fontys Hogescholen Venlo, Maastricht University, Greenport Venlo Innovation Center en Gemeente Venlo) waren op beide workshops aanwezig. Voor West-Vlaanderen ging de workshop door op maandag 23 april 2012 bij KATHO, voor de regio Venlo op vrijdag 25 mei 2012 bij Fontys Hogescholen Venlo. De volledige deelnemerslijsten zijn terug te vinden in Bijlages 1 en 2. Om de input van de deelnemers te verzamelen werd, als onderdeel van de workshop, een brainstormsessie georganiseerd waarbij gebruik werd gemaakt van de GPS-methodiek ontwikkeld door Flanders District of Creativity 2. Bij de GPS-methodiek schrijven de deelnemers rond bepaalde trends ideeën op post-its neer. Deze ideeën worden vervolgens per thema geclusterd. De goede ideeën kunnen dan door de deelnemers met een bolletje gemarkeerd worden, waarna de ideeën met de meeste bolletjes als topidee worden geselecteerd en verder uitgewerkt in een projectfiche

10 2.5 Terugkoppeling met de regionale klankbordgroepen Het samenvoegen van de resultaten van de confrontatiematrix en de workshops resulteert in een longlist met topideeën. Deze topideeën werden zowel bottum-up (workshops) als top-down (SWOT analyses) geïdentificeerd. Deze longlist werd vervolgens ter discussie voorgelegd aan een regionale klankbordgroep. Doelstelling was om de acties af te toetsen bij de relevante beleids- en intermediaire actoren en deze, waar mogelijk, te koppelen aan, of af te stemmen met reeds bestaande (beleids)initiatieven. Voor West-Vlaanderen betrof dit vooral een interne aftoetsing, gezien de rol van de POM West- Vlaanderen als trekker in dit project enerzijds, en als uitvoerder van het socio-economisch beleid binnen de provincie anderzijds. Voor Venlo gebeurde de aftoetsing enerzijds met Greenport Venlo Innovation Center en anderzijds met Gemeente Venlo, Provincie Limburg (meerbepaald de Human Capital Agenda Logistiek) en de kennisinstelling Fontys Hogescholen en Universiteit Maastricht. 2.6 Opmaak van een gezamenlijk ontwikkelingsplan De ideeën die in de vorige stap werden weerhouden, werden vervolgens meegenomen naar een derde workshop die doorging op 7 februari 2013 bij Fontys Hogescholen Venlo. Tijdens deze workshop werden de verschillende weerhouden ideeën voorgesteld, en werd gepeild naar de interesse van, en de mogelijkheid voor verdere concrete invulling door de verschillende geïnteresseerde partijen (projectpartners en bijkomende actoren). Het resultaat van de workshop vormt de input voor de laatste stap van het traject, namelijk de opmaak van een gezamenlijk ontwikkelingsplan. 10

11 3. Resultaten 3.1 Inventarisatie van de (agrovoedings)logistieke kennisinfrastructuur West-Vlaanderen Bijlage 3 bevat de inventarisatie van transport en logistieke (TD&) opleidingen in West-Vlaanderen voor het schooljaar In deze lijst wordt een onderscheid gemaakt tussen opleidingen in het regulier secundair onderwijs (i.e. een aantal technische scholen en handelsscholen) en het regulier hoger onderwijs (KATHO, KHBO en Howest); de Centra voor Volwassenonderwijs (CVO s); de VDAB (Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding); Syntra West, en een aantal private opleidingsverstrekkers. Bijlage 4 bevat een overzicht van de aanwezige kennisinstellingen en kenniscentra in West- Vlaanderen met specifieke relevantie voor logistiek. Uit het overzicht blijkt dat expertise m.b.t. logistiek enerzijds en agrovoedingstechnologie anderzijds voornamelijk geconcentreerd is binnen KATHO. Howest profileert zich vooral op vlak van technologische innovatie en productontwikkeling/industrieel ontwerp. Het LED-netwerk ( vormt een belangrijk onderdeel van de West-Vlaamse kennisinfrastructuur. LEDs zijn Laagdrempelige Expertise- en Dienstverleningscentra en zijn verbonden aan de drie West-Vlaamse hogescholen. Hun doel is de aanwezige kennis en expertise binnen de hogescholen vlotter te ontsluiten naar de West-Vlaamse ondernemingen, in het bijzonder de KMO s en de non-profit sector. Met betrekking tot (agrovoedings)logistiek zijn er meerdere LEDs met potentiële toepassingsmogelijkheden, met in het bijzonder de LED Voeding (KATHO) en de LED Logistieke Innovatie en Kenniscirculatie (KATHO). Naast de West-Vlaamse kennisinstellingen, zijn gezien hun Vlaamse vocatie ook de Vlaamse competentiepolen met een specifieke relevantie voor (agrovoedings)logistiek opgenomen. Dit zijn het VIL (Vlaams Instituut voor Logistiek), het VIM (Vlaams Instituut voor Mobiliteit) en Flanders FOOD (Vlaamse competentiepool rond voeding en voedingstechnologie). Regio Venlo Noord-Limburg Bijlage 5 bevat de inventarisatie van T&L-opleidingen in Noord-Limburg voor het schooljaar Naar analogie met de inventarisatie in West-Vlaanderen wordt hier een onderscheid gemaakt tussen opleidingen in het regulier secundair onderwijs (de regionale (ROC) en agrarische (AOC) opleidingscentra) en regulier hoger onderwijs (Fontys Hogescholen Venlo en Universiteit Maastricht Campus Venlo), opleidingen georganiseerd door EVO Verladersorganisatie, en een aantal private opleidingsverstrekkers. Bijlage 6 bevat de inventarisatie van de kennisinstellingen en kenniscentra in Noord-Limburg met relevantie voor (agrovoedings)logistiek. Op vlak van logistiek zijn vooral het RFID Kenniscentrum en het Internationaal Logistiek Expertise Centrum (ILEC), beiden verbonden aan Fontys Hogescholen Venlo, belangrijke actoren. Het RFID Kenniscentrum voert toegepast onderzoek voor bedrijven en organisaties naar het mogelijk gebruik van RFID technologie en de voorwaarden waaronder deze technologie het best kan worden toegepast. ILEC ( is het centrum voor zakelijke dienstverlening van Fontys Hogescholen Techniek en Logistiek. Het ondersteunt bedrijven bij het oplossen van logistieke en bedrijfskundige problemen, het optimaliseren van bedrijfsprocessen, en het verhogen van logistieke en bedrijfskundige kennis en vaardigheden van werknemers onder meer door het organiseren van opleidingen en trainingen. 11

12 Het lectoraat Supply Chain Management, eveneens verbonden aan Fontys Hogescholen Venlo, heeft als doelstelling enerzijds nieuwe kennis en ervaring te integreren in de bachelor- en masteropleidingen om studenten zo adequaat mogelijk op te leiden, en anderzijds diezelfde kennis en ervaring uit te dragen naar het bedrijfsleven, waarmee de hogeschool haar opdracht van maatschappelijke dienstverlening vervult. Tot slot werden ook twee kenniscentra met nationale vocatie in de inventarisatie opgenomen, namelijk Dinalog ( het Dutch Institute for Advanced Logistics, en Syntens Innovatiecentrum ( een stichting zonder winstoogmerk die in 1998 werd opgericht door het Ministerie van Economische Zaken en als doelstelling heeft ondernemingen (in het bijzonder MKB) te stimuleren zich duurzaam te vernieuwen. De Transportsector is één van de sleutelsectoren waar Syntens expertise rond heeft uitgebouwd. 3.2 SWOT analyses Op basis van een vergelijkende analyse van beide inventarisaties en een studie van de politiek/sociaal/economische context in beide regio s, werd vervolgens voor elke regio een SWOTanalyse opgesteld van de (agrovoedings)logistieke kennisinfrastructuur. In deze analyse wordt een onderscheid gemaakt tussen sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen op vlak van kennisontwikkeling (onderzoek), kennisverwerving (onderwijs), kennisvalorisatie (kennistoepassing) en de algemene politiek/sociaal/economische context. In wat volgt, worden de SWOT-analyses per regio kort toegelicht. SWOT analyse van de (agrovoedings)logistieke kennisinfrastructuur in West-Vlaanderen Zie bijlage 7 De kenmerken van de (agrovoedings)logistieke kennisinfrastructuur in West-Vlaanderen worden in belangrijke mate bepaald door (i) de afwezigheid van een volwaardige universiteit 3 en de aanwezigheid van drie hogescholen (Howest, KHBO en KATHO), en (ii) het ontbreken van een specifieke agrovoedingslogistiek focus in de volledige kennisketen. Op vlak van kennisontwikkeling heeft de afwezigheid van een volwaardige universiteit en de aanwezigheid van drie hogescholen tot gevolg dat in West-Vlaanderen vooral toegepast onderzoek, en in mindere mate fundamenteel onderzoek wordt verricht. Dit komt onder meer tot uiting in het percentage Vlaamse onderzoeksmiddelen dat naar West-Vlaanderen stroomt. Vooral voor basisfinanciering is dit percentage ondermaats, aangezien in deze financieringslijn een grote(re) nadruk ligt op fundamenteel onderzoek. Op vlak van toegepast onderzoek scoort het hoger onderwijs in de provincie wel goed. Zo ligt het aandeel in het totale Vlaams budget voor Projectmatig Wetenschappelijk Onderzoek (PWO) en voor Tetraprojecten 4 opvallend hoger dan wat op basis van studentenaantallen of financiële punten verwacht kan worden (Conceptnota visie op de uitbouw van het hoger onderwijs in de provincie West-Vlaanderen, 2008). Specifiek met betrekking tot de (agrovoedings)logistieke kennisinfrastructuur komt dit laatste ook gedeeltelijk tot uiting in de aanwezige kenniscentra in West-Vlaanderen. In de loop van de voorbije jaren hebben de West-Vlaamse hogescholen immers een aantal vooraanstaande onderzoeks- en 3 Er is een campus van de Katholieke Universiteit Leuven in Kortrijk (KUL campus Kulak), maar hier worden enkel bacheloropleidingen, schakelprogramma s en postacademische vorming gegeven. Masters en master-namaster (manama) opleidingen worden uitsluitend in Leuven ingericht. 4 Het TETRA-fonds van het agentschap voor Innovatie door Wetenschap en Technologie (IWT) steunt toepassingsgerichte projecten die een innovatief concept bestuderen, waarvan de resultaten door ondernemingen in Vlaanderen kunnen gebruikt worden. 12

13 expertisecentra weten uit te bouwen, waaronder enkele met specifieke toepassingsmogelijkheden voor (agrovoedings)logistiek. Voorbeelden zijn het expertisecentrum Logistieke Innovatie Kenniscirculatie en het expertisecentrum Voeding aan KATHO, en het Industrial Design Center en het Expertisecentrum Industriële Automatisering Kortrijk (Xiak) aan Howest. Bovendien hebben de recente herstructureringen binnen het hoger onderwijs, en meer bepaald de invoering van associaties op Vlaams niveau, de samenwerking tussen de West-Vlaamse hogescholen en de universiteiten van Gent (Howest) en Leuven (KHBO en KATHO) verder versterkt, wat onder meer op vlak van onderzoek bepaalde opportuniteiten met zich meebrengt. Een voorbeeld hiervan is het Research Center for Operational Excellence in Production & Logistics, een associatieonderzoeksgroep waarin de vakgroep Industrieel Beheer van de Universiteit Gent en het XiaK (Howest) hun expertise delen voor de uitvoering van onderzoeks- en valorisatieprojecten met betrekking tot de efficiëntieverhoging van productie en interne logistiek. Uit Bijlage 4 blijkt echter ook dat geen van de hogescholen zich specifiek richt op innovatief onderzoek ter versterking van agrovoedingslogistieke activiteiten. Gezien de specialisaties binnen de hogescholen (KATHO: logistiek en voeding; Howest: industriële automatisering en productontwikkeling) zou een samenwerkingsverband tussen deze instellingen interessante opportuniteiten met zich mee kunnen brengen, evenals een samenwerking met kennisinstellingen buiten de regio. De sterke competitie, vooral tussen associaties onderling, maakt dat dit echter niet vanzelfsprekend is. Op vlak van kennisverwerving kan een onderscheid gemaakt worden tussen opleidingen op operationeel, tactisch en strategisch niveau. Bijlage 3 toont dat binnen het extra-regulier onderwijs in West-Vlaanderen een ruime waaier aan voornamelijk operationele opleidingen aangeboden wordt. Voor de meeste van deze opleidingen kunnen bedrijven en particulieren beroep doen op subsidies, waaronder de Vlaamse KMO-portefeuille voor KMO s en vrije beroepen, subsidiëring door de sectorfondsen van de paritaire comités en de opleidingscheques van de Vlaamse Overheid. Ook binnen het regulier onderwijs worden T&L-opleidingen ingericht, niet enkel voor het wegtransport (bv. vrachtwagenchauffeur) en interne bedrijfslogistiek (bv. logistiek medewerker, magazijnbediende ), maar ook voor de maritieme sector en de luchtvaartsector. Met uitzondering van de binnenvaart komen met andere woorden alle transportmodi in het West-Vlaamse onderwijs aan bod. Dit is een belangrijk element in het bestendigen en verder versterken van het multimodale karakter van West-Vlaanderen als logistieke draaischijf. Daartegenover staat echter dat het aantal afgestudeerden en dus de inschrijvingsgraad voor de meeste van deze opleidingen de afgelopen jaren gestaag is afgenomen, wat in sommige gevallen tot de afschaffing van de opleiding heeft geleid. Een andere zwakte van het opleidingsaanbod in de provincie is dat het aanbod aan tactische en strategische opleidingen, zowel in het regulier als het extra-regulier circuit erg beperkt is. Zo is er in het secundair onderwijs enkel de SEnSE-opleiding (7e jaar TSO) Transport Management Assistant die werknemers met een tactisch profiel opleidt. Binnen het hoger onderwijs kan zowel in Kortrijk (KATHO, gewoon onderwijs en afstandsonderwijs) als in Brugge (Howest) een professionele bacheloropleiding Logistiek Management gevolgd worden. Deze opleiding zorgt voor de instroom van werknemers voor tactische en, mits doorgroei binnen het bedrijf, strategische functies. Met het postgraduaat Supply Chain Management (SCM) dat sinds dit academiejaar ingericht wordt door Brugge Business School (KHBO), beschikt het hoger onderwijs in West-Vlaanderen over een belangrijke troef. Toch kan deze opleiding slechts gedeeltelijk een antwoord bieden op een belangrijke tekortkoming, namelijk het ontbreken van een masteropleiding Supply Chain Management. Dergelijke opleiding is tot op heden onbestaand in Vlaanderen, en het ontbreken ervan is dus een tekortkoming op Vlaams niveau. Specifiek voor de West-Vlaamse situatie is echter niet zozeer het ontbreken van een master SCM, als wel het ontbreken van de mogelijkheid om een dergelijke master zelf in te richten, de grootste zwakte. Dit laatste is wederom een gevolg 13

14 van het feit dat de provincie, als enige Vlaamse provincie, niet over een volwaardige universiteit beschikt. Door de integratie van de academische hogeschoolopleidingen in de universiteiten zullen na 1 september 2013 hogescholen enkel nog professionele bacheloropleidingen kunnen aanbieden. De eventuele oprichting van nieuwe masteropleidingen zal vanaf dan uitsluitend een universitaire bevoegdheid zijn. Dit impliceert dat de concurrentiepositie van de provincie West-Vlaanderen ten aanzien van de provincies verder verzwakt. In termen van opleidingsaanbod is niet enkel het ontbreken van een generieke master SCM, maar ook het ontbreken van een specifieke focus op agrovoedingslogistiek een probleempunt. Indien West-Vlaanderen efficiënte, effectieve en duurzame logistiek als hefboom wil aanwenden voor de verdere uitbouw en versterking van haar agrovoedingscluster, dan impliceert dit eveneens de nood aan werknemers zowel op operationeel, tactisch als strategisch niveau met kennis van de specificiteiten gerelateerd aan de sector. (Internationale) uitwisselingsprogramma s kunnen een (tijdelijk) antwoord bieden op bovenstaande tekortkomingen. Toch is het, gelet op de reeds aanwezige braindrain en het economisch belang van de sector, wenselijk dat deze cluster op termijn verder versterkt kan worden door de aansluiting met het (hoger) onderwijs verder uit te bouwen. Op vlak van kennisvalorisatie vormt het LED-netwerk zoals reeds aangegeven één van de grote troeven van de West-Vlaamse kennisinfrastructuur. Deze laagdrempelige expertise- en dienstverleningscentra stellen kosteloos hun kennis ter beschikking en begeleiden voornamelijk kleine en middelgrote bedrijven en instellingen in West-Vlaanderen bij het zoeken naar oplossingen op vragen en problemen uit het werkveld. Naast het West-Vlaamse LED-netwerk spelen ook de Vlaamse competentiepolen VIL, VIM en Flander s FOOD een belangrijke rol voor de valorisatie van (agrovoedings)logistieke kennis. Een interessant gegeven hierbij is dat de inhoudelijke focus van de LED Logistiek en het VIL grotendeels complementair is. Waar de LED Logistiek vooral focust op problemen van meer tactische aard, bijvoorbeeld met betrekking tot transportdocumenten, warehouse optimalisatie en voorraadbeheer, zet het VIL in op meer strategische projecten, bijvoorbeeld rond de organisatie van goederenketens (supply chain organisation), de opvolging van informatiestromen (supply chain intelligence) en de integriteit van goederenstromen (supply chain security). In theorie impliceert dit dat het West- Vlaamse bedrijfsleven zowel voor tactische als voor strategische vraagstukken bij een kennisinstelling terecht kan. In de praktijk blijkt echter dat West-Vlaamse bedrijven, en dan vooral KMO s, nog te weinig gebruik maken van de dienstverlening van de LED s, en dat de werking en slagkracht van het VIL in de provincie West-Vlaanderen eerder beperkt is. Bovendien is de toekomstige financiering van de LEDs niet verzekerd. Tot slot kunnen met betrekking tot de algemene politiek/sociaal/economische context ook een aantal sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen vernoemd worden die relevant zijn voor de (agrovoedings)logistieke kennisinfrastructuur in West-Vlaanderen. Vooreerst is het zo de West- Vlaamse werknemers gekend staan om hun talenkennis, arbeidsinzet en kennisniveau. Daartegenover staat echter dat de provincie geconfronteerd wordt met een zekere mate van braindrain. Deze is onder meer het gevolg van de beperkte stedelijke uitstraling van provincie en het ontbreken van een volwaardige universiteit. Jongeren die universitaire studies willen volgen, moeten met uitzondering van een aantal masteropleidingen waaronder de opleiding tot industrieel ingenieur hiervoor terecht in andere provincies. Een niet onbeduidend percentage van deze jongeren blijft na hun studies in de regio van hun universiteitsstad wonen en werken. In combinatie met het lage geboortecijfer betekent dit dat de provincie West-Vlaanderen af te rekenen krijgt met vergrijzing en ontgroening, twee processen die de reeds bestaande krapte op de arbeidsmarkt in de toekomst nog verder zullen versterken. 14