Research[x]Design. Masterproef topics

Transcriptie

1 Research[x]Design Masterproef topics Research[x]Design is een onderzoeksgroep o.l.v. prof. Ann Heylighen en prof. Andrew Vande Moere binnen de afdeling Architectuur en Ontwerpen van het departement Architectuur. De 'x' in de naam symboliseert de ruime variëteit aan interacties tussen wetenschappelijk onderzoek en ontwerpen. Onderzoek binnen deze onderzoeksgroep focust op - ONTWERP van RUIMTE en het gebruik van TECHNOLOGIE daarbij, en - de rol van TECHNOLOGIE in de RUIMTE en het ONTWERP van die technologie. De onderzoeksresultaten hebben implicaties voor domeinen als inclusief ontwerpen, zorgarchitectuur, ontwerponderwijs, visualisatie, mens-computer interactie, en digitale fabricatie. Hieronder worden een aantal masterproef topics voorgesteld die aansluiten bij dit onderzoek. Andere topics dan deze hieronder voorgesteld zijn mogelijk in overleg met de promotor(en). Studenten worden sterk aangemoedigd om eigen topics voor te stellen, uitgaande van hun persoonlijke interesses. Voorstellen kunnen zich situeren, doch zijn niet beperkt tot, de reeds voorgestelde onderzoeksthema s. Zo is het ook mogelijk om binnen een ontwerpthema te focussen op inclusief ontwerpen of op digitale media, of omgekeerd, een onderzoekstopic uit te werken in samenwerking met leden van het ontwerpteam. Masterproef topics RxD p.1/32

2 ONTWERP RUIMTE - TECHNOLOGIE Ontwerpprocessen onder de loep RxD1 Hoe verschijnen gebruikers in ontwerpopgaves? RxD2 Hoe verschijnen bewoners/gebruikers in de architectuurpers? In populaire media? Of in juryverslagen van wedstrijdontwerpen? RxD3 Hoe onderzoeksdata introduceren in het ontwerpproces? RxD4 Ontwerpmedia en architectuurkwaliteit RxD5 De auditieve ruimte als ontwerptool? RxD6 Interfaces voor architecturaal ontwerpen RxD7 Samen werken aan architectuur - met ervaringsdeskundigen - met stabiliteitsingenieurs - architect & adviseurs duurzaamheid/energieprestatie RxD8 Waar begint inclusiviteit? Of duurzaamheid? Diversiteit in ruimtelijke beleving RxD9 Sensing, Mapping & Visualising our Spatial Experience RxD10 Shared space in de Leuvense stationsomgeving RxD11 Wayfinding in ziekenhuisomgevingen RxD12 Ordeningsprincipes voor woonzorgcentra: op zoek naar leesbare woonentiteiten RxD13 De architectuur van omkaderd wonen RxD14 Leren van thuis(zorg) RxD15 Erfgoed voor iedereen: belevings- & erfgoedwaarde van de Portierswoning van het Arenbergkasteel RxD16 XS (S,M,L,XL) TECHNOLOGY RUIMTE - ONTWERP Elk van onderstaande onderzoeksthema s kan gekozen worden door meerdere, maar individueel werkende, studenten. RxD17 RxD18 RxD19 RxD20 RxD21 RxD22 RxD23 RxD24 RxD25 RxD26 RxD27 RxD28 RxD29 De Stad als Data: een Begrijpbaar Systeem of Chaos Interactieve Media in Snoezelruimtes Case Study in Media Architectuur Sociaal Relevante Media Architectuur Het Straatnaambord van de Toekomst Hacking the City MiniMedia: Modulaire Media Architectuur De Fysieke Dimensie van Informatie Visual Analytics of Urban Spaces Luchtkwaliteit als Structuur in de Stad A Quantified Self Dashboard for Architects Social Urban Gaming: ruimtelijke analyse van een omgeving en ontwikkeling van een spelcomponent Robotische architectuur Masterproef topics RxD p.2/32

3 RxD1 Hoe verschijnen gebruikers in ontwerpopgaves? De design brief de ontwerpopgave of projectdefinitie is een centraal document in het ontwerp- en bouwproces. Het bevat cruciale informatie om het resultaat van dit proces te sturen en controleren. Typisch bevat het de doelstellingen van het project, het programma van eisen (functionaliteit en potentieel om voorziene activiteiten in de nieuwe omgeving te ondersteunen), en de noden en wensen van eindgebruikers. Heel wat auteurs beweren dat briefing plaatsvindt tijdens het volledige ontwerp- en bouwproces, en dat briefing en ontwerpen met mekaar verweven zijn. Toch suggereert recent onderzoek dat de manier waarop de ontwerpopgave initieel geformuleerd is, een belangrijke impact kan hebben op het ontwerpproces en dus op het resulterende gebouw. Een mooi voorbeeld hiervan is de atypische ontwerpgave voor de Maggie s Cancer Caring Centers, inloophuizen voor ieder die geconfronteerd wordt met kanker, waarin de nadruk ligt op de gewenste atmosfeer, eerder dan op aantal ruimtes of vierkante meters (Annemans 2012, Van der Linden 2013). Ander onderzoek suggereert dan weer dat de manier waarop gebruikers aan bod komen in de initiële ontwerpopgave een belangrijke impact hebben op welke gebruikers architecten beschouwen tijdens het ontwerpproces (Verhulst 2013). Doel van deze masterproef is daarom om een inhoudsanalyse te maken van ontwerpopgaven met een focus op hoe gebruik en gebruikers daarin aan bod komen. Vragen die daarbij aan bod zullen komen zijn: hoe (met welke woorden) worden gebruikers beschreven? Welke kenmerken worden hen toegeschreven? In welke mate zijn er in dit verband verschillen tussen ontwerpopgaven onderling? De masterproef kan focussen op ontwerpopgaves voor een bepaald programma (bv. woonzorgcentra), of op opgaves binnen een bepaalde formule (bv. Open Oproep, Pilootprojecten Zorg). 1 of 2 studenten (samenwerken is een pluspunt, maar hoeft niet) Promotoren: prof. Ann Heylighen Begeleider: Valerie Van der Linden Referenties Annemans M. et al What makes an environment healing? Users and designer about the Maggie's Cancer Caring Centre London. In Brassett J. et al. (Eds), Out of Control. Proceedings of the 8th International Design and Emotion Conference. London: Design & Emotion. Elf M. et al An assessment of briefs used for designing healthcare environments: a survey in Sweden, Construction Management and Economics 30, Van der Linden V Maggie s: Healing environment in ontwerpproces en gebruikerservaring. Masterproef ir.- architect. KU Leuven. Fac. Ingenieurswetenschappen Verhulst L Gebruikers in architectuurontwerpen. Masterproef ir.-architect. KU Leuven. Fac. Ingenieurswetenschappen Masterproef topics RxD p.3/32

4 RxD2 Hoe verschijnen bewoners/gebruikers in de architectuurpers? Professionele architectuurtijdschriften spelen een belangrijke rol in architectuur. Ze bepalen (mee) welke projecten als goede architectuur beschouwd worden (Cuff 1991) en bieden architecten en architectuurstudenten een belangrijke bron van inspiratie tijdens de vroege fase van het ontwerpproces (Heylighen & Neuckermans 2002). Volgens sommige auteurs presenteren deze tijdschriften architectuur vaak als een objet d art, en zonder teken van opdrachtgevers of bewoners. In een recent onderzoek, echter, beweren verschillende architectuurcritici dat ze bij het bespreken van een gebouw bewust vertrekken vanuit het standpunt van de bewoner/gebruiker (Van Doren 2012). Doel van deze masterproef is daarom een inhoudsanalyse te maken van projectbesprekingen in architectuurtijdschriften, en te onderzoeken in welke mate bewoners/gebruikers hierin aan bod komen. Vragen die daarbij aanbod komen zijn: hoe (met welke woorden en/of beelden) komen bewoners/gebruikers in beeld? Welke kenmerken worden hen toegeschreven? In welke mate zijn er in dit verband verschillen tussen projectbesprekingen onderling? Een variant op dit voorstel zou een analoge inhoudsanalyse kunnen maken van projectbesprekingen in de populaire media, of van juryrapporten van architectuurwedstrijden. 1 of 2 studenten (samenwerken is een pluspunt, maar hoeft niet) Promotoren: prof. Ann Heylighen Begeleider: Valerie Van der Linden en/of Caroline Van Doren Referenties Cuff D Architecture: The story of practice. London: The MIT Press Heylighen A., Neuckermans H Are architects natural case-based designers? The Design Journal 5(2):8-22 Van Doren C De schrijvende architect en de architectuurgeïnteresseerde journalist: onderzoek naar journalistiek schrijven in België en Nederland. Masterproef Journalistiek. Lessius Masterproef topics RxD p.4/32

5 RxD3 Hoe onderzoeksdata introduceren in het ontwerpproces? Onderzoek binnen architectuur genereert heel wat kennis m.b.t. de gebouwde omgeving die erg waardevol kan zijn voor de architectuurpraktijk. Denk aan onderzoek naar hoe ruimte beleefd wordt vanuit een atypisch perspectief, bv. door patiënten liggend in een ziekenhuisbed (Annemans et al. 2012; zie figuur), of door mensen die leven met een beperking (bv. Heylighen et al. 2013). Anderzijds vinden architecten niet altijd geschikte, of een geschikte vorm van, informatie voor hun ontwerpen. Beide nader tot elkaar brengen vormt dan ook een hele uitdaging. Dit kan door het aanbod beter af te stemmen op de vraag, niet alleen inhoudelijk maar zeker ook vormelijk. Data verzameld tijdens onderzoek naar ruimtelijke beleving van patiënten M. Annemans In deze masterproef zal daarom worden onderzocht hoe data uit (kwalitatief) onderzoek kunnen worden gecommuniceerd naar architecten. Hierbij is het cruciaal hen niet in een (te) strak keurslijf te dwingen maar net de creativiteit te stimuleren. Er zal zowel worden gezocht naar geschikte vormen van onderzoeksresultaten (foto, film, tekst, ) als naar tools om deze te communiceren (gemonteerde filmpjes, blog, boek, brochure, digitaal of analoog). 1 of 2 studenten Promotor: prof. Ann Heylighen & prof. Andrew Vande Moere Begeleider: Margo Annemans, Valerie Van der Linden, Sandy Claes Referenties Annemans, M. et al Hospital Reality from a Lying Perspective: Exploring a Sensory Research Approach. In: Langdon P. et al. (Eds.), Designing Inclusive Systems. London: Springer-Verlag, Dong H et al Designing for designers. Insights into the knowledge users of inclusive design Applied Ergonomics (in press) Heylighen, A. et al Enriching our understanding of architecture through disability experience. Open House International 38 (1):7-19. Masterproef topics RxD p.5/32

6 RxD4 Ontwerpmedia en architectuurkwaliteit Om de kwaliteit(en) van ruimtes te onderzoeken, gebruiken architecten tijdens het ontwerpproces diverse voorstellingstechnieken; plannen, sneden, en maquettes, maar ook schema's, tekstbeschrijvingen, enz. Sommige daarvan worden ook nog eens op verschillende schalen gebruikt, en/of met verscheidene hulpmiddelen; potloden, stiften, computer, enz. In deze masterproef wordt de relatie tussen ontwerpmedia en architectuurkwaliteit(en) onderzocht. Centraal daarbij staat de hypothese dat de keuze van de media die architecten gebruiken, en hoe zij die gebruiken, ons iets kan leren over wat zij als architectuurkwaliteit(en) beschouwen. Bij het onderzoek naar deze relatie zal de aandacht uitgaan naar zowel de beleving en ervaring van de architectuur(-kwaliteit) de zogenaamde micro-perceptuele of lichamelijk-zintuiglijke dimensies als naar de conceptuele dimensies van architectuur(-kwaliteit) de zogenaamde macro-perceptuele of cultureel-hermeneutische dimensies en de interactie tussen beide. Na een korte literatuurstudie zal een analyse van ontwerpmedia in gebruik gebeuren op basis van videomateriaal van collectieve ontwerpmomenten en van de geproduceerde representaties (schetsen, diagrammen, modellen, etc.). Dit materiaal is beschikbaar (verzameld binnen een recent afgerond onderzoeksproject) of kan zelf geproduceerd worden (bv. filmen en verzamelen van materiaal in een ontwerpstudio). 1 of 2 studenten (samenwerken is een pluspunt, maar hoeft niet) Promotoren: prof. Ann Heylighen & prof. Karel Vandenhende Begeleider: dr. Peter-Willem Vermeersch Referenties Vermeersch P. et al Mediating artifacts in architectural design: a non-visual exploration. In Leclercq, P. et al. (Eds), Designing Together - CAADfutures 2011 (pp ). Liège: Les Editions de l'université de Liège. Masterproef topics RxD p.6/32

7 RxD5 De auditieve ruimte als ontwerptool? Een belangrijk aspect van het ontwerpproces wordt begrepen als een visueel handelen. De tools die architecten gebruiken om hun ontwerp vorm te geven zijn doorheen de geschiedenis verder ontwikkeld om dit visuele aspect te ondersteunen. Hetzelfde geldt voor de representationele media die worden gebruikt. Nochtans is de gebouwde omgeving intrinsiek multi-sensorieel. In deze masterproef is het de bedoeling om een verdere stap te zetten in het ontwikkelen van een manier om de auditieve kwaliteiten van de ruimte in kaart te brengen op een manier die verenigbaar is met de representaties die architecten nu ook gebruiken. Er wordt gewerkt naar het koppelen van audio-opnames van een bestaand gebouw aan de plannen, snedes en eventueel een 3D-model. Auditieve ruimte in de inkomhal van een het Polytrauma & Blind Rehab Centre, Palo Alto P.W. Vermeersch Eén mogelijkheid is het koppelen van een auditieve representatie van deze opnames aan de visuele representaties van de architectuurtekening. Op deze manier kunnen de bestaande (abstracte) akoestische rekenmodellen aangevuld worden met perceptuele informatie. De inzichten van deze masterproef kunnen verder onderzoek naar akoestische simulatiemodellen ondersteunen, meer bepaald hoe deze vorm te geven om te kunnen dienen als ontwerptool. Een tweede mogelijke piste is het gebruik van deze tool als hulp voor mensen met een visuele beperking bij het begrijpen en bezoeken van een gebouw. In dit geval zullen ook bij de audio-opnames al ervaringsdeskundigen met een visuele beperking betrokken worden. 1 of 2 studenten (samenwerken is een pluspunt, maar hoeft niet) Promotor: prof. Ann Heylighen Begeleider: dr. Peter-Willem Vermeersch & dr. David Pellegrin Garcia Masterproef topics RxD p.7/32

8 RxD6 Interfaces voor Architecturaal Ontwerpen Het digitale proces van ontwerpen van gebeurt nog alom met het klassieke paradigma van muis en scherm. Doch de laatste ontwikkelingen omtrent de interactie tussen mens en machine, voornamelijk gedreven door de gaming industrie, heeft een nog ongebruikt potentieel. Hierbij kan men denken aan projection-mapping, Augmented Reality (AR) op een smartphone, een tafel of verticaal scherm met multi-touch capaciteiten, de Wii pointer, een smartphone of tablet computer met gyroscopen en tiltsensoren, of de controller-less bewegingsherkenning via de Microsoft Kinect camera of de Leap Motion. Deze thesis onderzoekt de ontwikkeling van nieuwe interfaces in de context van architectuur ontwerpen. Onderzoek naar compleet vernieuwende en exploratieve technologische benaderingen van vormelijk ontwerpen zijn ook mogelijk, zoals het gebruik van het menselijk bewegingslab aan de KU Leuven (Movement & Posture Analysis Laboratory Leuven), 3D scanners, fysiologische sensoren, grijpbare objecten, knoppen of sliders, zijn ook mogelijk. De recente ontwikkelingen in software (bv. processing.org) en de micro-elektronica (bv. arduino.cc) geven ontwerpers de mogelijkheid om zich te kunnen focussen op de creatieve ontwikkeling van innovatieve applicaties, in de plaats van de software ontwikkeling. De student wordt echter wel veronderstel de ontwikkeling te ondernemen. Meerdere studenten mogelijk Promotor: prof. Andrew Vande Moere Aanbevolen Literatuur Kinect Hacks, NUI Group, MIT Tangible Media Group, Masterproef topics RxD p.8/32

9 RxD7 Samen werken aan architectuur In de praktijk van de architect heeft het genie van de individuele ontwerper plaats gemaakt voor denken en doen in team, waarbij een hybride geheel van inzichten, methoden, productiemiddelen en referenties uit diverse disciplines wordt ingezet. Van bij de start van het ontwerpproces werken architecten intensief samen met andere ontwerpers en experts adviseur duurzaamheid en energieprestatie, stabiliteitsingenieur, adviseur toegankelijkheid, zodat iedereen vanuit zijn/haar specifieke achtergrond kan bijdragen aan een gezamenlijk, creatief proces. Vorig academiejaar werd in een masterproef onderzocht hoe architecten de samenwerking met professionele toegankelijkheidsadviseurs ervaren (Wauters 2013). Voor komend academiejaar stellen we drie masterproef topics voor die telkens inzoomen op een andere vorm van samenwerking. 1) Samenwerking tussen architect en ervaringsdeskundigen Inclusief ontwerpen wint aan belang in onderzoek, beleid en in de praktijk. Via regelgeving worden architecten aangezet tot het ontwerpen van meer toegankelijke gebouwen, specifiek voor mensen met een handicap, maar bij uitbreiding ook voor iedereen die in een tijdelijke handicapsituatie terecht komt. Het opleggen van bouwvoorwaarden gebeurt echter nog te vaak aan de hand van minimum- en/of maximummaten en planafleesbare elementen. Veel aspecten van het gebruik van de ruimte, maar ook de esthetiek ervan, worden op die manier buiten beschouwing gelaten. Een alternatief bestaat erin om personen met een handicap als ervaringsdeskundigen rechtstreeks in het ontwerpproces te betrekken. Deze masterproef zoomt in op de samenwerking tussen architecten/ontwerpers en ervaringsdeskundigen binnen de context van de adviesraad toegankelijkheid van de stad Leuven. De adviesraad bestaat momenteel uit 18 ervaringsdeskundigen en vertegenwoordigers van organisaties van/voor personen met een handicap. Sinds 2008 wordt de adviesraad officieel erkend door de stad Leuven. Vragen die in deze thesis aan bod zullen komen zijn onder meer: waarom wordt de stap naar een samenwerking met de adviesraad gezet? Hoe verloopt deze samenwerking? En wat is de impact op het ontwerp? Het onderzoek naar de onderlinge samenwerking zou kunnen bestaan uit interviews met architecten die in het verleden samenwerkten met ervaringsdeskundigen van de adviesraad. Op deze manier kan er door de architecten persoonlijk gereflecteerd worden over deze samenwerking. Dit kan gecombineerd worden met een analoog interview met de voorzitter en/of leden van de adviesraad, het observeren van één of meer meetings tussen architecten en de adviesraad, alsook het bestuderen van planmateriaal van en verslagen over afgeleverde projecten of het bezoeken ervan. 1 of 2 studenten (samenwerken is een pluspunt, maar hoeft niet) Promotor: prof. Ann Heylighen Begeleiding: Valerie Van der Linden en/of Peter-Willem-Vermeersch 2) Samenwerking tussen architect en stabiliteitsingenieur Bij het ontwerpen van structuren kan de samenwerking tussen architect en ingenieur verschillende vormen aannemen, gaande van een ingenieur die (of ingenieursbureau dat) occasioneel advies geeft aan een architect(enbureau), over het samen ontwerpen in een multidisciplinair team van bij de start van het ontwerpproces, tot het versmelten van beide expertises in één persoon. Deze masterproef zoomt in op de relatie tussen ingenieurs en architecten in de context van structureel ontwerpen: hoe vinden hun expertises mekaar in het ontwerpen van structuren? Waarom en wanneer wordt de stap naar een samenwerking gezet? Hoe verloopt deze samenwerking? Welke aspecten vinden ingenieurs en architecten belangrijk? Wat onthoudt men uit deze samenwerking? En wat is de impact op het ontwerp? Naast een literatuurstudie kan het onderzoek bestaan uit bv.: Masterproef topics RxD p.9/32

10 - interviews met verschillende ingenieurs en architecten die in het verleden hebben samengewerkt rond het ontwerpen van structuren; waar mogelijk kan dit gecombineerd worden een analyse van planmateriaal en verslagen die deze samenwerking documenteren, en een bezoek aan het gerealiseerde gebouw; - het observeren en analyseren van een of meer meetings tussen ingenieurs en architecten, eveneens in combinatie met de analyse van planmateriaal en andere documenten; - het in detail retrospectief analyseren van de samenwerking tussen ingenieurs en architecten in de context van een bepaald complex project doorheen het ganse ontwerpproces, a.d.h.v. de beschikbare documentatie en interviews met de betrokkenen. Deze thesis betreft een samenwerking tussen de onderzoeksgroep RxD binnen de afdeling Architectuur & Ontwerpen enerzijds en de afdeling Architectuur & Bouwtechniek anderzijds. 1 of 2 studenten (samenwerken is een pluspunt, maar hoeft niet) Promotoren: prof. Ann Heylighen & prof. Mattias Schevenels Begeleiding: Valerie Van der Linden en/of Peter-Willem-Vermeersch 3) Samenwerking tussen architect en adviseurs duurzaamheid/energieprestatie Door de toenemende aandacht voor duurzaam bouwen en de strengere energieprestatieregelgeving, zijn duurzaamheidsadviseurs, energieconsulenten, -verslaggevers, en -deskundigen deel gaan uitmaken van de architectuurpraktijk. Deze masterproef zoomt in op de relatie tussen deze experten en architecten in de context van duurzaam bouwen: hoe vinden hun expertises mekaar in het ontwerpen van een duurzaam gebouw? Waarom en wanneer wordt de stap naar een samenwerking gezet? Hoe verloopt deze samenwerking? Welke aspecten vinden experten en architecten belangrijk? Wat onthoudt men uit deze samenwerking? En wat is de impact op het ontwerp? Naast een literatuurstudie kan het onderzoek bestaan uit bv.: - interviews met verschillende experten en architecten die in het verleden hebben samengewerkt rond duurzaam bouwen; waar mogelijk kan dit gecombineerd worden een analyse van planmateriaal en verslagen die deze samenwerking documenteren, en een bezoek aan het gerealiseerde gebouw; - het observeren en analyseren van een of meer meetings tussen experten en architecten, eveneens in combinatie met de analyse van planmateriaal en andere documenten; - het in detail retrospectief analyseren van de samenwerking tussen experten en architecten in de context van een bepaald project doorheen het ganse ontwerpproces, a.d.h.v. de beschikbare documentatie en interviews met de betrokkenen. Deze thesis betreft een samenwerking tussen de onderzoeksgroep RxD binnen de afdeling Architectuur & Ontwerpen enerzijds en de afdeling Architectuur & Bouwtechniek anderzijds. 1 of 2 studenten (samenwerken is een pluspunt, maar hoeft niet) Promotoren: prof. Ann Heylighen & prof. Karen Allacker Begeleiding: Valerie Van der Linden en/of Peter-Willem-Vermeersch Referentie Wauters Hannelore (2013) Toegankelijkheid in het ontwerpproces. Een samenwerking tussen architect en adviseur. Masterproef ir.-architect, KU Leuven: Fac. Ingenieurswetenschappen Masterproef topics RxD p.10/32

11 RxD8 Waar begint inclusiviteit? Tussen autonomie en afhankelijkheid De architect is al lang niet meer de enige die aan een gebouw ontwerpt en de gebruiker is zeer vaak niet meer de opdrachtgever. De architect is deel van en neemt deel in verschillende sociale constructies binnen het ontwerpproces en de ontwerpcontext. Zo is hij/zij deel van een ontwerpteam, maar tevens is hij/zij deel van een bredere ontwerpcontext, die uit verschillende stakeholders rondom het ontwerpproces bestaat. Toch wordt de architect nog vaak gezien als "De Ontwerper" die verantwoordelijk is en kan gehouden worden voor de kwaliteiten van het uiteindelijk ontworpen en gebouwde product en wordt de architect opgeleid om een ontwerp te maken voor mensen, die het gebouwde product gebruiken. In hoeverre is het autonome beeld van de architect als 'De Ontwerper' die ontwerpt voor gebruikers nog houdbaar? Concreet wordt in dit onderzoek onderzocht welke posities de architect en de gebruikers hebben (of hadden) binnen een ontwerptraject waarbij inclusiviteit is (of werd) nagestreefd. Hoe ziet een dergelijk ontwerptraject tegenwoordig in de praktijk uit en wat zijn de positie van de architect en de gebruikers in dit traject. Zouden huidige processen beter kunnen met het oogpunt op inclusief ontwerpen en welke positie zouden architect en gebruikers dan dienen in te nemen? Naast een literatuurstudie over inclusief ontwerpen en gerelateerde samenwerkingsvormen, dient een inclusief ontwerpproject in de praktijk geanalyseerd te worden. De manier waarop dit project wordt geanalyseerd kan tijdens het onderzoek zelf bepaald worden. Een variant op dit voorstel zou kunnen draaien rond de vraag waar begint duurzaamheid? 1 student Promotor: prof. Ann Heylighen + prof. Karen Allacker voor waar begint duurzaamheid? Begeleider: Jeandonné Schijlen Referenties Le Dantec C.A., Do. E.Y. (2009). The Mechanisms of Value Transfer in Design Meetings. Design Studies, 30(2): Heylighen, A., Bianchin, M. (2013). How does inclusive design relate to good design? Design Studies 34: Imrie, R., (2012) 'Auto-disabilities': the case of shared space environments, Environment and Planning A 44(9): Masterproef topics RxD p.11/32

12 RxD9 Sensing, Mapping & Visualising our Spatial Experience Spatial experience is a human factor that mostly varies between people, however some aspects of space may be similarly experienced between individuals. This project investigates the potential of using technology to measure, map and explain spatial experience in order to better understand relevant phenomena. A visibility graph mapping axial lines where direct line of sight is possible from a predefined point in space. This thesis project will combine different forms of data collection, visualisation and analysis techniques in order to investigate how experience of space varies across different groups of people (e.g. students, people with a disability, children, people of old age, etc.). We aim to achieve this by cross referencing qualitative information from interviews and observations with measurements gathered through modern sensing technologies. The student will conduct the study on at least three different human and spatial conditions and evaluate the technique in order to provide an answer to the research question. Promoter: prof. Ann Heylighen & prof. Andrew Vande Moere Additional guidance: Alvin Chua and Jeandonne Schijlen Additional Literature: Heylighen, A Inclusive Built Heritage as a Matter of Concern: A Field Experiment. In: Langdon P. et al. (Eds), Designing Inclusive Systems, Chapt. 21 (pp ). London:. Springer-Verlag. Neuhaus, F., UrbanDiary-A Tracking Project Capturing the beat and rhythm of the city: Using GPS devices to visualise individual and collective routines within Central London. The Journal of Space Syntax, 1(2), p.336. Tahar, B., & Brown, F. The visibility graph: An approach for the analysis of traditional domestic M zabite. Masterproef topics RxD p.12/32

13 RxD10 Shared space in de Leuvense stationsomgeving Many urban environments are being redesigned around a relatively new approach to street design termed shared space. Shared space is a traffic engineering concept that eliminates physical barriers separating motor vehicles, pedestrians, and other road users to encourage a sharing of street space. Such sharing is seen as a means to calm traffic and to create convivial urban spaces. The evidence shows that local authorities in the UK and overseas are enthusiastic about shared space for its potential to enhance the urban realm. Vulnerable street users, such as vision-impaired people, do not share this enthusiasm. They perceive shared space as likely to bring them into increasing contact with motor vehicles, and as compromising their safety and well-being (Imrie 2012). Ondanks Rob Imrie's stelling dat mensen met een visuele beperking geen fan zijn shared space, blijkt niet zo veel geweten over hoe zij deze gedeelde ruimte juist ervaren en hoe ze zich er doorheen bewegen. Op basis van een analyse van een concrete situatie, nl. de shared space aan het station van Leuven, worden de mogelijkheden van shared spaces afgetast (in welke context toepasbaar, voor- en nadelen, aandachtspunten, relatie met andere gebruikers, hoe basisprincipes van shared space anders uitwerken...). Aan de hand van interviews met en observaties van (of gecombineerd in walk-alonginterviews met) enkele personen met een visuele beperking wordt een beter begrip van het concept en gebruik opgebouwd. Dit kan resulteren in het suggereren van architecturale ingrepen ter verbetering van deze plek. 1 of 2 studenten (samenwerken is een pluspunt, maar hoeft niet) Promotor: prof. Ann Heylighen Begeleider: Margo Annemans en/of Iris Van Steenwinkel Referentie Imrie R Auto-disabilities: the case of shared space environments Environment and Planning A 44: Masterproef topics RxD p.13/32

14 RxD11 Wayfinding in ziekenhuisomgevingen Wayfinding is een complex concept dat aandacht krijgt van architecten, planners en psychologen die willen beïnvloeden hoe mensen ruimte waarnemen en ermee interageren. Sinds het concept voor het eerst gebruikt werd door Kevin Lynch (1960), werden er heel wat theorieën, ontwerpprincipes en -methodes ontwikkeld om wayfinding beter te ondersteunen. Toch blijven heel wat mensen verloren lopen in complexe gebouwen, in het bijzonder in ziekenhuisomgevingen. UZ Leuven Campus Gasthuisberg Felix & Partners Deze masterproef gaat in op twee aspecten die tot nu toe grotendeels onderbelicht bleven in de literatuur en die bijzonder relevant zijn voor ziekenhuisomgevingen: - Heel wat onderzoek focust op het gedrag van wayfinders, wat geobserveerd kan worden, terwijl er weinig aandacht is voor hun perspectief, voor hun ervaring. Die ervaring mee in rekening brengen is nochtans belangrijk in ziekenhuisomgevingen, waar mensen vaak stress ervaren. - Onderzoek focus vaak op een bepaald type wayfinder, bv. ofwel standaard gebruikers, ofwel mensen met een specifieke beperking, ofwel een bepaalde populatie bv. oudere mensen. Doel van deze masterproef is daarom om te onderzoeken of en hoe het perspectief en de ervaring van wayfinders met diverse mogelijkheden en beperkingen in een ziekenhuisomgeving in kaart gebracht kan worden, en in welke mate dit bijkomende inzichten oplevert t.o.v. bestaande studies. Deze masterproef zal uitgevoerd worden i.s.m. UZ Leuven. 1 of 2 studenten (samenwerken is een pluspunt, maar hoeft niet) Promotor: prof. Ann Heylighen Begeleider: dr. Ido Morag Referenties Holscher C. et al. (2006). Up the down staircase: Way finding strategies in multi-level buildings. Journal of Environmental Psychology. 26, Holscher C. et al. (2009). Adaptivity of way finding strategies in a multi-building ensemble: The effects of spatial structure, task requirements, and metric information. Journal of Environmental Psychology. 29, Lynch, K. (1960) The image of the city. Cambridge, MA: MIT Press Masterproef topics RxD p.14/32

15 RxD12 Ordeningsprincipes voor woonzorgcentra: op zoek naar leesbare woonentiteiten Bewoners van woonzorgcentra komen veelal van een huis een duidelijke entiteit met een bepaalde ruimtelijke organisatie (voor- en achterkant, zolder en kelder, privé-collectief-publiek,...) - terecht in een gebouw met een schaal die een andere typologie vereist. Heel wat woonzorgcentra zijn ontworpen als de som van individuele kamers en gemeenschappelijke voorzieningen. Dit komt echter niet steeds ten goede aan de leesbaarheid van het gebouw. Een architecturaal geheel is meer dan de som van de delen en daartoe hebben architecten heel wat ordeningsprincipes voorhanden. Bedoeling van deze thesis is een stand van zaken op te maken van de typologie van woonzorgcentra en na te gaan op welke wijze deze al dan niet een leesbare omgeving biedt voor het dagelijkse leven van de bewoners. Eerst worden (vernieuwende) voorbeelden besproken op basis van literatuurstudie en bezoeken ter plekke en wordt er geput uit de expertise van architecten die ervaring hebben met het ontwerpen van woonzorgcentra. Nadien worden, zo mogelijk, een aantal architecturale verbeteringen gesuggereerd. 1 student Promotor: prof. Ann Heylighen Begeleider: Iris Van Steenwinkel Masterproef topics RxD p.15/32

16 RxD13 De architectuur van omkaderd wonen Omkaderd Wonen, een initiatief van de dienst Studentenvoorzieningen van de KUL Leuven, biedt studenten met en zonder fysieke beperking de mogelijkheid om samen te wonen, te leven en te studenten in Leuven. Omkaderingsgroepen bestaan uit 10 tot 15 studenten uit diverse studierichtingen die basisstudies doen aan de KU Leuven. Ze wonen samen op één gang in een residentie van Studentenvoorzieningen KU Leuven. In iedere groep verblijft ook één of meer studenten met een fysieke beperking (motorisch, visueel, auditief of chronische ziekte). In eerste instantie wonen deze studenten met en zonder fysieke beperking gewoon samen op kot, zoals alle andere kotstudenten. Daarnaast engageren de studenten zonder functiebeperking zich om een stuk vrije tijd te investeren in de assistentie van een medestudent met een functiebeperking. Doel van deze masterproef is te onderzoeken welke rol de architectuur van de residentie speelt in het omkaderd wonen in het algemeen, en in het geven en krijgen van assistentie in het bijzonder. Via een combinatie van interviews met omkaderde en omkaderende studenten, (participerende) observatie, en architecturale analyse van residenties, wordt onderzocht in welke mate architecturale aspecten het omkaderd wonen ondersteunen en/of hinderen. Residentie Herman Servotte, 1 van de residenties waar omkaderd wonen aangeboden wordt 1 of 2 studenten (samenwerken is een pluspunt, maar hoeft niet) Promotor: prof. Ann Heylighen Referentie Omkaderd wonen: Masterproef topics RxD p.16/32

17 RxD14 Leren van thuis(zorg) Over de veranderende relatie tussen ontwerp en gebruik Vanuit het beleid wordt sterk ingezet op thuiszorg voor ouderen. Goed bedoeld worden ook heel wat tips en adviezen gegeven om woningen aan te passen zodat ouderen langer thuis kunnen wonen. Veel ouderen vinden echter ook zelf creatieve oplossingen om met eenvoudige aanpassingen hun woning af te stemmen op hun veranderende noden. Ze worden a.h.w. zelf ontwerpers van hun eigen woonomgeving. Als architect kunnen we hieruit heel wat leren over (aanpasbaarheid van) ruimten, maar ook over gebruikers als everyday designers. Aan de hand van interviews en observaties met (nog) thuiswonende ouderen wordt inzicht verkregen in hun aangepaste leefwereld. Tegen de achtergrond van een literatuurstudie rond thuiszorg voor ouderen, en de (veranderende) relatie tussen ontwerp en gebruik, kunnen adviezen geformuleerd worden voor architecten om op een creatieve manier ruimtelijke ondersteuning te bieden voor een mee-evoluerende woning. I. Van Steenwinkel 1 of 2 studenten (samenwerken is een pluspunt, maar hoeft niet) Promotor: prof. Ann Heylighen Begeleider: Margo Annemans Referenties Dankl K. (2012) Material Immaterialized, Mature Living Beyond Smart Housing, Space and Culture August (3): Wakkary R. (2005) Exploring the everyday designer, In Gero, J., Bonnardel, N. (Eds.), Studying Designers '05. Sydney (Australia): Key Centre of Design Computing and Cognition, University of Sydney Masterproef topics RxD p.17/32

18 RxD15 Erfgoed voor iedereen: belevings- & erfgoedwaarde van de Portierswoning van het Arenbergkasteel De portierswoning van het Arenbergkasteel in Heverlee wordt momenteel niet gebruikt en dient ook niet langer haar oorspronkelijke bestemming. Wat was het oorspronkelijke doel en wat zijn de actuele mogelijkheden? Het doel van deze masterproef is de bruikbaarheid van de portierswoning analyseren vanuit het perspectief van inclusief ontwerpen. Voor deze analyse wordt voortgebouwd op de thesis Erfgoed voor Iedereen, waarin Ellemieke Neyt een scenario ontwikkelde om in historische gebouwen respect voor de erfgoedwaarde te verzoenen met inclusiviteit. Het eerste luik van deze masterproef kan de bouwgeschiedenis van de portierswoning in kaart brengen evenals haar gekende historische bestemming(en). In een tweede luik wordt in samenwerking met ervaringsdeskundigen de huidige ervaring van de ruimtes onderzocht. Dit onderzoek peilt naar de kwaliteiten en de beperkingen van de ruimtes met betrekking tot de fysische en zintuiglijke beleving van het gebouw. Concreet kan de student met verschillende ervaringsdeskundigen een bezoek brengen aan deze ruimtes en deze ervaringen registreren en documenteren. Het in kaart brengen van de geschiedenis van de portierswoning en haar belevingswaarde kan resulteren in een suggestie en hypothese naar bruikbaarheid en functiebepaling van de portierswoning, rekening houdend met de huidige context. Deze masterproef betreft een samenwerking tussen de onderzoeksgroep ResearchxDesign en de onderzoeksgroep Architectuurgeschiedenis & Monumentenzorg. Een gelijkaardige masterproef is mogelijk met een ander deel van het Arenbergkasteel, of met een ander gebouw. 1 of 2 studenten (samenwerken is een pluspunt, maar hoeft niet) Promotoren: prof. Ann Heylighen & prof. Thomas Coomans Referenties Neyt, E. (2008). Erfgoed voor iedereen, Leuven : KU Leuven. Faculteit Ingenieurswetenschappen. Heylighen, A. (2012). Inclusive Built Heritage as a Matter of Concern: A Field Experiment. In: Langdon P. et al. (Eds.), Designing Inclusive Systems. London: Springer-Verlag, Masterproef topics RxD p.18/32

19 RxD16 XS (S,M,L,XL) De kleinste maat binnen de architectuur wordt vaak vergeten. De vormgeving van deze maat bepaalt vaak in belangrijke mate voor wie een gebouw bruikbaar is. We hebben het dan over: de deurkruk, de trap, de drempel, de leuning, de balustrade, het materiaalgebruik, etc. In dit project wordt deze kleine maat onder de loep genomen. In het onderzoek worden gebouwen uit verschillende periodes van de geschiedenis geanalyseerd met een focus op de XS-maat. Er wordt hierbij vooral gelet op hoe deze kleine maat ervoor kan zorgen dat sommige gebouwen meer inclusief zijn dan andere. Tevens wordt binnen het project gezocht naar nieuwe XS-oplossingen, die gebouwen meer inclusief kunnen maken, waarbij de esthetische, culturele en historische waarde van het gebouw zo min mogelijk wordt aangetast. De manier van onderzoek en ontwerpen is vrij te kiezen, doch zal deze beargumenteerd dienen te worden vanuit het perspectief van inclusiviteit. 1 student Promotor: prof. Ann Heylighen + ontwerpdocent Begeleider: Jeandonné Schijlen Referenties: Heylighen A Inclusive Built Heritage as a Matter of Concern: A Field Experiment. In: Langdon P. et al. (Eds.), Designing Inclusive Systems, Chapt. 21 (pp ). London:. Springer-Verlag. Heylighen A., Bianchin M How does inclusive design relate to good design?, Design Studies 34: Masterproef topics RxD p.19/32

20 RxD17 De Stad als Data: een Begrijpbaar Systeem of Chaos? Een groeiend aantal overheidsinstanties en steden beginnen sociaal relevante data en informatie vrij beschikbaar te stellen (i.e. Open Data). Doch deze informatie wordt nog amper benut bij het actuele ontwerpen, het zoeken naar participatie met de lokale bevolking, of tijdens de officiële besluitvorming. Deze massa van informatie biedt mogelijkheden voor nieuwe vormen van ontwerpend onderzoek, zoals het analyseren van het Vlaamse landschap aan de hand van data, het ontdekken van oorzakelijke relaties tussen bepaalde stedelijke parameters, of het vatbaar maken van duurzaamheid in de context van gebouwen. Deze thesis focust op de exploratie en presentatie van informatie om 1) tot nog niet gekende inzichten te komen, of 2) spannende inzichten te communiceren naar de bevolking. De nodige data zal verkregen worden via eigen sensors (bv. GPS sensoren in stukken afval), of via bestaande partners (bv. Stad, De Lijn, of andere overheidsinstanties). Zo is de provincie Vlaams Brabant bereid om samen te werken omtrent het vinden van nieuwe manieren om de lokale bevolking te engageren rond het thema fietsmobiliteit. De uiteindelijke vorm van de visualisatie(s) valt te bepalen naargelang het beoogde impact en doelpubliek, gaande van kaarten, interactieve websites of een boek, smartphone applicatie, maar ook een fysieke installatie in de stad, een gevelprojectie of een publieke tentoonstelling zijn mogelijk. De unieke kennis in architectuur, simulatie, rendering en 3D modelling kan hier voor unieke mogelijkheden zorgen. Zin in programmeren is een voordeel, maar geen noodzaak, aangezien puur grafisch of fysiek werken mogelijk zijn. Meerdere studenten mogelijk Promotor: prof. Andrew Vande Moere Extra begeleiding: Sandy Claes en Alvin Chua Aanbevolen Literatuur MIT Senseable Lab, Klanten et al., Data Flow Visualising Information in Graphic Design, Gestalten, MVRDV MetaCity, The Bartlett Centre for Advanced Spatial Analysis, Columbia University, Graduate School of Architecture, Planning and Preservation, Spatial Information Design Lab, Chair of Information Architecture, ETH-Zurich, Masterproef topics RxD p.20/32