Application & Desktop Delivery. Features Het nieuwe werken Citrix onder de loep Microsoft Hyper-V Desktop Appliances

Transcriptie

1 Application & Desktop Delivery De vrije werkplek Features Het nieuwe werken Citrix onder de loep Microsoft Hyper-V Desktop Appliances Focus Minder RSI met VDI? Virtuele Vista-licenties Werkplek naar datacenter Marketwatch Opvolger van VDI? Labreports Citrix XenApp 5.0 OpenSolaris Citrix GoToAssist Express Citrix XenDesktop 2 nr. 6 sep 08 NL 1 6,80 BE 1 7,40

2 Colofon NetOpus Postbus DJ Haarlem Telefoon redactie (023) Fax redactie (023) redactie Hoofdredactrice Mireille Rameau Adjunct-hoofdredacteur Onno Louwen Eindredacteur Jaap de Wreede Vormgeving John Spierings Redactie Marcel Beelen Medewerkers Gabrie van Zanten, Marcel Janssen, Sven Huisman Uitgever Martin Smelt Traffic Marco Verhoog Media Order Mirella van der Willik Boekhouding René de Muijnck, Geeta Hobo Directie Wouter Hendrikse, Richard Mul P&O en Algemene Zaken Hans Nusselder (dir.) Prepress & Druk Senefelder Misset Doetinchem Distributie Betapress Abonnementen HUB Uitgevers b.v. Ingrid van der Aar Postbus DJ Haarlem Telefoon (023) Fax (023) Een abonnement kan elk moment ingaan, en kost voor 10 nummers 159,50. Een abonnement wordt steeds automatisch voor eenzelfde periode verlengd tenzij u twee maanden voor de vervaldatum schriftelijk opzegt. Advertenties Ivo Meijer Telefoon (023) i.meijer@hub.nl Staffan Noordermeer Telefoon (023) s.noordermeer@hub.nl Menno Dekker Telefoon (023) m.dekker@hub.nl NetOpus is een uitgave van Rocky Wilson Telefoon (023) r.wilson@hub.nl BV Hoewel aan NetOpus door de redactie en de uitgever uiterste zorg is besteed, aanvaarden de redactie noch de uitgever enige aansprakelijkheid voor schade ontstaan door eventuele fouten en/of onvolkomenheden in het blad en/of op de website. Reproductie van artikelen, of andere redactionele bijdragen op welke wijze dan ook is alleen toegestaan na schriftelijke toestemming van de uitgever. Copyright 2006 HUB Uitgevers b.v. Wij nemen je gegevens, zoals naam, adres en telefoonnummer op in een gegevensbestand. De verwerking van je gegevens is aangemeld bij het College Bescherming Persoonsgegevens in Den Haag door HUB Uitgevers b.v., de verantwoordelijke voor je gegevens. Je gegevens worden gebruikt voor de uitvoering van met jou gesloten overeenkomsten, zoals de abonnementen administratie. Daarnaast kunnen wij je gegevens gebruiken om je op de hoogte te houden van interessante informatie en/of aanbiedingen. Jouw gegevens kunnen ook aan door ons zorgvuldig geselecteerde partijen ter beschikking worden gesteld. Je gegevens kunnen, samen met hun informatie over jou, worden geanalyseerd om de aanbiedingen en/of informatie zoveel mogelijk op je interesses af te stemmen. Je kunt bij het opgeven van je gegevens bezwaar maken tegen beschikbaarheids stelling van je gegevens aan derden. Ook kun je je eigen gegevens opvragen en verzoeken ze te corrigeren of te verwijderen. Stuur hiertoe een kaartje aan de abonnementen administratie. Postbus 3389, 2001 DJ Haarlem. Application & Desktop Delivery - applicatie- en desktopbezorging - Het proces waarbij allerlei typen toepassingen of volledige bureaubladen gecentraliseerd vanuit het datacenter snel en veilig worden bezorgd bij de eindgebruiker. Dit kan over elk type verbinding en op elk type werkplek, waarbij wordt gebruikgemaakt van virtuele toepassingen op basis van server-based computing, applicatiestreaming en virtuele machines.

3 Application & Desktop Delivery Colofon & Inhoud Analyses Onnodig complex (Gabrie van Zanten) 8 De hype van Virtual Desktop Infrastructure Kansrijke markt (Sven Huisman) 9 SBC, VDI en applicatievirtualisatie Apple en VDI? (Marcel Beelen) 11 Virtuele Macs in het datacenter Application & Desktop Delivery Het nieuwe werken 12 Geef de werknemer de ruimte Citrix onder de loep 18 De verwarrende wereld van een softwaregigant Hyper-V en App-V 22 Virtualiseren met Microsoft Desktop Appliances 26 Thin clients in een nieuw jasje? Focus Weg met de werkplek! 30 Desktops verhuizen naar datacenter Microsoft VECD 34 Licenties voor Vista in een virtuele wereld Voordelen van de vrije werkplek 36 Meer afwisseling, minder RSI? Serie Windows en Mac worden vriendjes 40 De Mac als werkplek deel 6 Marketwatch VDI-perikelen 44 De toekomst van VDI is VAI Labreports Voorjaarsschoonmaak 50 Citrix XenApp 5.0 Overtrokken verwachtingen (Marcel Beelen & Marcel Janssen) 56 OpenSolaris op de werkplek Hulp op afstand 60 Citrix GoToAssist Express De persoonlijke terminal server 62 Citrix XenDesktop 2 Enterprise Edition Toolbox Handige freeware voor de beheerder 68 Attachment Virtuele zakenrelaties 70 Tricks & Traps Vraag en antwoord 73 Het nieuwe werken 12 Het concept dat ooit begon met server-based computing heet tegenwoordig application & desktop delivery. Nog mooier is dat het uitstekend blijkt aan te sluiten op het nieuwe werken. Citrix onder de loep 18 Het productaanbod van Citrix wordt met grote regelmaat aangevuld met nieuwe producten, nieuwe namen en nieuwe strategieën. In dit artikel zetten we het huidige productgamma van Citrix voor je op een rij. Hyper-V en App-V 22 Virtualisatie is inmiddels een belangrijk onderdeel geworden van Windows Server Met Hyper-V en App-V kan Microsoft weer helemaal meedoen in de virtualisatiestrijd. Virtuele Vista-licenties 34 Licenties in virtuele omgevingen zorgden in het verleden voor veel onduidelijkheid. Het product Vista Enterprise Centralized Desktops (VECD) moet het licenceren van virtuele Vista-desktops een stuk eenvoudiger maken. Vrij werken en minder RSI? 36 Is het mogelijk dat de vrije werkplek ook positieve gezondheidseffecten heeft? Want als je veel werkt met smartphones en laptops, dan is het risico op RSI toch juist groter? Hoe dit werkelijk zit, lees je hier. Virtuele zakenrelaties 70 Zakelijk netwerken op internet is hot. Voorheen onderhielden vooral tieners hun vriendschappen via online sociale netwerken, maar nu is het ook heel gebruikelijk om je zakelijk netwerk via het web te onderhouden. Helaas lijken de voordelen steeds meer overschaduwd te worden door nadelen zoals ongewenste mail en reclame.

4 SBC is dood & Leve Application Desktop Delivery! Aan alle goede dingen komt een einde. Na zes succesvolle zomernummers met de term server-based computing als thema, stappen we dit jaar van deze formulering af. Ze wordt immers niet meer gebruikt door Citrix en Microsoft, de marktleiders op dit gebied. De technologie is inmiddels zoveel volwassener geworden dat de term server-based computing simpelweg de lading niet meer dekt. We nemen hier dus afscheid van server-based computing, maar we gaan vol overgave verder met Application & Desktop Delivery. Server-based computing staat aan de wieg van de belangrijkste IT-trend van dit moment: de virtuele werkplek in het datacenter. Die zogenoemde virtuele werkplek is de afgelopen tijd met verschillende nieuwe producten in de markt gezet, maar komt tot op de dag van vandaag nog niet veel verder dan een hype. Maar dat gaat snel veranderen nu diverse partijen de virtuele werkplek als hosted service gaan aanbieden. Helemaal virtueel is die werkplek overigens niet, want er is nog steeds een fysieke werkplek nodig om deze te bedienen. Virtuele werkplekken De ontwikkelingen op het gebied van virtuele werkplekken geven een stevige impuls aan thin clients, die al jaren worden gebruikt in terminal serveromgevingen. Ze krijgen een make-over, bieden snellere graphics en uiteraard ondersteuning voor de virtuele werkplek. In deze nieuwe versie kan de thin client communiceren met de desktopbroker, die de virtuele werkplekken beheert en toekent. Net als thin clients en terminal server-technologie zijn virtuele werkplekken echter vooral een reactie op andere problemen die organisaties ervaren. Een voorbeeld is het tijdrovende beheer van Windows-werkplekken en alle toepassingen die erop draaien. Maar nog belangrijker lijken de eisen van werknemers anno Het zogeheten nieuwe werken is een nieuwe levensstijl. Medewerkers willen meer en efficiënter thuis werken. Laptops zijn populair en vervangen steeds vaker de desktop-pc. Maar ook worden zakelijke laptops steeds meer privé gebruikt. En dat online werken wordt ook steeds makkelijker door de mogelijkheden die het groeiende aantal online toepassingen biedt. Dit zijn allemaal signalen dat de vrije werkplek in opkomst is. Het is wellicht geen standaard product, maar een concept waarbij medewerkers weer vrijheid krijgen op hun desktop en meer vrijheid hebben bij de keuze van hun systeem en besturingssysteem. Die vrije werkplek wordt mogelijk gemaakt door een verzameling van technologieën die de werkplek in lagen onderverdeelt en deze lagen van elkaar loskoppelt. Dit concept heeft ook geresulteerd in naamsveranderingen op de hele markt. Vertrouwde begrippen als server-based computing, Citrix Presentation Server en de thin client zijn inmiddels van naam veranderd. In deze NetOpus-special introduceren we daarom weer tal van nieuwe concepten en product namen. Vragen en meningen Mocht je na het lezen van dit blad willen reageren of heb je ervaringen met betrekking tot de vrije werkplek die je wilt delen? Laat het ons weten via het onderstaande mailadres. Daarmee kunnen we deze special ook volgend jaar weer een succes maken! Marcel Beelen

5 NetOpus: September 2008 Thema: Application & Desktop Delivery Rubriek: Analyse Titel: Kansrijke markt Auteur: Gabrie van Zanten Pagina s: 8-9 Onnodig complex De hype van Virtual Desktop Infrastructure Virtual Desktop Infrastructure; je hoort er veel over. Vakbladen en weblogs staan er vol mee en soft- en hardwarefabrikanten haasten zich om producten op de markt te brengen met een toegevoegde waarde voor VDI. De virtuele desktop is hot. Maar is dat ook terecht? Het lijkt er meer op dat VDI alleen maar onnodige complexiteit toevoegt. Gabrie van Zanten VDI is de eerste stap op weg naar de dynamische infrastructuur die het datacenter transformeert van een statische, productiegeoriënteerde faciliteit naar een statische, service-gericht delivery center. Tenminste, dat zegt de website van fabrikant Citrix. Bovendien zou VDI de kosten voor het gebruik van desktops met veertig procent reduceren. Maar ik heb er een hard hoofd in dat dit ook lukt met de huidige VDI-versies van Citrix en VMware. Begrijp me niet verkeerd; VDI is een prima concept. Er is zeker een mooie toekomst weggelegd voor desktops die in een datacenter draaien en vanaf een thin client worden benaderd. VDI is vooral een uitkomst voor applicaties die niet onder XenApp van Citrix werken. Maar net als zoveel andere mooie concepten komt de virtuele desktop in de praktijk nog niet echt tot bloei. Geschiedenis Laten we even terugblikken op de vele Citrix-implementaties uit het verleden. Deze waren meestal erg succesvol, maar boden zelden een totaaloplossing. Slechts in weinig gevallen kon de dikke desktop de deur uit en werd er een mooie zuinige thin client voor in de plaats gezet. Bovendien was deze thin client nog steeds relatief duur. In een VDI-concept ligt het aantal vervangingen echter nog hoger, hoewel veel toepassingen die niet in XenApp functioneerden dan wel kunnen worden gebruikt. Helaas is een volledige vervanging van traditionele desktops door thin clients nog niet haalbaar. Dat maakt de toegevoegde waarde van VDI eigenlijk te klein om een implementatie te rechtvaardigen. Bovendien raak je al snel de weg kwijt als je moet kiezen of je een verbinding legt met je VDIdesktop, je lokale applicatie of misschien wel een published XenApp-applicatie. Zo n omgeving is gewoon te complex. Dat geldt niet alleen voor de gebruiker, maar zeker ook voor de beheerder. VDI brengt immers een extra omgeving met zich mee die beheer vereist, zonder dat je bestaande onderdelen kunt weghalen. Op die manier kun je zeker geen veertig procent kosten besparen op je desktops. Alternatieven Goed, we nemen dus aan dat de complete vervanging van de traditionele desktop niet gaat lukken. Daarom is het verstandig om te kijken naar andere methoden om het beheer te vereenvoudigen. Het is dan ook niet slim om overal klakkeloos VDI aan te bieden, maar uitzonderingen stuk voor stuk aan te pakken. Kijk eens naar applicatievirtualisatie. Hiermee bied je vanaf een centrale locatie een applicatie aan op de desktop, zonder dat deze is geïnstalleerd. De gebruiker start de gewenste applicatie en krijgt de software gestreamd naar zijn desktop. De applicatie laat geen sporen achter, nadat deze is afgesloten. Natuurlijk komt ook hierbij beheer voor de desktop kijken, maar deze oplossing neemt wel veel beheeractiviteiten op de desktop zelf weg. Applicaties worden niet meer geïnstalleerd, maar zijn vanaf één centraal punt beschikbaar en kunnen centraal worden beheerd. Zelfs in combinatie met XenApp kun je de gebruiker nog een eenvoudige desktop aanbieden waarbij hij zonder nadenken zijn applicatie kan kiezen. Genoeg keuze Wellicht zelfs interessanter dan VDI is applicatievirtualisatie, dat momenteel sterk in beweging is. VMware heeft Thinstall in zijn VDI-suite opgenomen. Citrix biedt in de XenDesktop Suite het onderdeel Integrated Application Delivery aan. En Microsoft verkoopt Application Virtualization (app-v) als los product. Symantec biedt verder nog Software Virtualisation Solution. Genoeg keuze dus. Ik zie voor VDI zeker veel toepassingen en een grote toekomst, maar de infrastructuur is nog niet volwassen genoeg. Daarom moeten we wel spreken van een hype. Laat VDI zich eerst maar bewijzen en groeien tot we de dikke desktop zonder nadenken kunnen vervangen. Tot dat moment geloof ik in een mooie combinatie van applicatievirtualisatie en p r e s e nt atie. «Gabrie van Zanten is specialist, architect en trainer op het gebied van virtualisatie. Bij zijn werkgever Logica is hij mede verantwoordelijk voor het Virtualisation Competence Center. Hij volgt de ontwikkelingen in de virtualisatie markt op de voet.

6 Kansrijke markt Analyse Kansrijke markt SBC, VDI en applicatievirtualisatie Met de komst van applicatie- en desktopvirtualisatie is het einde in zicht voor server-based computing. Al jaren wordt de SBC-markt gedomineerd door Citrix en Microsoft. Onlangs heeft Citrix de naam van zijn vlaggenschip gewijzigd van Presentation Server in XenApp. Deze naamswijziging is de eerste stap richting het einde van SBC en hier zal het niet bij blijven. Applicatievirtualisatie en de virtuele desktop nemen het roer over! Sven Huisman In het klassieke SBC-model worden applicaties geïnstalleerd op een server en worden deze applicaties beschikbaar gesteld aan gebruikers. Applicaties worden centraal onderhouden en gebruikers maken via een client verbinding met de applicatie, danwel via remote desktop (shared desktop). De applicaties zijn altijd en overal beschikbaar en centraal te beheren en onderhouden. Toepassingen SBC kan niet in elke situatie worden toegepast. Een applicatie moet ten eerste geschikt zijn voor multi-user - toegang. Daarnaast zijn grafische en/ of cpu-intensieve toepassingen vaak niet geschikt voor SBC. En net zoals bij desktops is de kans op conflicten tussen applicaties nog steeds aanwezig. Door de jaren heen zijn de SBC-oplossingen steeds verder verbeterd, zodat het voor steeds meer toepassingen geschikt is geworden en vanaf elke plek is te gebruiken. SBC is echter nooit de ultieme vervanger van de desktop geworden. Door de opkomst van applicatievirtualisatie is SBC de laatste jaren veranderd. Applicatievirtualisatie is een technologie waarbij de applicatie wordt losgekoppeld van het OS. Hierdoor zijn conflicten tussen applicaties uitgesloten. Daarnaast kan door het gebruik van streaming de applicatie naar zowel servers als desktops worden gedistribueerd. Dit wordt nu al toegepast door de marktleiders op het gebied van SBC. Denk hierbij aan Microsoft met App-V (voorheen Softgrid) en Citrix met Application Streaming, beschikbaar in XenApp 4.5. Doordat applicaties in dit systeem ook lokaal op de desktops en offline kunnen worden gebruikt, mag dit eigenlijk geen SBC meer worden genoemd. Het is niet voor niets dat Citrix de naam van het SBC-product Presentation Server heeft gewijzigd in XenApp (Xen = virtualisatie, App = applicatie). Virtuele desktop De volgende stap is VDI, oftewel Virtual Desktop Infrastructure. Hierbij worden de desktops gecentraliseerd in het datacenter en ter beschikking gesteld aan de gebruiker. Deze virtuele desktops kunnen op verschillende manieren worden aangeboden aan de gebruikers, bijvoorbeeld door een remote desktop protocol te gebruiken of zelfs de virtuele desktop te streamen naar de lokale client. De desktop kan hierdoor centraal worden beheerd en de gebruiker heeft overal de beschikking over zijn desktop. De gevirtualiseerde applicaties worden vervolgens gestreamd naar deze virtuele desktops. Door een combinatie van applicatie- en desktopvirtualisatie te gebruiken is de oude SBC-methode overbodig geworden. Problemen Uiteraard kleven er ook nadelen aan applicatievirtualisatie en VDI. Want niet elke applicatie is geschikt voor virtualisatie en grafisch zware applicaties geven dezelfde problemen in een virtuele desktop als deze remote wordt benaderd. Dit zijn echter nadelen die ook aanwezig zijn in een SBC-omgeving, maar die in een applicatievirtualisatieen VDI-omgeving op korte termijn zullen worden opgelost. Grote spelers In het verleden waren er initieel veel spelers op de SBC-markt. Uiteindelijk zijn twee grote partijen de markt gaan beheersen: Citrix en Microsoft. Hetzelfde zal waarschijnlijk met applicatievirtualisatie en VDI gebeuren. VMware probeert VDI aan de man te brengen met VDM en ThinApp en Citrix zal Application Streaming van XenApp beschikbaar gaan stellen voor Citrix XenDesktop. Daarnaast zijn er diverse partijen die een stuk van de VDI- en applicatievirtualisatietaart willen inpikken, zoals Qumranet, Installfree en Desktone. Allemaal hebben ze een eigen benadering en hun voor- en nadelen. De vraag is: wie blijft er over? «Sven Huisman is als senior architect werkzaam bij QNH Business Integration. Hij houdt zich voornamelijk bezig met de oplossing van problemen en vraagstukken op het gebied van virtualisatie.

7 Apple en VDI? Analyse Apple en VDI? Virtuele Macs in het datacenter Het marktaandeel van Apple zit flink in de lift door de successen op de consumentenmarkt met de ipod, de iphone en de Macbook. Maar nu de hele IT-wereld op zijn kop staat door de ontwikkelingen op het gebied van application en desktop delivery rijst de vraag: wat doet Apple in dit marktsegment? Zou het bijvoorbeeld niet mooi zijn als je naast virtuele Windowssystemen ook Macs in het datacenter kon plaatsen? Een complete Mac OS-omgeving die je op elk tijdstip, op elke locatie en op elk apparaat kunt gebruiken. Marcel Beelen Als je Apple Macs in het datacenter zou kunnen virtualiseren en aanbieden via een remote presentatieprotocol, dan zou je zelfs op thin clients of desktop appliances Mac OS X kunnen bedienen. Op die manier zou het mogelijk zijn om je medewerkers naast Windows ook de beschikking te geven over die andere populaire grafische werkomgeving van Apple. Gebruikers kunnen dan zelf kiezen welk besturingssysteem ze willen gebruiken en het is zelfs mogelijk om te wisselen tussen beide werkomgevingen. Met de komst van Leopard mag een Mac OS X-installatie bovenop een ander Mac OS X-systeem worden gedraaid, mits je voor elke instantie een officiële licentie hebt natuurlijk. Niets lijkt het aanbieden van virtuele Mac OS-werkplekken nog in de weg te staan. Addertjes Helaas blijken er een paar addertjes onder het gras te zitten bij de virtualisatie van Mac OS X, waardoor de Mac nog niet als VDI-oplossing kan worden ingezet. Om te beginnen geldt dat het draaien van Mac OS X op Mac OS X alleen mogelijk is voor de serverversie van Leopard en niet voor de goedkopere werkstationversie. In de gebruikersovereenkomst van de werkstation versie lezen we: Krachtens deze licentie is het u toegestaan om één (1) enkel exemplaar van de Apple software op één enkele van een Apple label voorziene computer te installeren en te gebruiken. Met andere woorden, je mag geen tien licenties van Apples Leopard-werkstationversie op een systeem installeren en de consoles door tien personen laten gebruiken. Dat mag dus alleen voor de serverversie. Een andere beperking bij het virtualiseren van Mac OS X is dat dit alleen mag op hardware van Apple. Hypervisors De twee ontwikkelaars van hypervisors, VMware en Parallels, hebben aangekondigd nu ook een Mac OS X- serverproduct te ontwikkelen. Als de producten VMware Fusion 2.0 en Parallels beschikbaar komen, moet het mogelijk zijn een Mac OS X-server virtueel als guest te draaien, samen met een virtuele Windows, Linux of ander besturingssysteem op de hardware van Apple. Parallels Server for Mac doet dit al sinds juni. Dit maakt het tot het eerste servervirtualisatieplatform voor Apples Xserv op de markt. Het is echter een serverproduct en geen werkplekproduct en daarom is de prijs een stuk hoger dan Parallels Desktop for Mac. VDI-oplossing Om te garanderen dat Apple echt kan meedraaien in de VDI-markt, moeten minimaal drie zaken veranderen in de huidige Mac OS X-werkstationlicentie. Om te beginnen moet het mogelijk zijn om de werkstationversie van Mac OS X te virtualiseren met Parallels Server for Mac (op Apple-hardware), vergelijkbaar met de licentie van de server versie. Ten tweede moet je Mac OS X over het netwerk kunnen bedienen vanaf andere computers. Nu lezen we nog: Het is u niet toegestaan de Apple software beschikbaar te stellen via een netwerk zodat deze op meerdere computers kan worden gebruikt. Ten derde zou een één-op-één bedieningsmogelijkheid moeten worden toegestaan, bijvoorbeeld door de introductie van remote desktop-licenties of concurrent licensing. Dat zijn toch een aantal belangrijke voorwaarden en alleen als Apple de licentievoorwaarden op deze punten aanpast, zullen er bedrijven opstaan om een echte VDI-oplossing te ontwikkelen. Tot die tijd blijft het idee van een remote Mac helaas nog beperkt tot het op afstand bedienen van je eigen fysieke Apple-werkplek met een vnc-client. Wat dat betreft blijft het nog even behelpen. «Marcel Beelen is sinds 1987 werkzaam in de ICT-industrie als beheerder, projectleider en ICT-architect. Sinds 2001 is hij freelance technisch schrijver van artikelen, boeken, case studies, handleidingen, nieuwsbrieven - veelal over zijn specialisatie application delivery, virtualisatie en werkplekintegratie.

8 NetOpus: September 2008 Thema: Application & Desktop Delivery Rubriek: Application & Desktop Delivery Titel: Het nieuwe werken Auteur: Marcel Beelen Pagina s: Het nieuwe werken Geef de werknemer de ruimte Bij de meeste organisaties heeft elke medewerker een eigen pc tot zijn beschikking. Die computer draait veelal Windows, het is meestal een persoonlijke desktop en hij wordt in meerdere of mindere mate centraal beheerd door de IT-afdeling. Dit model gaat in de nabije toekomst op de schop. Redenen zijn beheerproblematiek, de kosten, ontevredenheid over Windows, de mogelijkheid van thuis of mobiel werk en het samengaan van werk en privé. Windows is het dominante besturingssysteem op de computer. Veel organisaties zijn heel tevreden met Microsoft en zijn producten. De bekende klachten over Windows betreffen vermeende instabiliteit en onveiligheid. Deze bezwaren zijn slechts deels terecht, want ook alternatieve besturingssystemen moeten worden gepatcht en kunnen crashen. Toch proberen bedrijven al jaren het beheer van werkplekken te vereenvoudigen en de toepassingen daarop flexibeler aan te bieden. Deze op het eerste gezicht tegenstrijdige eisen worden ingevuld met een set van bestaande en nieuwe oplossingen voor application en desktop delivery. Zo kan de keuze voor de werkplek volledig worden vrijgelaten. Exit managed pc Grote organisaties zijn voortdurend bezig met standaardisatie. Dit betreft de fysieke pc, componenten, randapparatuur, verschillende versies van Windows en verschillende versies van toepassingen. Om de werkplek een hoge beschikbaarheid voor de bedrijfskritische toepassingen te geven wordt de pc vaak afgeschermd voor ongeautoriseerde wijzigingen. Het beheer wordt op afstand uitgevoerd en toepassingen worden met softwaredistributie onderhouden. Zelf mogen medewerkers geen software installeren. De IT-staf zorgt voor patches, antivirussoftware en alle andere beheertaken. Deze managed werkplek met zijn managed pc heeft echter zijn langste tijd gehad. Onlangs vertelde een CEO van een groot Nederlands bedrijf dat hij moeite had om jonge medewerkers binnen te houden. Deze groep werknemers, die relevant is voor de toekomstige bedrijfsvoering van de organisatie, laat zich niet meer in het keurslijf stoppen van standaardisatie, dichtgetimmerde werkplekken zonder enige vrijheid of opgelegde apparatuur zoals een standaard mobiele telefoon. De jonge twintigers zijn opgegroeid met een internet dat altijd aanstaat. In hun ervaring horen computers en internet, mobieltjes en mp3-spelers, instant messaging, sociale-netwerksites, pod- en Afbeelding 1. Overal werken dankzij de vrije werkplek vodcasting er in het dagelijks leven gewoon bij. IT-middelen worden commodity en de IT-afdeling verliest voor een deel de controle over de fysieke werkplek. De pc ondergaat een gedaanteverandering in een mobiele werkomgeving die aansluit op de nieuwe lifestyle. Dus medewerkers werken thuis zakelijk op privé aangeschafte systemen, lezen privé-mail binnen het bedrijfsnetwerk, lezen zakelijke op de privé aangeschafte iphone, werken met hun zakelijke laptop tijdens dienstreizen en op congressen, bekijken er tijdens de va-

9 Het nieuwe werken Application & Desktop Delivery Afbeelding 2. Delivery-varianten op een rijtje met hun eigen laptops. Bij het werken op afstand - vanuit huis, hotels, bij andere bedrijven - zul je eveneens deze beveiligingszaken moeten afdwingen met een end-point security-oplossing. Als extra uitdaging complementeer je een heterogene toegangsoplossing, die de verbinding versleutelt en medewerkers authenticeert. Een ssl-vpn-oplossing met tokens of smartcards ligt voor de hand. Veel bedrijven kiezen hiervoor. Bij de invoering van de vrije werkplek is een heterogene end-point security- en toegangsoplossing belangrijk. Deze moet functioneren op een zo breed mogelijk scala aan werkplekken. De oplossingen mogen geen belemmering vormen bij de keuze die medewerkers maken voor type werkplek en besturingssysteem. kantie foto s en films op en de kinderen spelen er een spelletje op. Via de consumentenmarkt vinden technologieën zo hun intrede op de zakelijke markt. Hak je pc in lagen De vrije werkplek wordt technisch mogelijk door een combinatie van technologieën, die deels nog in de kinderschoenen staan. De oplossing bestaat uit een strakke scheiding van hardware, besturingssysteem, persoonlijke toepassingen, beveiligingscomponenten, bedrijfs toepassingen en bedrijfsdata. De eerste drie lagen zijn eenvoudig te scheiden en zijn precies die lagen die de werkplek vrij maken. De hardware is in principe vrij te kiezen en hetzelfde geldt voor het besturingssysteem. De toepassingen die je medewerkers erop draaien, spelen geen grote rol meer, noch of dit op een privé dan wel zakelijke computer gebeurt. Linux, Solaris, HP-UX, Mac OS X, Windows XP of Windows Vista, desktop, laptop of zelfs een smartphone, met enkele randvoorwaarden kan en mag er allemaal mee worden gewerkt. De vrije werkplek resulteert in tevreden medewerkers en sluit veel beter aan op de mobiele lifestyle waarin werk en privé samensmelten. Voor de drie overige lagen - beveiliging, bedrijfstoepassingen en gegevens - is het wat ingewikkelder en geldt logischerwijze geen vrije keuze voor de medewerkers. Afgedwongen beveiliging Natuurlijk moet elk type werkplek aan bepaalde randvoorwaarden voldoen. Die verschillen afhankelijk van de vraag of je medewerkers werken op het lan/ wan of via een externe breedbandverbinding. Op het lan is het zaak goed te kijken naar beveiliging, omdat deze vrije werkplekken in principe unmanaged zijn. Zo zal je organisatie eisen moeten stellen aan zaken als antivirussoftware, antispyware en een persoonlijke firewall. Pas dan kun je een vrije werkplek volledige toegang bieden tot het lan. Afhankelijk van de beveiligingssituatie op de vrije werkplek bied je volledige dan wel gedeeltelijke netwerktoegang via een apart vlan. Deze omgeving wordt bij verschillende grote organisaties al gebruikt voor bezoekers en gedetacheerden die op het netwerk actief zijn Overal beschikbaar Naast de randvoorwaarden voor beveiliging zul je een oplossing moeten ontwikkelen voor je zakelijke toepassingen. Hier is een belangrijke rol weggelegd voor technieken als VDI, streaming en server-based computing. Op het moment bevinden we ons in de aanloopfase naar de vrije werkplek en zijn een groot aantal concepten en producten van naam veranderd. Om alles helder te krijgen zullen we ze dus eerst even opnieuw op een rijtje zetten. Een kort overzicht vind je in het aparte kader (Afbeelding 2). Afbeelding 3. Zes lagen van de pc

10 Application Delivery De term Application Delivery betekent letterlijk de bezorging van toepassingen en is bedacht door Citrix. Op dit moment bestaan de volgende vormen van Application Delivery: 1. Corporate server-side Windows applicatievirtualisatie Bij het invullen van de vrije werkplek krijgt server-based computing een dominante rol. En dat is helemaal niet vreemd, want Microsoft terminal server en Citrix MetaFrame/Presentation Server/XenApp worden al meer dan tien jaar op grote schaal gebruikt om toepassingen te bedienen op elk type werkplek en apparaat. Ook de bediening van bedrijfskritieke toepassingen, die altijd online in verbinding moeten staan met systemen in je back-office, is al vele jaren mobiel en op afstand mogelijk dankzij server-based computing. Door de zoektocht naar de ultieme vrije werkplek krijgt dit concept hernieuwde aandacht in het bedrijfsleven. Serverbased computing wordt als term niet meer gebruikt. Citrix noemt het nu server-side applicatievirtualisatie. De toepassingen draaien op de server en worden met een presentatieprotocol op een fysieke werkplek getoond, waar de gebruiker de toepassingen kan bedienen als virtuele toepassing. Zowel Citrix als Microsoft is in staat gecentraliseerde individuele toepassingen te presenteren op werkplekken. Microsoft spreekt in Windows Server 2008 over Presentation Virtualization als het gaat om de rol van het besturingssysteem als terminal server. Virtualisatie van server-side applicatie is alleen een oplossing voor online gebruik van toepassingen. Volgens de kenners is het mogelijk negentig procent van de toepassingen op deze wijze aan te bieden. Ook zou het de veiligste methode zijn. Alle bedrijfsgegevens bevinden zich immers in je datacenter. Het probleem is vooral te vinden in de overige tien procent van de toepassingen. 2. Client-side Windowsapplicatievirtualisatie Citrix gebruikt voor het concept applicatiestreaming de formulering clientside applicatievirtualisatie. Applicatiestreaming is enkele jaren geleden ontstaan om het aanbieden en onderhouden van toepassingen onder controle te krijgen. Microsoft spreekt over App-V als het gaat om streaming. Bij streaming haalt een gebruiker een geprepareerd package van een toepassing in stukken van een server en worden de benodigde onderdelen ervan gestart.

11 Het nieuwe werken Application & Desktop Delivery De toepassing draait op de werkplek in een geïsoleerde omgeving met een eigen register en bestandssysteem, waardoor de kans op conflicten en instabiliteit klein is. Applicatiestreaming in combinatie met applicatie-isolatie is een goede vervanger van traditionele oplossingen voor softwaredistributie. Het is erg geschikt voor vrije werkplekken die zijn voorzien van Windows. Client-side applicatievirtualisatie werkt ook offline op bijvoorbeeld laptops, dus zonder een netwerkverbinding. Zo blijven toepassingen in een locale cache aanwezig. Een aandachtspunt hierbij is dat je offline wel beschikking moet hebben over de noodzakelijke gegevens. 3. Hosted server-side Windowsapplicatievirtualisatie Je kunt als organisatie besluiten Windows-toepassingen niet meer in het bedrijf zelf te draaien, maar deze bij een managed hostingprovider te beleggen die ze in een extern datacenter installeert, aanbiedt en onderhoudt. Wil je één of meer Windows-toepassingen extern beleggen en gebruikt je hostingprovider hiervoor een terminal server-omgeving op basis van Windows Server 2008, eventueel voorzien van Citrix XenApp, dan spreken we van hosted server-side Windows-applicatievirtualisatie. Alleen Windows Server 2008 ondersteunt de publicatie van individuele toepassingen. De gegevens bevinden zich hier in het datacenter van de hostingprovider. We spreken van Software as a Service (SaaS) als toepassingen niet speciaal voor je organisatie worden ingericht of op dedicated servers worden aangeboden, maar als ze als generieke toepassing tegen betaling per gebruiker of per tijdseenheid zijn af te nemen. Hiermee kun je bijvoorbeeld Microsoft Visio per gebruiker of per maand huren. 4. Hosted applicaties Applicatiehosting werkt ook voor niet- Windows-toepassingen en voor specifieke server-gebaseerde of backoffice omgevingen. Zo kun je natuurlijk een enkele toepassing als SAP of een back-office oplossing als Exchange hosten. Hierbij is het voor medewerkers transparant waar een toepassing fysiek draait. De toepassingen wordt vaak met een webbrowser of Java-toepassing bediend. De informatie bevindt zich in het datacenter van de hostingprovider. Grote organisaties kunnen ervoor kiezen applicaties in hun eigen bedrijf te hosten. Desktop delivery Application delivery biedt methodes om individuele toepassingen aan te bieden op een breed scala van managed en unmanaged werkplekken. Desktop delivery biedt volledige werkplekken of werkomgevingen aan. We kennen de volgende varianten. 1. Corporate server-side Windows-desktopvirtualisatie De oudste en meest gebruikte vorm van desktop delivery is server-side desktop Transparantie als de kracht van Citrix Omdat Citrix Presentation Server (voorheen MetaFrame) bekend staat als server-based computing-product was het nodig de naam opnieuw aan te passen. Citrix Presentation Server heet nu Citrix XenApp. Het bevat zowel server-side als client-side application virtualization out-of-the-box, dynamisch en afhankelijk van de beschikbare werkplek of locatie van de werkplek. Werk je op afstand op een internetkiosk, dan kun je met een browser slechts enkele toepassingen met beperkte functies starten, die draaien met server-side applicatievirtualisatie op XenApp. Werk je thuis op een Linux-werkplek, dan worden álle bedrijfstoepassingen met server-side applicatievirtualisatie aangeboden. Op het lan worden toepassingen op de Windows-werkplek gedraaid met client-side applicatievirtualisatie op XenApp. Op een Mac worden ze automatisch weer aangeboden als server-side-toepassing. virtualization, dat gebruikmaakt van Citrix XenApp (Presentation Server- MetaFrame) of Microsoft terminal server. Een volledig bureaublad wordt op een centrale server gedraaid en met een presentatieprotocol op afstand bediend. Op de werkplek is slechts een thin client nodig. Je kunt voor serverside applicatievirtualisatie thin clients inzetten, waarbij de toepassingen worden weergegeven op het lokale besturingssysteem, van Linux tot Windows CE. Toch gebeurt het vaak dat op thin clients volledige bureaubladen worden gepresenteerd. Het lokale besturingssysteem wordt dan volledig verborgen. 2. Corporate Windowsdesktopvirtualisatie De belangrijkste trend van dit moment is de virtuele werkplek in het datacenter, als aanvulling op server-side desktopvirtualisatie. De virtuele werkplek is de afgelopen tijd met verschillende nieuwe producten in de markt gezet, maar komt tot de dag van vandaag nog niet veel verder dan een hype. Het concept bestaat in de praktijk uit een volledige Windows XP- of Windows Vista-installatie, die is geïnstalleerd op een compacte blade pc (gemonteerd in een rack in het datacenter) of op een virtual machine die wordt gehost in een datacenter. Deze zogenaamde Virtual Desktop Infrastructure (VDI) voorziet in een oplossing voor enkele tekortkomingen van server-side desktopvirtualisatie. Om te beginnen bieden virtuele desktops een persoonlijke en aan te passen Windows-werkomgeving. Daarnaast draaien toepassingen op een eigen Windowsomgeving in plaats van een gedeelde. In het geval van blade pc s wordt zelfs voorzien in een eigen processor en eigen geheugen voor de gecentraliseerde werkplek. Feitelijk zijn gecentraliseerde blade pc s geen virtuele werkplekken meer. Omdat ze op dezelfde wijze met een presentatieprotocol worden bediend en aangeboden als virtual machine-gebaseerde werkplekken, worden ze echter onder dezelfde noemer geschaard en ook gecombineerd

12 Het nieuwe werken Application & Desktop Delivery Desktop Appliances Zelfs bij een geheel virtuele werkplek heb je nog een fysiek systeem nodig. Daarom wordt de thin client, al jaren ingezet bij server-side applicatie en -desktopvirtualisatie, vernieuwd. De graphics moeten sneller en de virtuele werkplek moet worden ondersteund, zodat de thin client kan communiceren met de desktopbroker. De thin client noemt men daarom desktop appliance. Enerzijds krijgt server-side Windows-applicatievirtualisatie concurrentie van virtuele desktops; anderzijds krijgen virtuele desktops concurrentie doordat server-side applicatievirtualisatie de graphics over de verbinding steeds beter weet te versnellen. Nieuw Server-side application virtualization (met Citrix XenApp) Presentation Virtualization (met Microsoft Windows Server 2008 als terminal server) Client-side application virtualization (met Citrix XenApp) App-V-component van Microsoft Desktop Optimization Pack (MDOP) Application Delivery Desktop Delivery Desktop Appliance Oude namen en producten Server-based computing; Server-side computing; Thin-client computing; Network-centric computing Citrix MetaFrame (XP); Citrix Presentation Server Server-based computing; Server-side computing; Thin-client computing; Network-centric computing Applicatiestreaming; Citrix Streaming Server SoftGrid; Microsoft Application Virtualization Access infrastructure VCS; DDI; VPCC; VDM; RCS; CCI... Thin client; Windows-based terminal aangeboden. De benodigde broker, die medewerkers met werkpleksessies verbindt en deze onderhoudt, hoeft het verschil tussen centrale blade pc s en virtual machines niet te kennen. Keerzijde van de medaille is dat het besturingssysteem bij deze oplossingen weliswaar wordt gecentraliseerd, maar nog steeds moet worden onderhouden. Afhankelijk van het product dat je kiest en de architectuur moet je deze pc s individuele dan wel gedeelde images geven en onderhouden. Deze moeten worden beheerd met een VM-beheerproduct, een blade-management oplossing of een oplossing om images te delen zoals Provisioning Server van Citrix. De verwachting is dat deze online oplossing ook een offline variant krijgt, waarbij je een Windows-image transparant kunt verplaatsen naar een laptop, offline kunt draaien en vervolgens na een slimme synchronisatie weer online kunt doordraaien. Je zou dit in principe client-side Windows-desktopvirtualisatie kunnen noemen. 3. Hosted Windows desktopvirtualisatie Hosted desktopvirtualisatie gebruikt dezelfde technologieën als de twee corporate oplossingen. Alleen bevinden de servers en eventuele blade pc s zich nu niet in je eigen datacenter, maar in dat van de hostingprovider. Afhankelijk van de oplossing huur je nu virtuele Windows-werkomgevingen met server- side bureaubladen, een Windows-omgeving die draait op een gecentraliseerde virtuele machine of blade pc. We spreken van Desktop as a Service (DaaS) als je deze virtuele werkplekken tegen betaling per gebruiker of per tijdseenheid afneemt. De werkplekken worden dan niet speciaal voor je organisatie ingericht of op dedicated servers of blade pc s aangeboden. 4. Hosted webtop De ultieme online werkplek is volledig losgekoppeld van Windows en hoeft zelfs geen enkele bekende Windowstoepassing te draaien. Alleen een geschikte webbrowser is noodzakelijk. Bij de online werkplek draaien alle toepassingen via een webserver die is verbonden met internet en bewaar je ook al je gegevens op servers die ergens aan het internet hangen. Een dergelijke werkomgeving, die we voor het gemak even webtop noemen, kan zijn gebaseerd op een Linux-bureaublad of zelfs helemaal afzonderlijk zijn ontwikkeld als bijvoorbeeld een Java-toepassing. Vrijheid medewerkers Het wordt tijd voor een voorzichtige introductie van de vrije werkplek in je organisatie, want over enkele jaren verwachten en accepteren je medewerkers waarschijnlijk niet anders meer. Geef medewerkers meer vrijheid om hun werkplek te kiezen en meer vrijheid om te werken op andere tijden en plaatsen, dus ook s avonds of in het weekend en thuis of onderweg. In de praktijk Een vrije werkplek is niet in een paar dagen te realiseren en het vereist bij veel organisaties ingewikkelde beleidsmatige vernieuwingen, zeker als het gaat om thuiswerken. Door de pc onder te verdelen in zes lagen en voor elke laag een ondersteuningsniveau af te spreken met de eindgebruikers ben je in staat naast managed desktops ook vrije werkplekken met desktopapplicaties te ondersteunen. Voor bedrijfstoepassingen en de achterliggende gegevens kies je een mengvorm van applicatie- en desktop delivery- oplossingen. «

13 NetOpus: September 2008 Thema: Application & Desktop Delivery Rubriek: Application & Desktop Delivery Titel: Citrix onder de loep Auteur: Marcel Beelen Pagina s: Citrix onder de loep Rondleiding in de verwarrende wereld van een softwaregigant Het productaanbod van fabrikant Citrix heeft sinds vorig jaar oktober flinke veranderingen ondergaan. Tal van nieuwe producten en nieuwe versies van producten zijn op de markt gebracht en ook de strategie is aangepast. Als gevolg daarvan zijn producten weer eens van naam veranderd. Hoog tijd dus om alles op een rijtje te zetten. Citrix is koploper als het gaat om het veranderen van productnamen, het bundelen van producten en aanpassing van marketingconcepten. Maar wat hebben MetaFrame, Presentation Server, server-based computing, Desktop Server, Streaming Server, Conferencing Manager, Secure Access Manager, Installation Manager, Program Neighborhood, NFuse, NFuse Elite, virtual workplace en access infrastructure met elkaar gemeen? Geen van deze productnamen bestaat nog, in ieder geval niet onder zijn oude naam. Citrix betaalde vorig jaar 500 miljoen dollar voor het bedrijf XenSource. Het was te verwachten dat deze overname grote gevolgen zou hebben voor Citrix en zijn producten. Helaas gaan de veranderingen sindsdien dusdanig snel dat klanten en zelfs sommige Citrix-partners het allemaal niet meer kunnen volgen. Naamsverandering Direct na de overname van XenSource is Citrix Desktop Server, dat sinds vorig jaar op de markt is, van naam veranderd in Citrix XenDesktop. In mei is versie 2.0 verschenen. Na deze symbolische naamsverandering is het balletje gaan rollen. De virtualisatieserverproducten van XenSource zijn herdoopt in Citrix XenServer. In februari besloot Citrix de naam van Presentation Server te veranderen in XenApp. Afhankelijk van hoe je telt is dit al de zevende of achtste naamsverandering. Na Winview, Winframe, MetaFrame, MetaFrame XP, MetaFrame XP Presentation Server en Citrix Presentation Server wordt het vlaggenschip nu Citrix XenApp genoemd. Vreemd genoeg is dit gebeurd met terugwerkende kracht vanaf Citrix Presentation Server 4.5. Dit product heet vanaf nu Citrix XenApp 4.5. De naamsverandering naar XenApp is niet alleen met een commercieel oogmerk gedaan, er zit ook een bepaalde logica achter. De term Presentation Server zegt net als server-based computing precies wat het oorspronkelijke product doet. Simpel gezegd: het product presenteert centrale toepassingen op een client door de graphics van de server naar de client te sturen. Rekenpower en geheugenbelasting vinden plaats op de server. Niet helemaal correct Om mee te liften met de virtualisatiehype is op een bepaald moment besloten om de functionaliteit van Presentation Server te beschrijven als application virtualization. Hoewel dit technisch misschien niet helemaal correct is, zet deze benoeming het product wel midden in de virtualisatiemarkt. Door de toevoeging en integratie van streaming-technologie is Presentation Server meer dan een server-based computing platform en een nieuwe naam is daarmee gerechtvaardigd. XenApp biedt geïntegreerde server-side applicatievirtualisatie (server-based computing) en clientside applicatie virtualisatie (streaming). Citrix is al een tijdje bezig met het bundelen van producten. De eerste bundelingen waren vooral bedoeld om producten die niet zo veel met elkaar te maken hadden samen te laten praten. De MetaFrame Access Suite had de primeur. De suite is verdwenen, net als het meest twijfelachtige product daaruit. MetaFrame Conferencing Manager bestaat met de komst van XenApp 5.0 niet langer. De merknaam MetaFrame werd voorheen vooral gebruikt als vehikel om klanten bekend te maken met andere producten. Op een bepaald moment heeft Citrix besloten zich helemaal op toegang te richten, omdat de producten gemakkelijk onder deze noemer konden worden samengebracht. Je herinnert je wellicht het rode access -logo nog wel. De suite werd vanaf dat moment Access Suite genoemd en Citrix stapte in de access infrastructure-markt. Dat is inmiddels verleden tijd, want ook deze suite bestaat niet meer. Access infrastructure is eveneens van het podium verdwenen. De onderneming heeft vervolgens een nieuwe Citrix Presentation Server Platinum Edition samengesteld en daaraan de andere producten toegevoegd. Pas met het verschijnen van Feature Pack 1 is er aan de Platinum Edition een add-on op de markt gebracht (SmartAuditor). Het onderdeel voor server-side applicatievirtualisatie van de suite biedt functioneel meer dan alleen de bundeling van producten. In Citrix XenApp 5.0 Platinum Edition zijn al deze componenten standaard opgenomen. De marketingterm van vandaag is application delivery of-

14 Citrix onder de loep Application & Desktop Delivery wel application delivery infrastructure. Platinum-edities zijn dus gebundelde producten die samen worden aangeboden tegen een lagere prijs dan de som der delen. Je zult zelf moeten bepalen of het zinvol is de Platinum-versie te kopen in plaats van een deel van de gebundelde software los. Feit is dat veel organisaties toch snel kiezen voor de bundel. In een Platinum-versie krijg je bijvoorbeeld zeven producten of licenties voor producten, waarvan je er wellicht op dat moment maar vier nodig hebt. De vier losse producten zijn zelfs misschien net iets goedkoper dan de bundel. Maar je weet nooit wat je in de toekomst nog nodig hebt en je bent nu toch projectplannen aan het schrijven en kosten aan het verantwoorden. Zo verdwijnt er ongebruikte software in de kast, waarvoor je wel gedeeltelijk hebt betaald. Die kosten haal je er misschien nooit meer uit. Tweejaarlijks ritueel De Xen-toevoeging is de zoveelste wijziging bij Citrix. Vertrouwde productnamen verdwijnen, producten worden componenten en de versienummers van producten zijn onmogelijk te volgen. Door de snelle wijzigingen slaagt Citrix er zelf ook niet in om de benamingen in de documentatie en in de vensters van de toepassingen zelf bij te houden. De namen in software en documentatie lopen soms ver achter op de actualiteit. Dat is begrijpelijk in een snel groeiend bedrijf, maar bedenk wel dat het intern bij Citrix ook allemaal te snel gaat. Zelfs Microsoft spreekt in de Infrastructure Planning and Design Guide voor Windows Server 2008 Terminal Services DOS, OS/ 2, Symbian e.d. Andere Unixversies Solaris Sparc + i86 Linux Mac OS X Java WinCE/Pocket PC, Windows Mobile Windows 95/98 Windows 2000 Windows XP/Vista Server-side application virtualisation (Presentation Server client, ICA client) ) +1) +1) +1) +1) +1) +1) +1) Client-side application virtualisation (Application Streaming) Password Manager Agent Access Gateway full SSL tunnel client Access Gateway Advanced Access Control AG AAC Live edit (ActiveX) Access Gateway end-point analysis client (ActiveX) EdgeSight for Endpoints Agent Communication Agent / EasyCall client WANScaler client GoToMyPC host GoToMyPC client ) +1) +1) +1) +1) - - GoToMeeting organizer GoToMeeting deelnemer ) GoToAssist supportmedewerker GoToAssist klant ) Provisioning server target OS XenDesktop Citrix toolbar ) ja, wordt ondersteund, maar soms met beperkte mogelijkheden of afwijkende mogelijkheden tussen clients Tabel 1. Client-ondersteuning van Citrix-producten en -componenten

15 uit februari nog over Citrix MetaFrame. Alsof de tijd heeft stilgestaan. Namen bedenken, het versiebeleid, de bundeling van producten en de veranderende marketingstrategieën zijn zeker niet de sterkste kant van Citrix. Maar misschien is Citrix juist wel zo succesvol door deze dynamiek en het bijna tweejaarlijks terugkerend ritueel van nieuwe namen, gecombineerd met goede producten, sterke marketing, een flink reclamebudget en honderden partners. Anytime, anywhere? De brede ondersteuning van platformen en typen apparaten is altijd gewaardeerd in Citrix. Dit heeft bijgedragen tot de groei van het bedrijf. We herinneren ons nog wel de slagzin anywhere, anytime, any device, any connection, die van toepassing was toen Citrix nog een éénproductbedrijf was en ook daarna voor MetaFrame. Je kon Windows-toepassingen bedienen op DOS, Mac OS X, Linux, thin clients met een variërend type besturingssysteem en Windows. Het werkte overal nagenoeg hetzelfde. Deze slagzin gaat nu echter niet meer op voor het brede productenpakket van Citrix. De applicatiestreaming-agent is bijvoorbeeld alleen beschikbaar voor Windows 2000 en hoger. Citrix EasyCall vereist een client die alleen voor Windows XP en Vista wordt ondersteund. De Access Gateway client, waarmee je een full tunnel bouwt met je bedrijfsnetwerk, bestaat alleen voor Windows 2000, XP en Vista. De end-point analysis client voor de Access Gateway kun je alleen gebruiken op Windows. Wil je met Password Manager een single sign-on-omgeving bouwen, dan bestaat de Password Manager Agent alleen voor Windows. Op de Mac, Linux en veel thin clients kun je geen agent installeren en kan dit type werkplek niet het startpunt vormen van je single sign-on-omgeving. Om performance te meten met EdgeSight ben je eveneens beperkt tot Windows-servers en Windows-werkplekken. Iedere Edge Sight Agent voor Mac, Linux of thin clients draait enkel Windows. Wil je de performance van een ica-sessie meten op een werkplek, dan heb je minimaal ica-client versie 10 nodig. Een platform waarvoor deze client niet bestaat, kun je niet monitoren. Een overzicht van clientondersteuning zie je in de tabel bij dit artikel. Eenzelfde tabel zou je echter ook nog kunnen maken voor bijvoorbeeld browserondersteuning, de ondersteuning van databases in de diverse producten of de ondersteunde smartcards in de producten. Overnames en de markt De gegevens in de tabel zijn allemaal heel goed verklaarbaar en begrijpelijk. Citrix heeft sinds vorig jaar minstens zeven bedrijven en producten overgenomen. Zo gingen ThinGenius, Ardence, Aurema, XenSource, Quick- Tree, FullArmor (alleen het product WorkFlow Studio) en sepago GmbH (alleen het product sepagoprofile user profile management) allemaal op in Citrix. De organisatie nadert de 5000 medewerkers wereldwijd. Het is voor Citrix onmogelijk in zo korte tijd de multiplatformfilosofie in al de overgenomen producten te realiseren. Verder wordt de markt natuurlijk gedomineerd door Windows-servers en -werkplekken. Als je software ontwikkelt voor Windows, ben je in staat het meeste te verdienen en de meeste klanten gelukkig te maken. Het heeft weinig zin software-agents te Afbeelding 1. Citrix Delivery Center-concept maken en onderhouden voor bijvoorbeeld Linux, dat een geschat marktaandeel van 0,3 procent op de werkplek heeft. De investering voor Citrix zou veel te groot zijn. Toch ligt het in de lijn der verwachting dat Citrix weer meer een any device -organisatie wordt. Het kost nu eenmaal jaren en jaren om in een snelgroeiend bedrijf de producten qua ondersteunde infrastructuur op één lijn te krijgen. Citrix biedt een zogenoemde end-to-end-oplossing voor applicatievirtualisatie. Dit is een commerciële term om aan te geven dat Citrix het aanbieden van toepassingen voor zijn rekening kan nemen van elk type werkplek tot en met de servers in het datacenter. De producten zijn samengebracht onder het concept Citrix Delivery Center, grafisch weergegeven in Afbeelding 1. Op het moment tellen we bij Citrix maar liefst negentien afzonderlijke producten. Tellen we de versies software en appliances van elk product mee, dan komen we op dit moment uit op het indrukwekkende aantal van bijna 60 producten. Een compleet samengeperst overzicht van de producten en versies is te downloaden van onze website onder de naam Citrix Cheat Sheet. Doe je zaken met Citrix of wil je het overzicht houden, download en print dan dit document. Kom af en toe eens terug voor een nieuwe versie. «

16 Citrix onder de loep Application & Desktop Delivery Citrix Access Essentials Access Essentials is een speciale versie van Citrix XenApp, die bedoeld is voor het midden- en kleinbedrijf tot 75 gelijktijdige gebruikers. Citrix Access Gateway De Citrix Access Gateway Standard Edition is een hardware-appliance die een ssl vpn-toegang mogelijk maakt tot je bedrijfsnetwerk. Door de installatie van extra software op een Windowsserver wordt onder meer toegang geregeld tot onderdelen van Windows-toepassingen op XenApp. Deze combi wordt verkocht als de Access Gateway Advanced Edition. De Access Gateway Enterprise Edition is het topmodel, een NetScaler-apparaat voorzien van de Netscaler ssl vpn-optie. Deze bevat andere hardware, een ander besturingssysteem en andere firmware dan de overige twee Access Gateways. Citrix Application Firewall De Application Firewall en de Application Firewall Enterprise Edition zijn appliances ter bescherming van webtoepassingen. Twee hardwaremodellen zijn in de handel en de functie is tevens als optie verkrijgbaar bij de NetScaler Platinum Editionappliance. Citrix XenApp Dit product kennen we allemaal. Je kunt XenApp kopen in drie varianten: Advanced, Enterprise en Platinum, elk als 32 bit- of 64 bit-versie. XenApp 5.0 is tevens geschikt voor Windows Server De Unix-versie wordt meegeleverd bij de Enterprise-en Platinum-versies van XenApp. Met XenApp bied je toepassingen aan met server-side applicatievirtualisatie (server-based computing) of met client-side applicatievirtualisatie (streaming). Deze laatste functie ontbreekt overigens in de kleinste versie XenApp Advanced Edition. Citrix Provisioning Server Dit product kennen veel beheerders nog uit de Ardence-tijd. Het Provisioning Center is een flitsend product waarmee je images van servers en werkplekken beheert en vereenvoudigt. Ook laat je er servers zonder harde schijven mee draaien. In een oogwenk kan een server door slechts een reboot een andere rol krijgen toegewezen. Citrix XenDesktop XenDesktop is het VDI-product van Citrix. Citrix XenServer XenServer is een serie producten die servers virtualiseert, migreert en beheert. Citrix NetScaler De NetScaler-appliances zijn bedoeld voor de optimalisatie, versnelling en beveiliging van webtoepassingen met allerlei geavanceerde functies. Op de website van Citrix vind je een vergelijkend overzicht van alle features en de hardwaremodellen. Afbeelding 2. Citrix NetScaler-appliance Citrix EdgeSight EdgeSight meet realtime, voert analyses uit en legt de gevoelssnelheid van applicaties vast. Er zijn versies voor XenApp, End Points (werkplekken) en NetScaler. Een vierde product, Edge- Sight Load Testing, kan specifiek worden ingezet voor de dimensionering van XenApp-servers. Citrix WanScaler Met de WanScaler-appliances kun je de doorvoersnelheid over het wan versnellen, doordat de apparaten slim cachen en comprimeren. Je hebt er altijd twee van nodig, aan elke kant van het wan. Citrix heeft tevens een WANScaler client-toepassing, de Citrix Accelerator. Citrix Branch Repeater De Branch Repeater is een Windows-gebaseerde appliance, die diensten voor het mkb levert. Zo kan het apparaat dienst doen als file-, print- en dns/dhcp-server alsook wan-versnelling. Aan de andere kant van het wan in het datacenter is een WAN Scaler nodig. Citrix Workflow Studio Met Workflow Studio definieer je regels en beleidsinstellingen. Dat gebeurt grotendeels grafisch, waardoor het niet vaak nodig is scripts te maken. Met WorkFlow Studio automatiseer je allerhande beheertaken voor diverse Citrix-producten en andere componenten binnen je infrastructuur. Citrix Application Gateway Deze appliance met bijbehorende ontwikkelsoftware zoals Citrix Design Studio is bedoeld voor leveranciers van telefonieoplossingen zoals Avaya, Cisco en Nortel. Citrix EasyCall Gateway Deze appliance maakt integratie van je toepassingen in je telefooncentrale mogelijk. Vanuit een toepassing klik je op een telefoonnummer, dat automatisch wordt gebeld. Citrix GoToMyPC Deze dienst biedt veilige toegang tot werkplekken over een internetverbinding. Je kunt kiezen uit een Personal-, een Pro- en een Corporate-versie. Citrix GoToMeeting Met GoToMeeting is het mogelijk online vergaderingen te houden. Deelnemers kunnen veilig over internet presentaties bekijken en chatten. Naast de Standard-versie is er tevens een Citrix GoToMeeting Corporate met speciale beheer- en accountingfuncties. In de corporate-versie vanaf tien licenties wordt tevens GoToWebinar geactiveerd. Citrix Password Manager Het single sign-on-product Password Manager biedt een techniek om wachtwoorden te bewaren in een datastore, waarbij de gebruiker met een enkel wachtwoord kan inloggen in allerhande typen toepassingen. Citrix GoToAssist GoToAssist biedt veilige toegang to andermans werkplekken over een beveiligde internetverbinding. Dit is bedoeld voor IT-afdelingen die remote sites ondersteunen of bedrijven die klanten ondersteunen. Een speciale mkb-versie is in ontwikkeling. Citrix GoToWebinar Met deze dienst ben je in staat grote internetgebaseerde seminars te organiseren tot wel duizend deelnemers. Tabel 2. De 19 producten in de huidige productlijn van Citrix

17 NetOpus: September 2008 Thema: Application & Desktop Delivery Rubriek: Application & Desktop Delivery Titel: Hyper-V en App-V Auteur: Marcel Beelen Pagina s: Hyper-V en App-V Virtualiseren met Microsoft Op het gebied van virtualisatie heeft Microsoft sinds de verschijning van het vorige NetOpus-themanummer nogal wat nieuwe foefjes gelanceerd en plannen bekendgemaakt. Met de komst van Windows Server 2008 en Hyper-V is de terminal server-rol aanzienlijk verbeterd en komt er een einde aan het gebruik van een losse hypervisor. Terminal Services Web Access (TS Web Access). Hiermee maak je het mogelijk om TS RemoteApp-toepassingen aan gebruikers aan te bieden via een webpagina. Microsoft heeft diverse softwareonderdelen die nodig zijn om een VDI-oplossing te bouwen. Het bedrijf ontbeert echter nog een totaaloplossing, in marketingtaal een end-to-end oplossing. In het bijzonder ontbreekt nog een desktop broker in het portfolio. We staan kort stil bij de virtualisatiestrategie van het bedrijf. Hyper-V In 2003 nam Microsoft IT-bedrijf Connectix over. Dit heeft geleid tot Virtual PC en Microsoft Virtual Server 2005 R2 die uiteindelijk als gratis software op de markt zijn gebracht. Virtual PC voor de PowerPC-gebaseerde Mac bestaat inmiddels niet meer. In Windows Server 2008 is servervirtualisatie opgenomen. Tenminste, als je de juiste versie van het besturingssysteem aanschaft, want er zijn varianten mét en zonder Hyper-V. Het gevolg is dat Hyper-V niet helemaal gratis is. Een Windows Server licentie zonder Hyper-V is naar verwachting twee tientjes goedkoper dan die mét Hyper-V. Om virtuele machines beter te kunnen beheren, kun je System Center Virtual Machine Manager 2008 aanschaffen (VMM 2008). Voor kleinere organisaties is er een speciale Workgroup Edition. Deze beheeromgeving biedt tevens physical-to-virtual en virtual-to-virtual migratietools. Microsoft heeft verder ook de licentievoorwaarden voor het virtualiseren van besturingssystemen aangepast voor zowel Windows Vista als Windows Server Daarnaast zijn de mogelijkheden verbreed. App-V Op het gebied van applicatievirtualisatie springt de overname van Softricity in het oog. SoftGrid, eerst hernoemd naar Microsoft Application Virtualization, gaat nu door het leven als App-V. Helaas is de streamingoplossing App-V niet meer te koop als los product. Het is een onderdeel van een wat bredere set aan werkplekbeheertools geworden. Dit zogenoemde Microsoft Desktop Optimization Pack (MDOP) is alleen te koop als je een Software Assurance-contract met Microsoft hebt. Er komt ook een speciale Microsoft Application Virtualization Client Access Licentie (CAL) voor Terminal Services. Je kunt dan net als bij Citrix XenApp servertoepassingen streamen in plaats van ze te installeren. Presentation virtualization Als tegenpool voor Application Virtualization (met App-V) wordt het terminal server-concept Presentation Virtualization genoemd. Terminal server is als rol weer inbegrepen in Windows Server De bèta 3-versie van het product bevat de volgende nieuwe functies: Terminal Services RemoteApp (TS RemoteApp). Dit is een functie om individuele toepassingen te publiceren en transparant aan eindgebruikers aan te bieden alsof ze lokaal op de werkplek draaien. Terminal Services Gateway (TS Gateway). Deze subrol schakel je in om toegang te geven vanaf locaties buiten het lan (via ssl). Terminal Services Session Broker (TS Session Broker). Dit is de opvolger van Session Directory in Windows Server TS Session Broker is in staat een ontkoppelde sessie opnieuw te verbinden. TS Session Broker load balancing - bedoeld voor kleine farms van twee tot vijf servers - verdeelt netjes sessies over de servers volgens de load op die servers. Verder is de Drain-functie erg handig, om aan te geven dat een terminal server uit de farm moet worden genomen, waarna deze langzaam leegloopt. Terminal Services Easy Print. Het afdrukproces is verbeterd door de toevoeging van dit stuurprogramma, dat een soort universele printerdriver is. Terminal Services Licensing (TS Licensing). De licensing-architectuur is niet veranderd. En hoewel nu zowel Per-Device TS CAL s als Per-User TS CAL s worden bijgehouden, worden nog steeds alleen Per-Device-licenties daadwerkelijk verhinderd als er geen geldige Per-Device TS CAL wordt gevonden. Uiteraard heb je tevens baat bij diverse andere vernieuwingen in Windows Server 2008, zoals de nieuwe Group

18 Hyper-V en App-V Application & Desktop Delivery Policy-objecten voor Terminal Services en bijvoorbeeld de ondersteuning van ClearType. Om al die vernieuwingen te kunnen gebruiken moet je wel de laatste RDC-client gebruiken. Microsoft versus Citrix Citrix heeft weinig te vrezen van Microsoft. Citrix XenApp biedt enorme toegevoegde waarde en een uitgebreid scala aan mogelijkheden. De nieuwe componenten in Windows Server 2008 zijn minder geavanceerd dan die van Citrix. TS Web Access biedt slechts mogelijkheden die door Citrix al lang geleden met webinterface werden geboden en TS Gateway is slechts het kleine broertje van Citrix Secure Gateway. TS RemoteApp is een verre voorloper van de publicatie van toepassingen met Seamless Windows zoals Citrix dat al zeer lang biedt. De mogelijkheden die Microsoft heeft toegevoegd, zullen in de eerste instantie vooral het mkb aanspreken. En zo wordt het product ook in de markt gezet. Het enige Citrix-product dat echt hinder zal ondervinden, is Citrix Access Essentials dat er met Windows Server 2008 Terminal Server een stevige concurrent bij heeft gekregen. En laten we vooral niet vergeten dat Citrix en Microsoft in feite twee handen op één buik zijn en al bijna twintig jaar samenwerken. Zo heeft Citrix in juni opnieuw de Afbeelding 1. Microsofts virtualisatieoplossingen samengevat Microsoft Partner of the Year Global ISV Infrastructure Award gekregen. Overnames Microsoft heeft onlangs Kidaro overgenomen. Maar wat doet dit bedrijf eigenlijk en waarom is Microsoft erin geïnteresseerd? Simpel gezegd maakt Kidaro het mogelijk virtual machine images mee te nemen. Je kunt er images mee aanbieden via een webinterface, uitrollen op dvd of zelfs usb-stations. Je plaatst images binnen de Kidaro-beheeromgeving, de Kidaro Image Repository. Om dit te laten werken moet er op de werkplek een Kidaro-client zijn geïnstalleerd die communiceert met een Kidaro-managementserver. In het image kunnen beleidsinstellingen worden opgenomen. Denk daarbij aan in- Windows Server 2008 versie Web Standard Enterprise Datacenter Itanium IA64 Processortype 32/64-bit 32/64-bit 32/64-bit 32/64-bit 64 Geheugen (GB) 4/32 4/32 64/2TB 64/2TB 2TB Aantal processors 4/4 4/4 8/8 32/64 64 Hyper-V nee met en zonder met en zonder met en zonder nee Terminal Services voor beheer ja ja ja ja ja Terminal Services voor server-side applicatie virtualisatie nee ja ja ja nee Session Broker service draaien nee nee ja ja nee Terminal Services Gateway (simultane sessies) nee 250 onbeperkt onbeperkt nee Network Load Balancing inbegrepen ja ja ja ja ja Tabel 1. Windows Server 2008-versies en virtualisatie

19 stellingen die voorkomen dat bestanden op de lokale werkplek kunnen worden bewaard, die scherminformatie kopieert en plakt en die een pc-image kan uitschakelen. Er kunnen tevens persoonlijke gebruikersinstellingen worden geïntegreerd. De component die dit mogelijk maakt heet vdna. Voor offline gebruik kan het geheel zo worden geconfigureerd dat alles zich in het image bevindt. Feitelijk biedt Kidaro je een onderhouden corporate desktop, virtueel op je notebook of thuis-pc, en heeft het iets weg van VMware s ACE. Microsoft wil de technologie opnemen in de Microsoft Desktop Optimization Pack (MDOP) voor organisaties met een Software Assurance-contract. MDOP bevat verder technologieën die zijn overgenomen van AssetMetrix, DesktopStandard, Winternals en Softgrid (App-V). Grafische V-Power De overname van Calista enkele weken voor die van Kidaro is minstens zo interessant. De technologie zal door Microsoft worden gebruikt om het rdpprotocol uit te breiden, zodat grafische toepassingen veel sneller functioneren. Dit resulteert in driedimensionale graphics met DirectX, Vista Aero en WPF-toepassingen en ondersteuning van tal van videoformaten. Microsoft treedt hier in de voetsporen van Citrix, HP en Wyse met hun oplossingen voor grafische versnelling. Microsoft Desktop-V Microsoft heeft echter geen virtual desktop-oplossing. Toch zou het bedrijf die heel goed kunnen ontwikkelen, want Microsoft heeft een grote voorsprong op alle andere ontwikkelaars. Het bedrijf is immers eigenaar van Windows. Ongeacht de aanbieder of ontwikkelaar van VDI moet er bijna altijd bij Microsoft worden aangeklopt voor Windowslicenties. Bekijk de potentie eens als Microsoft een bundeling maakt van technologie als App-V, System Center Configuration Manager (voorheen SMS), Hyper-V, Vista Enterprise Centralized Desktop-licenties, Windows Vista en Windows Server 2008 Terminal Server met TS CAL s. Door nog een desktop broker over te nemen of te ontwikkelen en de technologie van Calista en Kidaro te integreren, zou het kostentechnisch mogelijk zijn de hele VDI-markt volledig op te schudden. «Je leest meer over de virtualisatiestrategie van Microsoft op com/virtualization/solutions.mspx

20 NetOpus: September 2008 Thema: Application & Desktop Delivery Rubriek: Application & Desktop Delivery Titel: Desktop Appliances Auteur: Marcel Beelen Pagina s: Desktop Appliances Thin clients in een nieuw jasje? In elke zomerspecial van NetOpus besteden we aandacht aan thin clients. Logisch, want deze producten maken onlosmakelijk deel uit van server-side applicatievirtualisatie (server-based computing). Thin clients hebben nog steeds een erg klein marktaandeel vergeleken met pc s. Eén van de oorzaken is dat grafische toepassingen te stroperig draaien binnen het concept. Dit is geen tekortkoming van de thin clients, maar van de protocollen en de technologie die worden gebruikt. Maar betere oplossingen zijn op komst: Desktop Appliances. De stroperigheid van werken via een terminal moet worden aangepakt om thin clients tot een succes te maken. Microsoft versnelt met de acquisitie van Calista Technologies de zoektocht naar een oplossing voor deze problematiek, maar Citrix verbetert jaarlijks de SpeedScreentechnologie van XenApp (Presentation Server). Het is echter nog maar de vraag of dit de traagheid van serverside applicatievirtualisatie helemaal oplost. Eigenlijk moet er een oplossing komen voor het delen of virtualiseren van de grafische processor (GPU) van de terminal servers. Dankzij desktop delivery van vooral VMware en Citrix krijgt de thin client nieuwe aandacht en geraken de ontwikkelingen in een stroomversnelling. Pimp my thin client Voor desktop delivery-omgevingen worden maandelijks nieuwe oplossingen op de markt gebracht met grafische versnellingstechnieken. Maar hoe versnel je de bediening op afstand van een volledige gecentraliseerde pc, die draait op een blade pc of wordt gehost op een hypervisor in het datacenter met het rdp- of ica-protocol? Het blijkt dat fabrikanten oplossingen bedenken buiten het presentatieprotocol om, waarbij er veelal extra software op zowel de thin client als de terminalserver moet worden geïnstalleerd. Koop je een nieuwe thin client, dan zit deze versnellingssoftware daarin uiteraard al ingebed. De thin client moet daarnaast in staat zijn te communiceren met desktopbrokers, software die in staat is sessies te openen en te beheren naar gecentraliseerde virtuele of blade pc s. Citrix noemt deze gepimpte thin clients nu Desktop Appliances. Thin clients die voldoen aan de voorwaarden voor desktop delivery mogen het label Citrix Ready Desktop Appliances meekrijgen. Het zal niet lang duren of alle thin clients ondersteunen Citrix XenDesktop en zijn opgewaardeerd tot dikkere Desktop Appliances, al dan niet met Citrix Readycertificaat. Bovendien zullen ze diverse brokers ondersteunen. Je zou deze ontwikkelingen kunnen samenvatten als multimedia virtualisatie. Wyse in de derde versnelling Thin client-fabrikant Wyse heeft als oplossing voor het grafische dilemma van de thin client een set softwarecomponenten uitgebracht genaamd Thin Computing Extensions (TCX). Deze bestaat uit drie componenten. Wyse TCX Multi-display ondersteunt verschillende beeldschermen binnen het terminal serverconcept inclusief de mogelijkheid een sessievenster van een toepassing over deze twee beeldschermen te maximaliseren. Wyse TCX USB Virtualizer maakt gebruik van gecentraliseerde usbapparaten op terminal server, XenApp of XenDesktop mogelijk op thin clients zonder lokale stuurprogramma s op deze apparaten. De derde is het interessantste omdat deze multimediatoepas-