Een multimediale basiscursus Nederlands voor anderstalige volwassenen

Transcriptie

1

2 Een multimediale basiscursus Nederlands voor anderstalige volwassenen door werkgroep volwassenenonderwijs Steunpunt NT2 / Centrum voor Taal en Migratie (K.U.Leuven) technische realisatie multimediale cd-roms de Filmfabriek ontwerp omdoos, cd-hoesjes, cd-inleg, cd-opdruk, kaft handleiding, achtergrond handleiding Echodesign met de steun van de Vlaamse Gemeenschap, departement Werkgelegenheid, departement Welzijn, departement Vorming & Onderwijs, Provincie Limburg, Provincie Vlaams-Brabant, Vlaamse gemeenschapscommissie de Bonte Was doos bestaat uit: een box met 4 multimediale cd-roms een box met 2 cd-roms met het pen-en-papier materiaal een cd-rom met geluidsfragmenten een papieren docentenhandleiding bij de activiteiten voor de contacturen Omdat het pen-en-papier pakket op cd-rom wordt aangeboden, is het voor elke lesgever mogelijk om het pakket op maat van zijn groep aan te passen. 1e druk, 2003 Steunpunt NT2 / Centrum voor Taal en Migratie (K.U.Leuven) Alle rechten voorbehouden. Niet uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt in gedrukte, akoestische, filmische, elektronische of welke andere vorm ook, zonder voorafgaandelijke schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten op de gereproduceerde illustraties te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gleden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden.

3 INHOUD Gebruiksaanwijzing Bonte Was Wat zit er in de doos? Aandachtspunten Starten Ondersteuning Taakgericht werken I II IV VI VIII XI XIII Contactuur A 1 Kennismaking 2 Waar kom je vandaan? 4 Courante instructies en voorwerpen 6 Quiz 9 Contactuur B 11 Herhaling 12 De computer 14 De computer aanzetten en afzetten 17 Het programma Bonte Was 21 Contactuur 1 24 Het opdrachtenblad 25 Ik ben Ariël 26 De identiteitskaart 28 Getallen 30 Contactuur 2 32 Hoe kom jij naar de les? 33 Op de bus 35 Waar zit de olifant? 37 Bonte Was Inhoud

4 Contactuur 3 39 Wie woont waar? 40 Buren 42 Mijn balpen 44 De spullen van Janine 46 Contactuur 4 48 Begroeten 49 Huizen kijken 50 Wat is het probleem? 53 Zekeringen 55 Contactuur 5 58 Hoe laat is het? 59 Hoe oud ben je? 62 Hoe ziet je dag eruit? 65 Wanneer spreken we af? 67 Uren, minuten en seconden 69 Contactuur 6 71 Afval sorteren 72 Waar kan ik brood kopen? 74 In de winkel 76 Waar moet ik heen? 78 Contactuur 7 81 Op uitstap 82 Steden-kwartet 85 Vlaggen en landen 88 Hoe ziet hij eruit? 90 Contactuur 8 93 Oudercontact 94 Ik ben 96 Wanneer komen ze het vuil ophalen? 98 Op de markt 100 Contactuur Heeft er iemand honger? 104 Op school 107 Het onderwijs in België 109 Bonte Was Inhoud

5 Het weerbericht 112 Contactuur Hoe groot precies? 115 Belangrijke post 118 Een recept voor brood 120 Verleden en toekomst 123 Contactuur Op zoek naar een school 127 Inschrijven op school 130 Ongelukken 132 Gebruiksaanwijzingen 134 Openingsuren 136 Contactuur Waar gaan we naartoe? 139 Een kaartje 142 Wat betekent dat bord? 145 De foto is mislukt 148 Contactuur Een vergunning 151 Fantasie of werkelijkheid? 153 Op het gemeentehuis 156 Wat moet ik invullen? 158 Een vergissing 161 Contactuur Een ongeval 164 De 100 bellen 168 Het aanrijdingsformulier 171 E.H.B.O. 174 Contactuur De overstroming 177 De Brandweer 179 Familie 182 De juiste vakman 185 Kan je me helpen? 188 Bonte Was Inhoud

6 Contactuur Wat doe jij graag? 191 Hoeveel kost dat? 194 Ik versta het niet 198 De loodgieter is een vrouw 200 Contactuur Verboden te roken 204 Ik doe mijn werk graag! 207 Ik ben op zoek naar 210 Mogelijk of onmogelijk? 212 Contactuur Waagstuk! 216 Wat staat er in de tv-gids? 219 Een avondje tv-kijken 222 Het nieuwsbericht 225 Contactuur Het weerbericht 229 De seizoenen 233 Hoe ziet het er uit? 235 Het spelprogramma 239 Tegengestelden 242 Bonte Was Inhoud

7 Gebruiksaanwijzing 1 Bonte Was 2 Wat zit er in de doos 3 Aandachtspunten 4 Starten 5 Ondersteuning 6 Taakgericht werken

8 1 Bonte Was website Bonte Was: helpdesk: Wat is Bonte Was? Bonte Was is een basiscursus Nederlands voor volwassen anderstaligen. Het pakket bestaat uit een multimediaal gedeelte op cd-rom en een begeleidend 'pen-en-papier' lespakket. Doelgroep Bonte Was is bedoeld voor gealfabetiseerde volwassen anderstaligen die geen of zeer weinig Nederlands kennen. Bij de ontwikkeling van de cursus is bijzondere aandacht geschonken aan de bruikbaarheid voor groepen met laaggeschoolde cursisten. Zelfstudie zonder enige begeleiding is voor deze doelgroep vaak niet aangewezen. Door bij een multimediale cursus ook een uitgewerkt pakket aan aangepaste contactactiviteiten aan te bieden, wordt het geheel ook voor de laagstgeschoolden toegankelijk. De weinige educatieve software die tot nu toe voor het Nederlands beschikbaar is, is zowel qua talige inhouden als qua didactische principes, helemaal niet afgestemd op de doelgroep van laaggeschoolde tweedetaalleerders. Het multimediale taalleerpakket Bonte Was wil deze leemte opvullen. In principe is Bonte Was geschikt voor elke beginnende NT2-leerder, zowel hoog- als laaggeschoolden kunnen ermee aan de slag. Doelstellingen Voor de afbakening van de doelen is een beroep gedaan op de 'Visietekst en einddoelen basisniveau NT2' van de VLOR 1 en op de concrete uitwerking van deze tekst door de Dienst voor Onderwijsontwikkeling: 'Volwassenenonderwijs - Opleidingsprofielen moderne talen. Voorbeeldmateriaal bij de specifieke eindtermen.' Voor de concrete invulling van de cursus hebben de ontwikkelaars zich eveneens gebaseerd op het cursusplan NT2 van het Vlaams Ondersteuningscentrum voor de Basiseducatie 2. Basisniveau De totale inhoud van Bonte Was gaat voorbij het basisniveau (richtgraad 1.1) tot aan richtgraad 1.2. Aan álle doelen en contexten van richtgraad 1.1 is gewerkt na de helft van de cursus. Alle doelstellingen en contexten uit het vervolgniveau (richtgraad 1.2), zoals beschreven in de tekst van DVO, komen aan bod in het tweede deel. We kunnen het Bonte-Waspakket dus als volgt indelen: Bonte Was I: cd-rom s 1 en 2, delen 1-19 van de contacturen, 120u -180u, richtgraad 1.1 Bonte Was II: cd-rom s 3 en 4, delen van de contacturen, 120u - 180u, richtgraad 1.2 Een taakgerichte aanpak De achterliggende visie bij de ontwikkeling van de cursus, is het taakgericht taalvaardigheidsonderwijs. In het vormingsaanbod van het CTM vinden we volgende definitie: Door een rijk én relevant taalaanbod actief te verwerken, ontwikkelen NT2-leerders hun vaardigheid in het gebruiken van taal en bouwen ideeën op over het achterliggende taalsysteem. Deze ervaringen worden aangereikt via taken die luisteren, spreken, lezen en/of schrijven onontbeerlijk maken. Voor meer informatie over taakgericht werken verwijzen wij u naar deel 5 van deze handleiding (p. XIII). 1 Vlaamse Onderwijsraad 2 Neyens, H. e.a. Facetten 5. Cursusplan NT2. Mechelen, VOCB. Bonte Was Gebruiksaanwijzing II

9 Planning De hoeveelheid materiaal is zeer uitgebreid. Om het volledige pakket te doorlopen heeft men naar schatting 240u tot 360u nodig, Twee keer per week een drietal uur les een absoluut minimum is om de stof te laten beklijven. Het ideaal is een intensieve cursus van 3 à 4 keer een drietal uur per week. Het blijkt dat 1/4 van de tijd voor het werken met cd-rom tegenover 3/4 tijd voor de contacturen een goed evenwicht biedt. Voor snellere groepen is een verhouding 1/3 cd-rom 2/3 contactuur eveneens hanteerbaar. Dit betekent concreet dat elk geheel van level en contactuur ongeveer 10 uur (voor de trage groepen) of 6,5 uur (voor de snellere groepen) in beslag neemt. Technische vereisten Om de interactieve cd-roms te kunnen gebruiken, moet een cursist beschikken over: HARDWARE een PC met Pentium II processor of krachtiger met minimaal 64 MB RAM-geheugen (hoe meer, hoe beter de kwaliteit van audio en video) met cd-rom drive (of aangesloten op een netwerk met een centrale server) met geluidskaart met geluidsboxen of hoofdtelefoon Opmerking: Bonte Was is ook geschikt voor gebruik in een netwerk. Of dit ook vlot werkt, wordt bepaald door de snelheid van het netwerk. SOFTWARE besturingssysteem: Microsoft Windows 95, 98, NT, 2000 of XP Quicktime 5 om de videofilmpjes af te spelen (wordt meegeleverd met Bonte Was) Bonte Was Gebruiksaanwijzing III

10 2 Wat zit er in de doos? De Bonte Was doos bevat al het noodzakelijke materiaal voor de lesgever om met zijn groep aan de slag te gaan. een box met 4 multimediale cd-roms een box met 2 cd-roms met het pen-en-papier materiaal een cd-rom met geluidsfragmenten een papieren docentenhandleiding bij de activiteiten voor de contacturen Omdat het pen-en-papier pakket op cd-rom wordt aangeboden, is het voor elke lesgever mogelijk om het pakket op maat van zijn groep aan te passen. Multimediaal : de cd-roms Bonte Was is opgehangen aan een soapverhaal dat zich afspeelt in en rond een wasserette. Dit verhaalkader wordt aan de hand van een set van vier multimediale cd-roms op een interactieve manier aangeboden. Het gebruik van multimedia laat toe de cursisten te betrekken in levensechte taalgebruikssituaties en tegelijkertijd ook de nodige ondersteuning te geven. Het verhaal is onderverdeeld in 36 levels of hoofdstukken. Bij ieder level hoort een papieren ondersteuningsles, een zogenaamd contactuur. Eens Bonte Was geïnstalleerd is, kunnen cursisten er na een korte introductie in principe zelfstandig mee aan de slag. Het programma is immers zo ontworpen dat ook mensen zonder computerervaring de bediening snel onder de knie hebben. Het bevat tevens een systeem dat automatisch registreert welke levels de cursisten doorlopen. Dit alles maakt dat de cursus flexibel kan ingezet worden. Pen-en-papier : de contacturen De ruggengraat van Bonte Was wordt gevormd door het interactieve soapverhaal op cd-rom. Gezien de beperkingen van het medium (met een cd-rom kan je geen productieve vaardigheden inoefenen) zijn de cd-roms op zich niet voldoende om het beoogde niveau te bereiken. De extra verwerking en uitbreiding die hiervoor nodig is, wordt geboden door de 'contacturen': een verzameling pen-en-papier activiteiten om groepslessen vorm te geven. De contacturen zijn volledig afgestemd op de interactieve cd-rom: bij elke 'aflevering' in de soap hoort een apart contactuur. Het werken met een contactuur veronderstelt dat de cursisten het corresponderende hoofdstuk op de cd-rom hebben doorlopen. De contacturen kunnen eventueel ook zonder de cd-roms gebruikt worden, als een losse verzameling lesideeën, maar zijn geënt op het verhaal waaraan ze hun samenhang en context danken. De contacturen zijn groepssessies. De gehanteerde organisatievormen vinden dan ook het best plaats in een leslokaal (en niet in een computerlokaal). In totaal zijn er naast 2 voorbereidende groepssessies (contacturen A en B) 36 contacturen: één voor elk level van het interactieve verhaal. Ieder contactuur bevat 4 à 5 uitgebreide activiteiten. Tot en met de handleiding bij het derde deel van de soap (cd-rom 3) zijn alle activiteiten tot in detail beschreven. Al het benodigde lesmateriaal (kaartjes, foto's, spelen,...) is verzameld onder 'kopieerbladen'. Het cursistenboek biedt de cursist een neerslag van het geleerde en bevat voorbeelddialogen, oefeningen, enzovoort. De opdrachtenbladen worden ingevuld bij het doorlopen van een level op de cd-rom. Ze bevatten een aantal vragen die de aandacht van de cursist focussen op wat belangrijk is in het level. Wat het laatste deel van de handleiding betreft (contacturen bij de cd-rom 4), zijn de activiteiten in mindere mate concreet uitgewerkt. Het gaat om suggesties bij elke lesactiviteit, die de lesgever in staat stellen taakgerichte activiteiten te ontwikkelen op maat van zijn cursisten en binnen de contexten die voor een specifieke groep relevant zijn. De keuze voor het eerder open karakter van de activiteiten werd niet alleen ingegeven door de idee dat men op deze manier kan inspelen op specifieke behoeften en leervragen van de cursisten. Ook het vormende aspect die deze werkwijze met zich meebrengt, is van belang. Gaandeweg en op basis van de voorbeelden die voorafgingen Bonte Was Gebruiksaanwijzing IV

11 kan de lesgever zich aan de hand van de vooropgestelde doelen en lessuggesties zelf bekwamen in het aanmaken van taakgericht materiaal. Handleiding Deze beschrijft in detail de verschillende activiteiten van ieder contactuur. Per activiteit bevat het de volgende onderdelen: Verhaal: een korte aanduiding van hoe de activiteit zich verhoudt tot een bepaalde episode uit het soapverhaal. Doelstellingen: een opsomming van de verschillende talige doelen waaraan in de activiteit gewerkt wordt. De doelen zijn opgedeeld per talige vaardigheid (luisteren, lezen, spreken en schrijven). Verder worden bij de Doelstellingen soms ook vormelijke aspecten vermeld. Materiaal: een opsomming van de verschillende materialen die de cursisten nodig hebben bij de activiteit, vergezeld van eventuele kopieerinstructies. In de handleiding wordt bij elke stap verwezen naar het bijhorende materiaal en wel op de volgende manier: naar cursistenboek: (cu paginanummer), naar kopieerbladen: (ko paginanummer), naar opdrachtenbladen (opdrachtenblad bij level levelnummer) en naar luisterfragmenten: (CD fragmentnummer). Introductie: de meeste activiteiten bevatten een introductie, bedoeld om de cursisten voor te bereiden op de activiteit (meestal door de link te leggen met het verhaal), voorkennis op te wekken en de lesgever de kans te geven de voorkennis van de cursisten te peilen. Beschrijving van de activiteit: een stapsgewijze beschrijving van hoe de activiteit verloopt. Differentiatie en uitbreiding: een verzameling tips waarmee men de activiteit kan aanpassen. De differentiatietips laten je toe om de activiteit makkelijker of moeilijker te maken, echter zonder aan de doelstellingen van de activiteit te raken. De uitbreidingstips geven suggesties om de activiteit verder te verdiepen en transfer van de behandelde taalhandelingen naar andere situaties te bevorderen. Cursistenboek Iedere cursist krijgt bij aanvang van de cursus een cursistenboek. Dit cursistenboek wordt vaak gebruikt bij oefenvormen, en functioneert als een beknopte schriftelijke neerslag van de lessen, waarnaar de cursisten ten allen tijde kunnen teruggrijpen. Kopieerbladen Bij het lespakket zit een omvangrijke verzameling kopieerbladen. Deze kopieerbladen worden gebruikt tijdens de activiteiten. Ze mogen meestal maar op een bepaald moment van de activiteit getoond worden, of slechts aan een beperkt deel van de cursisten, daarom zitten ze apart. De kopieerbladen functioneren niet als een neerslag, en hoeven dus niet door de cursisten bijgehouden worden. Opdrachtenbladen Bij ieder contactuur zitten ook één of meerdere opdrachtenbladen. Deze opdrachtenbladen dienen door de cursisten ingevuld te worden wanneer ze het interactieve verhaal op de cd-rom doorlopen. De opdrachtenbladen hebben de volgende functies: Ze vormen een extra garantie dat de cursisten niet door de cd-rom 'slaapwandelen', maar de geboden informatie echt verwerken. Ze geven de lesgever een indicatie van wat de cursisten van het interactieve verhaal begrepen hebben. Ze dienen als voorbereiding op de activiteiten van de contacturen. De aandacht van de cursisten wordt middels de opdrachtenbladen al tijdens het werken met de cd-rom gericht op de onderwerpen die in het bijhorende contactuur aan bod komen. Ze dienen als ankerpunt voor de activiteiten van de contacturen. Wanneer activiteiten gekoppeld worden aan een episode uit het interactieve verhaal, gebeurt dit meestal aan de hand van een ingevulde opdrachtenblad. Bonte Was Gebruiksaanwijzing V

12 3 Aandachtspunten Aandachtspunten om het Bonte Was-pakket zo optimaal mogelijk te gebruiken. Bespreek met je instelling vóór je met Bonte Was start hoe je kan zorgen voor de nodige omkadering. Zorg niet alleen voor een voldoende aantal geschikte PC s, maar ook voor een aangepast (les)lokaal. Geef de studenten op voorhand voldoende informatie over het pakket. Maak ze (in een contacttaal of eventueel via een tolk) duidelijk wat het opzet van de cursus is, nl. Nederlands leren door een combinatie van computerlessen en groepssessies. Maak de cursisten duidelijk dat het in eerste instantie (deel 1) om een basisniveau taalvaardigheid 3 gaat. Het is dus niet nodig dat ze elk woordje van de cd-rom begrijpen. Stimuleer de cursisten om de opdracht of boodschap globaal te begrijpen en leg de link met het dagelijkse leven. Niet wat de cursisten weten over de taal telt, wel wat ze in de dagelijkse omgang met die taal kunnen doen. Uit de praktijk blijkt dat de cursisten reeds na anderhalf uur voldoende muisvaardigheid hebben opgebouwd om met het programma te werken. Tijdens het eerste contact met de computer wordt daaraan uiteraard veel tijd besteed. Het is normaal als de eerste les met computer meer tijd vraagt. Stimuleer de cursisten in het aannemen van een onderzoekende houding wanneer ze met de cd-rom werken. Schenk voldoende aandacht aan het gebruik van de ondertiteling, de helpfunctie, enz De bedoeling is niet veel punten te halen maar wel veel met taal bezig te zijn. Het pakket bestaat uit twee delen: de cd-rom en de contacturen. Uit de praktijk blijkt dat 1/4 cdrom 3/4 contactuur een goede verhouding is tussen beide. Besteed in elk geval voldoende tijd aan de activiteiten uit elk contactuur. De cd-rom biedt enkel de aanzet om rond bepaalde taken te werken. Laat bij mondelinge oefeningen de cursisten steeds de kans om vrijuit te spreken. Verbeter fouten slechts dan wanneer ze de communicatie effectief hinderen. De ervaring leert dat een contactuur best zo nauw mogelijk aansluit bij het overeenkomstige level op de cd-rom. Het blijkt een goed recept om één gedeelte van de les met de computer te werken (waarbij aan de cursisten een bepaald level bekijken of herbekijken) en één gedeelte van de les te wijden aan het bijhorende contactuur (dat dan verder loopt in de volgende lessen). Het taalaanbod van de cd-rom zit dan vers in het geheugen, zodat er tijdens het contactuur gemakkelijker op kan voortgebouwd worden. Een lange tijd onafgebroken werken aan de computer (bv. 3 uur) doet bovendien de concentratie verslappen. Het kan stimulerend zijn om na het contactuur de cursisten een bepaald level te laten herbekijken. Het contactuur legt immers de focus op bepaalde vaardigheden waardoor de cursist tot een beter begrip van het level komt. Het herbekijken van een level na het contactuur kan een aha-ervaring teweegbrengen, wat een belangrijk leermoment oplevert en de cursist meer zelfvertrouwen geeft. Gebruik vooral gesloten vragen om na te gaan of de cursisten het verhaal van de cd-rom begrijpen (bv. waar/niet waar ). Vermijd opdrachten als: Vertel eens wat er gebeurd is in level x. Het aanbod aan activiteiten in de contacturen is zeer uitgebreid. Maak indien nodig keuzes op maat van je groep, zowel op vlak van inhoud als van werkvormen. 3 CD s 3 en 4 reiken verder dan het basisniveau tot aan richtgraad 1.2. Ook hier geldt dat cursisten niet elk woord hoeven te begrijpen, maar wel de algemene boodschap. Bonte Was Gebruiksaanwijzing VI

13 Bouw herhaling in op maat van je groep. Enerzijds is het pakket zo opgebouwd dat de typetaken cyclisch terugkeren. Anderzijds moet elke lesgever het tempo zelf aanpassen aan zijn groep. Denk na over de activiteiten die je buiten het Bonte Was-pakket aanbiedt. De activiteiten uit Bonte Was zijn ontwikkeld volgens de principes van het taakgericht taalonderwijs. Verschillende methodieken en uitgangspunten door elkaar gebruiken, kan tot verwarring leiden bij de cursisten. Neem geen bestaande curriculumafhankelijke toets af van je cursisten tijdens of na het Bonte Was-pakket. Kies voor curriculumonafhankelijke toetsing. Bonte Was Gebruiksaanwijzing VII

14 4 Starten Zorg ervoor dat Quicktime 5 is geïnstalleerd op de computer. (Het programma staat ook op de eerste cd-rom.) Bonte Was starten Er kan op drie manieren gewerkt worden met het programma Bonte Was: ofwel krijgt elke cursist een cd-rom en plaatst hij deze in de cd-romlader, ofwel wordt de cd-rom op de harde schijf van elke computer gekopieerd, ofwel wordt de cd-rom op een centrale server gekopieerd. Het is in elk van de drie gevallen nodig om een snelkoppeling te voorzien. Dit wordt hierna uitgelegd. Een snelkoppeling maken Het werkt het eenvoudigst als de cursisten Bonte Was kunnen opstarten met een zogenaamde snelkoppeling (Engels: shortcut ). Een snelkoppeling is een pictogram op het bureaublad van de computer. Door er dubbel op te klikken start men een programma op. Je vraagt best aan de computerverantwoordelijke om een snelkoppeling voor Bonte Was op het bureaublad te plaatsen. Vraag de garantie dat deze snelkoppeling altijd zichtbaar is op het bureaublad als de cursisten de computer opstarten of ermee aan de slag gaan. Wil je de snelkoppelingen zelf aanmaken, volg dan deze instructies: Zorg ervoor dat de cd-rom in de lader zit of dat de inhoud van de cd-rom op de harde schijf of een netwerklocatie is gekopieerd. Klik met de rechter muisknop op het bureaublad (dat is het scherm dat je ziet wanneer geen enkel programma open staat). In het menu dat dan verschijnt, kies je de optie Nieuw ( New ). In het menu dat dan verschijnt, kies je de optie Snelkoppeling ( Shortcut ). Klik in het venster dat dan geopend wordt op de knop Bladeren ( Browse ) en selecteer de plaatst waar het programma staat. Dat kan het cd-romstation zijn, of een map op de harde schijf, of nog een map op de server (netwerklocatie). Zal elke cursist over een cd-rom beschikken, dan kies je het cd-romstation (dat wordt meestal aangeduid met de letter D:). Heb je de cd-rom op de harde schijf van de computer gekopieerd, dan kies je de map waarin het programma staat. Heb je de cd-rom op de server gekopieerd, dan kies je de map op de server waarin het programma staat. Op de cd-rom (of in de Bonte-Wasmap) staat het bestand Bonte Was 1.exe. Klik hier dubbel op en klik vervolgens op de knop Volgende ( Next ). In het nieuwe venster geef je in het invulveld een duidelijke naam op voor de snelkoppeling, bvb. Bonte Was. Als je dan op Voltooien ( Finish ) klikt, is de snelkoppeling gemaakt: ze verschijnt op het bureaublad. Gebruikers aanmaken Iedere gebruiker van Bonte Was heeft een zogenaamd gebruikersbestand waarin zijn vorderingen worden bijgehouden. Daardoor start Bonte Was daar waar de cursist vorige keer afgesloten heeft, en hoeft hij niet telkens opnieuw van bij het begin te beginnen. Dit gebruikersbestand is steeds van de vorm BW_naam.txt en staat op de harde schijf (meestal is dit C:\ ) of op een netwerklocatie. Staat dit bestand op de harde schijf van de computer, dan heeft dit als gevolg dat een cursist steeds op dezelfde computer moet werken. Als de bestanden op de server geplaatst zijn, geldt deze beperking niet. Bonte Was Gebruiksaanwijzing VIII

15 De gebruikersbestanden moeten vóór het eerste gebruik door de lesgever voor elke gebruiker aangemaakt worden. Dit kan als volgt gebeuren: Start het programma Bonte Was door op de snelkoppeling te klikken. Klik op de knop Start. Bij het eerste gebruik ziet u nog geen gebruikers staan. Druk op de TAB-toets om het scherm op te roepen. Klik op het plusteken en klik daarna in het witte invoegveld. Typ daar de naam van de cursist. Klik daarna op de koppelknop (de blauwe schakel, dus niet de schakel waar een rode schuine streep doorstaat). Zoek in het browse-venster naar het bestand dat de volgende naam heeft: BW_naam.txt. Dat bestand wordt automatisch gemaakt in de root van de opstartschijf (meestal is dit C:\). Selecteer dit en klik op Open. Hierdoor wordt dit gebruikersbestand gekoppeld aan de gebruiker. Men kan tot max. 50 gebruikers per computer aanmaken. Druk op de TAB-toets. De gebruiker(s) die u heeft aangemaakt, staat (staan) nu in de lijst. De gebruikersbestanden op de server plaatsen Dit heeft als voordeel dat alle cursisten vanop alle pc s met Bonte Was kunnen werken, ze moeten dus niet steeds op dezelfde pc werken. Het plaatsen op de server gaat als volgt in zijn werk. Op de 1e pc doe je het volgende: Eerst alle gebruikersnamen ingeven, zoals hierboven is beschreven. Vervolgens alle gebruikersbestanden (die automatisch zijn aangemaakt in de root van de opstartschijf (meestal is dit C:\), verplaatsen naar een (bereikbare!) plaats op de server. De gebruikersbestanden zijn altijd van de vorm BW_gebruikersnaam.txt. Ten slotte alle links naar de gebruikersbestanden aanpassen via het inlogvenster dat je met de tab-toets opent. Klik hiervoor op de koppelknop achter de gebruikersnaam. Selecteer in het dialoogvenster de juiste schijf, de juiste map en het passende gebruikersbestand. Doe dit voor elke gebruiker. Op alle volgende pc s kopieer je het bestand Bonte Was gebruikerslijst.txt dat in de root van de opstartschijf van de eerste PC staat naar de root van de opstartschijf van alle andere pc s. Als je dan Bonte Was start, zie je automatisch alle gebruikers staan, met een correcte verwijzing naar hun gebruikersbestand. Bonte Was gebruiken Start het programma Bonte Was door op de snelkoppeling te klikken. Klik op de knop Start. Klik op je eigen naam. Na de introductie verschijnt een soort machine. Druk op de rode hendel om te starten. Starten bij een vooraf gekozen level Iedere gebruiker van Bonte Was heeft een zogenaamd gebruikersbestand, waarin zijn vorderingen worden bijgehouden. Dat is steeds van de vorm BW_naam.txt en staat op de opstartschijf van de computer (meestal is dit C:\), maar kan ook op een centrale server staan (zie hierboven). In dit bestand staat het nummer van de laatste taak en level die de cursist bekeken heeft, voor hij Bonte Was afsloot. Door dit nummer aan te passen, kan men ervoor zorgen dat een cursist aan een vooraf gekozen level begint. Zoek het gebruikersbestand op de harde schijf of netwerklocatie. Open het bestand door dubbel te klikken op de bestandsnaam. Bonte Was Gebruiksaanwijzing IX

16 In het gebruikersbestand steeds de volgende code: naam Het nummer na het eerste blokje is het taaknummer, het nummer na het tweede blokje is het levelnummer, het laatste nummer zijn de behaalde punten. (hier dus: taak 2 van level 1, 0 punten) Als je deze nummers aanpast, dan komt de gebruiker als hij de volgende keer Bonte Was gebruikt, in de taak en het level terecht die je hebt ingegeven. Vooruit springen op de cd-rom Het is in principe alleen mogelijk om terug te keren naar een vorige taak op de cd-rom. Tijdens het werken met de cd-rom zie je bovenaan rechts de aanduiding van taak en level waarmee je bezig bent. Als je hierop klikt kan een je een taaknummer en levelnummer ingeven dat voorafgaat aan de huidige nummering. Het programma gaat dan terug tot het level en de taak die je hebt ingegeven. Vooruitspringen is op deze manier niet mogelijk. Toch is er een manier om vals te spelen zodat ook een sprong voorwaarts kan gemaakt worden. Het voordeel hiervan is dat je dan niet per se heel de cd-rom moet doorworstelen om een bepaald stuk te kunnen bekijken. Het is niet aangeraden om dit trucje aan de cursisten mee te delen. Het is echter wel een handig instrument voor de lesgever. Dit valsspelen gaat als volgt: Klik op de nummering rechts bovenaan. Druk dan tegelijkertijd op CTRL en G (CTRL+G). Daarna kan je om het even welk taaknummer en levelnummer ingeven, dus ook vooruitspringen. De volgende cd s van Bonte Was gebruiken Vooraleer men met de tweede, derde en vierde cd-rom kan starten, is het nodig om de snelkoppelingen aan te passen, zodat ze verwijzen naar de juiste cd-rom. Verwijder eerst de bestaande snelkoppeling: klik met de rechtermuisknop op de snelkoppeling in kies Delete. Maak daarna een nieuwe snelkoppeling zoals hierboven beschreven. Voor de tweede cd-rom selecteer je het bestand Bonte Was 2.exe, voor de derde cd-rom Bonte Was 3.exe, enz. Starten met de tweede cd-rom Als je met de tweede cd-rom start, zie je na de naam van een gebruiker een groene afbeelding van een cd en het cijfer 2. Dat betekent dat in het gebruikersbestand is bijgehouden dat die gebruiker de eerste cd-rom volledig heeft doorlopen. De cursist kan dus zonder problemen met cd twee starten. Staat er na de naam van een gebruiker een rode afbeelding van een cd en het cijfer 1, dan heeft deze gebruiker volgens het gebruikersbestand de eerste cd-rom nog niet volledig doorlopen. De cursist moet dus eerst de eerste cd-rom afwerken. Eventueel kan het gebruikersbestand worden aangepast zoals hierboven beschreven om toch met de tweede cd-rom te kunnen starten. Bonte Was Gebruiksaanwijzing X

17 5 Ondersteuning Het is aan te raden om de cursisten bij het eerste gebruik van Bonte Was te begeleiden om hen zo vertrouwd te maken met de verschillende extra functies en muishandelingen. Extra functies Rechts bovenaan ziet u het huidige levelnummer en taaknummer (2). Klikt men hierop, dan kan men zelf een level- en taaknummer intypen. Het systeem gaat dan terug naar de betreffende taak. Let op: men kan dit alleen gebruiken om terug te springen, nooit om vooruit te springen. Als men op de blauwe pijl ernaast (1) klikt, gaat men één taak terug. Met de blauwe hendel (3) kan de ondertiteling aan- en uitgezet worden. Als men op het rode vraagteken (4) klikt, krijgt men opnieuw de vraagstelling van de taak; deze kan een tweede keer beluisterd worden door op de gele hendel klikken. Om te eindigen, klikt men op de groene knop (5) en nadien op sluiten. Het gebruikersbestand onthoudt het level- en taaknummer waar de cursist geëindigd is en zal daarmee beginnen de volgende keer dat hij Bonte Was opnieuw opstart. Klikt men op de rode hendel (6), dan wordt het scherm afgekoppeld en kan men de spiekbriefjes raadplegen (zie verder) Muishandelingen 3 Volgende muishandelingen worden gebruikt: één klik en verder gaan Vb: level 1, taak 2: je moet klikken op de tekening om datum en uur te horen en verder te gaan en ook level 1, taak 8: je moet klikken op de man die op perron twee staat om verder te gaan. aanwijzen (hot spot) = klikken in scherm, er verschijnt een handje. Vb: level 1, taak 13: je kan klikken op de sporen en op de trap naast Charlotte, je hoort dan het woord gewone meerkeuze Vb.: level 1, taak 30: twee mogelijke vragen. De cursist moet beide mogelijkheden eerst beluisteren en dan kan hij een keuze maken door op een van beide te klikken. vragen-cluster: verschillende vragen, met telkens bijhorend antwoord Vb.: level 3, taak 18: er zijn twee mogelijke vragen. De cursist moet beide keuzemogelijkheden Bonte Was Gebruiksaanwijzing XI

18 eerst beluisteren en dan kan hij een keuze maken door op een van beide te klikken. Hierna volgt feedback (in dit geval het antwoord op zijn vraag). Daarna moet de cursist de andere keuzemogelijkheid aanklikken, waarop hij weer feedback krijgt. De cursist moet dus achtereenvolgens alle mogelijkheden aanklikken, het maakt echter niet uit welke mogelijkheid hij als eerste kiest. meerkeuze-cluster Vb.: level 7, taak 7: verschillende antwoordmogelijkheden. De cursist moet alle mogelijkheden eerst beluisteren en dan kan hij een keuze maken door op een ervan te klikken. Slechts één keuze is juist. Als de cursist het juiste antwoord geeft, wordt er een tweede vraag gesteld terwijl de antwoordmogelijkheden blijven staan. De cursist kan nu opnieuw een keuze maken door op een van de mogelijkheden te klikken. Er zijn evenveel vragen als antwoordmogelijkheden. slepen van een object naar een bepaalde plek op het scherm Vb.: level 1, taak 1: de identiteitskaart moet naar de portefeuille worden gesleept. slepen van een aantal objecten + bevestigen Vb.: level 1, taak 9: spullen van Ariël in de koffer slepen en daarna op de knop OK klikken. rondkijken in panorama Vb: level 1, taak 8: panorama van het station. Je moet met de muis naar links of rechts slepen om het hele station te kunnen zien. Spiekbriefjes In de cd-rom is een systeem van spiekbriefjes voorzien. De spiekbriefjes geven expliciete talige informatie aan de gebruiker via tekst, audio en illustraties. Ze bieden extra houvast om een taak tot een goed einde te brengen en dienen als bevestiging van hypotheses die leerder aan de hand van het soapverhaal heeft opgebouwd rond taalverschijnselen. Op deze manier kan informatie zoals grammatica en woordenschat op een eenvoudige en overzichtelijke manier weergegeven worden, zonder beroep te doen op schema's of tabellen. De volgende items worden behandeld: de kleuren, enkele tegenstellingen, de personages uit de soap, de seizoenen, het alfabet, de datum, het uur, het meervoud en verkleinwoord, de persoonlijke voornaamwoorden (subjectvorm), de persoonlijke voornaamwoorden (objectvorm), de bezittelijke voornaamwoorden, de trappen van vergelijking, de hooftelwoorden en rangtelwoorden. De cursist kan de spiekbriefjes bekijken nadat hij op de rode hendel heeft geklikt. Het verhaal wordt dan onderbroken en de cursist kan een of meerdere spiekbriefjes uitkiezen en naast het venster slepen. Klikt hij opnieuw op de rode hendel, dan verdwijnen de spiekbriefjes weer, behalve diegene die hij buiten het venster had gesleept. De cursist kan dan verdergaan in het verhaal. De spiekbriefjes buiten het venster blijven beschikbaar. Spelletjes Op het einde van elke cd staat er een spelletje. Als de cursist de laatste taak van het laatste level heeft volbracht, verschijnt er een mysterieuze dame die de ventilator steelt en verdwijnt. Zo komt de cursist automatisch bij het spelletje terecht. De spelletjes zijn bedoeld als ontspannend extraatje na het volledig doorlopen van een cd-rom. Enkele trucjes bij de spelletjes: Bij het spel 4 (na de vierde cd-rom) maakt de toetscombinatie CTRL+G onkwetsbaar. Men kan ook rechtstreeks naar de spelletjes gaan door levelnummer 99 en taaknummer 99 in te voeren in het scherm rechts bovenaan. De vier spelletjes zijn dan simultaan beschikbaar. We laten het over aan de wijsheid van de lesgever of hij dit meedeelt aan de cursisten of niet. Bonte Was Gebruiksaanwijzing XII

19 6 Taakgericht werken De achterliggende visie bij de ontwikkeling van de cursus is het taakgericht taalvaardigheidsonderwijs. In het vormingsaanbod van het CTM vinden we volgende definitie: Door een rijk én relevant taalaanbod actief te verwerken, ontwikkelen NT2-leerders hun vaardigheid in het gebruiken van taal en bouwen ideeën op over het achterliggende taalsysteem. Deze ervaringen worden aangereikt via taken die luisteren, spreken, lezen en/of schrijven onontbeerlijk maken. Bij een taakgerichte aanpak spelen volgende principes een grote rol: Relevante, functionele doelen Een taakgerichte activiteit werkt naar een doel toe, dat zowel relevant als functioneel is voor de leerder. Doelen worden als relevant en functioneel geëvalueerd, als die aansluiten bij de leefwereld van de cursisten. Motivatie Een taakgerichte activiteit is motiverend. Situaties die authentiek en dus herkenbaar zijn (vb. afval sorteren), werken motiverend voor de cursisten. Ze zijn relevant voor de cursisten omdat ze aansluiten bij hun leefwereld. Dergelijke activiteiten brengen de wereld in het klaslokaal. Activiteiten die werken aan relevante, functionele doelen (vb. naar producten vragen in een winkel), worden door cursisten met enthousiasme uitgevoerd, omdat ze meteen het nut ervan inzien. Ze kunnen er onmiddellijk mee aan de slag in het dagelijkse leven. Ook uitdagende activiteiten werken motiverend. De cursisten worden geprikkeld om een probleem op te lossen of om iets te doen (vb. het juiste parcours vinden). Cursisten worden hierbij gestimuleerd dingen te doen met taal. De motiverende werking ervan vergroot de kans op transfer naar het echte leven. Kloof tussen bekend en onbekend Een taakgerichte activiteit creëert de behoefte en bereidheid om de kloof tussen bekend en onbekend terrein te overbruggen. Bij elke activiteit is er een kloof tussen wat de cursist reeds kent (voorkennis) en wat nieuw is voor hem. De kloof zal voor sommigen groter zijn dan voor anderen. Niet alle cursisten leren nl. hetzelfde, op een zelfde manier en op hetzelfde tijdstip. Dat is ook niet de bedoeling. Als lesgever moet men ervoor zorgen dat iedereen de opgegeven taak adequaat kan uitvoeren, of hij nu al veel weet of niet. Dit kan door maximale ondersteuning te voorzien. De leerder moet uitgedaagd worden om nieuwe dingen te leren, maar de kloof met het onbekende mag ook niet te groot zijn. Door het uitvoeren van taken in de klas die sterk gelijkend zijn aan wat iedereen in het werkelijke leven moet doen, leert hij vaardigheden (waaronder strategieën) die nodig zijn om soortgelijke nieuwe taken in dat werkelijke leven aan te kunnen. De kloof moet herkenbaar en uitdagend zijn. Cursisten moeten de kloof willen (cf. motivatie), durven (cf. veilig klasklimaat) en kunnen (cf. ondersteuning) overbruggen. Begrijpelijk taalaanbod Een taakgerichte activiteit vertrekt van een voldoende begrijpelijk, rijk en relevant taalaanbod. Een rijk en relevant taalaanbod is een realistisch taalaanbod, het is de taal die de leerder ook in het echte leven te zien, te lezen en te horen krijgt. Door dat taalaanbod actief te verwerken ontwikkelt de leerder zijn vaardigheid in het gebruiken van taal. Door dat taalaanbod onderzoekend te benaderen, Bonte Was Gebruiksaanwijzing XIII

20 ontwikkelt de leerder zijn vaardigheid in het opbouwen van ideeën over het achterliggende taalsysteem. Rijker taalaanbod betekent echter niet dat de werkvormen moeilijk mogen zijn: je kan met rijk taalaanbod interessante, eenvoudige dingen doen, waardoor cursisten ermee leren omgaan. Een rijk en gelaagde aanbod zorgt ervoor dat iedere cursist iets kan leren op zijn niveau. Echte interactie Een taakgerichte activiteit stimuleert échte, natuurlijke interactie. Activiteiten waarbij natuurlijke interactie tussen leerders gestimuleerd wordt, leveren duidelijke leermomenten op. Cursisten verplaatsen zich in levensechte situaties en gebruiken hierbij natuurlijke taal. Deze natuurlijke interactie kan op verschillende manieren worden georganiseerd: groepjes, duo s, carrousel, informatiekloof-oefeningen, enz. De interactie tussen cursisten onderling kan nog meer gestimuleerd worden door het vormen van heterogene groepen: als de werkvormen goed georganiseerd zijn, helpen de sterkeren de zwakkeren. Hierbij profiteren beiden om hun taalkennis te vergroten. Ondersteuning Bij een taakgerichte activiteit heeft de lesgever een begeleidende rol. Bij een taakgerichte manier van lesgeven is de rol van de lesgever meer begeleidend en minder leidend. Als begeleider van het leerproces ondersteunt hij de leerder bij diens hypothesevorming. Bij de interactie tussen lesgever en cursist is het belangrijk om bij elke vraag niet meteen het juiste antwoord te geven. Zinvoller is het om een betekenisonderhandeling aan te gaan, zaken aan te wijzen en er vragen over te stellen. De rol van de leerder is bij een taakgerichte manier van werken actiever: de leerder wordt uitgedaagd om zelf op onderzoek uit te gaan. De lesgever stimuleert het zelfontdekkend leren van de leerder. Dit kan hij doen door betekenisonderhandelingen op te zetten (zie ook echte interactie). Andere ondersteunende middelen zijn o.a. de wereld van de taak schetsen, visuele ondersteuning bieden, kennis van de wereld aanboren en uitbreiden, contexten aanwenden, enz. Veilig klasklimaat Bij een taakgerichte activiteit zorgt de lesgever voor een klimaat waarin de cursist zich veilig genoeg voelt om vrijuit taal te produceren. Om echt interactie mogelijk te maken, en opdat de cursisten de kloof tussen bekend en onbekend materiaal zouden durven overbruggen, is een veilig klasklimaat een cruciaal onderdeel. Als de lesgever de leerder vrijuit laat praten merkt men bij de cursisten een grotere bereidheid en motivatie om een taak uit te voeren. Beschouwt men fouten als slechte gewoontes die zo snel mogelijk moeten worden afgeleerd en dus telkens moeten worden gecorrigeerd, dan creëert men een negatief interactieklimaat. Men moet alleen dan ingaan op fouten als die een goede uitvoering van de taak belemmeren. Bonte Was Gebruiksaanwijzing XIV