Voorwoord Doelstellingen en resultaten Doelstellingen 1.2 Resultaten

Transcriptie

1 Jaarverslag 2009

2 Inhoudsopgave Voorwoord 2 1. Doelstellingen en resultaten Doelstellingen 1.2 Resultaten 2. Strategie & Beleid Marketingstrategie en onderzoek 2.2 Pers & PR 2.3 Marketingservices 3. Business to Consumer Marketing Recreatief Toerisme 3.2 Cultuur Marketing 4. Business to Business Convention Bureau 4.2 Topsport 4.3 Kenniscentrum evenementen 5. VVV Ticketshop HUB Inleiding 5.2 Bezoekers: aard en aantal 5.3 Product- en dienstenverkoop 5.4 Gerichte informatieverstrekking en goede dienstverlening 6. Sociaal Jaarverslag Ondernemingsraad Organisatiestructuur Den Haag Marketing 38 Verklaring Raad van Toezicht Jaarrekening 40 Accountantsverklaring 55

3 Voorwoord Den Haag Marketing verzorgt de marketing en promotie van Den Haag, haar binnenstad en haar badplaatsen Scheveningen en Kijkduin. In opdracht van en in overleg met organisaties uit de toeristische/zakelijke sector en de gemeente wordt marketing bedreven om de positie van Den Haag op de sterk concurrerende markt van toerisme duurzaam te versterken en bij te dragen aan haar profilering als stad van vrede en recht en internationale stad aan zee. In het jaarverslag 2008 schreven we al dat het jaar 2009 een moeilijk, maar daarmee niet minder uitdagend jaar zou worden. Dat is waarheid gebleken. De wereldwijde recessie heeft ook gevolgen gehad voor het aantal toeristen dat naar Den Haag is gekomen. Mede dankzij extra marketinginspanningen om de gevolgen van de recessie het hoofd te bieden, is de neerwaartse trend in de tweede helft van het jaar enigszins omgebogen. Bij de inspanningen om toeristen te verleiden om naar Den Haag te komen, spelen we met onze marketinginspanningen in op de trend van authenticiteit. We beloven niet meer dan we waar kunnen maken. De unique selling points van Den Haag en de bijbehorende beelden (Meisje met de Parel, strand/stad, Vredespaleis, Mondriaan en Dans) worden steeds meer gebruikt in de marketingcommunicatie. Een hoogtepunt ook dit jaar was The Hague Festivals. Mede door het prachtige weer in juni kwamen meer dan 1 miljoen bezoekers op de verschillende evenementen in de THF-periode af. Het komende jaar zullen de inspanningen er nog meer op gericht zijn om meer van deze bezoekers ook in Den Haag te laten overnachten. We zijn trots op de internationale prijs die de marketingcampagne voor The Hague Festivals in 2009 heeft gekregen. Op topsportgebied werden in Den Haag in evenementen gehouden. Het Beachstadion was ook in 2009 een trekker voor badplaats Scheveningen met een record van toeschouwers. De World Tour Beachvolleyball vond voor de eerste keer in Den Haag plaats. Dit grote evenement vormde het hoogtepunt van het strandseizoen. Op de finaledag was een uitverkocht Beachstadion ooggetuige van een fantastische overwinning van het Nederlandse topteam Schuijl/Nummerdor. Het imago van Den Haag als stad van vrede en recht heeft in 2009 wereldwijd een boost gekregen door de Afghanistan Conferentie in het World Forum op 31 maart. Ook aan het organiseren van dit internationale congres leverde het Convention Bureau van Den Haag Marketing een bijdrage. Andere congressen worden met behulp van acquisiteurs geworven. Vaak gaat het hierbij om congressen die pas over enkele jaren daadwerkelijk zullen plaatsvinden. De resultaten van de inspanningen zijn goed. Iedere euro die geïnvesteerd wordt in de acquisitie van corporate congressen levert 59 euro aan economische spin-off op; bij de noncorporate congressen is dit zelfs 88 euro. Door het doen van onderzoek probeert Den Haag Marketing aan te tonen wat de bijdrage van de verschillende marketinginspanningen aan de economische spin-off voor de stad is. Dit is belangrijk, omdat hiermee de eigen resultaten meer inzichtelijk worden gemaakt. Daarnaast maakt het de keuze voor marktpartijen en de gemeente een stuk makkelijker om blijvend te willen investeren in toeristische marketing. Het zorgt namelijk voor extra inkomsten en werkgelegenheid. Den Haag Marketing heeft in 2009 in de interne organisatie verdere stappen gezet die bijdragen aan het zijn van een klantgerichte en transparante organisatie. De meest in het oog springende verandering was de verhuizing naar de Grote Marktstraat. Daarnaast hebben verschillende processen hun finale beslag gekregen, zoals het bepalen van missie, visie en core business, het verder doorvoeren van de unitstructuur en de invoering van een compleet nieuwe marketingcyclus. Dit alles gericht op een betere kwaliteit van de producten en diensten. Dat proces is nog niet geheel voltooid. Met het verschijnen van een middellange termijn visie heeft Den Haag Marketing haar ambities voor de komende periode neergelegd. Martin van Pernis voorzitter Raad van Toezicht Anja Overhoff directeur 2

4 1. Doelstellingen en Resultaten 1.1 Doelstellingen Hoofddoel Den Haag Marketing wil eraan bijdragen dat meer mensen Den Haag bezoeken, er langer willen verblijven, meer willen besteden en met een goed gevoel over de stad weer huiswaarts keren, zodat zij thuis vertellen wat een geweldige stad Den Haag is. De doelstellingen Om het doel zo concreet mogelijk te maken, wordt een aantal afrekenbare doelstellingen voor 2009 geformuleerd. Hierbij wordt aangesloten bij de topindicatoren van de gemeente Den Haag in haar begroting 2009: Meer toeristen: - aantal hotelgasten uit het buitenland: ; - aantal hotelovernachtingen van buitenlandse gasten: ; - 3 procent groei van het aantal dagtoeristen; Verblijfsduur: - Consolideren van de gemiddelde verblijfsduur van toeristische gasten (t.o.v. 2008); - aantal congresdeelnemersdagen: ; Bestedingen - Toename gemiddelde bestedingen per bezoeker (t.o.v. 2008); - 2 procent groei van het aantal verkochte kaartjes door theaters en musea (t.o.v. 2008); Tevreden huiswaarts De gemiddelde toerist (zakelijk en toeristisch) waardeert zijn bezoek aan Den Haag met een 7, Resultaten Verblijf In 2009 waren de effecten van de recessie niet alleen voelbaar voor de kleinere bedrijven maar werd deze ook zichtbaar bij grote bedrijven. Zowel nationaal als internationaal. De gevolgen voor zowel het zakelijk- als het recreatief toerisme zijn eveneens zichtbaar in de verblijfcijfers. Het Centraal Bureau voor Statistiek, bron van de verblijfcijfers, heeft op het moment van de totstandkoming van dit jaarverslag de cijfers van de maand december nog niet gepubliceerd. Bij de berekening van de jaarcijfers wordt uitgegaan van het aantal overnachtingen en gasten in 2008 gecorrigeerd met het groeipercentage in 2009 ten opzichte van De cijfers zijn totalen en geven geen inzicht in de verblijfreden (geen onderscheid zakelijk- of recreatief). Onderstaande grafiek geeft duidelijk weer dat vooral in de eerste helft van 2009 het aantal gasten achterbleef bij het aantal gasten uit dezelfde maand in

5 Alle gasten januari februari maart april mei juni juli augustus september oktober november december Verblijf in Den Haag Het gestelde doel om gasten uit het buitenland in Den Haag te laten verblijven is voor 99% gehaald en uitgekomen op buitenlandse gasten. Opvallend is dat het aantal buitenlandse gasten echter ten opzichte van 2008 gestegen is met 4%. Het aantal hotelovernachtingen is echter 12% achtergebleven op de doelstelling van nachten door buitenlandse gasten en resulteerde in overnachtingen. En blijft hiermee ook achter ten opzichte van 2008 met 3%. Ofwel; men verbleef nog wel maar gemiddeld minder lang. Nederlandse gasten Ondanks de noodzaak om vanwege de recessie, de daaruit voortkomende financiële onzekerheid en de oproep van minister Heemskerk om vooral in 2008 in eigen land met vakantie te gaan, heeft dit voor Den Haag niet geleid tot meer Nederlandse gasten en overnachtingen in hotels ten opzichte van het voorgaande jaar. Het aantal Nederlandse gasten en overnachtingen zijn ten opzichte van 2008 zelfs met resp. 10% en 14% gedaald. Buitenlandse gasten Het is juist dankzij gasten uit het buitenland dat het verblijfcijfer ten opzichte van 2008 niet sterker is gedaald. Relatief steeg het aantal buitenlandse gasten komende van zowel binnen als buiten Europa ten opzichte van 2008 met 4%. Absoluut gezien was er een flinke toename (8.400) van Europese gasten voornamelijk uit de buurlanden België en Duitsland. Gemiddelde verblijfsduur De gemiddelde verblijfsduur is 1,69 nachten, dit was in ,79. Consolidatie zoals ten doel gesteld is niet gelukt voor Oorzaak is vooral de buitenlandse bezoeker die hier relatief de grootste daling laat zien van 2,01 naar 1,88 nachten. Deze tegenvallende verblijfcijfers komen met name doordat het eerste deel van het jaar (januari tot en met juni) achterbleef ten opzicht van Daarna waren de verblijfcijfers min of meer gelijk aan het voorgaande jaar. Wat in het geheel niet zo slecht is gezien de economische situatie die zeker dan wereldwijd nog merkbaar was. Afgezet tegen de gestelde doelen geeft dit echter een tegenvallend resultaat. Congresdeelnemersdagen Net zoals voorgaande jaren zijn bij het drukken van het jaarverslag de congresdeelnemersdagen van voorgaand jaar nog niet bekend. In 2007 bedroeg het aantal congresdeelnemersdagen (2006, ), in Of het gestelde doel van voor 2009 is behaald, wordt onder andere in het volgende jaarverslag gepubliceerd. Geschat wordt dat deze voor 2009 in de buurt van 2008 zal liggen. Hiervan is een groot deel te danken aan de inspanningen van de acquisiteurs die een zeer positieve en concrete bijdrage leveren aan de realisatie van het aantal congressen en deelnemersdagen in Den Haag. Zij converteren elke geïnvesteerde marketingeuro naar respectievelijk 59 euro en 88 euro op de corporate en de non-corporate markt. Daarnaast heeft Nederland, en Den Haag specifiek, met de Afghanistan top in 2009 laten zien dat ze in staat is om zowel op zeer korte termijn als een dusdanig zwaar beveiligd congres goed neer te kunnen zetten. Bestedingen Op het moment van totstandkoming van dit jaarverslag zijn de jaarcijfers van musea en podia nog niet beschikbaar. Hierdoor is het niet mogelijk om een terugkoppeling in dit jaarverslag te geven of de ten doel gesteld groei van twee procent ten opzichte van 2008 in de kaartverkoop is gerealiseerd

6 Daarnaast is voor 2009 ten doel gesteld dat de gemiddelde bestedingen zouden stijgen. Deze zijn in voorgaande jaren gerelateerd aan het bezoekersonderzoek. Deze wordt echter eens in de drie jaar gehouden. Het laatste onderzoek dateert uit waardoor er voor 2009 (nog) geen inzicht kan worden gegeven in het behalen van deze doelstelling. Tevreden huiswaarts Tijdens The Hague Festivals is een imago onderzoek gehouden door Blauw marktonderzoek naar het imago van The Hague Festivals. In dit onderzoek is eveneens gevraagd wat men vindt van Den Haag als stad. Hieruit bleek dat degenen die Den Haag (The Hague Festivals) bezocht hadden Den Haag met positievere en warmere bewoordingen beoordeelden dan degenen die Den Haag niet hadden bezocht. Min of meer dezelfde bevindingen komen uit het consumentensegmentatie onderzoek van Smartagent naar voren. Gehouden onder (potentiële) bezoekers van Den Haag wonende in drie vastgestelde regio s in de Randstad. Men komt voornamelijk voor het strand, winkelen, cultuur en attracties naar Den Haag. Degenen die hiervoor niet naar Den Haag komen, hebben hier redenen voor die door het onderzoek bekend zijn geworden. Door de inzet van de juiste middelen in de marketingactiviteiten en hieraan in de communicatie aan te appelleren wordt hierop ingespeeld. Zodat deze mensen uiteindelijk niet alleen daadwerkelijk Den Haag bezoeken maar ook weer tevreden naar huis gaan. Wanneer men eenmaal Den Haag heeft ervaren gaat men over het algemeen positief en dus tevreden huiswaarts. Waarmee het gestelde doel behaald is. Echter dit resultaat geeft tegelijkertijd aan dat er nog voldoende werk en potentie ligt om de groep potentiële bezoekers daadwerkelijk naar Den Haag te krijgen door aanscherping en bijstelling van het bestaande imago onder de niet-bezoekers van Den Haag. 5

7 2. Strategie en Beleid 2.1. Marketingstrategie en onderzoek In het beleidsplan 2009 heeft Den Haag Marketing ingezet op focus en meetbaarheid. Onderstaande activiteiten zijn uitgevoerd om hier sturing en richting aan te geven. Opzet en uitvoering van onderzoek om onderstaande vragen te kunnen beantwoorden: Wat zijn de doelgroepen (zakelijk en toeristisch) kwantitatief en kwalitatief? Voor 2009 is ten doel gesteld om de volgende onderwerpen te onderzoeken: - welke toeristen komen naar Den Haag (doelgroepen) en welke niet? - wat zijn de trekkers en de barrières om wel of niet naar Den Haag te komen? - hoe oriënteert men zich op het bezoek aan Den Haag (welke media etc.)? Reeds in 2008 is opdracht gegeven aan marktonderzoek bureau Experian om te onderzoeken en in kaart te brengen welke mensen (groepen) niet naar Den Haag komen en waarom niet (barrières) en waar men in geïnteresseerd is om naar te toe gaan in zijn/haar vrije tijd. Dit onderzoek is vervolgens in 2009 vertaald naar psychografische kenmerken door bureau Smartagent. Op deze wijze is de regionale markt in kaart gebracht en is duidelijk wie onze doelgroepen zijn, wat hun triggers en barrières zijn en hoe deze doelgroepen te bereiken zijn. Dit is echter (nog) niet gedaan voor de buitenregionale, nationale markt. Dit blijft een wens om de komende tijd wel te doen. Wat is het imago van Den Haag volgens de bezoeker en niet-bezoeker? In 2009 hebben we een pilot-onderzoek uitgevoerd in samenwerking met Marktonderzoekbureau Blauw naar het effect van The Hague Festivals (THF) op het imago van Den Haag. Hieruit is gebleken dat THF een positieve bijdrage levert aan het imago van Den Haag. Het imago van Den Haag wordt op meeste punten positief gevonden. Waarden zoals respect, tolerantie en veiligheid staan echter nog op een laag niveau. Voor wat betreft de communicatie met betrekking tot THF blijkt word of mouth sterk van invloed. In het verleden zijn meerdere onderzoeken verricht naar de positionering en uitstraling van Den Haag onder verschillende doelgroepen. Desondanks is er nog geen visie ontwikkeld voor een heldere en consistente positionering. Voor de strategie is inzicht in de huidige situatie van belang om te komen tot een eenduidig uitgangspunt. Bij de totstandkoming van de middellange termijn strategie zijn daarom de onderzoeken daarom opnieuw geanalyseerd en de resultaten gecombineerd om de identiteit en het gepercipieerde imago van de stad vast te stellen. Meetbaar maken van activiteiten Door middel van de nieuwe opzet van het activiteitenplan en het gebruik van factsheets zijn we binnen Den Haag Marketing bewuster bezig met de focus van de activiteiten die bijdragen aan de gestelde doelen en de meetbaarheid van de activiteiten. Dit is een ongoing proces. Dit is echter versterkt door het uitgangspunt dat is afgesproken in het MT en tijdens de medewerkersdagen dat elke nieuwe activiteit meetbaar én onderbouwd dient te zijn door onderzoeksgegevens. Een groot deel van de activiteiten is door de kwartaalrapportages, het jaarverslag en het beleidsplan reeds gestructureerd en inzichtelijk voor de gehele markt (te downloaden vanaf de Den Haag Marketing site). Vervolgens worden de voortgang en ontwikkelingen regelmatig met de gemeente en de markt afgestemd. Opbouw klantgegevens Gegeven alle andere activiteiten is aan de opbouw van de klantgegevens geen prioriteit gegeven. Vanaf 1 oktober is de nieuwe opt-in telecommunicatiewet ingegaan. De contacten uit het opgebouwde klantenbestand van Den Haag Marketing zijn benaderd met een opt-in mogelijkheid zodat deze zorgvuldig opgebouwde klantengroep ook in de toekomst voor verdere marketingactiviteiten nog benaderd mag worden. Het merendeel heeft hier positief op gereageerd. Doorontwikkelen en herijken van de strategische marketingvisie In juni is het beleidsplan 2010 ingediend bij de gemeente waarin reeds een voorzet voor de langere termijn is gedaan. In september is gestart aan de opzet- en uitwerking van de uiteindelijke middellange termijn (marketing) strategie voor Den Haag Marketing. Voor de externe analyse ziin hiervoor ook alle leden van het College van Participanten en de Raad van Toezicht geïnterviewd. Een resultante is een nieuwe invulling en taakopvatting van het College van Participanten. Tegelijkertijd is binnen geheel Den Haag Marketing eveneens gewerkt aan het proces om op een meer strategische manier naar de business te kijken onder andere middels een MT- en een medewerkersdag.de missie en de visie zijn geherformuleerd. Hieruit volgend is in de volgende MT s de core business van alle units nogmaals onder de loep genomen en opnieuw gedefinieerd. 6

8 Het structureren en inzichtelijk maken van alle activiteiten binnen Den Haag Marketing Dit is voor een deel reeds gerealiseerd door de invoer van de factsheets, de kwartaalrapportages, het jaarverslag en het beleidsplan. Afgezien van de factsheets zijn alle documenten openbaar en te downloaden via de website van Den Haag Marketing. Daarnaast is in december een netwerkbijeenkomst georganiseerd voor partners en stakeholders waar Den Haag Marketing mee samenwerkt. Op deze bijeenkomst konden partijen zowel netwerken als informatie inwinnen over de plannen van Den Haag Marketing rakend aan hun werkgebied. 2.2 Pers & Pr Onder de werkzaamheden van de pers & pr valt communicatie over het bedrijf Den Haag Marketing (corporate) en communicatie over Den Haag (vrije persbewerking) Corporate Den Haag Marketing Promotieprijs Het eerste kwartaal van 2009 werd gedomineerd door de uitreiking en het voorafgaande stemproces van de Den Haag Marketing Promotieprijs Het campagnebeeld was gedurende de looptijd van de promotieprijs veelvuldig in de stad aanwezig op posters, driehoeksborden en zelfs op LED boarding tijdens de bekerwedstrijd van ADO Den Haag tegen FC Twente. De prijs groeit in aanzien en bekendheid onder relaties van Den Haag Marketing en krijgt meer en meer een corporate netwerk karakter. Er was veel waardering voor de kwalitatief hoge opkomst van de avond, het programma en de organisatie. Op de avond zijn circa 400 mensen geweest, in de zaal was plek voor 440 genodigden. Ook de (lokale) media was ruim vertegenwoordigd. Zelfs het landelijke en goed bekeken SBS Shownieuws heeft een verslag uitgezonden. Ondanks het succes van de avond en de goede berichten in de media blijkt uit het stemgedrag dat de prijs nog onvoldoende leeft bij het publiek (totaal aantal stemmen via de website is 1600). Mogelijk ligt dit aan de aard van de genomineerden, de boodschap van het campagnebeeld en het gebrek aan een publiekelijke verbondenheid met de prijs. DHMag In september is de eerste uitgave verschenen van het corporate magazine van Den Haag Marketing, dat de naam DHMag heeft meegekregen. In het magazine wordt teruggekeken op de activiteiten van Den Haag Marketing en is bedoeld voor onze relaties, stakeholders en medewerkers. Het blad zal drie keer per jaar worden uitgebracht. De eerste editie is verschenen in een oplage van 2500 stuks en is per post bij relaties, partners in promotie, stakeholders en eigen medewerkers bezorgd. De reacties zijn positief: verschillende relaties gaven aan het prettig te vinden om te lezen waar Den Haag Marketing nou concreet allemaal mee bezig is Vrije persbewerking In 2009 is bij de vrije persbewerking actief ingespeeld op nieuws vanuit de stad en de organisatie zelf in de vorm van persberichten, persmomenten en contacten met de media. Zo is er bijvoorbeeld veelvuldig gecommuniceerd over het netwerkevenement Prins voor een Dag, Den Haag Danst!, de Den Haag Informatiegids, over de nominatie van Den Haag voor Beste Binnenstad van Nederland en het daaraan gekoppelde evenement Binnenstad 4 War Child, Cool Event Scheveningen, de Haagse Hotelmaand, de mobiele stadsgids, etc. Een positief gevolg hiervan is dat journalisten steeds vaker de weg naar Den Haag Marketing vinden voor informatie over de stad en een reactie op het nieuws. The Hague Festivals Om meer vrije publiciteit te genereren voor The Hague Festivals is voor 2009 een extern communicatiebureau ingeschakeld om voor de festivalperiode een heldere en duidelijke PR-strategie te ontwikkelen. Naast aansturing van het bureau is door Den Haag Marketing de pr rond de kick off van THF verzorgd, een persreis georganiseerd en de vrije persbewerking na de festivalperiode uitgevoerd. The Hague Festivals heeft veel media aandacht gekregen, zowel lokaal als landelijk en zelfs internationaal, wat uiteindelijk een pr waarde van heeft opgeleverd. Persreis Tijdens de ShoppingNight van The Hague Festivals op 21 juni is een persbezoek georganiseerd gericht op vrouwen- en lifestylemedia, met als doel om Den Haag als winkelstad op de kaart te zetten. Enkele 7

9 (freelance) journalisten van Fashionfile (voorheen Shopgirl), Glossy en Natural Body hebben zich op 25 juni laten rondleiden door het winkelcentrum van Den Haag. De website Fashionfile van Sanoma Uitgevers is aangevuld en telt nu 365 winkeladressen in Den Haag. Daarmee heeft de stad na Amsterdam de meeste winkeltips. Het tijdschrift Glossy heeft in september een leuke spread gepubliceerd over het winkelaanbod in Den Haag. Deze heeft een mediawaarde van ,-. Sinds november is de afdeling Strategie en Beleid versterkt met een extra medewerker pers & pr. Met de komst van deze persoon kunnen de taken van de pr- medewerkers verdeeld worden, zodat zowel BtoC als de BtoB marketing goed wordt ondersteund Marketingservices Den Haag Informatiegids 2009 De volledig vernieuwde Den Haag Informatiegids 2009 (totale oplage: exemplaren) is begin 2009 verschenen in 3 verschillende taalversies (Nederlands, Engels en Duits). Vanaf week 2 is begonnen met de distributie naar de landelijke VVV-kantoren en naar alle bij Den Haag Marketing aangesloten hotels, campings en bungalowparken. In totaal zijn via deze kanalen, inclusief de in loop van het jaar extra bestelde exemplaren, meer dan exemplaren verspreid. Tevens hebben in 2009 voor het eerst alle nieuwe inwoners van de stad een exemplaar van de Den Haag Informatiegids 2009 toegestuurd gekregen. Ook is de brochure gedistribueerd via diverse attracties en musea in Den Haag en omgeving, via de VVV-kantoren van Den Haag Marketing en op tal van binnen- en buitenlandse beurzen. De Den Haag Informatiegids 2009 is conform begroting geproduceerd. Medio juli 2009 is begonnen met de productie van de Den Haag Informatiegids The Hague Online Media Center (OMC) Het The Hague Online Media Center (OMC) is gratis beschikbaar voor vertegenwoordigers van de binnen- en buitenlandse media, de nationale - en internationale reisindustrie en andere zakelijk geïnteresseerden. Deze partijen kunnen rechtenvrije foto s en logo s downloaden om deze vervolgens in hun communicatie over de stad Den Haag en de badplaatsen Scheveningen en Kijkduin, te gebruiken. Het OMC is te bereiken via Per 31 december 2009 hebben in totaal unieke gebruikers zich voor het OMC geregistreerd. In totaal brachten zij in keer een bezoek aan het OMC en bekeken zij gezamenlijk meer dan pagina s. In 2009 is gestart met de vernieuwing van het OMC en in de eerste helft van 2010 zal de inhoud van het OMC, in overleg met de gemeente Den Haag, volledig worden herzien en zal er veel nieuw beeld- en filmmateriaal aan het OMC worden toegevoegd. Evenementenposter In 2009 heeft Den Haag Marketing de productie en verzending van de maandelijkse evenementenkalender gecontinueerd. Iedere maand ontvingen circa relaties van Den Haag Marketing de poster en werd deze verspreid via de VVV-kantoren in Den Haag en Scheveningen. Middels de evenementenposter informeerde Den Haag Marketing haar relaties over het actuele evenementenaanbod in de stad. Eind 2009 is Den Haag Marketing een samenwerking aangegaan met Den Haag Centraal. Er is een jaarkalender verschenen. Hierdoor zal de evenementenkalender in 2010 niet meer maandelijks verschijnen. 2.4 Fondsenwerving en Acquisitie In 2009 is voornamelijk geacquireerd voor de volgende projecten en producten: 1. Partner in Promotie( PIP) De inkomsten voor de PIP s zijn gedaald. Belangrijkste oorzaak zijn de effecten van de recessie. In het gehele jaar 2009 zijn er 42 nieuwe PIP s bijgekomen, maar ook hebben 32 partners hun PIP lidmaatschap opgezegd. Ondanks een netto groei in lidmaatschappen is de omzet uit de PIP s licht gedaald (van ,- naar ,-). 2. Nissen Utrechtse Baan De nissen bij de Utrechtse Baan zijn een goede promotie gelegenheid voor evenementenorganisatoren door de gunstige prijs/bereik verhouding. De nissen zijn door het jaar heen goed gevuld geweest. Desondanks zijn de opbrengsten iets minder dan afgelopen jaar. Dit komt mede omdat de nissen opgenomen zijn als 8

10 onderdeel van een marketingpakket, waardoor een beter totaalaanbod aan de marktpartijen kon worden geboden. 3. Sport Business en Cultuur Business Club - In 2009 is de Sport Business Club gegroeid met 14 nieuwe bedrijven met een waarde van ,- en ,- aan barterdeals. Hiermee komt het uiteindelijke resultaat op ,-. - De groei van de Cultuur Business Club is gestagneerd. Deze club leeft vooralsnog niet zo als bij sport. De omzet van deze Business Club is dan ook nagenoeg gelijk gebleven. 4. Hommerson Beachstadion De continuering van het doorlopende sponsorcontract is afgehandeld door de afdeling F&A. Voor 2009 betrof het contract ,-. Daarnaast is er een mediadeal gesloten met het AD en is PAGO vruchtensap geworven als nieuwe sponsor met een waarde van 4000,-. 5. Advertentieverkoop F&A heeft in 2009 advertenties verkocht voor de Den Haag Informatiegids ( euro), The Hague Festivalkrant ( euro), Beachkrant ( euro) en sinds september ook het UITmagazine. 9

11 3. Business tot Consumer 3.1 Marketing Recreatief toerisme Doelstelling van recreatief toerisme is het vergroten van het toeristisch, recreatief en cultureel gebruik door bezoekers van de stad Den Haag. Daarbij wordt ingespeeld op het brede en uitgebalanceerde assortiment dat het product Den Haag voor veel doelgroepen te bieden heeft. Door Den Haag generieke en specifieke campagnes (awareness en actiematige) gericht op de drie deelgebieden binnenstad, Scheveningen en Kijkduin. De campagnes worden uitgezet met lokale- en landelijke toeristische partners. Naast regionale- en nationale marketing, verzorgt marketing recreatief toerisme tevens de internationale marketing met campagnes gericht op touroperators en potentiële bezoekers. Het onderhouden van contacten met bestuurlijke en commerciële partijen gebeurt onder meer op nationale en internationale evenementen, zoals toeristische beurzen, exposities, sales missies en op uitnodiging. Naast het initiëren en uitzetten van marketingcampagnes bestaat de afdeling uit een content manager die zeer hecht samenwerkt met de afdelingen Cultuur Marketing en Distributie. Deze samenwerking op het gebied van content en database zorgt ervoor dat alle toeristische en culturele informatie op een punt samenkomen. Op deze zogenaamde contentkamer, is in 2008 ook de webredactie van en fysiek op één plek gekomen. De beschikbare data worden dan ook beschikbaar gesteld aan diverse landelijke en regionale media, die behoefte hebben aan volledige en up-to-date informatie Directe marktbewerking: campagnes Nationale City Break-campagne 2009 Het doel van deze campagne was het imago van Den Haag bij consumenten positief onder de aandacht brengen, het op de kaart zetten van Den Haag als stedentrip bestemming met mogelijkheden op het gebied van cultuur, dans, winkelen en zee. Daarnaast is binnen deze campagne ook Holland Art City bij de juiste doelgroepen onder de aandacht gebracht. De kernboodschap was om Den Haag als te profileren als stad aan zee, ideaal voor een stedentrip. De campagne was gericht op de nationale markt en meer gericht op vrouwen aangezien deze groep vaak beslissend zijn in stedentrips en weekendjes weg. De website en de campagnemiddelen zijn door het jaar heen ingezet gedurende festivals, evenementen, vakantieperiodes en het laag seizoen. Gericht op de Haagse pijlers: cultuur, culinair, shoppen en strand. De campagne werd via print (Telegraaf), online en radio (100%NL) uitgezet. De radiozender focust op een vrouwendoelgroep van 20 tot 49 jaar en had in ,3 miljoen unieke beluisteraars per week, voornamelijk buiten de Randstad. Dit heeft onder meer geleid tot een stijging van 88% in het bezoek van de website. Intercontinentale campagne 2009 De intercontinentale markten Noord-Amerika en Japan zijn voor Den Haag Marketing en het toeristische bedrijfsleven te groot om potentiële bezoekers middels marketingactiviteiten te interesseren en vervolgens te werven. Daarom is gekozen om deze markten in samenwerking met het Nederlands Bureau voor Toerisme en Congressen te bewerken, in te zetten op pers-en reisindustrie bewerking en focus op de culturele programmering van Den Haag. Holland Art City was hiervoor en uitstekend middel. Het Mauritshuis was hierin een belangrijke proactieve stadspartner. Het museum heeft een sterke aantrekkingskracht op Japanners en Noord-Amerikanen. Japan Samen met het Mauritshuis zijn ruim 80 touroperators in Japan (Tokio en Osaka) bezocht en tijdens twee recepties nog eens 150 touroperators geïnformeerd over Den Haag en het Mauritshuis. De salesmissie was voornamelijk het opbouwen van relaties, maar een deel werd ook actief geïnformeerd. In Japan is door de economische recessie en de pandemie het toerisme naar het buitenland wel afgenomen, maar blijven investeren is wel nodig om deze markt niet nog verder af te laten nemen. In 2009 is tevens deelgenomen aan een workshop Japan in Nederland en een sales missie in Japan. Noord-Amerika In Noord-Amerika werd samen met het NBTC met een extra budget van de gemeente extra aandacht besteed aan het positief onder de aandacht brengen van het imago van de stad door verschillende activiteiten zoals banners op de pagina s (home, travel, style, info en travel trade), persreizen (10 journalisten naar de stad) en social media (toeristische nieuwsberichten op onder andere Twitter en FaceBook). 10

12 Internationale City Break-campagne 2009 Marketingcommunicatie De internationale Citybreak campagne was een samenwerking met het Nederlands Bureau voor Toerisme en de steden Amsterdam, Rotterdam, Utrecht en Maastricht. Daarnaast waren er nog een aantal kleinere steden die soms deelnamen aan deze campagne. De campagne had een focus in België, Duitsland, United Kingdom, Frankrijk, Spanje, Italië en Scandinavië. Ieder land had een basis brochure, Holland Brochure, met daarin een aantal pagina s over Den Haag. De stad werd daarin omschreven als City Break bestemming met cultuur, dans, winkelen en internationale stad aan zee. Dit magazine werd geproduceerd door het NBTC en werd gebruikt op alle beurzen en meetings en opgestuurd bij consumentenaanvragen. Daarnaast werd in de focuslanden België en Duitsland een uitgebreide reportage geplaatst in de Weekendknack en het ADAC magazine (de Duitse ANWB). Tenslotte zijn in Duitsland in de zomermaanden Free Cards gemaakt en gedistribueerd in een oplage van in cafés in Keulen, Berlijn, Düsseldorf enz. Beurzen en workshops Daarnaast hebben in 2009 in ieder land verschillende beurzen, workshops en salesmissies plaatsgevonden om de reisindustrie te informeren over Den Haag met als doel het vergroten van het imago van Den Haag en te stimuleren dat de stad en haar partners in de nieuwe brochures en programma s werden opgenomen. Met als einddoel dat de reisindustrie uiteindelijk de bestemming Den Haag verkoopt aan (potentiële) reizigers. Voorbeelden van dergelijke beurzen zijn de Reiseliv in Oslo, de TUR in Goteborg, de Fitur in Madrid, de World Travel Market in Londen en de ITB in Berlijn. Deze laatste drie zijn de grootste toeristische beurzen van de wereld. Enkele voorbeelden van workshops zijn de Holland-workshop in samenwerking met P&O Ferries, de Scandinavië Workshop in het Parkhotel in Den Haag en Travel Event in Amsterdam. Pers & PR In 2009 hebben bijna 150 journalisten uit de bovengenoemde landen Den Haag bezocht, waaronder een groepspersreis over Holland Art Cities met 50 journalisten van 7 verschillende nationaliteiten, een persreis van 7 culturele journalisten uit Noord-Amerika en een persreis van 13 Finse journalisten naar aanleiding van de nieuwe KLM vlucht tussen Helsinki en Amsterdam. De andere journalisten kwamen op individuele basis en kwamen voornamelijk uit de omliggende landen. Dit was een duidelijk stijging ten opzichte van 2008 waar er ruim 120 journalisten door het hele jaar zijn geweest. Gemiddeld zorgt 80 procent van de persbezoeken voor een publicatie binnen een halfjaar. Familiecampagne 2009 De familiecampagne richt zich op de hoofdsegmenten België en Duitsland en is uitgezet en gefinancierd samen met de partners Madurodam, Duinrell en het Nederlands Bureau voor Toerisme en Congressen. De focus van deze campagne lag in het voor- en najaar. In 2009 zijn er verschillende printuitingen geweest in onder andere de Vlaamse ANWB, het UIT magazine, en de Duitse ANWB, ADAC, zes Duitse verschillende kranten in Nord Rhein-Westfalen, Duitse lokale special interest titels voor families zoals Libelle Düsseldorf en Känguru Keulen, de Duitse tv gids Prisma en het Duitse Holland Magazine. De uitingen in Duitsland waren gelinkt aan twee websites met de volgende resultaten: -ruim 9000 clicks op (Den Haag in combinatie met Duinrell en Madurodam) bezoeken aan (Urlaub für Familien -> niederlande.de) bezoeken aan Urlaub in der Stadt ( Andere marketingcommunicatie waren een reportage in de Krant van West-Vlaanderen met advertenties van Den Haag gecombineerd met Duinrell en Madurodam, een dagbladcampagne in Nordrhein-Westfalen, waar naast een advertentie een kortingsbon en arrangement in opgenomen werd. De resultaten van deze campagne zijn nog niet bekend. Binnenstadcampagne Deze campagne wordt in samenwerking met de Stichting Marketing Haagse Binnenstad (SMHB) uitgevoerd. Naast het creëren van een goed gevoel over de Binnenstad, informeert de Binnenstadcampagne potentiële bezoekers over het veelzijdige winkel-, uitgaans- en cultuuraanbod. De Binnenstadcampagne omvat drie elementen: de imagocampagne, de campagne rondom de themaweken en de evenementencampagne. De campagne wordt aangestuurd door een projectmanager in dienst van SMHB, deze project manager is direct in dienst bij de stichting voor drie dagen per week. Den Haag Marketing is bij deze campagne aangesloten als adviseur rondom de marketing strategie. De stijl van de campagne is het afgelopen jaar aangepast, meer in de lijn van de Citymarketingbranding. De campagne Púúr Den Haag richt zich op potentiële bezoekers uit de regio en sluit nauw aan bij de Nationale Citybreak campagne. De website en de campagnemiddelen zijn door het jaar heen ingezet gedurende festivals, evenementen, vakantieperiodes en het laag seizoen. De campagne Púúr Den Haag is verder ingezet op outdoorlocaties, televisie, via internet en in printmedia. 11

13 De belangrijkste doelstelling van de campagne Púúr Den Haag is om meer regionale bezoekers naar de Haagse binnenstad te trekken. Een nevendoelstelling is de binnenstadondernemers te betrekken en te ondersteunen bij de promotie. De ondersteunende site puurdenhaag.nl wordt door de Binnenstad ondernemers zelfstandig gevuld. Een online marketingcampagne trekt bezoekers naar de website. Naast de marketingcampagne, zorgt de Stichting Marketing Haagse Binnenstad voor succesvolle ondersteuning van een aantal activiteiten, zoals de Haagse Gouden Koetsjes. Daarnaast is tijdens de periode van The Hague Festivals, de succesvolle Shopping Night uitgezet. Marketingcampagne Hommerson Beach Stadion Ten behoeve van de marketing van het Hommerson Beachstadion is onder meer in samenwerking met de NeVoBo - een dagblad special uitgegeven, gericht op de SWATCH FIVB Beach Volleyball World Tour, het Hommerson Beachstadion en Scheveningen. Deze gezamenlijke marktbewerking en financiering zijn succesvol geweest. De special werd verspreid via AD nieuwsmedia in de grote steden in een oplage van Het zorgde direct voor een stijging van het aantal bezoekers aan de website. De pers en pr campagne heeft 27 geplaatste artikelen opgeleverd in verschillende media. De persberichten zijn regionaal en landelijk opgepakt in de periode tussen mei en september. De mediawaarde van alle artikelen bedroeg ,54. Dagattractie-campagne Deze campagne was gericht op de regionale- en nationale markt met als doel de bestedingen in Den Haag te vergroten. De campagne bestond uit een actiematige website vandaagnaardenhaag.nl waar bezoekers een kortingsbon van 25% konden uitprinten voor een bezoek aan de deelnemende partijen (Omniversum, Duinrell, Madurodam en de Uithof). Om traffic naar de site te genereren werd met name tijdens de schoolvakantie periodes deze communicatief ondersteund door advertenties online (dagjeuit.nl, OV9292 en uitmetkinderen.nl), op de radio (Ster & Uit op radio en 100% NL) en in print (magazine NL70). Daarnaast is er een PS Publiciteitszak huis aan huis verspreid bij adressen in Den Haag. In totaal zijn er in 2009 ruim bezoekers met een bon van Vandaag naar Den Haag bij de Haagse attracties geweest. De attracties waar de meeste mensen een bon hebben ingeleverd zijn Madurodam ( personen), Omniversum (2.339 personen) en SEA LIFe (2.100 personen). Het websitebezoek is gestegen met 100% (naar bezoekers). 88% van de bezoekers zijn nieuwe bezoekers van de site. De meerderheid van de bezoekers (67%) kwam via zoekmachines (de Google Adwords campagne loopt het hele jaar door), 14% kwam via verwijzende sites zoals uitmetkorting.nl en actiecoupons.nl, 10% was direct verkeer en 9% kwam op een andere manier op de site. In 2009 werden er 6 e-nieuwsbrieven uitgestuurd. Per nieuwsbrief werden er 3 attracties uitgelicht, de rest kreeg een kleine vermelding in de agenda. De database werd continu uitgebreid aangezien mensen zich via opt-in inschrijven voor het ontvangen van de nieuwsbrief. Eind 2009 bestond de database uit zo n contacten. De nieuwsbrieven werden meestal verstuurd voor een schoolvakantie. Gemiddeld gezien opende 40% van de ontvangers de nieuwsbrief en 16% klikte door naar de website. Beach Break-campagne Halverwege 2009 is de Beachbreak campagne voor Scheveningen van start gegaan. Een campagne die voor een groot deel gericht was op het imago van Scheveningen, waarbij de grote (nationale) evenementen als trekker fungeerden voor de consumenten. Andere doelstellingen waren onder andere om de economische spin-off te vergroten door enerzijds meer bezoekers te trekken, anderzijds bezoekers langer te laten verblijven of een herhaalbezoek te motiveren door de koppeling strand en stad te maken. De beach break campagne is voornamelijk op de regionale doelgroep gericht. De campagne concentreerde zich rondom piekmomenten in 2009.Tijdens deze piekmomenten werd aandacht besteed aan de evenementen. In de tussenliggende periodes lag de focus op vergroten van de naamsbekendheid en het verbeteren van het imago van Scheveningen. Hiervoor zijn verschillende communicatiemiddelen ingezet. Piekmomenten en grotere evenementen: Start van de zomer In samenwerking met de Nederlandse Volleybal Bond, de reisorganisatie Jiba, SBS en Q-music werd een gezamenlijk evenement op Scheveningen georganiseerd. Het ging hier om het gezamenlijk starten van de "start van de zomer". Via TV spots (SBS6), radiospots, website ( en nieuwsbrieven werd dit evenement in de markt gezet. Doelstelling van het evenement was, naast het trekken van extra bezoekers, ervoor te zorgen dat dit opgepakt werd door de locale ondernemers en ervoor te zorgen dat het een jaarlijks terugkerend evenement werd. De TV spots hebben gedraaid op SBS 6: 1 t/m 20 juni, 38 spots totaal. 6 miljoen mensen hebben de VIP-spot gezien. Het totale bereik van de boodschap in de leeftijd

14 is 50,6 % (1,9 miljoen). Uiteindelijk hebben 4000 mensen de inschrijfpagina op de website bezocht en hebben circa 400 mensen meegedaan aan een van de workshops (golfsurfen, stunt vliegeren, beachvolleybal, cocktail shaken, slipper/tassen versieren en sieraden maken) die tijdens dit evenement aangeboden werden. Proef de Scheveningse Haven Tijdens de herfstvakantie hebben we in samenwerking met de gemeente Den Haag en de horeca in de Haven een culinaire actie opgezet. Deze actie had als doelstelling om ervoor te zorgen dat er meer bezoekers naar de haven komen. Op 20, 21 en 22 oktober (midden in de herfstvakantie) stonden de restaurants aan de haven in het teken van Proef de Scheveningse Haven. Gedurende deze dagen kon de bezoeker bij 17 deelnemende restaurants genieten van een speciaal samengesteld 3-gangen keuzemenu. Aansluitend werd het dessert geserveerd tijdens een boottocht op de Minerva. Deze actie is samen gelopen met de Haagse Hotelmaand die ook in oktober plaats vond. Het culinaire arrangement (inclusief gratis boottocht) was te boeken via Voor deze actie zijn diverse communicatiemiddelen ingezet: posters, flyers, advertenties, online communicatie (social media als; twitter, hyves etc.) en de website. Het culinaire evenement is goed ontvangen door zowel de restaurants als de gasten. In totaal zijn er ruim 300 extra personen (320 couverts), verspreid over de deelnemende restaurants, naar de Scheveningse Haven gekomen. Al met al was deze eerste editie van Proef de Scheveningse Haven succesvol te noemen, de Minerva was alle drie avonden goed gevuld. Internet - De website scheveningen.nl was onderdeel van en bevatte toeristische informatie over Scheveningen. Deze site was actief tot 31 oktober 2009 en is daarna opgegaan in de algemene website van de gemeente Den Haag. Helaas hebben we niet de volledige cijfers kunnen traceren, doordat de host van de website het contract met de provider heeft ontbonden. Uit de rapportage die we hebben ontvangen van Sitestat blijkt dat het aantal bezoekers naar Scheveningen.nl t.o.v redelijk stabiel blijft. De website is goed bezocht met ruim unieke bezoekers per jaar. - Voor de website scheveningendenhaag.com is in december een nieuwe url: aangemaakt, die de badplaats verbindt met de stad. Deze website wordt nu nog via een zo genoemde landingspagina verbonden met de informatieve website en boekingssite van de hotels Deze landingspagina is in de stijl van de Beachbreak campagne. De genoemde websites worden geïntegreerd tot één multifunctionele website, waarin partners specifiek kunnen worden opgenomen. Radio en TV Regionale televisie reclame op nationale televisie zenders. Deze spots zijn ingezet met als doel om het winkelen en uitgaan in Scheveningen te stimuleren en het imago van Scheveningen te verbeteren. De spots zijn uitgezonden tussen populaire (en passend bij de doelgroep) televisieprogramma s op RTL, Discovery Channel, CNN en voor het Beachstadion EUROSPORT. De spot werd uitgezonden van september t/m half december 2009 in diverse Nederlandse regio s. In april/mei en augustus/september werd een aantal weken een radiospot gedraaid op 100% NL die de luisteraar diende aan te zetten om lekker een weekend uit te waaien in Scheveningen. Voor de eerste radiospot in het voorseizoen is de website beleefscheveningen.nl ingezet, waar de luisteraar meer informatie kon vinden en direct een hotel kon boeken. Uit de statistieken is te lezen dat in deze periode het bezoek naar de website gestegen is. Outdoor Tijdens het muziekevenement Concert by the Sea is er gebruik gemaakt van een imagofilmpje dat gedraaid is op de flatscreens tijdens het evenement. In de periode november en december zijn er in zowel Den Haag als Rotterdam 3-hoeksborden geplaatst om het evenement Cool Event Scheveningen aan te kondigen aan de voorbijgangers. Voor dit medium werd gekozen om de naamsbekendheid van de badplaats te vergroten. Dit was een samenwerking tussen de evenementen organisator en Stichting Marketing Scheveningen. Het totaal aantal bezoekers aan het evenement ligt rond de Strandcampagne 2009 In samenwerking met Stichting Beach Resort Kijkduin werd in januari van 2009 het marketingplan opgesteld. Door omstandigheden en wisselingen binnen het bestuur van Beach Resort Kijkduin, zijn de activiteiten tijdelijk opgeschort en werd besloten een aangepast activiteitenplan op te stellen. De campagne heeft zich met name gericht op de actiematige marketingactiviteiten rondom een drietal evenementen: de Biënnale, het Piratenfestival en de Intocht van Sinterklaas. Daarnaast heeft Kijkduin meegelopen in verschillende uitingen van Den Haag Marketing, zoals de Den Haag Informatiegids. Door de stichting is het jaar verder gebruikt om een nieuwe voorzitter te vinden en zijn de financiële zaken opnieuw in kaart gebracht. Eind 2009 is een nieuwe bestuur geformuleerd en wordt voor het jaar 2010 een nieuw marketingplan geschreven. 13

15 Additionele activiteiten Citymarketing en Recessiemarketing De afdeling recreatief toerisme heeft door het jaar heen een aantal extra campagnes in samenwerking met onder andere Citymarketing uitgevoerd. Naast de organisatie rondom de The Dutch Fashion Awards 2009 welke in november heeft plaatsgevonden zijn er diverse andere campagnes uitgezet. Vanwege de economische recessie zijn extra activiteiten ingezet om gezamenlijk met de markt Den Haag een economische impuls te geven. Hieronder vallen onder andere campagnes met de hotellerie om meer verblijfstoerisme naar de stad te creëren. Inzake de culinaire propositie, waar Den Haag als Culinaire Hoofdstad wordt neergezet zijn twee zaken in 2009 uitgezet. Hieronder vallen de twee campagnes Wine & Food Association en de Culinaire Hoofdstad. Wine & Food Association Hier gaat het om de coördinatie van de GaultMillau restaurant en hotel gids, waar Den Haag als culinaire stad op de kaart wordt gezet. Deze nauwe samenwerking stamt uit 2008, waar een eerste samenwerking heeft plaats gevonden. Belangrijk hierin is om de Haagse horeca een extra impuls te geven en in dit kader is de opdracht verstrekt voor een strategische driejarige samenwerking met de Wine & Food Assiciation. Deze samenwerking is dus onderdeel van een nationale meerjaren aanpak om de stad Den Haag als een culinaire bestemming te positioneren. The Wine & Food Association is in Nederland toonaangevend op het gebied van marketing, public relations, publicaties (eigen media en voor opdrachtgevers) en organisatie/ondersteuning van wine- en fine food gerelateerde evenementen en projecten. The Wine & Food Association is uitgever van de Nederlandse editie van de internationale restaurant en hotelgids GaultMillau, JAARGIDS WIJN, het belangrijkste wijnmagazine Proefschrift en De ProefKrant. Deze worden breed ondersteund door de diverse websites. Daarnaast is The Wine & Food Association organisator en initiator van diverse maatgevende evenementen met betrekking tot wijn en fijne gastronomische producten. The Wine & Food Association heeft voor Wine Professional, het Proefschrift Wijnconcours, Proefschrift Regionale en Nationale Huiswijncompetities diverse officiële partners welke een belangrijke rol spelen voor Den Haag, te weten: Koninklijke Horeca Nederland, Alliance Gastronomique, Les Jeunes Restaurateurs d Europe Nederland, Relais Restaurants, Les Patrons Cuisiniers en het AD Nieuwsmedia, AD Haagsche Courant. In totaal zijn er landelijk Gault Millau gidsen via winkels verkocht. Hiermee is de Gault Millau de best verkochte restaurant en hotel gids in Nederland. Speciaal is voor Den Haag een restaurant en hotel gids ontwikkeld met een gepersonaliseerde cover. Hiervan zijn 2750 exemplaren gedrukt en verspreid onder belanghebbende. Culinaire Hoofdstad Naast de strategische samenwerking rondom de Gault Millau gidsen, is opdracht gegeven voor een grootschalig culinair evenement op het Malieveld. In november heeft het evenement Eten en Drinken 2010 plaatsgevonden. Dit wederom voor een extra impuls voor de Haagse horeca. Dit evenement is onderdeel van een nationale meerjaren aanpak om de stad Den Haag als een culinaire bestemming te positioneren. Hierbij zijn vijf (5) landelijke televisie uitzendingen onder de gelijknamige titel geweest, waarin de culinaire kwaliteiten van Den Haag een centrale rol hebben gespeeld. Media partners in deze zijn RTL Nederland en radio 538. Het evenement heeft vier dagen lang op het Malieveld gestaan en bezoekers vanuit heel Nederland getrokken. Het TV programma is in vier van de vijf uitzendingen op de zaterdag middag het best bekeken programma van dat moment geweest en heeft in totaal 1,3 miljoen kijkers getrokken. In totaal hebben ruim mensen de website bezocht. Hotelmaand en Residentiehotels In oktober en in december tot en met maart 2010 zijn respectievelijk de twee campagnes de Hotelmaand en de Residentiehotels gevoerd. Beide in samenwerking met de hotelsector om het verblijfstoerisme tijdens de economische recessie een extra impuls te geven. De focus van deze twee campagnes lag vooral op acties voor de korte termijn en dan vooral gericht op leisure toeristen. In samenwerking met de Haagse hotellerie (bestuur van de 3-, 4- en 5-sterren hotels) en de organisatie Dining City, is in de maand oktober de Haagse Hotelmaand georganiseerd. Dining City is een wereldwijd (Antwerpen, Parijs, New York, Madrid, Geneve, Hong Kong) bekende online restaurantgids en ontwikkelt verschillende evenementen op culinair gebied. In samenwerking met deze partner is een campagne voor verblijfstoerisme gestart. 14

16 De eerste doelstelling (het genereren van 1600 kamerboekingen) voor de eerste Haagse Hotelmaand, is helaas niet gehaald. In totaal zijn 594 kamers geboekt, wat slechts een derde is ten opzichte van de in eerste instantie gestelde doelen. Wel hebben ruim 1000 mensen gebruik gemaakt van het arrangement, waardoor de tweede doelstelling wel is gehaald ( ,- omzet voor de stad Den Haag). Een totaal van ,- is door de bezoekers in de stad uitgegeven. Alle deelnemers aan de eerste editie van deze campagne zijn goed te spreken over de uiteindelijke resultaten, de samenwerking en de effecten voor de stad op langere termijn. Bijna 85 procent van de hotels heeft aangegeven dat zij tevreden zijn over het concept Haagse Hotelmaand. En nog eens 61 procent geeft aan de actie in de zelfde vorm in 2010 te willen herhalen. In samenwerking met de Residentiehotels en de organisatie Hoteliers.com, is in de wintermaanden december tot en met maart van 2010 het Sleep and Park arrangement uitgerold. Hoteliers.com is een bekend hotel boekingskanaal en werkt reeds goed samen met de Residentiehotels (voorheen Vereniging Hotels en Pensions Scheveningen). De doelstelling van deze extra campagne met de Residentiehotels is het stimuleren van hotel overnachtingen in Den Haag en het verdubbelen van de investering vanuit het extra crisisbudget. Deze extra activiteit zorgt voor directe spin-off en aanvullende media-aandacht. Het arrangement is een koppeling van een overnachting met een parkeerplaats en wordt met name digitaal in de markt gezet. De marketing activiteiten zijn ondersteund door pers en pr activiteiten, de radio zender 100%NL, dagblad De Telegraaf en Wegener. The Hague Festivals Een belangrijk succes voor Den Haag Marketing is de eerste prijs voor de beste marketingcampagne bij de prestigieuze Pinnacle Awards van de International Festivals & Events Association. Het concept The Hague Festivals is bekroond als het op één na beste festival ter wereld. In totaal zijn er in 15 categorieën prijzen aan de festival periode uitgereikt. Daarnaast heeft The Hague Festivals nog prijzen gewonnen in 15 verschillende categorieën waaronder goud voor andere het TV West Festivaljournaal, de landelijke festivalkrant en de mobiele festivalgids. Zilver voor de website en brons voor onder andere de radiospot en evenementenfotografie. The Hague Festivals 2009 heeft bezoekers getrokken. Dit zijn bezoekers meer dan in 2008 ( bezoekers). Met een stijging van 57% van het aantal festivalbezoekers is hiermee de doelstelling van 20 procent groei van het totaal aantal festivalbezoekers ruim gehaald. Binnen deze gegevens zijn de bezoekersaantallen van Vlaggetjesdag, Parkpop en Zandsculptuur niet mee gerekend om een goede vergelijking met 2008 te kunnen maken. Deze laatste wel meegerekend hebben ruim 1 miljoen ( ) bezoekers dit jaar The Hague Festivals bezocht. Dit jaar is er voor het eerst onderzoek gedaan naar het imago van The Hague Festivals (zie 2.1). Het campagnebeeld van The Hague Festivals 2009 is ontworpen door studenten van de Koninklijke Academie Beeldende Kunsten (KABK) en viel onder andere op door helder en fel kleurgebruik en heeft voor herkenbaarheid van de festivalperiode gezorgd. De marketingcampagne voor The Hague Festivals was dit jaar op regionaal en landelijk niveau uitgezet waarbij is ingezet op print activiteiten (41 procent), zoals de festivalkrant en advertenties. Daarnaast werd er gericht geadverteerd op radio en tv met spots en het festivaljournaal (27 procent). Er is minder ingezet op outdoor gebied (16 procent) en een online campagne (3 procent). De zichtbaarheid van de festivalperiode in de stad was hierdoor minder groot en ook op internet was The Hague Festivals minder goed zichtbaar dan bij overige activiteiten. Uit het gehouden onderzoek is gebleken dat word of mouth, krant en posters de belangrijkste bronnen van informatie zijn geweest voor degenen die bekend zijn met de festivals van The Hague Fesivals. Inzet online De website was dit jaar naast het Engels ook vertaald naar het Duits en Frans. In 2009 trok de website unieke bezoekers, dat is een stijging van 66 % ten opzichte van het jaar ervoor, toen er unieke bezoekers waren. Samenwerking Met de evenementenorganisatoren zijn dit jaar ook een aantal marketingactiviteiten gezamenlijk uitgezet. Zoals de inzet van driehoeksborden in de grote steden en gezamenlijke inkoop van de festival t-shirts. Door deze uniforme aanpak en uitstraling is meer bekendheid en eenheid gecreëerd en konden kosten bespaard worden. Internationale Dag van de Vrede (20-21 september 2009) Den Haag heeft als doelstelling om de stad de komende jaren verder op de kaart te zetten als Internationale Stad van Vrede en Recht, bij de Haagse bevolking, in Nederland en internationaal. 15

17 Het project werd in 2009 wederom geleid vanuit de gemeente. Den Haag Marketing heeft gezorgd voor het bijhorende marketingplan, de inkoop van marketingcommunicatie middelen en de internet coördinatie. De evaluatie van de Internationale Dag van de Vrede heeft nog niet plaatsgevonden, hierdoor zijn de resultaten van de marketing campagne nog niet bekend. Om bekendheid te geven aan de Dag van de Vrede is er een - festivalkrant uitgebracht als bijlage in de zondag Telegraaf ( stuks). Daarnaast is geadverteerd in de Haagenda, de NL magazines in de vier grote steden en landelijk in regionale dagbladen van Wegener. - De website dayofpeace.com heeft in totaal unieke bezoekers getrokken, die gemiddeld 2:45 minuten op de site verbleven. Daarnaast is er een Google Adwords campagne uitgevoerd om de vindbaarheid van de website te vergroten, ruim 31% is via de zoekmachine op site gekomen. - De stad zelf was aangekleed met vlaggen en banieren in Day of Peace stijl en boven de stad zweefde een zeppelin. Daarnaast werden er twee trams ingezet om bekendheid te genereren bij de bewoners en bezoekers. Mobiel internet Om het Haagse toeristische bedrijfsleven een extra impuls te geven, is er een mobiele stadsgids in het Nederlands en Engels ontwikkeld. Deze stadsgids is voor de bezoeker aan de stad gratis opvraagbaar voor op de mobiele telefoon. De gids geeft de bezoeker en toerist naast informatie over attracties, musea, restaurants, strand, winkelgebieden, ook informatie over evenementen en festivals. Uniek aan de applicatie zijn de vele points of interests (POI S). Dit zijn er namelijk meer dan waarvan ook nog eens alle POI S op de offline maps te bekijken zijn. De applicatie bevat meer dan 500 foto s en is compatible voor vrijwel alle toestellen. Tijdens een dagje Den Haag zullen bezoekers ten slotte dankzij de real time WEER update op het weervlak niet voor verrassingen komen te staan. Naast de applicatie is er ook een mobiele site gebouwd met tevens een online agenda. De mobiele site is per mobiel beschikbaar via de link Voor de nieuwe mobiele gids voor stad en strand, welke in oktober 2009 is uitgebracht, is een speciale button ontworpen, welke op alle relevante media uitingen van Den Haag Marketing naar consumenten wordt meegenomen. Op deze button wordt gecommuniceerd dat men het woord Den Haag kan sms en naar 5040 voor de gratis mobiele gids voor stad en strand. De mobiele gids is vanaf de lancering gemiddeld dertig keer dag per sms opgevraagd en ook daadwerkelijk gedownload. Opvallend aan dit overzicht is dat de aanvragen in het weekend een stuk hoger liggen dan doordeweeks. Naast de mobiele gids wordt er ook volop gebruikt gemaakt van de mobiele website. De mobiele site is per mobiel beschikbaar via de link Gedurende The Hague Festivals werd de mobiele agenda ruim keer per sms opgevraagd, waarbij bezoekers daadwerkelijk de applicatie op hun mobiele telefoon hebben gedownload. Daarnaast hebben er unieke bezoekers de mobiele website bezocht. Uit de evaluatie van The Hague Festivals is naar voren gekomen dat de mobiele festivalgids als zeer nuttig is ervaren. Extra Marketingactiviteiten / Agenda campagne Deze extra campagne werd ontwikkeld om de markt te ondersteunen en op die manier een extra impuls en aandacht te genereren voor Haagse evenementenorganisatoren. Door een gestructureerde samenwerking met onder andere de culturele sector in Den Haag Crossing Border en Holland Dance, Scheveningen, Kijkduin en de Binnenstad en individuele organisatoren van gratis toegankelijke evenementen is een jaar lang campagne gevoerd. Deze campagne is onder de doelgroep stedelingen die uit alles het maximale willen halen in samenwerking met NL Unlimted uitgezet. NL Unlimited is de uitgever van de stadsmagazines NL10, NL20, NL30 en NL70 in de Randstad. Het gaat hier om extra marketingactiviteiten ontwikkeld in samenwerking met Bureau Citymarketing van de Gemeente. Deze uitgaansagenda s verschijnen tweewekelijks op woensdag en worden via meer dan 2700 herkenbare displays bij onder andere Albert Heijn, Bruna, Pathe-bioscopen, Hogescholen, fitnesscentra en horecagelegenheden in Rotterdam, Amsterdam, Utrecht en Den Haag verspreid in een oplage van exemplaren. In de zomermaanden zijn de magazines ook te vinden bij de meeste strandpaviljoens in Zandvoort, Bloemendaal, IJmuiden en Scheveningen. 16

18 3.2 Cultuur Marketing Inleiding Cultuurmarketing draagt eraan bij dat meer (internationale) bezoekers Den Haag bezoeken, en meer bewoners van Den Haag (intensiever) gebruik maken van het cultuur aanbod in de stad. Cultuurmarketing wordt ingevuld door Den Haag Marketing door het promoten van het complete culturele aanbod van Den Haag en regio. Enerzijds door middel van het merk Haags UITburo de participatie van de Haagse inwoners aan het culturele aanbod te verhogen, anderzijds door middel van cultuurmarketing op doelgroep gerichte projecten het (collectieve) culturele aanbod van Den Haag in te zetten om meer bezoekers naar de stad te trekken. In de afgelopen jaren heeft de nadruk binnen cultuurmarketing sterk gelegen op de produkten en diensten van het Haags UITburo. Produkten en diensten die vooralsnog gericht zijn/waren op het stimuleren van de inwoners van Den Haag en regio (intensiever) gebruik te maken van het Haagse culturele aanbod. Op projectbasis zijn ook trajecten gestart om op basis van het culturele aanbod van de Den Haag meer bezoekers naar de stad te trekken. Echter, de focus van de unit cultuurmarketing heeft altijd gelegen op de Haagse inwoners. In opdracht van Gemeente Den Haag (OCW en Citymarketing), Den Haag Marketing en Directieoverleg Haagse Podia (DP) is bureau LaGroup in 2009 gevraagd een strategische notitie Collectieve Cultuurmarketing Den Haag op te stellen. Vanuit alle culturele disciplines binnen maar ook buiten Den Haag is input geleverd middels (online) interviews. In 2010 zal door Den Haag Marketing, in samenwerking met Gemeente en culturele instellingen in Den Haag, handen en voeten gegeven worden aan de conclusies en aanbevelingen uit dit rapport. Medio 2009 heeft een herstructurering van de unit cultuurmarketing plaatsgevonden zodat ook organisatorisch Den Haag Marketing haar rol kan pakken in de implementatie van de bovengenoemde collectieve cultuurmarketing strategie. In afwachting van de conclusies en aanbevelingen in de strategische notitie collectieve cultuurmarketing Den Haag is het jaar 2009 derhalve een jaar geweest waarin de bestaande produkten en diensten van het Haags UITburo zijn gecontinueerd. Paragraaf geeft een weergave van de resultaten van deze produkten en diensten, in paragraaf wordt ingegaan op de resultaten van de projecten (collectieve) cultuurmarketing Het Haags UITburo Het Haags UITburo is onderdeel van het Nederlands UITburo. dé distributeur van agenda-informatie op het gebied van cultureel uitgaan in Nederland met het doel cultuurparticipatie te vergroten. Het Uitburo netwerk bestaat inmiddels uit 16 regionale Uitburo s. Elk regionaal Uitburo is onafhankelijk en zelf verantwoordelijk voor de eigen lokale Marketing, PR en Sales. Het Nederlands Uitburo richt zich aansluitend daarop alleen op landelijke marketing activiteiten. Daarnaast faciliteert en coördineert het Nederlands Uitburo gezamenlijke projecten van verschillende Uitburo s. Door allen te werken onder hetzelfde merk, met dezelfde database en overeenkomstige producten wordt het merk Uitburo steeds sterker en herkenbaarder. Produkten en diensten van het Haags UITburo 1. Het UITMagazine. Met dit magazine worden lezers geïnformeerd, door middel van artikelen, tips, aanbiedingen en een van dagtot-agenda, over activiteiten op het gebied van podium- en beeldende kunsten in de regio Haaglanden en zo tot (meer) bezoek aanzetten. In de zomermaanden verscheen een juni-, juli-, augustusnummer met nadruk op de diverse festivals. Het septembernummer stond in het kader van het nieuwe culturele seizoen en het Haags UIT Festival. De complete programmering plus beschrijving van alle optredenden en activiteiten was in het magazine opgenomen. Deze pagina s werden integraal overgenomen op de site van het Haags UIT Festival. De oplage bedroeg exemplaren en werd (naast de normale distributie) verspreid op een aantal extra locaties: Centraal Station (10.000), het Plein, huis aan huis in Bezuidenhout en Ypenburg (7.000) de horeca Scheveningen, wachtkamers van huisartsen en sportcentra (totaal 5.000). Het budget voor de extra verspreiding kwam via DOEN. 17

19 Vanaf het septembernummer was het UITmagazine ook digitaal te lezen via Het aantal abonnementhouders van het UIT Magazine was eind Dit is een afname ten opzichte van 2008 van 5%. Een daling die deels te verklaren is doordat er in 2009 nauwelijks tot geen promotie heeft plaatsgevonden van de produkten en diensten van het Haags UITburo. Ook toenemend internetgebruik zorgt ervoor dat de behoefte aan een fysiek magazine met de complete culturele agenda afneemt. Uitgave in eigen beheer Met ingang van het septembernummer wordt het UITmagazine in eigen beheer uitgegeven. Dat wil zeggen dat het financiële risico bij Den Haag Marketing is komen te liggen en dat de advertentieacquisitie in eigen beheer is genomen. Daarnaast werd (tegen betaling) een kaart van het Nationale Toneel, een seizoenbijlage van het Residentie Orkest plus een informatiefolder van The New Dutch Academy, meegezonden naar de abonnementhouders. In het oktobernummer werd de gehele gids van Festival De Betovering in het magazine ingeniet. In december werden flyers van De Notekraker en Winternachten meegezonden. Om de verkoopresultaten naar aanleiding van het Magazine te kunnen meten is Den Haag Marketing afhankelijk van de medewerking van de theaters aangezien de kaarten daar gereserveerd worden. De lezersaanbieding van het restaurant van de maand (tweede persoon eet voor de helft van de prijs) leverde gemiddeld 60 couverts per keer op Theaterarrangementen (in theaterseizoen sept. - juni) Met speciale 65+ theaterarrangementen bereikt het Haags UITburo een groot aantal senioren dat niet zelfstandig meer naar het theater wil/kan gaan. Vier keer per jaar wordt een op de doelgroep geselecteerd aanbod in een boekje gecommuniceerd waarop kan worden ingeschreven. Doelstelling is om per seizoen minimaal ouderen naar het theater mee te nemen. Deze doelstelling is gemakkelijk behaald, ouderen hebben daadwerkelijk door dit project een voorstelling kunnen bezoeken. 3. UITpas De UITpas is voor de consument vooral een kortings- en voordeelpas, maar voor de theaters en gezelschappen een marketinginstrument bij uitstek. Naast de persoonlijke gegevens wordt ook het interesseprofiel van de UITpashouder vastgelegd. Op basis van de ledenbestanden kan op maat aanbod gegenereerd worden richting de klanten. Inclusief de tijdens het UIT Festival verkregen nieuwe UITpashouders (274) bedroeg het aantal UITpashouders per 31 december Dit is een netto afname ten opzichte van 1 januari 2009 van 49 UITpashouders (-0,6%) Conclusie is dat gerichte acties op UITpasverkoop (abonnementencampagne, Haags UIT Festival) zeker effect hebben maar we daarnaast meer focus moeten leggen op behoud van vaste klanten. Zeker in deze tijd van recessie zien we het aantal opzeggingen van de UITpas toenemen. Daar er geen budget was voor promotie en acties is de aanwas van nieuwe UITpashouders miniem. Het bestand van UITpashouders (naw-gegevens en interesseprofiel) wordt op reguliere basis door de theaters en gezelschappen opgevraagd en gebruikt voor eigen dm activiteiten. 4. Haags UIT Festival De organisatie van het Haags UIT Festival is door licentiehouder Den Haag Marketing gegeven aan DOEN. Een begeleidingscommissie, bestaande uit vertegenwoordigers van het Directieoverleg Haagse Podia en Den Haag Marketing had zeswekelijks nauw overleg. Het Haags UIT Festival vond plaats op 6 september Er waren meer dan 100 standhouders op de informatiemarkt. Dit jaar werden de stands voor het eerst geclusterd naar discipline. Het geschatte bezoekersaantal is In de evaluatie van het Haags UIT festival werd aangegeven door de theaters dat editie 2009 voor hen een zeer succesvolle is geweest. Voor de eerste maal is ook een reële inschatting gemaakt van het aantal bezoekers, in tegenstelling tot voorgaande jaren. Een extra podium was geplaats voor amateurskunst. Culturalis (centrum voor amateurkunst) verzorgde de gehele dag de programmering voor dit podium met amateurorkesten en gezelschappen uit Den Haag.. Voor de eerste maal is de Denneweg actief betrokken bij het HUF met een eigen programmering. Gezien de drukte en de opkomst van een eigen publiek dat ook het Festival heeft bezocht was dit een waardevolle uitbreiding va het programma bezoekers hebben het Haags UITfestival bezocht. Cijfers van voorgaande jaren zijn niet bekend. In de evaluatiemeeting van de begeleidingscommisie is aangegeven dat het Festival zeer positief is ervaren, zowel op aantallen bezoekers als kaartverkoop (cijfers volgen in Q4). Dit festival 2009 was één van de betere edities. Alhoewel de doelstelling van bezoekers dus niet is behaald was het een succesvol Festival en moet de doelstelling op aantallen bezoekers worden herzien. 5. UITbestelgids (voorverkoopcampagne voor het nieuwe theaterseizoen) 18

20 In de UITbestelgids kan de cultuurliefhebber aan het begin van het seizoen zelf een abonnement op maat samenstellen. Dat wil zeggen dat hij/zij kan kiezen uit het aanbod van de deelnemende theaters en gezelschappen in soort voorstelling, theater en aantal. De UITbestelgids is conform planning begin mei verschenen in een oplage van In 2009 waren er minder bestellers die ook minder per bestelling bestelde dan in Dit heeft een aantal oorzaken: naast de recessie die bestellers afwachtend heeft doen zijn, is er een tendens te zien dat steeds korter vantevoren het besluit wordt genomen een voorstelling te bezoeken. Daarnaast heeft een aantal theaters besloten populaire voorstelling niet meer in abonnementvorm via de gids aan te bieden en is het aantal door de theaters ter beschikking gestelde tickets afgenomen. Deze argumenten hebben eraan bijgedragen dat we in 2010 geen UITbestelgids zullen uitbrengen. 6. Theater Guide (engelstalig seizoensoverzicht incl. bestelfunctie) De abonnementencampagne vanuit de theatre guide heeft nauwelijks directe verkoop opgeleverd in de vorm van bestellingen in de voorverkoop bij het Haags UITburo. De verkoop die de gids bij de theaters heeft gegenereerd is niet bekend daar dit door de theaters niet wordt bijgehouden. De Engelstalige gids was wel veel gevraagd maar had vooral een informatieve functie, de gehele voorraad van stuks is dan ook uitgeput. Tot directe verkoop heeft de gids echter niet geleid. 7. UITmail De UITmail is de digitale nieuwsbrief van het UITburo. Geïnteresseerden ontvangen elke maand digitaal tips en aanbiedingen uit het theateraanbod op basis van het door henzelf aangegeven interesseprofiel. Aan het eind van 2009 is het gehele adressenbestand van de Uitmail opgeschoond. De cijfers van 2009 zijn daarom niet direct naast die van 2008 te leggen. Wel is het aantal Uitmail-aanmeldingen ook in 2009 flink gestegen met ongeveer Het totaal aantal UITmailontvangers volgens het nieuwe mailsysteem, ontdaan van alle uitschrijvingen, dubbelingen en dergelijke, bedraagt Dit is het aantal adressen waar daadwerkelijk Uitmails naar verzonden worden De website van het Haags UITburo biedt een compleet en actueel overzicht van voorstellingen in Den Haag en regio, redactionele achtergronden, toelichtingen, tips, aanbiedingen en specials. Maandag 6 december lanceerde het Uitburo-netwerk een geheel vernieuwde portal. Daarmee hebben de 17 regionale Uitburo's en het Nederlands Uitburo overzichtelijke websites in een nieuwe vormgeving gekregen. Met de nieuwe sites wordt het nog makkelijker om culturele informatie zowel op regionaal als op landelijk niveau te vinden en onder de aandacht te brengen. De 17 regionale sites vormen een geheel met de landelijke portal. De lancering van het vernieuwde uitburo.nl maakt onderdeel uit van een volledige vernieuwing van de ICT infrastructuur die het Nederlands Uitburo realiseert. Vanaf januari 2010 wordt gewerkt aan de doorontwikkeling van de site waarbij nieuwe functionaliteiten worden toegevoegd. Eind december is er ook een mobiele versie van de website beschikbaar gekomen. De website is keer bezocht door bezoekers. Er zijn webpagina s bekeken, dat komt neer op een gemiddelde van ruim 5 pagina s per bezoek. Vanwege het feit dat er in 2009 is overgestapt op een ander statistiekprogramma is het lastig een vergelijking te maken met de cijfers uit voorgaande jaren is derhalve een nulmeting. 9. Website Haags UIT Festival Het aantal unieke bezoekers dit jaar was , met een gemiddeld aantal bekeken pagina s van 5,4 in ongeveer 4 minuten. Vorig jaar was het aantal unieke bezoekers ; geen schokkende stijging dus. De meeste bezoeken aan de site vinden plaats in de week voorafgaand aan het UITfestival. 10. Social media In 2008 is begonnen met het inzetten van social media. In 2009 is dit verder uitgebreid. Naast Hyves, Youtube en Flickr is afgelopen jaar met name Twitter ingezet om actief met cultuurgeïnteresseerden en bezoekers van Den Haag te communiceren. We monitoren wat er over Den Haag en de Haagse cultuur gezegd wordt op Twitter, gaan conversaties aan en geven antwoord op cultureel-toeristische vragen van regionale, nationale en internationale bezoekers. In 2009 is het aantal mensen dat het Haags Uitburo-account op Twitter volgt, gestegen tot over de Database Alle culturele data wordt door alle UITburo s in de landelijke database ingevoerd. Zo ontstaat een landelijk overzicht. Met de Haags UITbase bezit het Haags UITburo een unieke, vrijwel complete dag tot dag agenda, inclusief redactionele beschrijving. 19