.nl Eindrapport Domeinnaamdebat

Transcriptie

1 .nl Eindrapport Domeinnaamdebat Projectteam Domeinnaamdebat in opdracht van de Stichting Internet Domeinregistratie Nederland November 2001

2 Colofon Publicatie van het Projectteam Domeinnaamdebat Ontwerp en realisatie Firmato, Haarlem Marlies Out en Veerle Blaauw Drukwerk Papyrus Diemen bv, Diemen

3 Aan de Voorzitter van de Stichting Internet Domeinregistratie Nederland de Staatssecretaris van Verkeer en Waterstaat de lokale internetgemeenschap Amsterdam, 22 november 2001 Hierbij bieden wij u het Eindrapport Domeinnaamdebat aan. Het Projectteam Domeinnaamdebat heeft met de publicatie van het Eindrapport de van sidn verkregen opdracht volbracht. Door de gekozen opzet van het Domeinnaamdebat heeft de gehele lokale internetgemeenschap de gelegenheid gehad te participeren in het debat. Het Projectteam heeft zich ingespannen de lokale internetgemeenschap actief bij het Debat te betrekken. Gelet op de mogelijkheid tot inspraak gedurende het Debat mag het Projectteam ervan uitgaan dat de gedane aanbevelingen breed gedragen worden. Het Projectteam heeft ervoor gekozen het Eindrapport aan te bieden aan sidn, die met het Reglement voor Registratie het meest geëigende middel in handen heeft om de aanbevelingen van het Projectteam uit te voeren, en voorts aan de overheid en de lokale internetgemeenschap. Het Projectteam is van mening dat de in het Eindrapport gedane aanbevelingen door sidn zouden moeten worden uitgevoerd. Gezien de Nota Toetsing gaat het Projectteam ervan uit dat de overheid sidn daarbij op het gebied van de oprichting en de instandhouding van een adr zal ondersteunen. Namens het Projectteam, de voorzitter Het Projectteam Domeinnaamdebat bestond uit: dr. H.J. M. van Zon (voorzitter) mr. F.B. Falkena mr. K. Gilhuis drs. R. Mensink mr. H. W. Wefers Bettink mw. A.J.M. Zomerdijk D.M. Muls (adviserend lid) mr. drs. B.J. Boswinkel (adviserend lid) Stichting Internet Domeinregistratie Nederland

4 .nl Eindrapport Domeinnaamdebat Het Eindrapport van het Domeinnaamdebat is het resultaat van een in opdracht van de Stichting Internet Domeinregistratie Nederland opgezet consultatieproces door het Projectteam Domeinnaamdebat. De World Intellectual Property Organization (wipo) is nauw bij de totstandkoming van het Eindrapport betrokken geweest. Het Projectteam Domeinnaamdebat bestond uit de volgende leden: mr. F.B. Falkena mr. K. Gilhuis drs. R. Mensink mr. H. W. Wefers Bettink mw. A.J.M. Zomerdijk dr. H.J.M. van Zon (voorzitter) Als adviserende leden hadden zitting in het Projectteam: D.M. Muls (wipo) mr. drs. B.J. Boswinkel (sidn) Het Projectteam is in het Domeinnaamdebat geadviseerd door de Adviesraad, welke bestond uit de volgende leden: mw. mr. P.F.C. Ancion-Kors mr. A.J.M. van Bellen drs. K. Bouma drs. J.J. Borkink drs. A. Eisner prof. mr. H. Franken mr. B.A. Kist mw. drs. S. Nas mr. C.B. van de Net drs. J.W. Stumpel mr. D.J.G. Visser Voor meer informatie over de leden van het Projectteam en de leden van de Adviesraad zie Annex 1 en 2a (te lezen op de bij het rapport gevoegde CD-rom en op

5 Inhoud 1 Inleiding Achtergrond Domeinnaamdebat Belang van domeinnamen Domain Name System sidn centr Best Practices wipo cctld Best Practices Nota Toetsing sidn Zelfregulering Onderwerpen Domeinnaamdebat Inleiding Domeinnaamgeschillen Territoriale beperkingen Privé-personen whois en privacy Opzet debat Verloop debat Opbouw Eindrapport 14 2 Alternatieve geschillenbeslechting Vraagstelling Inleiding Achtergrond Internationale ontwikkelingen udrp-procedure Nederlandse situatie Kenmerken kort geding Bodemprocedure Beslag De keuze voor een adr Inleiding Uitgangspunt Overwegingen Inleiding Snelheid Transparantie (laagdrempelig, informeel en begrijpelijk) 23

6 2.5.4 Zorgvuldigheid Deskundigheid Afdwingbaarheid Kosten Aanbeveling Eindrapport Inrichting van de adr Beperken reikwijdte adr Uitgangspunt Overwegingen Aanbeveling Eindrapport Mogelijke vorderingen adr Uitgangspunt Overwegingen Aanbeveling Eindrapport Verplicht karakter adr-procedure Uitgangspunt Overwegingen Aanbeveling Eindrapport Vorm van adr / Verhouding tot de rechter Uitgangspunt Overwegingen Aanbeveling Eindrapport Procedureregels adr Uitgangspunt Overwegingen Aanbeveling Eindrapport Aanbeveling Eindrapport Aanbeveling Eindrapport Aanbeveling Eindrapport Aanbeveling Eindrapport Aanbeveling Eindrapport adr-instituut en scheidslieden Uitgangspunt Overwegingen Aanbeveling Eindrapport Financiering adr 39 3 Territoriale beperkingen Vraagstelling Inleiding Uitgangspunt Overwegingen Aanbevelingen Eindrapport 45

7 4 De positie van de natuurlijke personen Vraagstelling Inleiding Uitgangspunt Overwegingen Particulieren en tweede leveldomeinnamen Consequenties toelaten particulieren op het tweede level Persoonsdomeinnaamsysteem Aanbevelingen Eindrapport 53 5 whois en privacy Vraagstelling Inleiding Overwegingen Achtergrond whois en wbp Persoongegevens Wettelijke grondslag whois Positie privé-personen Beperken misbruik whois Aanbevelingen Eindrapport 63 6 Overzicht van alle aanbevelingen Overzicht aanbevelingen hoofdstuk Overzicht aanbevelingen hoofdstuk Overzicht aanbevelingen hoofdstuk Overzicht aanbevelingen hoofdstuk 5 68 Veel voorkomende afkortingen 71 Annexen eindrapport Domeinnaamdebat 72

8 8

9 1 Inleiding 1.1 Achtergrond Domeinnaamdebat Belang van domeinnamen 1 Het internet heeft in een korte periode een belangrijke plaats gekregen in de samenleving. Het wordt door bedrijven en particulieren wereldwijd gebruikt om zaken te doen, informatie te verzamelen en, meer in het algemeen, te communiceren. Bij de communicatie speelt de domeinnaam een centrale rol. 2 Een domeinnaam is feitelijk niet meer dan een aanduiding van een locatie op het internet, een gemakkelijk te onthouden lettercombinatie afgebeeld op een ip-adres (een meercijferige notatie) van de host (of server) waarop de domeinnaamhouder zijn website heeft gezet of waaraan zijn mailbox is gekoppeld. De domeinnaam bevordert de communicatie op het internet door een plaats op het internet te identificeren op een eenvoudig te onthouden wijze. 3 Aanvankelijk werden domeinnamen uitsluitend gezien als een technisch middel om het gebruik van het internet te vereenvoudigen. Met de opkomst van het World Wide Web na 1992 en, met name, het beschikbaar komen van de eerste browser (mosaic) in 1993, werd het mogelijk het internet op grote schaal te gebruiken voor (op websites gebaseerde) commerciële activiteiten, waarbij de betekenis van de domeinnaam als uithangbord van deze activiteiten in de loop der jaren sterk is toegenomen. Tegenwoordig wordt de domeinnaam vooral ook gezien als een (vaak commercieel waardevol) onderscheidingsteken dat zowel afzonderlijk als in samenhang met een onderneming veel geld waard kan zijn. 9 4 Het belang van domeinnamen kan geïllustreerd worden aan de hand van de exponentiële stijging van het aantal.nl-domeinnamen. Waren er eind 1995 nog slechts nl-domeinnamen uitgegeven, medio oktober 2001 reeds meer dan Domain Name System 5 Domeinnamen zijn opgenomen in het Domain Name System (dns) dat een centrale functie vervult bij het gebruik van het internet. 6 In het dns zijn domeinnamen verdeeld over twee categorieën Top Level Domains (tld s), te weten generieke tld s of gtld s (zoals.com,.org en.net) en landen-tld s of Country Code-tld s (cctld s) (zoals.nl). Dit Domeinnaamdebat heeft betrekking op domeinnamen onder het.nl-cctld. 7 Het beheer van de dns en de uitgifte van ip-adressen is toebedeeld aan de Internet Corporation for Assigned Names and Numbers (icann) op grond van een Memorandum of Understanding (mou) tussen icann en het Ministerie van Handel van de Verenigde Staten. icann heeft deze bevoegdheid overgenomen van de Internet Assigned Numbers Authority (iana). In 1986 heeft iana de bevoegdheid om.nl-domeinnamen uit te geven gedelegeerd aan het Centrum voor Wiskunde en Informatica (cwi) van de Universiteit van

10 Amsterdam. In 1996 is deze delegatie met instemming van iana door het cwi overgedragen aan de Stichting Internet Domeinregistratie Nederland (sidn) sidn 8 Stichting Internet Domeinregistratie Nederland (sidn) is een stichting zonder winstoogmerk. Sinds haar oprichting in 1996 stelt sidn zich ten doel domeinnamen die eindigen op.nl betrouwbaar, snel en goedkoop uit te geven en de registratie te onderhouden. Daarnaast wil zij de samenwerking tussen deelnemers op het gebied van internetdomeinregistratie op nationaal en internationaal niveau bevorderen. 9 Om haar doel te bereiken, heeft sidn een aantal taken: opstellen van regels voor de uitgifte van internetdomeinnamen. Deze regels zijn openbaar, inzichtelijk en niet-discriminatoir; zorgen voor de uitgifte van domeinnamen onder.nl; bewaken van de kwaliteit van de domeinregistratie in Nederland; bevorderen van de coördinatie en standaardisatie bij de uitgifte van domeinnamen op nationaal en internationaal niveau; jaarlijks het vaststellen van tarieven voor deelname en uitgifte; overleg voeren met deelnemers over verdergaande vormen van samenwerking op het gebied van domeinregistratie Het beleid van de stichting wordt bepaald door het bestuur. Het bureau van sidn zorgt voor de voorbereiding en uitvoering daarvan, terwijl kema in Arnhem alle operationele werkzaamheden uitvoert. Daarnaast is er een Raad van Deelnemers. Deze adviseert het bestuur. Er zijn twee categorieën deelnemers. Deelnemers categorie I mogen de registratie van domeinnamen verzorgen en hebben adviesrecht, deelnemers categorie II hebben alleen adviesrecht centr Best Practices 11 sidn is, als Registry voor.nl-domeinnamen, een van de oprichters geweest van de Council of European National Top-Level Domain Registries (centr), de organisatie van cctld s in de Europese Unie. sidn is actief betrokken geweest bij het opstellen van de centr Best Practice Guidelines for cctld managers. Dit document is bedoeld om als richtsnoer te dienen voor het administreren van een cctld. Het document kan gezien worden als een gedragscode voor de bij centr aangesloten cctld-registraties. Guideline 2.11 geeft de volgende richtlijn met betrekking tot domeinnaamgeschillenbeslechting: The cctld managers should define and publish their domain name dispute resolution policies and procedures, in consultation with the local internet community wipo cctld Best Practices 12 Onlangs heeft de World Intellectual Property Organization (wipo) 2 in het kader van haar cctld-program de cctld Best Practices for the Prevention and Resolution of Intellectual Property Disputes uitgegeven. Dit document is tot stand gekomen naar aanleiding van een verzoek aan wipo van een aantal van haar lidstaten om ter ondersteuning van cctld-registries een aantal richtlijnen te geven voor het ontwikkelen van beleid ter voorkoming van abusive and bad faith -registraties van door intellectuele eigendomsrechten beschermde namen als domeinnaam en voor het beslechten van geschillen over domeinnamen. In deze cctld Best Practices wordt onder meer een aantal handvatten aangereikt aan cctld s voor het opstellen van een alternatieve geschillenregeling op cctld-niveau 3.

11 1.1.6 Nota Toetsing sidn 13 Het belang van het debat over een alternatieve geschillenregeling is ook bevestigd in de begin juli 2001 door het kabinet aan de Tweede Kamer aangeboden Nota Toetsing Werkwijze Stichting Internet Domeinregistratie Nederland. In de nota is het resultaat weergegeven van de toetsing van de werkwijze van sidn. De conclusie is dat het kabinet van mening is dat sidn grotendeels functioneert op een wijze die verwacht mag worden van een orgaan dat een publieke dienst verleent op basis van zelfregulering. Op een aantal punten doet het kabinet sidn aanbevelingen om tot verbetering te komen. Het kabinet onderkent in deze nota het cruciale belang van een goed functioneren van de technische infrastructuur voor het internet in Nederland. Het voegt daaraan toe dat sidn deze taak altijd goed heeft uitgevoerd. 14 Het kabinet constateert dat geschillen tussen houders van domeinnamen en derden hoofdzakelijk worden beslecht door de kort geding-rechter. Het kabinet verwacht dat zowel door het toegenomen maatschappelijk belang van domeinnamen alsmede door de liberalisatie van het beleid van sidn van medio november 2000 er een toenemend aantal geschillen zal ontstaan. Een laagdrempelige procedure voor geschillenbeslechting zou een rem kunnen geven op het aantal geschillen dat voor de rechter komt. In dit kader wordt overwogen dat de toepassing van alternatieve geschillenbeslechting in internationaal verband steeds meer aandacht krijgt. 15 Naar aanleiding van deze conclusie beveelt het kabinet het bestuur van sidn aan een alternatieve procedure voor geschillenbeslechting te ontwikkelen en te implementeren. De regels van deze alternatieve procedure voor geschillenbeslechting zouden op maat kunnen worden gemaakt voor de behoefte van de gebruikers van het.nl-domein. Daarbij is het aan te bevelen dat er zoveel mogelijk geschillen voor afdoening via deze alternatieve geschillenbeslechting in aanmerking komen. Bij het ontwikkelen en implementeren van deze procedure voor geschillenbeslechting zou uitgegaan moeten worden van de reeds beschikbare Uniform Dispute Resolution Procedure (udrp) in de internationale context Zelfregulering 16 Deze ontwikkelingen zijn voor sidn een belangrijke aanleiding geweest om het Domeinnaamdebat te entameren. Aangezien de uitgifte van.nl-domeinnamen door sidn geschiedt op basis van zelfregulering, wil sidn ook zelf voorzien in een betere beslechting van.nl-domeinnaamgeschillen en voorts haar beleid zelf aanpassen aan de wensen van de lokale internetgemeenschap 4. De lokale internetgemeenschap is door sidn door middel van het in haar opdracht door een onafhankelijk projectteam opgezette Domeinnaamdebat betrokken bij de besluitvorming. 1.2 Onderwerpen Domeinnaamdebat Inleiding 17 Het hoofdonderwerp voor het Domeinnaamdebat is de vraag of er een eigen geschillenregeling voor.nl-domeinnamen dient te komen en, zo ja, hoe deze er uit zou moeten zien. Een eigen geschillenregeling zal mogelijk een bijdrage kunnen leveren aan het terugdringen en voorkomen van domeinnaamkaping.

12 18 sidn heeft in de aanloop van het Domeinnaamdebat vastgesteld dat dit een goede gelegenheid biedt om ook enkele andere aan domeinnamen gerelateerde onderwerpen aan de orde te stellen, waarover binnen en buiten sidn wordt gediscussieerd, dit zijn, de vraag of registratie van.nl-domeinnamen beperkt blijven tot in Nederland gevestigde ondernemingen en instellingen en in Nederland woonachtige privé-personen, de vraag of het privé-personen moet worden toegestaan eveneens tweede leveldomeinnamen, die nu nog voor ondernemingen en instellingen zijn gereserveerd, te registreren en tot slot de vraag of uit privacy oogpunt beperkingen moeten worden gesteld aan de openbaarmaking van gegevens van de domeinnaamhouder door middel van de whois (de openbare database van registratiegegevens van domeinnaamhouders). 19 sidn heeft het Projectteam daarom verzocht ook deze onderwerpen in het Domeinnaamdebat aan de orde te stellen en zij worden ook in dit Eindrapport behandeld Domeinnaamgeschillen 20 Met het aantal geregistreerde.nl-domeinnamen is ook het aantal geschillen tussen partijen over domeinnamen de afgelopen jaren toegenomen 5. Verschillende tld s hebben speciaal voor deze geschillen een procedure alternatieve geschillenbeslechting, ook wel adr (alternatieve dispute resolutionprocedure) genoemd 6, in het leven geroepen. Dit is gedaan mede met het doel om gevallen van domeinnaamkaping te voorkomen en terug te dringen De meeste geschillen gaan over de vraag of de domeinnaam inbreuk maakt op rechten van een derde. In veel van deze gevallen heeft de domeinnaamhouder de betreffende domeinnaam uitsluitend geregistreerd met het doel deze met winst te verkopen. Inmiddels zijn goede resultaten geboekt met de naar aanleiding van de uitkomsten van het eerste wipo Internet Domain Name Process ingestelde Uniform Dispute Resolution Procedure (udrp) voor geschillen over.com-,.org- en.net-domeinnamen. Van de ruim 3000 geschillen die tussen 1 januari 2000 en 1 augustus 2001 onder de udrp aanhangig zijn gemaakt was op 1 augustus % beslecht of ingetrokken. België heeft in december 2000 voor.be-domeinnamen een alternatieve geschillenregeling ingesteld Territoriale beperkingen 22 Door buitenlandse partijen voornamelijk Belgische ondernemingen is kritiek geuit op het gesloten karakter van het.nl-domein. Op dit moment kunnen.nl-domeinnamen slechts gehouden worden door in Nederland woonachtige natuurlijke personen of hier gevestigde ondernemingen. Er is echter een tendens (zeker binnen de Europese Unie) dergelijke territoriale beperkingen af te schaffen. Zo heeft België het.be-domein in december 2000 opengesteld voor buitenlanders, hetgeen heeft geleid tot een groot aantal registraties door (met name) Nederlandse ondernemingen 8. Recentelijk heeft een Belgische onderneming bij de Europese Commissie een klacht ingediend dat de territoriale beperkingen van het.nl-domein in strijd zijn met het Europees mededingingsrecht. Eén en ander is voor sidn aanleiding geweest in het Domeinnaamdebat de vraag voor te leggen of de bestaande territoriale beperkingen voor registraties onder.nl moeten worden opgeheven Privé-personen 23 Sinds 15 november 2000 kunnen ook natuurlijke personen, niet handelend in de uitoefening van een beroep of bedrijf,.nl-domeinnamen aanvragen. Deze groep kan echter slechts een persoonsdomeinnaam aanvragen. Dit is een domeinnaam bestaande uit een combinatie van een naam of woord (op het derde level) en een driecijferig getal op het tweede level (jansen.123.nl, sigaar.735.nl). Van verschillende kanten is kritiek geuit op dit systeem dat

13 onaantrekkelijk zou zijn en op het feit dat particulieren niet, zoals bedrijven, tweede leveldomeinnamen kunnen aanvragen. sidn heeft daarom in het Domeinnaamdebat de vraag voorgelegd of natuurlijke personen tweede level.nl-domeinnamen aan moeten kunnen vragen en of het huidige persoonsdomeinnaamsysteem overigens moet worden gewijzigd whois en privacy 24 Van oudsher is een deel van de gegevens van een domeinnaamhouder openbaar en door middel van verschillende applicaties opvraagbaar via de whois-functie, waarbij gebruik gemaakt wordt van het standaard whois-protocol. Mede gezien de toenemende zorg over bescherming van de persoonlijke levenssfeer van internetgebruikers is de vraag opgekomen of beperking van het aantal via de whois opvraagbare gegevens wenselijk en mogelijk is. Ook is de vraag gerezen of het wenselijk is dat de mate van opvraagbaarheid van whois-gegevens beperkt wordt. Daar komt bij dat op 1 september 2001 de Wet Bescherming Privacygegevens (wbp) in werking is getreden. 1.3 Opzet debat 25 sidn heeft in februari 2001 een Projectteam Domeinnaamdebat geformeerd 9 dat de opdracht heeft gekregen aanbevelingen te doen over de genoemde onderwerpen. sidn heeft het Projectteam voorts opdracht gegeven daartoe een consultatieproces, waarbij de lokale internetgemeenschap wordt betrokken, op te zetten. 26 sidn heeft voorgesteld het consultatieproces te enten op het door de World Intellectual Property Organization (wipo) georganiseerde eerste wipo Internet Domain Name Process. De World Intellectual Property Organization heeft zich bereid verklaard als adviserend lid in het Projectteam deel te nemen. In overleg met sidn heeft het Projectteam Domeinnaamdebat een Adviesraad samengesteld 10 11, vergelijkbaar met het Panel of Experts in het wipo-proces. De taak van de Adviesraadleden was, zonder last en ruggespraak, een persoonlijke deskundige visie te geven op de verschillende onderwerpen en de door het Projectteam gemaakte documenten Het Projectteam heeft zich zeer ingespannen om zo veel mogelijk belanghebbenden te betrekken bij het Domeinnaamdebat. Daartoe is allereerst aan een ieder de mogelijkheid geboden commentaren in te dienen op de op de website domeinnaamdebat.nl gepubliceerde documenten 12. Voorts is een discussieforum op de website geplaatst, waarop tot de publicatie van het Tussenrapport (rfc3) vrijelijk kon worden gediscussieerd. Daarnaast heeft het Projectteam drie landelijke bijeenkomsten georganiseerd waarop belangstellenden mondeling hun standpunten naar voren konden brengen. Ook heeft het Projectteam een bezoek gebracht aan onder meer de Europese Commissie en aan de Registratiekamer. 28 Het Projectteam heeft het Domeinnaamdebat verder onder de aandacht van de lokale internetgemeenschap gebracht door verschillende intermediaire organisaties, internet service providers, advocaten, bedrijfsjuristen, merkengemachtigden, universitaire medewerkers, politici, ministeries en andere belangstellenden actief te benaderen. Voorts heeft zij belangstellenden de gelegenheid geboden zich aan te melden voor de mailinglist, waardoor zij op de hoogte worden gehouden van de voortgang van het proces 13. Het Projectteam heeft actief verschillende belangenorganisaties, waaronder de Consumentenbond, vno-ncw, mkb-nederland, politieke partijen, en instellingen als de Registratiekamer en verschillende ministeries benaderd om te participeren in het Domeinnaamdebat. Het Projectteam heeft tenslotte een enquête georganiseerd onder advocaten, bedrijfsjuristen en merkengemachtigden, over hun ervaringen met.nl-domeinnaamgeschillen 14.

14 1.4 Verloop debat 29 Het Domeinnaamdebat omvatte vier rondes. Voor een overzicht van het Consultatieproces, zie ook Annex 21. In de eerste ronde is een concept-document gepresenteerd aan de Adviesraad met vragen die tezamen het referentiekader vormen voor het project en de uit te brengen aanbevelingen. In dit document (nl-rfc1 genaamd) is tevens een voorstel gedaan voor de te volgen procedure. 30 Het openbare debat de tweede ronde is op 5 april 2001 aangevangen met een bijeenkomst in Media Plaza te Utrecht. Op diezelfde datum is nl-rfc1 15 voor commentaar op de website domeinnaamdebat.nl 16 gepubliceerd. 31 De input van de Adviesraad, de ontvangen commentaren en het mondeling commentaar tijdens de bijeenkomst op 5 april 2001 hebben de basis gevormd voor de vaststelling van de Terms of Reference, die zijn neergelegd in het document nl-rfc2 17, dat bestaat uit een inleiding op de onderwerpen en een aantal vragen per onderwerp. nl-rfc2 is gepubliceerd op 30 mei Met de publicatie van nl-rfc2 ving de derde ronde van het Domeinnaamdebat aan. In de derde ronde is de lokale internetgemeenschap verzocht een reactie te geven aan de hand van de in nl-rfc2 voorgelegde vragen. Om belangstellenden de gelegenheid te geven ook mondeling hun mening over de verschillende onderwerpen te geven, heeft het Projectteam op 19 juni 2001 in Media Plaza te Utrecht een hearing georganiseerd. Tijdens de hearing heeft een vrije discussie over de vier onderwerpen plaatsgevonden Mede op basis hiervan maar ook op basis van de schriftelijke commentaren 19 en de input van de Adviesraad, heeft het Projectteam het Tussenrapport (nl-rfc3) 20 opgesteld. Met de publicatie hiervan op 6 september 2001 begon de vierde en laatste ronde van het Domeinnaamdebat. Rondom de publicatie van het Tussenrapport heeft zowel de schrijvende pers als de radio aandacht besteed aan het Domeinnaamdebat In deze vierde ronde heeft het Projectteam een groot aantal schriftelijke commentaren ontvangen 22. Daarnaast heeft het Projectteam opnieuw een hearing georganiseerd. Tijdens deze hearing op 25 september 2001 in Media Plaza te Utrecht heeft het Projectteam een toelichting gegeven op het Tussenrapport en hebben belangstellenden de gelegenheid gehad mondeling hun mening over de aanbevelingen in het Tussenrapport naar voren te brengen 23. Dit heeft geleid tot een concept-eindrapport dat op 24 oktober 2001 aan de Adviesraad is voorgelegd. De adviezen van de Adviesraad zijn door het Projectteam meegenomen bij de opstelling van het definitieve Eindrapport. Dit Eindrapport is op 22 november 2001 aangeboden aan de Staatssecretaris van Verkeer en Waterstaat, Monique de Vries en de voorzitter van sidn, Hans Kraaijenbrink. 1.5 Opbouw Eindrapport 35 In het Eindrapport worden achtereenvolgens de vier hierboven genoemde onderwerpen behandeld. Per onderwerp wordt eerst de initiële vraagstelling gepresenteerd. Vervolgens wordt de achtergrond van het onderwerp geschetst. Daarop worden de uitgangspunten zoals opgenomen in het Tussenrapport (rfc3) summier weergegeven. Dan worden de overwegingen met betrekking tot het betreffende onderwerp gegeven, hetgeen uitmondt in een aanbeveling van het Projectteam. In hoofdstuk 6 worden tot slot alle aanbevelingen nog eens op een rijtje gezet.

15 1 Zie en Annex 12. Nb! Alle annexen waarnaar in dit rapport verwezen wordt zijn te lezen op de bijgevoegde cd-rom. 2 De World Intellectual Property Organization (wipo) is een intergouvermentele organisatie met 177 lid-staten. Haar lid-staten hebben wipo opgericht teneinde de bescherming van intellectuele eigendomsrechten wereldwijd te bevorderen. wipo biedt zowel aan haar lid-staten als aan personen en ondernemingen die ingezetenen zijn van haar lid-staten diensten aan. Onderdeel van de diensten die wipo aanbiedt aan haar lid-staten is het aanbieden van een forum voor de ontwikkeling en implementatie van intellectueel eigendomsbeleid op internationaal niveau door middel van verdragen en andere beleidsinstrumenten. Deel van de diensten die wipo private partijen aanbiedt maakt uit het administreren van geschillenbeslechtingsprocedures van intellectuele eigendomsconflicten door het wipo Arbitration and Mediation Center, en het administreren van systemen die het mogelijk maken om octrooien, merken, modellen en geografische aanduidingen in verschillende landen te kunnen beschermen door een enkele internationale procedure. Het opereren van wipo wordt voor negentig procent gefinancierd door ontvangen gelden voor verleende diensten aan private partijen, en voor tien procent door bijdragen van haar lid-staten. 3 Zie 4 In de centr cctld Best Practices is Local Internet Community in guideline 1.8 als volgt gedefinieerd: The Internet industry and users and the government and authorities of the state or territory with which the cctld is associated. 5 Zie verder hoofdstuk 2. 6 In dit document zal de term adr gebezigd worden waar een alternatieve procedure voor geschillenbeslechting had kunnen staan. 7 Ook Denemarken, Griekenland en het Verenigd Koninkrijk kennen een alternatieve geschillenregeling voor.dk-,.gr-, respectievelijk.uk-domeinnamen. 8 Ook in Denemarken (.dk), Duitsland (.de), Luxemburg (.lu), Oostenrijk (.at), het Verenigd Koninkrijk (.uk), Griekenland (.gr) en Italië (.it) kunnen buitenlanders domeinnamen registreren. 9 Zie Annex 1 voor de samenstelling van het Projectteam. 10 Zie voor de samenstelling van de Adviesraad Annex 2a. 11 Zie voor een nadere beschrijving van de taak, de positie en de rol van de Adviesraad Annex 2b. 12 Zie Annex 6, 7 en 8 voor een overzicht van de ingediende commentaren. 13 Zie Annex 9 voor een overzicht van de aanmeldingen. 14 Zie voor de resultaten van de enquête: [ en Annex Zie Annex Te vinden op 17 Zie Annex Zie Annex 10 voor de lijst van deelnemers bij de hearing van 19 juni Zie Annex Zie Annex Zie 22 Annex 18, lijst met ontvangen commentaren. 23 Annex 11, lijst met aanwezigen hearing 25 september

16 16

17 2 Alternatieve geschillenbeslechting 2.1 Vraagstelling 1 In rfc2 is de vraag gesteld of het, gelet op de uitgangssituatie in Nederland, wenselijk is dat er een alternatieve geschillenbeslechtingsregeling (adr) in het leven wordt geroepen voor.nl-domeinnaamgeschillen. Daarnaast is een aantal vragen gesteld over de opzet van deze adr, voor welke geschillen en partijen deze adr zou moeten openstaan, welke vorderingen mogelijk zouden moeten zijn en tot welke resultaten deze procedure zou moeten kunnen leiden. Tot slot is een aantal vragen voorgelegd met betrekking tot de vorm, de formele regels en de inrichting van de adr. 2.2 Inleiding Achtergrond 17 2 Het aantal geschillen over.nl-domeinnamen is de laatste jaren toegenomen. Dat blijkt allereerst uit de hoeveelheid in de juridische vakpers gepubliceerde uitspraken in domeinnaamgeschillen. Zijn er in het jaar 1996 slechts twee domeinnaamuitspraken gepubliceerd, het jaar 2000 levert meer dan zestig gepubliceerde domeinnaamuitspraken op 1. Per 1 november 2001 waren meer dan dertig uitspraken uit 2001 gepubliceerd 2. 3 Het aantal gepubliceerde uitspraken is slechts het topje van de ijsberg. Uit onderzoek van het Projectteam is gebleken dat in veel gevallen conflicten niet aan de rechter worden voorgelegd, maar onderling tussen partijen worden geregeld 3. Het Projectteam heeft een enquête uitgevoerd onder bedrijfsjuristen, merkengemachtigden en advocaten over hun ervaringen met domeinnaamgeschillen. Uit deze enquête blijkt dat minder dan 30% van de domeinnaamgeschillen uiteindelijk leidt tot een gerechtelijke procedure. In de meeste gevallen wordt de domeinnaam tegen betaling overgedragen. 4 Een belangrijke reden om het geschil niet aan de rechter voor te leggen lijkt te zijn gelegen in de kosten van een gerechtelijke procedure. Volgens de resultaten van de enquête bedragen de gemiddelde kosten (inclusief advocaatkosten) voor een kort geding ƒ ( 6.806,70), variërend van ƒ ( 2.042,01) tot ƒ ( ,41), terwijl het gemiddelde bedrag dat voor een overdracht van een domeinnaam in het kader van een minnelijke regeling werd betaald ƒ ( 680,87) is Internationale ontwikkelingen 5 Ook in internationaal verband is het aantal domeinnaamgeschillen sterk toegenomen. Voor beslechting van deze geschillen ontbrak tot 1 januari 2000 een uniforme

18 procedure, waardoor deze voor uiteenlopende nationale rechters werden gebracht. Dit heeft ertoe geleid dat de World Intellectual Property Organization (wipo) in 1998 met instemming van haar lidstaten het eerste wipo Internet Domain Name Process heeft opgezet om te onderzoeken of een effectieve alternatieve geschillenbeslechtingsprocedure voor deze geschillen kon worden opgezet. Naar aanleiding van het Eindrapport van wipo dat in april 1999 is verschenen 4, heeft icann (de Internet Corporation for Assigned Names and Numbers) in december 1999 de Uniform Dispute Resolution Procedure (udrp) ingesteld 5. Deze procedure is sinds 1 januari 2000 verplicht voor alle houders van domeinnamen onder.com,.org en.net. 6 Inmiddels heeft ook een aantal cctld s (zoals.nu,.mx,.tv en.tt) de udrp aanvaard. In andere landen waaronder België (.be), Denemarken (.dk), Griekenland (.gr) en het Verenigd Koninkrijk (.uk) is een eigen alternatieve geschillenregeling voor domeinnamen tot stand gebracht, in sommige gevallen geënt op de udrp udrp-procedure 7 De udrp-procedure is beperkt tot evidente gevallen van inbreuk op een merkrecht 7. Op verzoek van haar lidstaten heeft wipo in 2001 onderzocht of ook andere geschillen onder de udrp kunnen worden gebracht. Daarin is geconcludeerd dat uitbreiding van de geschillenbeslechting tot gevallen van inbreuk op handelsnamen, namen van (bekende) personen en geografische aanduidingen niet goed mogelijk is, gezien de grote verschillen in juridische behandeling van deze onderwerpen in de verschillende landen. Het Eindrapport van dit tweede wipo Internet Domain Name Process is op 3 september 2001 gepubliceerd Wereldwijd zijn vier instellingen geaccrediteerd als adr-instituut voor het administreren van de udrp, waaronder wipo. Zij zorgen voor benoeming van de scheidslieden (panelists), die op basis van hun deskundigheid zijn geselecteerd. De procedure duurt relatief kort (8 tot 12 weken van het indienen van een klacht tot het vonnis) en de kosten voor de gebruiker van de udrp zijn relatief laag gehouden (bij wipo usd bij één panelist tot usd bij drie panelists) 9. Daar komen wel de kosten van rechtsbijstand bij, die iedere partij in de udrp zelf moet dragen. Partijen zijn overigens niet verplicht zich te laten vertegenwoordigen door een advocaat, maar mogen de procedure zelf voeren. Sinds 1 januari 2000 zijn meer dan 4500 geschillen in behandeling genomen. Volgens de statistieken van icann is in ongeveer 80% van de gevallen de merkhouder in het gelijk gesteld en overdracht van de domeinnaam bevolen Nederlandse situatie 9 In Nederland worden vrijwel alle domeinnaamgeschillen die voor de rechter komen in kort geding beslecht De keuze voor het kort geding is eenvoudig te verklaren, omdat het een effectief middel blijkt te zijn om in korte tijd de overdracht of doorhaling van een domeinnaam te realiseren. Het kort geding leidt relatief snel tot een uitspraak (veelal 6 tot 8 weken). Ter vergelijking: een gewone (of bodem-) procedure duurt al gauw 6 tot 10 maanden. Indien de eiser gelijk krijgt, kan de beslissing doorgaans ook meteen worden uitgevoerd. Weliswaar kan in kort geding alleen een voorlopige voorziening worden verkregen, maar dat doet aan de populariteit van het kort geding niet af Kenmerken kort geding 10 Het kort geding, zoals Nederland dat kent, is in de internationale context uniek 13. Hoewel het in vele andere landen mogelijk is om voor bepaalde gevallen een voorlopige maatregel aan de rechter te vragen, kent men buiten Nederland geen procedure op tegen-

19 spraak 14 die zo snel tot een ingrijpende voorlopige maatregel leidt. Indien de eiser gelijk krijgt, kan de beslissing doorgaans ook meteen worden uitgevoerd. Het kort geding blijkt daardoor een redelijk effectief middel voor een rechthebbende om zeker in gevallen van domeinnaamkaping een domeinnaam terug te krijgen. 11 De kort geding-procedure kan worden gevoerd bij één van de presidenten van de 19 arrondissementsrechtbanken. De procedure wordt in beginsel ingeleid door een dagvaarding, die de deurwaarder aan de gedaagde uitbrengt. In een kort geding kunnen slechts zaken worden behandeld met een spoedeisend karakter; de eiser moet het spoedeisend belang bij zijn vordering aantonen. De eisende partij die een kort geding zal willen voeren, zal eerst aan de president van de betreffende arrondissementsrechtbank een datum moeten vragen waarop de mondelinge behandeling van dit geding plaats kan vinden. De duur van de procedure hangt vooral af van de spoedeisendheid van de vorderingen en de beschikbaarheid van de president van de rechtbank (of een van zijn aangewezen plaatsvervangers) voor het houden van een zitting. Tijdens de zitting worden eiser en gedaagde in de gelegenheid gesteld hun standpunten mondeling naar voren te brengen (doorgaans aan de hand van vooraf opgestelde pleitnotities). In de regel doet de president binnen twee weken na de zitting uitspraak in het kort geding. 12 De vaste kosten voor partijen 15 van een kort geding bestaan uit deurwaarderskosten (gemiddeld ƒ 120, 54,45) 16 en griffiegeld (minimaal ƒ 400, 181,51) 17. De belangrijkste kostenpost voor partijen in een kort geding wordt gevormd door de kosten van juridische bijstand. De eiser is verplicht een advocaat te nemen, de gedaagde doet dat vaak ook. Uit de enquête is naar voren gekomen dat de gemiddelde kosten van juridische bijstand in domeinnaam-kort gedingen circa ƒ ( 6.806,70) bedragen 18. Hoewel de verliezer van een kort geding de proceskosten aan de winnaar zal moeten vergoeden, is de kostenveroordeling doorgaans een fractie van de werkelijke kosten, omdat deze volgens een vaste tabel door de rechter wordt vastgesteld (gemiddeld ƒ 1.500, 680,67). 13 Een belangrijke reden voor de effectiviteit van het kort geding voor domeinnaamgeschillen is gelegen in het feit dat niet alleen een verbod kan worden opgelegd op het gebruik van de domeinnaam, maar de gedaagde daarnaast kan worden bevolen de domeinnaam aan de eiser over te dragen. Een dergelijk verbod en bevel worden doorgaans versterkt met een dwangsom die verbeurd wordt bij overtreding. Omdat sommige domeinnaamhouders desondanks onwillig bleven om een domeinnaam over te dragen, zijn rechters ertoe overgegaan in het vonnis op te nemen dat het vonnis in de plaats treedt van de toestemming van de gedaagde. Zo kan de eiser, met het vonnis in de hand, ook zonder medewerking van de domeinnaamhouder de overdracht van de domeinnaam realiseren. Ook vorderingen tot doorhaling van de registratie van een.nl-domeinnaam en tot re-routing van een domeinnaam komen voor Het kort geding leent zich niet voor het verkrijgen van een beslissing inzake schadevergoeding. De Hoge Raad heeft bepaald dat alleen in bijzondere gevallen in kort geding (bijvoorbeeld onzekerheid over de toekomst van de onderneming van gedaagde) een voorschot op schadevergoeding kan worden toegewezen Omdat voorts de proceskostenveroordeling, zoals aangegeven, doorgaans slechts 10-20% dekt van de werkelijk gemaakte kosten, is het kort geding dus een relatief kostbare methode om een beslissing inzake een domeinnaam te krijgen. 15 In het gros van de Nederlandse domeinnaamprocedures baseert de eiser zijn vordering op een inbreuk op zijn merkenrechten en/of handelsnaamrechten. Bij gebreke van een dergelijk recht (en bij onzekerheid of dit de doorslag zal geven) baseert de eiser zich doorgaans op de figuur van de onrechtmatige daad, omdat de registratie (en het gebruik) van de betreffende domeinnaam door gedaagde ofwel misleidend was, ofwel de eiser de mogelijkheid ontnam de betreffende domeinnaam zelf te registreren.

20 16 Tegen een uitspraak in kort geding is hoger beroep (appèl) mogelijk en tegen de uitspraak in hoger beroep is cassatie bij de Hoge Raad mogelijk. Slechts in een klein aantal gevallen blijkt appèl te worden ingesteld. In veel gevallen leggen partijen zich bij een uitspraak in eerste aanleg neer en soms wordt de zaak alsnog geschikt. Veel partijen zien ook vanwege de kosten en de tijdsduur van een appèl af. Bij gewoon appèl duurt het 18 tot 24 maanden voor er een uitspraak is. In geval van zogenaamd spoedappèl duurt het in de regel nog altijd 4 tot 6 maanden. 17 Hoewel het kort geding, zoals aangegeven, leidt tot een voorlopige maatregel, blijkt uit de domeinnaamjurisprudentie dat kort geding-rechters er geen moeite mee hebben de doorhaling of de overdracht van een domeinnaam te bevelen, ondanks het feit dat dit een maatregel is met een tamelijk definitief karakter. Overdracht of doorhaling betekent immers dat de website en het adres van de voormalige domeinnaamhouder niet meer functioneren, hetgeen ingrijpende gevolgen kan hebben. In de gepubliceerde jurisprudentie zijn echter geen voorbeelden aangetroffen waarin om die reden een gevraagd gebod tot overdracht of doorhaling door de kort geding-rechter wordt afgewezen. Een kort geding-vonnis dat uitvoerbaar bij voorraad is kan door de winnende partij tenuitvoergelegd worden (zonodig met behulp van een deurwaarder). De afdwingbaarheid kent wel beperkingen bij buitenlandse gedaagden. De situatie kan zich voordoen dat de Nederlandse kort geding-rechter zich niet bevoegd acht als de domeinnaamhouder niet in Nederland woont of gevestigd is. Ook kunnen er complicaties ontstaan bij de tenuitvoerlegging van een vonnis gewezen in kort geding tegen de buitenlandse gedaagde. Met name is dit laatste het geval als de buitenlandse gedaagde veroordeeld wordt tot het verrichten van een prestatie, zoals het betalen van de proceskosten of van een verbeurde dwangsom Bodemprocedure Uiteraard staat ook het middel van de gewone (bodem)procedure ter beschikking voor domeinnaamgeschillen 22. Als de President oordeelt dat er geen spoedeisend belang is of de zaak te complex is om in kort geding genoegzaam te worden toegelicht is een bodemprocedure zelfs noodzakelijk. In de meeste domeinnaamgeschillen moet een kort geding worden gevolgd door een bodemprocedure in verband met artikel 50, lid 6, tripsverdrag 23. Ook kan de verliezende partij in een kort geding de zaak aan de bodemrechter voorleggen. De bodemrechter is niet gebonden aan de uitspraak van de kort geding-rechter. 19 De bodemprocedure is doorgaans duurder dan het kort geding en duurt, zoals aangegeven, aanmerkelijk langer. Een merkhouder zal het zich vaak niet kunnen veroorloven gedurende vele maanden lang een inbreuk op zijn rechten door een domeinnaam te laten voortbestaan. Uit de gepubliceerde jurisprudentie blijkt dan ook dat de bodemprocedure zelden of nooit als primair middel wordt gebruikt om een einde te maken aan de (vermeende) inbreuk op rechten door een domeinnaamhouder of om overdracht van een bepaalde domeinnaam te verkrijgen Beslag 20 Om te voorkomen dat de domeinnaam vlak voor de zitting in het kort geding aan een ander wordt overgedragen, zijn eisers er toe overgegaan voorafgaande aan het aanhangig maken van een kort geding conservatoir beslag te leggen op de betreffende domeinnaam. Om beslag te kunnen leggen op een domeinnaam moet eerst verlof gevraagd worden bij de President van de betreffende arrondissementsrechtbank. Na verlening van dit verlof zo mogelijk op dezelfde dag waarop het is gevraagd kan dit beslag door een deurwaarder gelegd worden. Om het gelegde beslag in stand te houden, dient de beslagleggende partij binnen een door de President te bepalen termijn (meestal 14 dagen) de hoofdzaak, veelal een gerechtelijke procedure, te starten. Deze termijn kan op verzoek door de President worden verlengd.