Het SchoonePC boek. Installeren en optimaliseren van. Windows Vista. De website in boekvorm. 16 e druk

Transcriptie

1

2 Het SchoonePC boek Installeren en optimaliseren van Windows Vista De website in boekvorm 16 e druk Menno Schoone

3 Het SchoonePC Boek - Windows Vista Voor meer informatie en bestellingen: website: boek@schoonepc.nl Het SchoonePC Boek: Installeren en optimaliseren van Windows Vista 1 e druk april 2006, 16 e herziene druk mei 2012 Teksten: R.M. Schoone Ontwerp omslag: Ruud Nederpelt Redactie en zetwerk: A.D. Schoone, R.M. Schoone Druk- en bindwerk: Optima Grafische Communicatie, Rotterdam Copyright SchoonePC, geregistreerd bij de KvK Rotterdam Alle rechten voorbehouden. Alle auteursrechten en databankrechten ten aanzien van deze uitgave worden uitdrukkelijk voorbehouden. Deze rechten berusten bij SchoonePC. Behoudens de in of krachtens de Auteurswet 1912 gestelde uitzonderingen, mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever/auteur. Voor het overnemen van een gedeelte van deze uitgave ten behoeve van commerciële doeleinden dient men zich te wenden tot de uitgever/auteur. Hoewel deze uitgave met de grootste zorg is samengesteld, kan SchoonePC geen aansprakelijkheid aanvaarden voor de gevolgen van eventueel hierin voorkomende onjuistheden of onvolkomenheden. Het gebruik van de informatie is volledig op eigen risico.

4 Voorwoord Hallo, mag ik mij even voorstellen? Ik ben Menno Schoone, auteur en beheerder van de website en uitgever van het boek dat nu voor u ligt. De website is eigenlijk een uitgebreide handleiding voor het (her)installeren en optimaliseren van Windows en alles wat daar verder bij komt kijken. Deze gratis informatiebron is inmiddels uitgegroeid tot een compleet naslagwerk (met vele praktische tips en tools) dat door vele computergebruikers in Nederland, België en ver daarbuiten wordt gebruikt. Het succes van de website laat zien dat er een grote vraag is naar begrijpelijke informatie op het gebied van installatie en onderhoud van de PC. Deze behoefte wordt nog eens extra onderstreept door de grote interesse in de gratis SchoonePC-nieuwsbrief. De SchoonePC-teksten zijn op veler verzoek uiteindelijk ook in boekvorm uitgebracht. Dit boek is geschikt voor zowel de beginnende als de gevorderde computergebruiker. De hoofdstukken en paragrafen kunnen veelal onafhankelijk van elkaar worden gelezen. Laat u dus niet afschrikken wanneer een van de onderwerpen wellicht (nog) iets te ingewikkeld is! De inzet wordt uiteindelijk beloond met een geoptimaliseerd systeem waardoor het computerplezier aanzienlijk toeneemt. Ik wens u dan ook veel plezier bij het lezen en toepassen van de tips! Menno Schoone

5 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 5

6 Het SchoonePC Boek - Windows Vista HOOFDSTUK 1 INSTALLEREN EN OPTIMALISEREN De setup-procedure Essentiële beveiligingsinstellingen Gebruikersaccountbeheer en problemen met beheerrechten Hardware drivers installeren Menu Start, taakbalk, snelstartmenu, sidebar, bureaublad Optimale instellingen Windows functies Prestatiewinst: Windows Vista-services tweaken MSCONFIG: het opstartproces optimaliseren Windows Mail en Windows Kalender Gebruikersaccounts afstellen Schijfopruiming en schijfdefragmentatie HOOFDSTUK 2 BEVEILIGEN Beveiligingssoftware Microsoft Security Essentials Panda Cloud Antivirus AVG Anti-Virus Free Edition Avira Free Antivirus avast! Free Antivirus Comodo Internet Security Scannen op malware en spyware Uitschakelen van probleemveroorzakende software Beveiliging Windows en encryptie van bestanden Persoonlijke gegevens definitief verwijderen HOSTS-bestand aanpassen: veiliger en sneller internetten Kindonvriendelijke websites blokkeren met OpenDNS HOOFDSTUK 3 SOFTWARE Dropbox: bestanden synchroniseren met online opslag Schermafdruk en PDF-bestanden maken Sneltoetsen, shortcuts en FlashPaste Automatisch een back-up maken met SyncBack Het fotobeheerprogramma Picasa Streaming video en muziek opnemen Handige systeemtools van Sysinternals

7 Inhoudsopgave 3.8 Ultimate Windows Tweaker Het register bewerken en het traceren van registertweaks Input Director: meerdere computers aansturen Windows Live Essentials Extra (gratis) software Compatibiliteit software HOOFDSTUK 4 NETWERK EN INTERNET Een (draadloos) netwerk aanleggen Openzetten van poorten modem/router Bestanden delen met een gedeelde netwerkmap Internet Explorer Windows Live Mail Outlook Praktische tips voor het beheren van Omgaan met ongewenste (spam) Aansluiten ADSL en wat als u van internet wordt afgesloten HOOFDSTUK 5 HERINSTALLATIE Windows (her)installeren en optimaliseren in 10 stappen Back-up maken van persoonlijke data Opstartbare MS-DOS diskette maken Opstartbare herstel/recovery-cd/dvd maken De Windows Vista installatie-dvd slipstreamen Harde schijf partitioneren Partities formatteren HOOFDSTUK 6 SYSTEEMBEHEER Het probleemloos verkleinen van de Windows-partitie Windows-partitie verkleinen i.g.v. een recovery-procedure Persoonlijke mappen en bestanden verplaatsen Windows systeemback-up/image maken Een multiboot systeem opzetten Trage computer sneller maken door hardware te vervangen Problemen met de processorkoeling Blauwe schermen (BSOD'S) INTERESSANTE INTERNETPAGINA S TREFWOORDENREGISTER

8 De volledige versie van dit e-boek wordt gratis verstrekt bij de aankoop van het SchoonePC boek voor Windows 7 Zie voor meer informatie

9 H1 Installeren en optimaliseren Hoofdstuk 1 Installeren en optimaliseren 9

10 Het SchoonePC Boek - Windows Vista 1.1 De setup-procedure Op de meeste nieuwe computers is Windows al voorgeïnstalleerd zodat u er direct mee aan de slag kunt. De computer is dan nog vrij van problemen, maar raakt gedurende het gebruik langzaam maar zeker vervuild waardoor deze traag wordt, fouten gaat vertonen of zelfs vastloopt. Is er met goed fatsoen niet meer met de computer te werken, dan wordt het tijd Windows opnieuw te installeren. Hoewel een herinstallatie door menigeen als een vervelende, tijdrovende klus wordt gezien, valt het in de praktijk best mee. Voorwaarde is wel dat er gestructureerd te werk wordt gegaan, het overzichtelijke 10-stappenplan in paragraaf 5.1 kan daar goed bij van pas komen! Voorafgaande aan een herinstallatie Voordat aan de herinstallatie wordt begonnen, is het raadzaam een aantal voorzorgsmaatregelen te treffen. Staan er bijvoorbeeld nog persoonlijke gegevens op de harde schijf (zoals persoonlijke documenten, foto's, video's, , contactpersonen, inloggegevens van het account en bezochte websites, reeds geïnstalleerde hardware drivers, etc.), dan is het verstandig deze eerst veilig te stellen. Om problemen met te installeren hardware drivers te voorkomen, is het raadzaam om vóór aanvang van de herinstallatie alle randapparatuur (zoals printer, kaartlezer, externe harde schijf, etc.) los te koppelen (deze kunnen beter pas na afronding van de Windows-installatie worden aangesloten zodat eventuele installatieproblemen eenvoudiger te traceren zijn; zie ook 1.4). Desgewenst kan de harde schijf worden gepartitioneerd (zie 5.6, noodzakelijk is dat echter niet omdat de partitie-indeling van de harde schijf ook tijdens de setup kan worden aangepast). Normale installatie-dvd of recovery-systeem Er zijn twee manieren om een herinstallatie uit te voeren: met een Windows installatie-dvd of met een recovery-systeem. De Windows installatie-dvd levert de schoonste installatie op maar heeft als nadeel dat de hardware drivers en software door de gebruiker zelf moeten worden geïnstalleerd. Een recoverysysteem neemt veel werk uit handen (zo worden alle benodigde hardware drivers en software automatisch meegeïnstalleerd), de gebruiker heeft echter nauwelijks tot geen invloed op instellingen, drivers en software die tijdens de herinstallatie worden aangebracht... In de winkel worden computers óf met een normale installatie-dvd óf met een recovery-systeem aangeboden. Is een computer eenmaal voorzien van een recovery-systeem dan kan doorgaans geen gebruik meer worden gemaakt van een normale Windows installatie-dvd. Installatie-DVD van een andere computer gebruiken Bent u niet meer in het bezit van de Windows Vista installatie-dvd, dan kan altijd nog een DVD van een andere computer worden gebruikt (ter voorkoming van activeringsproblemen moet wel de bij úw computer behorende productcode worden gebruikt, deze wordt vermeld op de licentiesticker die meestal op de achter-, zij- of 10

11 H1 Installeren en optimaliseren bovenkant van de computer is terug te vinden). De DVD's van de verschillende Windows Vista-versies kunnen overigens door elkaar heen worden gebruikt, de productcode bepaalt namelijk de te installeren versie. TIP: Is het de bedoeling een multiboot systeem te maken, dan is het verstandig eerst de partities van reeds geïnstalleerde Windows-installaties te verbergen voordat de setup van Windows Vista wordt uitgevoerd. Lees zo nodig eerst de informatie over het aanleggen van een multiboot systeem (zie 6.5)! HET RECOVERY-SYSTEEM Nagenoeg alle merkcomputers zijn voorzien van een recovery-systeem. De voor de recovery benodigde bestanden zijn meestal op een daarvoor gereserveerde partitie opgeslagen (deze partitie is veelal verborgen maar kan in Windows Schijfbeheer worden teruggevonden, zie ook 5.6). Een recovery-procedure kan tijdens het opstarten van de computer en/of vanuit het startmenu van Windows zelf worden geactiveerd. Is de recovery-partitie niet (meer) aanwezig dan kan het besturingssysteem ook met behulp van de (in de meeste gevallen zelf aangemaakte) recovery- DVD's nog worden hersteld (zijn deze niet voor handen, dan kunnen ze vaak nog bij de fabrikant worden opgevraagd). Omdat elk recovery-systeem weer anders werkt, is er geen eenduidige handleiding te schrijven. Heeft u vragen over het op uw computer geïnstalleerde recovery-systeem, raadpleeg dan de meegeleverde handleiding of neem contact op met de helpdesk van de betreffende fabrikant. KIEZEN TUSSEN DE 32- OF 64-BITS INSTALLATIE Windows Vista is als 32- en als 64-bits versie beschikbaar (via het configuratiescherm, onderdeel Systeem kan worden achterhaald welke versie is geïnstalleerd). De 64-bits versie kan op elke computer worden geïnstalleerd, mits deze van een 64- bits processor is voorzien. Hoewel de 64-bits een aantal voordelen heeft (zo is deze meestal sneller en kan het overweg met meer dan 4 Gb aan RAM-geheugen), is deze versie niet altijd de meest voor de hand liggende keuze. Van veel programma's en hardware drivers is namelijk (nog) geen 64-bits versie leverbaar, simpelweg omdat computers in het verleden standaard werden uitgerust met een 32-bits Windows-versie... Kies dus pas voor de 64-bits versie wanneer de computer over minimaal 4 Gb RAM-geheugen beschikt en het zeker is dat alle randapparatuur én software geschikt is voor deze versie (om bij software en drivers de verschillende versies van elkaar te kunnen onderscheiden, wordt bij een 32-bits versie x86 vermeld en bij een 64-bits versie x64). Inmiddels worden de meeste computers wèl voorzien van de 64-bits versie (mede omdat 64-bits processoren en RAM-geheugen steeds goedkoper worden), het aantal 64-bits programma s en hardware drivers zal dus snel toenemen. Let op: de verouderde 16-bits programmatuur is onder de 64-bits versie niet meer bruikbaar! 11

12 Het SchoonePC Boek - Windows Vista SETUP VANAF EEN USB-STICK Indien nodig (bijvoorbeeld in geval van een notebook zonder DVD-speler) kan Windows Vista ook vanaf een USB-stick (of ander flashgeheugen met een capaciteit van minimaal 3 Gb) worden geïnstalleerd. De USB-stick moet dan wel van te voren op een computer (met Windows Vista of Windows 7) worden geprepareerd zodat deze opstartbaar (bootable) wordt. Plaats hiervoor de USB-stick, start de Opdrachtprompt (startmenu, Alle programma's, Bureau-accessoires) en geef het commando DISKPART. Geef in het nieuw geopende venster het commando LIST DISK zodat een lijst van gedetecteerde opslagmedia wordt getoond. Zoek het nummer van de aangesloten USB-stick op in de lijst en geef het commando SELECT DISK <disknummer> (vervang <disknummer> dus door het gevonden nummer). Met de volgende commando's kan de USB-stick vervolgens worden geformatteerd zodat deze opstartbaar is: CLEAN CREATE PARTITION PRIMARY ACTIVE FORMAT fs=fat32 quick ASSIGN Nu de USB-stick naar behoren is geformatteerd, kunnen alle bestanden van de Windows Vista installatie-dvd met behulp van de Windows Verkenner naar de USB-stick worden gekopieerd. Nadat alle bestanden zijn gekopieerd, is de USBstick klaar om te worden gebruikt voor de installatie van Windows. Zorg er wel voor dat de computer waarop het besturingssysteem moet worden geïnstalleerd kan opstarten van USB, wellicht moet het opstartproces dus eerst nog in het BIOS worden aangepast. TIP: Kijk ook eens naar de Windows 7 USB/DVD Download Tool (download: voor het maken van een opstartbare USB-stick met behulp van een ISO-bestand van de Windows Vista-DVD! Het doorlopen van de Windows Vista setup-procedure De setup-procedure van Windows Vista is eenvoudig te doorlopen. Hoewel de setup ook vanuit Windows kan worden opgestart, is het verstandiger deze buiten Windows om uit te voeren door de computer direct vanaf de installatie-dvd te laten opstarten. Plaats de DVD dus in de lade en herstart de computer. Zodra de opstartbare DVD is gedetecteerd, vraagt de computer of daarvan moet worden opgestart. Nadat de setup is opgestart, wordt gevraagd welk type installatie moet worden uitgevoerd: een upgrade of een geavanceerde aangepaste installatie. 12

13 H1 Installeren en optimaliseren Upgrade of aangepaste installatie Een upgrade-installatie werkt het reeds geïnstalleerde besturingssysteem bij. Dit betekent dat Windows opnieuw wordt geïnstalleerd zónder de partitie eerst helemaal leeg te maken, waar mogelijk blijven oude instellingen, persoonlijke gegevens en geïnstalleerde programma's dus behouden. Hoewel dat aantrekkelijk klinkt, kunnen hiermee gemakkelijk problemen uit een eerdere installatie worden overgenomen. Herinstalleer Windows dus liever via de aangepaste installatie. Bij een aangepaste installatie kan tevens de harde schijf opnieuw worden gepartitioneerd ( 5.6) en/of de systeempartitie worden geformatteerd ( 5.7) (zorg er dan wel voor dat de persoonlijke gegevens eerst zijn veiliggesteld!). DE COMPUTER START NIET OP VANAF DVD... Is het 'niet mogelijk' de computer vanaf de DVD op te starten, dan moet er eerst een wijziging worden aangebracht in het BIOS (meestal bereikbaar met de DEL of F2-toets tijdens het opstarten van de computer), in het gedeelte waar het bootproces is vastgelegd. Zoek naar een term als bootorder, bootsequence of iets dergelijks. Wijzig hier de volgorde van de opstartbare media zodat de DVD eerder opstart dan de harde schijf. Is de installatie voltooid, dan kan de harde schijf eventueel weer als eerste bootoptie worden ingesteld. De productcode Aan het begin van de setup wordt om de productcode gevraagd, het is echter niet verplicht deze tijdens de setup al op te geven. De optie Windows automatisch activeren als de computer online is staat in dit scherm standaard aangevinkt, maar kan worden uitgevinkt wanneer directe activering na het maken van een internetverbinding niet gewenst is (bijvoorbeeld handig bij twijfel over de hardwarecompatibiliteit, het besturingssysteem kan dan altijd nog op een andere computer worden geïnstalleerd). 13

14 Het SchoonePC Boek - Windows Vista Met de Windows Vista-DVD kunnen alle versies worden geïnstalleerd, de geïnstalleerde versie wordt bepaald door de gebruikte productcode. Wordt de productcode niet in dit scherm opgegeven, dan vraagt de setup in het volgende scherm welke versie moet worden geïnstalleerd. Deze afwijking van de standaard procedure maakt het mogelijk een van de andere Windows Vista-versies enige tijd uit te proberen. Wordt de Windows-versie uiteindelijk geactiveerd met de productcode dan is het wel zaak de juiste (aangekochte) versie te kiezen. Een partitie selecteren Tijdens de installatie wordt gevraagd op welke partitie Windows Vista geïnstalleerd moet worden. Zijn er nog geen partities of moet de harde schijf opnieuw worden ingericht, dan moet deze eerst worden gepartitioneerd ( 5.6). Dat kan vooraf (met behulp van partitioneringssoftware), maar kan net zo goed ook tijdens de setup worden uitgevoerd via de link Stationsopties (geavanceerd) op het moment dat wordt gevraagd op welke partitie Windows te installeren). Wordt gedurende het installatieproces een andere schijfletter toegewezen (bijvoorbeeld omdat de DVDspeler reeds de schijfletter C: toegewezen heeft gekregen), dan kan de setup beter worden afgebroken om vervolgens opnieuw te beginnen zodat Windows met zekerheid op de C:-partitie komt te staan. LET OP: Wordt Windows op een partitie geïnstalleerd die nog een oude Windows-installatie bevat (dus zonder vooraf te formatteren) dan worden de bestanden van deze installatie automatisch naar de map Windows.old verplaatst. Partitioneer en/of formatteer de harde schijf dus als er geen behoefte is aan een dergelijke backup! 14

15 H1 Installeren en optimaliseren WORDT DE HARDE SCHIJF NIET HERKEND? Tijdens de setup wordt gevraagd op welke partitie Windows Vista moet worden geinstalleerd. Geeft het venster geen harde schijf als keuzemogelijkheid weer, dan wordt de harde schijf niet door de setup van Windows herkend. Dit wordt meestal veroorzaakt doordat er nog geen drivers binnen Windows Vista beschikbaar zijn voor de SATA-controller of RAID-configuratie (een combinatie van twee of meer samenwerkende harde schijven met als doel een veiliger en/of sneller systeem). De ontbrekende drivers moeten tijdens de setup (op het moment dat wordt gevraagd op welke partitie Windows moet worden geïnstalleerd) met de optie Stuurprogramma laden vanaf diskette, CD of USB-stick worden geïnstalleerd. De drivers voor de RAID-controller staan doorgaans op de bij het moederbord meegeleverde CD met hardware drivers. Het is echter beter de meest recente, voor Windows Vista geschikte drivers te downloaden van de website van de moederbordfabrikant (zie paragraaf 1.4 voor meer informatie over het installeren van hardware drivers). TIP: Zijn er zo snel geen drivers voor handen? Bij sommige moederborden kan een instelling in het BIOS worden gewijzigd zodat de harde schijf wordt aangezien als een ouderwetse IDE-schijf. Zoek in het BIOS naar een optie die lijkt op Native SATA support/ahci (Advanced Host Controller Interface), en zet deze optie uit (kies Disabled). Hoewel deze aanpassing prima werkt, is het toch verstandig de originele drivers voor de SATA-controller alsnog te installeren zodra dat mogelijk is. De wijziging in het BIOS kan vervolgens weer ongedaan worden gemaakt (door de optie op Enabled te zetten). Het aanmaken van een gebruikersaccount Tijdens de setup wordt gevraagd naar een gebruikersnaam met een bijbehorend wachtwoord (het wachtwoord is optioneel). De overige gebruikersaccounts kunnen later altijd nog via het onderdeel Gebruikersaccounts van het configuratiescherm worden aangemaakt. Bij de eerste keer inloggen wordt een introductiescherm getoond, deze is ook altijd toegankelijk via het configuratiescherm. Gaat het automatisch opstarten van het introductiescherm vervelen, dan kan deze worden uitgeschakeld door de optie Tijdens het opstarten uitvoeren (links onderin het introductiescherm) uit te vinken. Nadat een gebruikersaccount is opgestart, kan deze naar wens worden aangepast. Meer daarover in paragraaf 1.11 over het afstellen van gebruikersaccounts. THUIS, WERK OF EEN OPENBARE LOCATIE Tijdens de installatie wordt onder andere gevraagd op wat voor soort netwerk de computer is aangesloten: Thuis, Werk of een Openbare locatie. Het type netwerk is bepalend voor het al dan niet delen van bestanden en/of printers. Voor een thuissituatie lijkt Thuis de meest voor de hand liggende keuze, en voor een kantoorsituatie de optie Werk. Worden echter geen bestanden en printers gedeeld, dan zou je ook kunnen kiezen voor de Openbare locatie, de computer wordt dan 15

16 Het SchoonePC Boek - Windows Vista beter beveiligd. Achteraf kan de gemaakte keuze altijd nog in het Netwerkcentrum ( 1.2) worden gewijzigd. WORKAROUND VOOR BEPERKINGEN VISTA UPGRADE-DVD Tijdens een upgrade-installatie met een Windows Vista Upgrade-DVD (met uitzondering van de tegen verzendkosten verstrekte Express Upgrade-DVD) wordt (ter controle van het recht op een upgrade) automatisch gezocht naar een bestaande Windows-installatie. Een installatie op een lege harde schijf zoals die met de normale Windows Vista-DVD kan worden uitgevoerd is dus niet mogelijk, er moet immers reeds een geïnstalleerde en geactiveerde Windows-versie aanwezig zijn! Gelukkig is er een workaround waarmee alsnog een schone installatie kan worden uitgevoerd. Start daarvoor op vanaf de upgrade-dvd en voer eerst een volledige installatie uit. Laat hierbij het invoeren van de productcode achterwege en deactiveer de optie Windows automatisch activeren als de computer online is. Bevestig dat er geen productcode ingevoerd hoeft te worden en selecteer in het volgende scherm de aangekochte versie. Na deze installatie moet Windows Vista nogmaals worden geïnstalleerd, maar nu door de installatie-dvd te starten vanuit het zojuist geïnstalleerde Windows Vista. Kies de Aangepaste installatie in plaats van een Upgrade installatie en voer nu wèl de productcode in. De oude installatie wordt tijdens de setup verplaatst naar de map Windows.old en kan achteraf met behulp van Schijfopruiming ( 1.12) worden verwijderd. WINDOWS VISTA-ACTIVATIE TOT VIER MAANDEN UITSTELLEN Windows Vista kan zonder productactivatie voor 30 dagen vrij worden gebruikt. Met het commando SLMGR -rearm kan de licentiestatus echter tot driemaal toe opnieuw worden ingesteld, de verplichte productactivatie kan dus bij elkaar tot vier maanden worden uitgesteld! Gebruik hiervoor de Opdrachtprompt (startmenu, Alle programma's, Bureau-accessoires) in administratormodus door met rechts op de snelkoppeling te klikken en te kiezen voor Als administrator uitvoeren. Door met de Taakplanner ( 1.7) een automatisch uit te voeren taak aan te maken, kan dit niet worden vergeten. Met het commando SLMGR worden de overige mogelijkheden van het Windows Hulpprogramma voor softwarelicentiebeheer getoond. Nadat de setup is afgerond Nu Windows is geïnstalleerd, kunnen alvast een paar wijzigingen worden aangebracht in het configuratiescherm en de Windows Verkenner. Volgens de standaard instellingen worden de verschillende onderdelen van het configuratiescherm weergegeven in categorieën. In het vervolg van dit boek wordt er echter van uit gegaan dat in het taakvenster van het configuratiescherm is gekozen voor klassieke weergave zodat alle opties met slechts één muisklik beschikbaar zijn. 16

17 H1 Installeren en optimaliseren Wat betreft de Windows Verkenner: uit veiligheidsoverwegingen worden de meeste systeembestanden standaard verborgen. Dit zijn op zich prima instellingen, maar voor het afstellen van Windows en andere programma's is het soms nuttig als de systeem- en verborgen bestanden zichtbaar zijn. Omdat de aanwijzingen in dit boek ervan uit gaan dat alle bestanden zichtbaar zijn, is het verstandig deze nu alvast aan te passen op het tabblad Weergave (via de knop Organiseren in de menubalk van de Windows Verkenner, Map- en zoekopties; zie ook 1.6): Vink uit de optie Beveiligde besturingssysteembestanden verbergen (aanbevolen). Vink uit de optie Extensies voor bekende bestandstypen verbergen. Vink aan de optie Verborgen bestanden en mappen weergeven. LET OP: Bij het dagelijks werken met de computer zijn deze instellingen niet altijd even praktisch. Verberg de bestanden desgewenst weer nadat Windows en de overige software is geïnstalleerd en afgesteld. 1.2 Essentiële beveiligingsinstellingen Zodra Windows opnieuw is geïnstalleerd, is het verstandig direct een aantal essentiële beveiligingsgerelateerde zaken te doorlopen. Windows is voorzien van een aantal beveiligingstools zoals Windows Firewall (voor het controleren van de netwerkverbindingen), Windows Update (voor het bijwerken van systeembestanden en/of het toevoegen van extra functionaliteiten) en Windows Defender (voor bescherming tegen spyware en andere schadelijke software). In Gebruikersaccountbeheer kunnen beperkingen worden opgelegd zodat ongewenste systeemwijzigingen worden voorkomen (zie 1.3). Tot slot kunnen nog een aantal netwerkgerela- 17

18 Het SchoonePC Boek - Windows Vista teerde beveiligingsinstellingen worden aangepast, bijvoorbeeld in hoeverre de computer zichtbaar mag zijn in het netwerk en of bestanden en printers mogen worden gedeeld! Als hulpmiddel om het algehele beveiligingsniveau van de computer op peil te houden, is Windows standaard uitgerust met het Beveiligingscentrum. Is de computer volgens het beveiligingscentrum onvoldoende beveiligd, dan wordt de gebruiker middels een melding gewaarschuwd en zal deze actie moeten ondernemen. Het Beveiligingscentrum Het Beveiligingscentrum (bereikbaar via het configuratiescherm) monitort de computer en waarschuwt indien het beveiligingsniveau niet op peil is. Het beveiligingscentrum bevat vier categorieën: Firewall (controleert of de internetverbinding is beveiligd met een firewall), Automatische Updates (controleert de instellingen voor het automatisch zoeken naar updates via Windows Update), Beveiliging tegen ongewenste software (controleert de aanwezigheid van een virusscanner en de beveiliging tegen spyware en andere schadelijke software via Windows Defender) en Andere beveiligingsinstellingen (internetbeveiligingsinstellingen en Gebruikersaccountbeheer). Zodra het beveiligingscentrum een probleem detecteert, plaatst het een oranje- of roodgekleurd schildje in het systeemvak (de kleur is bepalend voor de urgentie). Door op dit schildje te klikken, wordt het beveiligingscentrum geopend zodat het probleem meteen kan worden aangepakt. 18

19 H1 Installeren en optimaliseren Direct na installatie van Windows toont het beveiligingscentrum het bericht dat er nog geen virusscanner is geïnstalleerd. Wordt de geïnstalleerde virusscanner niet door het beveiligingscentrum herkend dan toont deze ten onrechte een melding dat de beveiliging niet op orde is. De in dit boek genoemde gratis virusscanners (zie 2.1) worden allen herkend en veroorzaken derhalve geen problemen. Meldingen Beveiligingscentrum uitschakelen Is er geen behoefte aan de regelmatig terugekerende waarschuwingen van het beveiligingscentrum, dan kunnen ze ook worden uitgeschakeld. Dit kan vanuit het beveiligingscentrum, taak Waarschuwingen van Beveiligingscentrum wijzigen (links in het taakvenster), activeer de optie Geen melding weergeven en het pictogram niet weergeven (niet aanbevolen). Het beveiligingscentrum kan eventueel ook helemaal worden uitgeschakeld door de service Security Center uit te schakelen ( 1.8). Let op: in beide gevallen geeft Windows geen waarschuwing meer wanneer het beveiligingsniveau (eventueel onbedoeld) wordt verlaagd! ONJUISTE MELDINGEN BEVEILIGINGSCENTRUM HERSTELLEN Toont het beveiligingscentrum een melding dat er geen virusscanner en/of firewall geïnstalleerd zou zijn terwijl dat wel degelijk het geval is? Dergelijke foutieve meldingen willen nog wel eens voorkomen nadat beveiligingssoftware is verwijderd en/of opnieuw geïnstalleerd. Gelukkig kan dit op eenvoudige wijze worden opgelost: start de beheermodule voor de services ( 1.8), klik met rechts op de service Windows Management Instrumentation en kies Stop om deze service tijdelijk te stoppen (ga akkoord met de waarschuwing dat tevens de afhankelijke services worden gestopt). Open vervolgens de Windows Verkenner en verwijder de map C:\Windows\System32\Wbem\Repository (inclusief bestanden en submappen). Nadat de computer opnieuw is opgestart wordt de handmatig gestopte service automatisch weer opgestart, de map Repository weer aangemaakt en wordt het beveiligingscentrum geüpdatet zodat het programma geen foute meldingen meer toont. Windows Firewall Standaard is de Windows Firewall (bereikbaar via het configuratiescherm) geïnstalleerd, deze houdt het inkomende verkeer van de netwerkverbinding in de gaten. De instellingen van de firewall kunnen zo nodig naar wens worden afgesteld: via de link Instellingen wijzigen, tabblad Uitzonderingen kan bijvoorbeeld per programma worden vastgelegd of deze toestemming krijgt de firewall te passeren. De meer geavanceerde instellingen van de Windows Firewall zitten overigens wat verder weg gestopt: ze zijn te bereiken via onderdeel Systeembeheer van het configuratiescherm, Windows Firewall met geavanceerde beveiliging. Omdat de Windows Firewall standaard het meeste uitgaande verkeer gewoon doorlaat en daarnaast ook nogal lastig is af te stellen, is het de overweging waard een alternatieve firewall te installeren (zie 2.1). De Windows firewall zou daarna handmatig kunnen 19

20 Het SchoonePC Boek - Windows Vista worden uitgeschakeld (door bij de eigenschappen van de service Windows Firewall ( 1.8) het opstarttype te wijzigen in Uitgeschakeld), het advies is echter deze aan te laten staan. Windows Update Nadat Windows is geïnstalleerd en de internetverbinding tot stand is gebracht, kan direct worden gecontroleerd of er nog (essentiële of optionele) updates ontbreken. Het controleren en installeren van de updates gaat heel eenvoudig via het configuratiescherm, onderdeel Windows Update. Standaard worden alleen de essentiële updates geselecteerd om te worden gedownload en geïnstalleerd, maar via de link Beschikbare updates weergeven kunnen ook optionele updates selectief aan deze lijst met te installeren updates worden toegevoegd (voor de meest uitgebreide versie voor consumenten, Windows Vista Ultimate, zijn hier ook extra functionaliteiten in de vorm van Windows Ultimate Extras te downloaden, het aanbod is echter beperkt). Nadat op de knop Updates installeren is geklikt, worden de geselecteerde updates direct gedownload en geïnstalleerd. Ongewenste updates kunnen worden verborgen zodat ze niet telkens weer opnieuw worden aangeboden: klik met rechts op de betreffende update en kies voor Update verbergen (ongedaan maken gaat via de optie Verborgen updates herstellen in het taakvenster). Activeer eventueel Microsoft Update (via de link Update voor andere Microsoft-producten downloaden) zodat ook automatisch wordt gezocht naar updates voor andere Microsoft-programma's (zoals het Office-pakket). Met de taak Instellingen wijzigen kunnen de frequentie, het tijdstip en het type updates van Windows Update worden aangepast. Standaard worden alle gedownloade updates automatisch geïnstalleerd (zie de afbeelding hieronder). De standaard 20

21 H1 Installeren en optimaliseren instellingen zijn prima tenzij er sprake is van een trage internetverbinding of wanneer het niet meer wenselijk is de overige Microsoft-producten te updaten. Voor sommige updates is het noodzakelijk dat de computer opnieuw wordt opgestart. In dat geval wordt een schildje in de aan-/uitknop van het startmenu getoond met de mededeling dat de updates bij afsluiten automatisch worden geïnstalleerd. TIP: Voor sommige updates is het noodzakelijk de computer direct opnieuw op te starten. Zo n directe herstart is echter lang niet altijd wenselijk. Het automatisch opnieuw opstarten kan desgewenst met een aanpassing in het register ( 3.9) worden uitgeschakeld (de update wordt dan bij de eerstvolgende herstart uitgevoerd): maak de DWORD-waarde NoAutoRebootWithLoggedOnUsers aan met de waarde 1 in de registersleutel HKLM\SOFTWARE\Policies\Microsoft\Windows\ WindowsUpdate\AU (maak de sleutels WindowsUpdate en AU handmatig aan wanneer deze niet aanwezig zijn). Windows Vista Service Packs Er zijn inmiddels twee servicepacks voor Windows Vista beschikbaar welke direct via Windows Update kunnen worden geïnstalleerd. Service Pack 2 kan pas worden geïnstalleerd nadat de installatie van Service Pack 1 is afgerond, het is dus niet zo dat het laatste servicepack tevens het voorgaande servicepack bevat! Beide servicepacks kunnen ook als aparte installatiepakketten via het downloadcentrum van 21

22 Het SchoonePC Boek - Windows Vista Microsoft worden gedownload. Deze installatiepakketten zijn met name handig wanneer meerdere computers moet worden geüpdatet (zodat het servicepack niet elke keer opnieuw via Windows Update hoeft te worden gedownload) maar kunnen ook worden gebruikt bij het slipstreamen van de Windows Vista installatie- DVD met vlite ( 5.5) (helaas is vlite op dit moment nog niet geschikt voor het slipstreamen van Service Pack 2). Voor de 32-bits en de 64-bits versies van Windows zijn aparte downloads beschikbaar gesteld. De downloads zijn vrij omvangrijk, mede doordat de servicepacks geschikt zijn voor alle talen waarin Windows Vista is uitgebracht. Service Pack 1 (32-bits): ( FamilyID=F559842A-9C9B-4579-B64A-09146A0BA746&DisplayLang=nl) Service Pack 2 (32-bits): ( FamilyID=891AB D00-AFA3-99FF6F22448D&DisplayLang=nl) Service Pack 1 (64-bits): ( FamilyID=86D267BD-DFCD-47CF-AA76-DC0626DCDF10&DisplayLang=nl) Service Pack 2 (64-bits): ( FamilyID=8AD D4-488C-8F C55BC3&DisplayLang=nl) LET OP: Schakel de virusscanner tijdelijk uit voordat met de installatie van een servicepack wordt begonnen. Zo wordt voorkomen dat de virusscanner het installatieproces onnodig vertraagt of zelfs blokkeert. Zie de pagina tools/windows-vista-sp1.html voor meer informatie over het installeren van een servicepack en de problemen die zich daarbij voor kunnen doen. De uninstall-bestanden verwijderen Is de installatie van beide servicepacks met succes afgerond en werkt Windows naar tevredenheid, dan kunnen de bestanden voor het ongedaan maken van de installatie (de zogenaamde uninstall- of undo-bestanden) worden verwijderd. Hiermee wordt namelijk al snel enkele Gb s aan schijfruimte vrijgemaakt! Typ het commando COMPCLN in het zoekvenster van het startmenu en ga met de J-toets akkoord zodat in één moeite de uninstall-bestanden van zowel Service Pack 1 als Service Pack 2 worden verwijderd. Let op: COMPCLN is de opvolger van VSP1CLN uit Service Pack 1 en is alleen beschikbaar nadat Service Pack 2 is geïnstalleerd. De updatebestanden verwijderen Windows Update slaat de updatebestanden op in de map C:\Windows\SoftwareDistribution. Gezien het grote aantal updates kan deze map in de loop van 22

23 H1 Installeren en optimaliseren de tijd behoorlijk omvangrijk worden. Door de geïnstalleerde updatebestanden periodiek te verwijderen, kan er ruimte worden vrijgemaakt voor andere doeleinden. De map SoftwareDistribution kan zonder problemen in zijn geheel worden verwijderd, daarvoor moet echter wel eerst de service Windows Update tijdelijk worden gestopt. Dit kan bij het onderdeel Windows Services ( 1.8) door met rechts op de service Windows Update te klikken en te kiezen voor Stoppen. Met behulp van de Windows Verkenner kan vervolgens de map C:\Windows\SoftwareDistribution met daarin de updategeschiedenis en eerder gedownloade updatebestanden worden verwijderd (of door middel van naamswijziging worden geback-upt). De updategeschiedenis (zie afbeelding) wordt hierdoor ook gewist, maar dat is geen probleem. Nadat de map SoftwareDistribution is verwijderd, kan de service weer worden geactiveerd: klik met rechts op de service Windows Update en kies voor Starten (de map SoftwareDistribution wordt nu vanzelf weer opnieuw aangemaakt). Het enige wat eventueel nog moet gebeuren, is onderaan de Windows Update-pagina aangeven dat ook de updates voor andere producten weer moeten worden gedownload (wordt een foutmelding getoond dat Microsoft Update niet kan worden geïnstalleerd, schakel Gebruikersaccountbeheer dan tijdelijk uit; zie 1.3). Problemen met Windows Update oplossen Problemen met de updatefunctie van Windows zijn helaas geen zeldzaamheid: zo komt het voor dat afgehandelde updates na een herstart toch weer opnieuw worden aangeboden of toont Windows elke keer weer een foutmelding omdat een specifieke update niet is gelukt. Veel van deze problemen zijn eenvoudig op te lossen door simpelweg de map SoftwareDistribution te verwijderen. Hiermee worden de update-installatiebestanden en de updategeschiedenis gewist, dit levert echter geen noemenswaardige moeilijkheden op. Heeft het resetten van Windows Update niet 23

24 Het SchoonePC Boek - Windows Vista geholpen, controleer dan of de (voor Windows Update noodzakelijke) service Windows Modules Installer niet is uitgeschakeld (zie 1.8). Herstel tevens de instellingen van Internet Explorer (Extra, Internetopties, tabblad Geavanceerd, knop Opnieuw instellen), dat wil ook nog wel eens helpen. Na het resetten van Internet Explorer is het wel noodzakelijk de startpagina en enkele instellingen te herstellen. Controleer tot slot nog even of sommige van de door het resetten uitgeschakelde invoegtoepassingen niet beter weer ingeschakeld kunnen worden (via Extra, Invoegtoepassingen beheren). REPARATIETOOL VOOR WINDOWS UPDATE Heeft bovenstaande methode niet geholpen of gebruikt u liever een automatische procedure? Voor het resetten van Windows Update kan ook gebruik worden gemaakt van een door de helpdesk van Microsoft beschikbaar gestelde reparatietool (download: met administratorrechten uitvoeren door met rechts op het uitgepakte CMD-bestand te klikken en te kiezen voor Als administrator uitvoeren). Deze tool wordt (nog) niet via de website van Microsoft beschikbaar gesteld, wellicht omdat de tool nog in ontwikkeling is. Het blijkt echter de enige totaaloplossing voor structurele problemen met Windows Update, vandaar dat ik u hem niet wil onthouden. Controleer na het runnen van de tool gelijk even handmatig via Windows Update op nieuwe updates om er zeker van te zijn dat Windows Update nu wèl goed functioneert. Hoewel ik ervan overtuigd ben dat de tool naar behoren functioneert, is het gebruik ervan op eigen risico! Tot slot is er ook nog de reparatietool System Update Readiness voor Windows Vista (download: Deze tool is ontwikkeld voor het corrigeren van specifieke inconsistenties die tot gevolg hebben dat de installatie van updates en andere software niet werkt (het gaat om de foutcodes 0x , 0x D, 0x800F081F, 0x , 0x800736CC, 0x800705B9, 0x , 0x D, 0x B, 0x A, 0x , 0x800B0100, 0x , 0x800B0101 en 0x B). Normaal gesproken wordt de tool automatisch als update aangeboden zodra een van genoemde inconsistenties voordoet, maar System Update Readiness kan zo nodig ook als standalone-pakket via de website van Microsoft worden gedownload. Neem er wel even de tijd voor, het kan namelijk erg lang duren voordat de reparatietool zijn werk heeft afgerond! Windows Defender Windows Defender (bereikbaar via het configuratiescherm, zie ook 2.2) is een beveiligingstool dat het systeem continu controleert op mogelijke besmettingen van spyware en andere schadelijke software (het is dus geen virusscanner!). Naast de continue beveiliging wordt er dagelijks een scan uitgevoerd (het tijdstip en de frequentie van deze scan kunnen worden aangepast via de optie Hulpprogramma's, link Opties, taak Scan automatisch op mijn computer uitvoeren). 24

25 H1 Installeren en optimaliseren Volgens de standaard instellingen worden de scanresultaten met Microsoft gedeeld, maar uit privacyoverwegingen kan dit eventueel via de optie Hulpprogramma's, link Microsoft SpyNet worden uitgeschakeld. Is er geen behoefte aan Windows Defender (bijvoorbeeld omdat andere beveiligingssoftware wordt gebruikt of omdat het de computer onnodig vertraagt) dan kan deze via de link Opties, onderdeel Opties voor beheer (scroll daarvoor helemaal naar beneden) worden uitgeschakeld. Schakel desgewenst ook de service Windows Defender ( 1.8) uit en deactiveer het programma op het tabblad Opstarten van de systeemconfiguratietool MSCONFIG ( 1.9). Het Netwerkcentrum De netwerkgerelateerde instellingen zijn toegankelijk via het Netwerkcentrum (bereikbaar via het configuratiescherm). Hier wordt onder andere vastgelegd in hoeverre de computer zichtbaar mag zijn in het netwerk en of bestanden en printers mogen worden gedeeld. Het Netwerkcentrum is dé plek om de status van, en problemen met het netwerk te analyseren. Wordt geen gebruik gemaakt van de netwerkfaciliteiten, dan kunnen de meeste opties uit veiligheidsoverwegingen beter worden uitgeschakeld (zie afbeelding). 25

26 Het SchoonePC Boek - Windows Vista Via de link Computers en apparaten weergeven (links in het taakvenster) wordt de Windows Verkenner geopend om door de verschillende onderdelen van het netwerk heen te kunnen bladeren. Zo zijn hier onder andere de router (het op de router aangesloten modem wordt echter niet getoond), de gedeelde (openbare) mappen en bestanden en de gedeelde printers van de op het netwerk aangesloten computers zichtbaar. Om in te loggen op de beheerpagina van de router is het niet meer nodig het IP-adres handmatig in te tikken. Dit gaat in Windows Vista heel eenvoudig door met rechts op de bewuste router te klikken en te kiezen voor Webpagina van apparaat weergeven. 1.3 Gebruikersaccountbeheer en problemen met beheerrechten Via het Gebruikersaccountbeheer (ook wel User Account Control (UAC) genoemd) kunnen de nodige beperkingen worden opgelegd zodat niet zomaar software kan worden geïnstalleerd en/of uitgevoerd. Deze veiligheidsmaatregel moet voorkomen dat Windows besmet raakt met ongewenste, mogelijk schadelijke software. Hoewel Gebruikersaccountbeheer Windows aanzienlijk veiliger maakt, is het voor velen ook een grote bron van ergernis. Gebruikersaccountbeheer onderbreekt namelijk bij diverse (essentiële) systeemwijzigingen de werkzaamheden door het scherm en de openstaande programma s te blokkeren totdat al dan niet toestemming is verleend (zie afbeelding). Worden de meldingen echter achteloos weggeklikt, dan krijgt malware vrij spel en is Gebruikersaccountbeheer nutteloos... Enkele lokale beleidsinstellingen wijzigen Een vervelende bijkomstigheid is dat bij inschakeling van Gebruikersaccountbeheer het scherm 'op zwart gaat' (dit dimmen wordt ook wel het beveiligd bureaublad genoemd), totdat er voor de wijziging toestemming is verleend. Deze onderbreking kan worden uitgeschakeld via het onderdeel Systeembeheer van het configuratiescherm, Lokaal beveiligingsbeleid, Lokaal beleid, Beveiligingsopties, deactiveer hier het beleid voor Gebruikersaccountbeheer: naar het beveiligd bureaublad overschakelen tijdens het vragen om benodigde bevoegdheden. Door het beleid Gebruikersaccountbeheer: gedrag bij het vragen om beno- 26

27 H1 Installeren en optimaliseren digde bevoegdheden voor administrators in modus 'Door administrator goedkeuren' te veranderen van Vraag om toestemming in Met benodigde bevoegdheden uitvoeren zonder hierom te vragen kunnen voor de administratoraccounts ook de herhaaldelijk terugkerende vragen om administratorbevestiging worden uitgeschakeld. Besef dat dit laatste ten koste gaat van de veiligheid van het systeem, het Beveiligingscentrum komt dan ook herhaaldelijk met een waarschuwing ( 1.2). TIP: Gebruikersaccountbeheer kan ook (tijdelijk) worden uitgeschakeld via het configuratiescherm, onderdeel Gebruikersaccounts, optie Gebruikersaccountbeheer in- of uitschakelen. Dit is handig wanneer er tijdelijk veel essentiële aanpassingen moeten worden aangebracht (vergeet niet deze optie na afloop weer in te schakelen). OPTIE LOKAAL BEVEILIGINGSBELEID NIET BESCHIKBAAR? De optie Lokaal beveiligingsbeleid is niet in alle Windows Vista-versies beschikbaar. Zonder deze optie kunnen de beleidsinstellingen uitsluitend worden gewijzigd door middel van een handmatige registerwijziging ( 3.9). Verander hiervoor de DWORD-waarden PromptOnSecureDesktop in 0 (in plaats van 1) en Consent- PromptBehaviorAdmin in 0 (in plaats van 2) in de volgende registersleutel: HKLM\SOFTWARE\Microsoft\Windows\CurrentVersion\Policies\System GEBRUIKERSACCOUNTBEHEER PERMANENT UITSCHAKELEN? Windows Vista is niet voor niets uitgerust met Gebruikersaccountbeheer, dus is het wel verstandig deze permanent uit te schakelen? Het blijkt dat het UAC een grote impact heeft op procedures die met veiligheid te maken hebben. Zo wordt de lijst met bezochte websites (een functie waarmee de URL automatisch wordt aangevuld bij het intikken van eerder bezochte websites in de adresbalk van Internet Explorer) bijvoorbeeld anders opgeslagen wanneer Gebruikersaccountbeheer is uitgeschakeld. De statusbalk van Internet Explorer geeft ook een melding dat de beveiligde modus is uitgeschakeld. Het moge dus duidelijk zijn dat Windows Vista bepaalde procedures anders aanpakt zodra het UAC is uitgeschakeld. Uit veiligheidsoverwegingen is het dan ook onverstandig Gebruikersaccountbeheer permanent uit te schakelen. Problemen met beperkte beheerrechten De door Gebruikersaccountbeheer opgelegde beperkingen van de gebruikersrechten zijn bedoeld om extra beveiliging te bieden tegen kwaadwillende software en onbedoelde handelingen van de gebruiker. Deze machtigingen kunnen echter ook vaak onbegrijpelijke foutmeldingen tijdens installatie of gebruik van vertrouwde software veroorzaken (zoals het niet kunnen installeren of opstarten van een programma, het niet kunnen opslaan van gegevens, e.d.). Deze problemen worden veroorzaakt doordat de gebruikersrechten niet toestaan dat er met het betreffende 27

28 Het SchoonePC Boek - Windows Vista gebruikersaccount een wijziging wordt aangebracht in een specifiek bestand en/of registerwaarde (ongeacht of het een administratoraccount betreft). Zoals uit onderstaande foutmelding blijkt, ondervond ik bijvoorbeeld problemen met de toegangsrechten tot een bestand bij het opnieuw opslaan van een foto met het fotobewerkingsprogramma Paint Shop Pro. In dit voorbeeld is het duidelijk dat het om beperkte schrijfrechten gaat, maar soms tonen programma's de vreemdste foutmeldingen die niet zo gemakkelijk thuis te brengen zijn. De oorzaak is dan onduidelijk, zoals bij onderstaande (veelvoorkomende) foutmelding die is opgetreden omdat een website niet aan de favorieten kan worden toegevoegd. Dit specifieke probleem doet zich vaak voor nadat de persoonlijke bestanden van een gebruikersaccount (waaronder dus ook de in Internet Explorer opgeslagen favorieten) naar een aparte datapartitie zijn verplaatst maar de gebruikersaccount (nog) niet beschikt over de juiste machtigingen (zie eventueel paragraaf 6.3 over het wijzigen van de opslaglocatie van persoonlijke bestanden en de problemen die zich daarbij kunnen voordoen). Een eenmalig of structureel probleem? Om vast te stellen dat een probleem wordt veroorzaakt door te beperkte rechten, kan het betreffende programma eenmalig met administratorrechten worden gestart (klik met rechts op een snelkoppeling of programma en kies voor Als administrator uitvoeren). Is het probleem hiermee opgelost, dan wordt het blijkbaar veroorzaakt door de beperkte beheerrechten. Sommige door beperkte gebruikersrechten veroorzaakte problemen zijn van eenmalige aard (bijvoorbeeld systeemwijzigingen die slechts eenmalig doorgevoerd hoeven te worden, zoals de registratie van een 28

29 H1 Installeren en optimaliseren recent geinstalleerd softwarepakket). Werkt het programma echter probleemloos met administratorrechten maar toont het zónder die administratorrechten gelijk weer een foutmelding? Dan is het probleem duidelijk van structurele aard en is er dus ook een structurele oplossing nodig. Er zijn twee manieren om problemen met de beheerrechten structureel op te lossen: door het programma standaard als administrator uit te laten voeren of door het gebruikersaccount zelf te voorzien van beheerrechten. Hoewel het met administrator opstarten van programma's verreweg het eenvoudigst is toe te passen, is dat zeker niet de veiligste oplossing. Het verlaagt het beveiligingsniveau namelijk aanzienlijk waardoor mogelijk schade aan het systeem kan worden aangebracht. Programma s met administratorrechten opstarten Biedt het eenmalig opstarten van de software met administratorrechten een oplossing, dan kan de betreffende software ook standaard met administratorrechten worden opgestart. Dit wordt ingesteld via de Eigenschappen van het betreffende programma (tabblad Compatibiliteit, optie Dit programma als Administrator uitvoeren) of via de Eigenschappen van de snelkoppeling naar dit programma (tabblad Snelkoppeling, knop Geavanceerd, optie Als administrator uitvoeren). Gebruik deze procedure echter alleen bij vertrouwde programma's aangezien het beveiligingsniveau hiermee aanzienlijk wordt verlaagd! TIP: Soms is zelfs het toewijzen van administratorrechten niet voldoende voor het kunnen doorvoeren van een systeemwijziging. Probeer het met administratorrechten opstarten van de software dan eens in combinatie met een tijdelijk uitgeschakeld Gebruikersaccountbeheer (UAC). Dit kan via het configuratiescherm, onderdeel Gebruikersaccounts, optie Instellingen voor Gebruikersaccountbeheer wijzigen. Deze methode wordt echter niet geadviseerd als structurele oplossing! Machtigingen voor bestanden, mappen en/of registersleutels wijzigen Een veilige (maar astigere) manier om het probleem met de beheerrechten op te lossen, is het gebruikersaccount zelf te voorzien van beheerrechten (machtigingen) voor de bestanden, mappen en/of registersleutels waarin het programma wijzigingen wil doorvoeren. Is bekend welke items vanwege te beperkte rechten voor problemen zorgen, dan kunnen de rechten voor volledig beheer er direct aan worden toegewezen. Hierdoor krijgt het programma niet de beschikking over volledige beheerrechten en kan er dus ook geen 'misbruik' van de administratorrechten worden gemaakt. Het toekennen van machtigingen is niet zo lastig, de moeilijkheid zit hem in het bepalen van welke bestanden en/of registersleutels de machtigingen aangepast moet worden. Gebruik eventueel een tool als Process Monitor (van Sysinternals, zie 3.7) wanneer het niet direct duidelijk is welke bestanden en/of registersleutels het probleem veroorzaken. Één troost: ook voor een specialist is het lang niet altijd even duidelijk! 29

30 Het SchoonePC Boek - Windows Vista Machtigingen voor het wijzigen van bestanden of mappen worden aan een gebruiker toegekend door in te loggen met een administratoraccount en vervolgens in de Windows Verkenner met rechts op het bestand of de map te klikken en te kiezen voor Eigenschappen, tabblad Beveiliging. De makkelijkste oplossing is hier de groep Gebruikers de machtiging Volledig beheer te geven. Is het echter niet de bedoeling dat ook de andere gebruikers toegang krijgen tot de betreffende bestanden, voeg dan (via de knop Bewerken, knop Toevoegen) de naam van het gebruikersaccount toe (druk eventueel ter controle op de knop Namen controleren) en geef deze als enige de machtiging Volledig beheer. In dit voorbeeld wordt dat toegepast op het bestand 3.JPG (een foto) dat de veroorzaker was van de getoonde foutmelding in Paint Shop Pro. Door de gehele map (of in dit geval de gehele partitie) waarin dit bestand staat te voorzien van deze machtiging, wordt het probleem voor alle onderliggende bestanden in één keer opgelost. Machtigingen voor het wijzigen van registersleutels (inclusief de onderliggende registerwaarden) worden op vergelijkbare wijze vanuit de registereditor ( 3.9) aan een gebruiker toegekend door met rechts op de betreffende sleutel te klikken en via Machtigingen de beheerrechten te wijzigen. LET OP: Machtigingen kunnen alleen via een gebruikersaccount met administratorrechten worden gewijzigd. Een administratoraccount beschikt overigens niet voor elke bestand, map of registersleutel standaard over beheerrechten. Wanneer 30

31 H1 Installeren en optimaliseren een machtiging voor volledig beheer echter noodzakelijk is, kan een administratoraccount deze (in de meeste gevallen) wel aan zichzelf toewijzen. 'TAKE OWNERSHIP' TOEVOEGEN AAN CONTEXTMENU Is het wijzigen van de machtigingen te ingewikkeld of te tijdrovend, dan kan de optie Take Ownership uitkomst bieden. Nadat deze optie is toegevoegd aan het contextmenu (dat verschijnt wanneer met rechts op een bestand of map wordt geklikt), kan het betreffende gebruikersaccount namelijk met slechts een paar klikken toegang krijgen tot elke willekeurige map of bestand. Het aan het contextmenu toevoegen gaat het makkelijkst door de inhoud van het registerbestand take_ ownership.reg (download: pak het zip-bestand uit en dubbelklik op het registerbestand) aan het register toe te voegen (zie 3.9). Deze optie kan overigens ook eenvoudig met de tool Ultimate Windows Tweaker (zie 3.8) worden uitgevoerd (activeer de optie Show 'Take Ownership' bij het onderdeel Additional Tweaks). WANNEER DE BESTANDEN GEBLOKKEERD ZIJN... Lukt het niet een bepaald bestand te verwijderen of te verplaatsen omdat het door een proces bezet wordt gehouden? De boosdoener is in veel gevallen eenvoudig te achterhalen en te beëindigen met de tool Process Explorer (download: Klik in de menubalk van Process Explorer op Find, Find Handle or DLL en voer de naam van het bezette bestand in om de naam van het verantwoordelijke proces op te sporen. Dit proces kan vervolgens in het basisscherm worden beëindigd door er met rechts op te klikken en te kiezen voor Kill Process. TIP: In Windows wordt Windows Taakbeheer (toegankelijk met de toetscombinatie CTRL-SHIFT-ESC) standaard gebruikt voor het beheren van de processen. Gebruikt u liever Process Explorer als standaard beheerder, dan kan dat vanuit Process Explorer worden ingesteld via Options, Replace Task Manager. 1.4 Hardware drivers installeren Voor het goed functioneren van de hardware is het noodzakelijk de juiste hardware drivers te installeren. Om de gebruiker het zoekwerk naar deze drivers zoveel mogelijk uit handen te nemen, is Windows standaard uitgerust met een grote database met tienduizenden hardware drivers. Tijdens de setup van Windows worden al zoveel mogelijk hardware drivers geïnstalleerd. In het onderdeel Apparaatbeheer (te bereiken via het configuratiescherm) staan de inmiddels door Windows gedetecteerde en geïnstalleerde hardware-items (de met een geel uitroepteken gemarkeerde apparaten zijn voor Windows onbekend en daarom nog niet van een driver voorzien). 31

32 Het SchoonePC Boek - Windows Vista Drivers installeren Staan er na het doorlopen van de Windows-setup nog niet herkende hardwareitems in het Apparaatbeheer, dan kunnen deze wellicht alsnog via Windows Update worden geïnstalleerd. Biedt ook dit niet de oplossing, dan moet worden teruggevallen op de door de fabrikant geleverde drivers. Deze worden doorgaans bij aanschaf van de hardware op een CD/DVD meegeleverd, het is echter beter de driver van de website van de fabrikant te downloaden zodat met zekerheid de meest recente versie wordt geïnstalleerd. De meeste hardware is voorzien van een goede installatiehandleiding. Door deze nauwkeurig te volgen, worden onverwachte installatieproblemen zoveel mogelijk voorkomen. Het installeren van de driver komt meestal enkel neer op het uitvoeren van het installatiebestand, de procedure voltrekt zich vervolgens (bijna) automatisch. In sommige gevallen is het daarna nog wel noodzakelijk de computer opnieuw op te starten. LET OP: Veel bij hardware meegeleverde CD's bevatten naast de installatiebestanden ook extra software waarvan je je kunt afvragen of deze wel nodig zijn. Zo wordt bij draadloze netwerkadapters meestal software meegeleverd voor het tot stand brengen van de draadloze verbinding terwijl Windows voor dit doel al beschikt over de service WLAN AutoConfig ( 1.8)... Wees dus terughoudend met het installeren van de meegeleverde software! Onbekende hardware achterhalen Is het niet duidelijk welke hardware drivers voor het moederbord moeten worden geïnstalleerd? De informatie uit het BIOS kan van dienst zijn bij het achterhalen van het type moederbord en de daarvoor benodigde drivers. De gratis programma s CPU-Z (download: en PC Wizard (download: zijn voor dit doel zeer geschikt. 32

33 H1 Installeren en optimaliseren Met CPU-Z kan vrij eenvoudig het type processor, moederbord en RAM-geheugen worden achterhaald en PC Wizard toont een overzicht van het hele systeem. Met deze gegevens kunnen vervolgens de bijbehorende drivers vrij eenvoudig via het internet worden opgespoord. Houd het systeemvak overzichtelijk Veel programma's en drivers plaatsen standaard een icoontje rechts onderin het systeemvak. Vaak is dit onnodige vulling van het beeldscherm omdat het icoontje sporadisch of nooit wordt gebruikt, het icoontje kan dan beter uit het systeemvak worden verwijderd. Was het tijdens de setup van de software niet mogelijk de optie voor een icoontje (ook wel 'tray-icoon' of 'System Tray Icon' genoemd) uit te vinken, dan kan het meestal achteraf nog worden verwijderd via de geïnstalleerde software zelf of via een rechter muisklik op het icoontje in het systeemvak. TERUGKEREN NAAR VORIG STUURPROGRAMMA Het kan altijd wel eens gebeuren dat de installatie van een nieuwe driver mislukt waardoor de hardware niet goed meer functioneert. In dat geval is het altijd nog mogelijk terug te keren naar het oude stuurprogramma door met rechts te klikken op het bewuste hardware-item in Apparaatbeheer en te kiezen voor Eigenschappen, tabblad Stuurprogramma, knop Vorige stuurprogramma. Blijft de computer echter continu opnieuw opstarten waardoor het onmogelijk is het vorige stuurprogramma te activeren? Onderbreek deze vicieuze cirkel dan door aan het begin van het opstartproces op F8 te drukken en te kiezen voor de optie Automatisch opnieuw opstarten bij systeemcrash uitschakelen. 1.5 Menu Start, taakbalk, snelstartmenu, sidebar, bureaublad Deze paragraaf behandelt alle onderdelen die te maken hebben met de gebruikersinterface van Windows Vista. De instellingen van de verschillende (soms nieuwe) elementen kunnen naar wens worden aangepast waardoor het gebruiksgemak van Windows aanzienlijk verbetert. Menu Start Het menu Start (of startmenu) wordt gebruikt om geïnstalleerde programma s snel op te kunnen starten. De lijst programma's in het startmenu is opgedeeld in twee secties: de aan het startmenu vastgemaakte programma's (bovenin) en de recent geopende programma's (onder de horizontale streep). Direct na installatie is het startmenu nog niet echt praktisch ingedeeld: volgens de standaard instellingen wordt het startmenu gevuld met minder relevante programma s terwijl de belangrijkste tools zijn weggestopt in het menuonderdeel Alle programma s. De indeling van het startmenu kan echter naar eigen smaak worden aangepast door programma's aan het startmenu vast te maken (klik met rechts op het programma-icoontje 33

34 Het SchoonePC Boek - Windows Vista en selecteer Aan het menu Start vastmaken, zoals dat in de afbeelding met Windows Update wordt gedaan). Standaard programma's vs. Alle programma's Elk nieuw geïnstalleerd programma voegt in het menuonderdeel Alle programma's een snelkoppeling toe (tenzij daar tijdens de setup niet voor wordt gekozen), zodat het betreffende programma eenvoudig te vinden is. Deze lijst met software kan rommelig overkomen, zeker wanneer er veel programma s zijn geïnstalleerd. Een logische mappenstructuur (zoals verderop wordt beschreven) kan hier orde in aanbrengen. HET ZOEKVELD GEBRUIKEN OM EEN PROGRAMMA TE VINDEN De niet aan het startmenu vastgemaakte programma's kunnen snel worden gevonden door in het zoekveld Zoekopdracht starten (onderin het startmenu) de eerste letters van het gewenste programma in te tikken. De zoekresultaten worden in het startmenu getoond, het gewenste programma kan op deze manier snel worden gevonden. 34

35 H1 Installeren en optimaliseren De eigenschappen van het startmenu wijzigen Klik met rechts op een leeg gedeelte van het startmenu om de Eigenschappen te bewerken. De onderdelen aan de rechterkant van het startmenu kunnen via het tabblad Menu Start, knop Aanpassen naar wens worden toegevoegd of verwijderd. Zo kunnen de onderdelen Help, Netwerk, Ontspanning, Standaardprogramma's en Verbinden maken eventueel uit het startmenu worden verwijderd en het onderdeel Favorieten worden toegevoegd. Door het alfabetisch ordenen uit te schakelen (optie Menu Alle Programma's op naam sorteren), kan de volgorde van de mappen en programma's in het startmenu naar eigen smaak worden ingedeeld. De volgorde van de snelkoppelingen kan hierna handmatig worden aangepast door de pictogrammen onderling te verslepen. Is het startmenu te klein om alle programma's te tonen, dan kan het formaat van de pictogrammen worden aangepast door de optie Grote pictogrammen gebruiken uit te schakelen. Ook de optie Nieuw geïnstalleerde programma's markeren kan worden uitgezet zodat recent geïnstalleerde programma s niet meer geel worden gemarkeerd in het menuonderdeel Alle Programma's. Minimaliseer het aantal items in de map Opstarten Alle in de map Opstarten vermelde items (in het menuonderdeel Alle Programma's) worden automatisch tegelijk met Windows opgestart, zorg er dus voor dat in deze map geen snelkoppelingen naar programma's staan die niet (meer) worden gebruikt. Sommige programma's plaatsen hier bij installatie automatisch een verwijzing naar een klein, aanverwant programmaatje (dat vervolgens dus tegelijk met Windows opstart). Deze zijn zelden zinvol, ze nemen echter wèl systeembronnen in beslag en zorgen daarmee voor onnodige vertragingen. Verwijderen dus! HANDMATIG AANPASSEN VAN HET STARTMENU De snelkoppelingen in het menuonderdeel Alle Programma's worden op twee verschillende locaties bewaard: één map voor de snelkoppelingen die beschikbaar zijn voor alle gebruikers (C:\ProgramData\Microsoft\Windows\Menu Start) en één map voor de gebruikersspecifieke snelkoppelingen (C:\Gebruikers\inlognaam\AppData\Roaming\Microsoft\Windows\Menu Start). Met behulp van de Windows Verkenner kunnen snelkoppelingen en submappen naar believen aan deze mappen worden toegevoegd of verwijderd. Een ander programma of browser als standaard instellen Na installatie van Windows Vista is Windows Mail in het startmenu ingesteld als standaard programma ( 1.10). Het standaard te gebruiken programma kan eenvoudig worden gewijzigd door met rechts te klikken op de taakbalk en te kiezen voor Eigenschappen, tabblad Menu Start, knop Aanpassen. Hier kan tevens de standaard internetbrowser worden gewijzigd. Controleer gelijk even de instellingen van het onderdeel Standaard Programma's van het configuratiescherm, onderdeel Uw standaard programma's instellen. Hier worden onder andere de 35

36 Het SchoonePC Boek - Windows Vista standaard programma's voor internet, , agenda, contactpersonen, foto's en media benoemd. Standaard map van de Windows Verkenner wijzigen Via de knop Computer (onderdeel van het startmenu) wordt de Windows Verkenner geopend, standaard in de map Computer. Hoewel deze opstartlocatie best nuttig kan zijn, is het niet altijd de meest praktische opstartmap. Gelukkig is het mogelijk een snelkoppeling naar een voorkeursmap aan het startmenu toe te voegen. Open hiervoor de Windows Verkenner (bijvoorbeeld via Alle Programma's, Bureau-accessoires), blader naar de betreffende voorkeursmap, klik daar met rechts op en kies voor Kopiëren naar, Bureaublad (snelkoppeling maken). Klik vervolgens met rechts op de zojuist aangemaakte snelkoppeling en kies voor Eigenschappen. De weergave van de Windows Verkenner kan via de opdrachtregel bij Doel worden aangepast, zo laat de opdracht "D:\" de Windows Verkenner bijvoorbeeld in de root van de D:-schijf uitkomen (tip: kies bij Uitvoeren voor Gemaximaliseerd zodat de Windows Verkenner bij het openen standaard het gehele scherm gebruikt). Nadat de naam van de snelkoppeling is gewijzigd, kan deze naar het startmenu worden gesleept. De taakbalk Door met rechts op een leeg gedeelte van de taakbalk te klikken, kunnen de Eigenschappen ervan worden bewerkt. De optie Taakbalk automatisch verbergen kan in Windows Vista beter niet worden gebruikt omdat Windows belangrijke administratormeldingen op die taakbalk toont. Wanneer deze meldingen niet zichtbaar zijn voor de gebruiker, blijft het onduidelijk waarom de gevraagde handeling niet door Windows wordt uitgevoerd. Een verdubbeling van de hoogte van de taakbalk (door de bovenkant van de taakbalk met de muis omhoog te slepen) creëert meer ruimte voor het snelstartmenu en de actieve vensters. Tevens ontstaat er zo meer ruimte om de dag en datum onder de tijd te tonen. Hiervoor moet de taakbalk wel eerst (tijdelijk) worden ontgrendeld (klik met rechts op de taakbalk en deactiveer de optie Taakbalk vergrendelen). Snelstartmenu (Quick Launch) Zijn er inmiddels een groot aantal programma's aan het startmenu vastgemaakt, dan blijft er weinig ruimte over voor nieuwe programma's. Ook het onderdeel Alle Programma's wordt al snel rommelig vanwege het grote aantal geïnstalleerde programma's. Er is gelukkig nog een andere oplossing die zowel overzichtelijk als snel werkt: de snelkoppelingen kunnen namelijk ook via het snelstartmenu (ook wel Quick Launch genoemd) worden geactiveerd. Het snelstartmenu staat rechts naast de startknop van Windows. Het menu wordt standaard gevuld met snelkoppelingen naar programma's, en kan eventueel nog worden aangevuld met zelfgekozen programma's en mappen. Afhankelijk van de ingestelde grootte van het menu 36

37 H1 Installeren en optimaliseren worden snelkoppelingen onder het»-teken geplaatst (zie afbeelding). Mocht het snelstartmenu niet zichtbaar zijn, dan kan deze worden geactiveerd door met rechts op de taakbalk te klikken en te kiezen voor Werkbalken, Snel starten. De snelkoppelingen zijn met behulp van de Windows-toets in combinatie met een numerieke toets ook zonder gebruik te maken van de muis snel toegankelijk. Zo opent in dit voorbeeld Inetnet Explorer met de Windows-toets in combinatie met 3 (het IE-icoontje staat als derde in de rij op de taakbalk). Voor deze functionaliteit is het wellicht praktisch de hoogte van de taakbalk te verdubbelen zodat er meer snelkoppelingen (maximaal tien) worden getoond. Het is eventueel mogelijk het snelstartmenu te verbreden, dit gaat echter ten koste van de beschikbare ruimte op de taakbalk. Voor beide wijzigingen moet eerst de taakbalk worden ontgrendeld. Bureaublad tonen, Flip 3D en het bladeren door programma's Het snelstartmenu is volgens de Windows-instellingen uitgerust met een aantal standaard snelkoppelingen. De eerste snelkoppeling wordt gebruikt om alle geopende vensters te minimaliseren en direct naar het bureaublad te gaan. Dit is handig wanneer de snelkoppelingen op het bureaublad regelmatig worden gebruikt. De tweede snelkoppeling opent een 3D-omgeving (Flip 3D genoemd) waarin met het scrollwiel van de muis door de openstaande vensters kan worden gebladerd, zodat snel naar een ander programma kan worden overgestapt. Het scrollen door de openstaande vensters kan ook worden aangestuurd door de Windows-toets te combineren met het herhaaldelijk drukken op de TAB-toets. Ook nu kan met de 37

38 Het SchoonePC Boek - Windows Vista muis door de openstaande vensters worden gebladerd (houd daarbij de Windowstoets ingedrukt). Deze bladerfunctie is een alternatief voor de toetscombinatie ALT-TAB. Het snelstartmenu aanpassen Het snelstartmenu kan gemakkelijk worden uitgebreid door snelkoppelingen naar het snelstartmenu te slepen en los te laten op het moment dat een vertikaal streepje verschijnt. Toevoegen kan ook door met rechts op een programma of icoontje te klikken en vervolgens te kiezen voor Aan Snel starten toevoegen. Met een klik op het»-teken worden de overige, 'verborgen' items in het snelstartmenu zichtbaar. In het voorbeeld is het snelstartmenu uitgebreid met overzichtelijke mapjes met daarin snelkoppelingen naar alle denkbare programma's. Verwijderen van items uit het snelstartmenu gaat eenvoudig met een rechter muisklik op het betreffende item, kies vervolgens Verwijderen. Het toevoegen van mappen aan het snelstartmenu De mappen in het snelstartmenu kunnen handmatig worden aangemaakt, en wel via de Windows Verkenner op de volgende locatie: C:\Gebruikers\inlognaam\AppData\Roaming\Microsoft\Internet Explorer\Quick Launch Nieuwe mappen worden aangemaakt door in de verkenner met rechts op een leeg gedeelte onder de bestaande icoontjes te klikken en te kiezen voor Nieuw, Map. Vervolgens kunnen bestaande snelkoppelingen naar de betreffende mapjes worden gekopieerd, bijvoorbeeld vanuit de eerder genoemde mappen van het onderdeel Alle Programma's uit het startmenu. Extra werkbalk toevoegen De taakbalk kan worden uitgebreid met extra, aan bestaande mappen gekoppelde werkbalken waarmee snel toegang tot veelgebruikte bestanden kan worden verkregen. Een snelmenu naar de map Documenten kan bijvoorbeeld worden toegevoegd door met rechts op de taakbalk te klikken en te kiezen voor Werkbalken, Nieuwe werkbalk... Selecteer vervolgens een map (bijvoorbeeld de map Documenten). Deze extra werkbalken worden rechts op de taakbalk geplaatst, de 38

39 H1 Installeren en optimaliseren onderliggende mappen en bestanden zijn te bereiken via het»-teken. In het voorbeeld is de map SchoonePC toegevoegd, voortaan zijn de documenten in deze map dus snel toegankelijk via de taakbalk! DE TAALBALK VERBERGEN De Taalbalk (in de menubalk, links naast het systeemvak) bevat informatie over taalinstellingen (invoertaal en toetsenbordindeling). Deze optie kan handig zijn wanneer een tweede taal of toetsenbordindeling is toegevoegd zodat er snel kan worden geswitcht. Is hier echter geen behoefte aan, dan kan de taalbalk worden verborgen door in het configuratiescherm bij het onderdeel Landinstellingen, tabblad Toetsenborden en talen, knop Toetsenborden wijzigen, tabblad Taalbalk de optie Verbergen te activeren. Soms biedt ook dit geen oplossing en moeten de niet gebruikte toetsenbordindelingen op het tabblad Algemeen worden verwijderd (dit voorkomt tevens dat de toetsenbordindeling met de toetscombinatie linker ALT- en rechter SHIFT-toets per ongeluk wordt gewijzigd). Het systeemvak Ook het systeemvak (rechts in de taakbalk) kan naar wens worden aangepast. Standaard wordt het systeemvak met veel icoontjes gevuld, gebruiken doen we er echter maar weinig: aanpassen dus! Klik met rechts op de klok of een ander ongebruikt gedeelte van het systeemvak en kies Eigenschappen, tabblad Systeemvak. Hier kan via de knop Aanpassen worden aangegeven welke pictogrammen standaard zichtbaar moeten zijn en welke achter het pijltje verborgen worden. De ingebouwde Windows-functies zoals de klok, de icoontjes voor het geluidsvolume, de netwerkverbinding en het energieniveau voor een laptop kunnen ook op dit tabblad worden verborgen. Datum in het systeemvak tonen Het systeemvak is standaard voorzien van een klok. Door de taakbalk in hoogte te verdubbelen, kan ook de dag van de week en de datum worden toegevoegd. Door te klikken op de datum/tijd opent het venster Eigenschappen voor Datum en tijd. Via het tabblad Extra klokken kunnen eventueel twee extra klokken (met verschillende tijdzones) aan het pop-upvenster worden toegevoegd. 39

40 Het SchoonePC Boek - Windows Vista De Sidebar De Sidebar is een verticale kolom op het bureaublad van Vista die naar eigen smaak met diverse gadgets ingericht kan worden. In Windows Vista staan al enkele standaard gadgets klaar om direct te installeren (zoals klokken in diverse smaken, een kalender, snel zoeken in de contactpersonen, een miniatuur diavoorstelling van persoonlijke foto's, aandelenkoersen, notities, RSS-feeds en actuele weerberichten). Gadgets kunnen worden toegevoegd door met rechts op de sidebar te klikken en te kiezen voor Gadgets toevoegen. Met de optie Meer gadgets downloaden (rechtsonder) zijn nog een aantal handige gadgets beschikbaar. Microsoft biedt geen ondersteuning meer voor deze functie. Alleen de meest populaire gadgets kunnen nog worden gedownload, de Nederlandstalige zijn helaas niet meer verkrijgbaar. Het is jammer dat de ruimte voor de sidebar beperkt is. Gelukkig kunnen gadgets ook naar het bureaublad worden versleept zodat ze alsnog (eventueel vergroot) weergegeven kunnen worden. Wordt de sidebar veel gebruikt, dan is het wellicht prettiger deze continu op de voorgrond te laten staan: klik hiervoor met rechts op de sidebar en kies voor Eigenschappen en activeer de optie Sidebar bevindt zich altijd op de voorgrond van andere vensters. Het maximaliseren van programmavensters wordt hiermee beperkt tot het resterende bureaubladoppervlak (de naar het bureaublad verplaatste gadgets blijven op de achtergrond). Gebruikers van een breed beeldscherm zullen deze ruimte niet eens missen, voor de beeldschermen met een lage resolutie is het wellicht minder handig. Gebruikers van twee of meer schermen kunnen bij de Eigenschappen instellen op welk beeldscherm de sidebar moet worden getoond. TIP: De gadgets op de sidebar kunnen voor een aanzienlijk trager systeem zorgen. Is de vertraging erg hinderlijk, dan is het verstandiger de sidebar standaard uit te schakelen. Dat kan bij de Eigenschappen van de sidebar door de optie Sidebar starten als Windows wordt opgestart uit te vinken. Het bureaublad De bureaubladachtergrond wijzigen Wilt u het saaie bureaublad pimpen met een leuke achtergrondafbeelding of wellicht met een diavoorstelling van uw eigen foto's? Dat kan als volgt worden ingesteld: klik met de rechter muisknop op een leeg gedeelte van het bureaublad en kies in het contextmenu de optie Aan persoonlijke voorkeuren aanpassen, link Bureaubladachtergrond (met de knop Bladeren kan eventueel een plaatje uit een map met persoonlijke foto's worden geselecteerd). Bij selectie van meer dan één afbeelding wordt automatisch de diashow geactiveerd (de positie van de afbeelding en het interval kunnen naar wens worden ingesteld). Jammer genoeg biedt deze functie geen ondersteuning voor meerdere beeldschermen waardoor op elk beeldscherm dezelfde foto wordt getoond. 40

41 H1 Installeren en optimaliseren AUTOMATISCH ROULEREN BUREAUBLADACHTERGROND Het automatisch (met een vooraf ingestelde frequentie) laten rouleren van de bureaubladachtergrond kan ook met de tool John s Background Switcher (download: worden gerealiseerd. Dit programma biedt ondersteuning voor meerdere beeldschermen zodat op elk scherm een andere afbeelding kan worden getoond! Zie paragraaf 3.12 voor meer informatie over deze tool. Snelkoppelingen op het bureaublad plaatsen Wordt een programma of bestand vaak geopend dan is het zinvol een snelkoppeling op het bureaublad te plaatsen. Dat kan eenvoudig vanuit de Windows Verkenner door met rechts op het (al dan niet uitvoerbare) bestand te klikken, gevolgd door Kopiëren naar, Bureaublad (snelkoppeling maken). Zodra een snelkoppeling op het bureaublad is aangemaakt, kan deze overigens naar elke willekeurige locatie worden verplaatst! Standaard snelkoppelingen zoals de prullenbak kunnen worden toegevoegd (of verwijderd) via het onderdeel Persoonlijke instellingen van het configuratiescherm (tevens bereikbaar met een rechter muisklik op het bureaublad gevolgd door Aan persoonlijke voorkeuren aanpassen), optie Bureaubladpictogrammen wijzigen (links in het taakvenster). TIP: Wilt u een persoonlijk bestand via het bureaublad toegankelijk maken, plaats deze dan in de map met persoonlijke documenten en maak via het contextmenu een snelkoppeling naar dit bestand. Worden bestanden namelijk direct op het bureaublad geplaatst dan is de kans groot dat er wel eens eentje per ongeluk wordt verwijderd... Bureaubladpictogrammen ordenen De bureaubladpictogrammen kunnen netjes worden geordend door met rechts op een leeg gedeelte van het bureaublad te klikken en vervolgens te kiezen voor Beeld, Automatisch schikken. Eventueel kan hier ook de optie Pictogrammen uitlijnen op raster worden ge(de)activeerd. 41

42 Het SchoonePC Boek - Windows Vista Grootte bureaubladpictogrammen wijzigen Vindt u de bureaubladpictogrammen te groot of juist te klein? Het formaat kan eenvoudig worden gewijzigd door het bureaublad te activeren (klik met links op het bureaublad), de CTRL-toets in te drukken en tegelijkertijd het wieltje van de muis op of neer te scrollen. Let wel op: door het verkleinen of vergroten van pictogrammen kan de rangschikking op het bureaublad worden gewijzigd. Aangezien de indeling alleen handmatig weer kan worden hersteld, is een waarschuwing wel op zijn plaats... HET MINIMALISEREN VAN PROGRAMMA'S Worden de snelkoppelingen op het bureaublad veel gebruikt dan zullen de openstaande programmavensters regelmatig moeten worden geminimaliseerd. Hoewel dit ook kan door alle openstaande programma's stuk voor stuk handmatig te minimaliseren (of te sluiten), is er een beduidend snellere methode. Met de snelkoppeling Buraublad weergeven in het snelstartmenu kunnen de geopende vensters namelijk met één klik allemaal tegelijk worden geminimaliseerd. Automatisch tekst toevoegen in naam snelkoppeling uitschakelen Een nieuw aangemaakte snelkoppeling wordt standaard voorzien van de tekst - Snelkoppeling zodat duidelijk is dat het om een snelkoppeling gaat. Deze niet bijzonder nuttige aanvulling kan eventueel via het register worden uitgeschakeld: start de registereditor ( 3.9), navigeer naar de registersleutel HKCU\Software\ Microsoft\Windows\CurrentVersion\Explorer, wijzig de (binaire) registerwaarde link van A (of welke andere waarde dan ook...) in en herstart de computer. Het pijltje van de snelkoppelingen verwijderen Snelkoppelingen worden door middel van een overlay (een extra plaatje dat over de pictogrammen wordt gelegd) voorzien van een pijltje. Hoewel dat pijltje is bedoeld om duidelijk te maken dat het om een snelkoppeling gaat, is het menigeen een doorn in het oog. Het pijltje kan eventueel worden verwijderd door de overlay te vervangen door een geheel doorzichtig plaatje. Hiervoor kan de tool Ultimate Windows Tweaker (zie 3.8, onderdeel Additional Tweaks) worden gebruikt, maar om problemen te voorkomen adviseer ik de registerwijziging gewoon handmatig uit te voeren zodat de registertweak bij eventuele problemen weer ongedaan kan worden gemaakt. Download daarvoor eerst het bestand en kopieer het daarin opgeslagen bestand geenpijl.ico naar de map C:\Windows (ga indien nodig akkoord met de melding van Gebruikersaccountbeheer, zie 1.3). Ga vervolgens na of het bestand niet is geblokkeerd: navigeer met de Windows Verkenner naar de map C:\Windows, klik met rechts op het bestand geenpijl.ico, kies Eigenschappen en klik (indien aanwezig) op de knop Blokkering opheffen. Start daarna de registereditor ( 3.9), navigeer naar de registersleutel HKLM\ 42

43 H1 Installeren en optimaliseren SOFTWARE\Microsoft\Windows\CurrentVersion\Explorer\Shell Icons (maak zo nodig de registersleutel Shell Icons zelf aan), maak hier een nieuwe tekenreekswaarde aan met de naam 29, wijzig deze waarde in C:\Windows\ geenpijl.ico,0 en herstart de computer. Door de registerwaarde 29 en het bestand geenpijl.ico te verwijderen, kunnen de pijltjes weer in ere worden hersteld. TIP: In Windows Vista oogt het pijltje vrij groot. Ziet u liever een kleiner pijltje (zoals ook onder XP wordt toegepast), wijzig dan de registerwaarde 29 in C:\Windows\System32\shell32.dll,29 (wijzig dus niet de naam van het bestand zelf!). De optie "Bureaublad (snelkoppeling maken)" herstellen De optie Bureaublad (snelkoppeling maken) wil nog wel eens op onverklaarbare wijze uit het contextmenu verdwijnen. Dit is gelukkig eenvoudig te herstellen: open de map SendTo in de Windows Verkenner (C:\Gebruikers\loginnaam\ AppData\Roaming\Microsoft\Windows\SendTo; eenvoudig te openen met het commando SHELL:SENDTO). Maak in deze map een nieuw tekstbestand aan (via ALT-Bestand, Nieuw, Tekstdocument, deze krijgt standaard de naam Nieuw tekstdocument.txt). Klik met rechts op dit bestand, kies Naam wijzigen en wijzig de naam (inclusief de extensie.txt) in Bureaublad (snelkoppeling maken).desklink. TIP: Op vergelijkbare wijze kunnen ook veelgebruikte opslaglocaties (zoals mappen met foto's, video's of muziekbestanden) aan het contextmenu worden toegevoegd: maak (via het contextmenu...) een snelkoppeling naar de betreffende map op het bureaublad en verplaats deze met knippen en plakken naar de map SendTo. Positie bureaubladpictogrammen veiligstellen Staan de bureaubladpictogrammen weer eens door elkaar, bijvoorbeeld omdat het systeem in veilige modus is opgestart? Met het programma IconRestorer (download: kunnen de locaties van de pictogrammen worden opgeslagen (optie Bewaar huidige bureaublad indeling) zodat deze altijd weer kunnen worden teruggezet (optie Herstel laatst opgeslagen bureaublad indeling). 43

44 Het SchoonePC Boek - Windows Vista Schermresolutie en beeldscherminstellingen Het beeldscherm is het belangrijkste element bij de interactie met de computer, zorg er dus voor dat deze goed is afgesteld! Met een rechter muisklik op het bureaublad, optie Aan persoonlijke voorkeuren aanpassen, onderdeel Beeldscherminstellingen kan de resolutie worden gecontroleerd (deze moet bij vooreur overeenkomen met de technische specificaties van de aangesloten monitor). Elk scherm heeft weer andere optimale instellingen: voor een 17 inch- of kleiner beeldscherm is een resolutie van 1024*768 pixels veelal prima geschikt, voor grotere schermen kom je al snel uit op 1280*1024 pixels (of zelfs 1600*1200 pixels), en voor breedbeeldschermen zijn de verhoudingen wéér anders... Platte schermen hebben één specifieke optimale resolutie, elke andere instelling geeft een slechtere beeldkwaliteit (dit wordt veroorzaakt doordat er bij een 'verkeerd' gekozen schermresolutie tussen de pixels moet worden geïnterpoleerd/geëxtrapoleerd). Raadpleeg daarom de technische specificaties in de meegeleverde handleiding voordat de resolutie wordt aangepast. Verhoog (indien mogelijk) tevens de hoeveelheid getoonde kleuren naar 32-bits voor de maximaal haalbare kleurdiepte. Gelukkig kiest Windows Vista in de meeste gevallen automatisch de juiste resolutie en de optimale hoeveelheid kleuren zodat deze doorgaans niet meer handmatig aangepast hoeven te worden. Klik vervolgens op de knop Geavanceerde instellingen en open het tabblad Beeldscherm om desgewenst de verversingsfrequentie te verhogen naar minimaal 75 Hertz zodat het beeld rustiger wordt (let op: een te hoge verversingsfrequentie verkort de levensduur). LET OP: Een te hoge verversingsfrequentie verkort de levensduur! GEAVANCEERDE INSTELLINGEN GRAFISCHE KAART Om echt het maximale uit het beeldscherm en grafische kaart te halen, kunnen de instellingen eens tot het maximaal haalbare worden aangepast. Het meest geschikte programma hiervoor is PowerStrip van EnTech Taiwan (download: Met PowerStrip kunnen tal van instellingen van het beeldscherm en grafische kaart direct worden aangepast. Een waarschuwing bij dit programma is echter op zijn plaats, want bij onjuist gebruik bestaat de kans op permanente beschadiging als gevolg van oververhitting. Lees daarom zorgvuldig de documentatie en lees de tips. PowerStrip ondersteunt overigens bijna alle grafische kaarten. De tool GPU-Z (download: kan eventueel worden gebruikt om de technische gegevens van de grafische kaart te achterhalen. Lettergrootte en cursor aanpassen Zijn de letters vanwege de hoge resolutie nauwelijks meer te lezen, dan kan eventueel de lettergrootte worden aangepast. Dit kan bij het onderdeel Lettertype groter of kleiner maken (DPI) in het taakvenster van de Persoonlijke instellingen, knop Aangepaste DPI. Het vergroten naar 110 of 115% is vaak al een hele ver- 44

45 H1 Installeren en optimaliseren betering. Bij een hoge resolutie is de cursor (het verticale streepje) in de tekstverwerker vaak lastig terug te vinden. Deze wordt beter zichtbaar door het twee- of driemaal zo dik te maken via het configuratiescherm, onderdeel Toegankelijkheidscentrum, De computer beter leesbaar maken, De dikte van de knipperende aanwijzer instellen. Werken met meerdere beeldschermen Het is tegenwoordig populair de computer te voorzien van een groot scherm (19 inch of groter) of een tweede beeldscherm. Binnen Windows is het eenvoudiger om met twee beeldschermen te werken in plaats van met één hele grote. De reden is simpel: met twee schermen is het mogelijk een venster te maximaliseren naar het actieve scherm, de helft van het bureaublad (in plaats van naar het gehele bureaublad zoals dat bij één beeldscherm het geval is). Vensters kunnen gemakkelijk van het ene naar het andere scherm worden verschoven, mits ze niet gemaximaliseerd zijn. De positie van de beeldschermen ten opzichte van elkaar kan via het onderdeel Persoonlijke instellingen van het configuratiescherm, optie Beeldscherminstellingen worden vastgelegd. De taakbalk uitbreiden naar meerdere beeldschermen Het is jammer dat Windows geen mogelijkheden bevat om ook de taakbalk over meerdere beeldschermen te spreiden. Het programma MultiMon taskbar 2.1 (download: biedt die mogelijkheid wel! Met deze tool wordt het geopende venster op de taakbalk van het beeldscherm getoond waarop deze actief is. Elk venster krijgt een extra knop waardoor het venster met een simpele klik naar het andere scherm verplaatst kan worden, ook wanneer deze is gemaximaliseerd. Optioneel kan de historie van het clipboard op een extra taakbalk worden getoond. Minpuntjes van de gratis versie zijn de achterhaalde vormgeving en de minder prettige integratie in Windows Vista. Bureaubladachtergrond stretchen over meerdere beeldschermen Ook het gebruik van een aparte bureaubladachtergrond per beeldscherm wordt niet door Windows Vista ondersteund. Met behulp van fotobewerkingssoftware is het gelukkig redelijk eenvoudig een dergelijke dubbele (of zelfs driedubbele) bureaubladachtergrond zelf te maken. Zo'n achtergrond wordt gemaakt door de gewenste afbeeldingen in een nieuwe, brede afbeelding aan elkaar te plakken. De grootte van de te gebruiken afbeeldingen is gelijk aan de ingestelde resolutie van de beeldschermen. Bijvoorbeeld: voor twee beeldschermen met elk een resolutie van 1280*1024 pixels moet de totale bureaubladachtergrond 2560*1024 pixels groot worden. Pas de resolutie van de foto's aan (in dit voorbeeld moet elke afbeelding dus 1280*1024 groot zijn), plak ze vervolgens aan elkaar en sla het geheel op als een nieuwe afbeelding (die uiteindelijk weer 2560*1024 pixels groot is). Wijzig vervolgens op normale wijze de bureaubladachtergrond: klik daarvoor met rechts op het bureaublad en blader naar de nieuwe afbeelding via Aan persoonlijke voorkeuren aanpassen, 45

46 Het SchoonePC Boek - Windows Vista optie Bureaubladachtergrond en kies onderin bij Hoe moet de afbeelding worden weergegeven? voor de middelste optie (Naast elkaar). TIP: Helaas zijn er binnen Windows geen mogelijkheden om elke aangesloten monitor te voorzien van een eigen bureaubladachtergrond. Dit probleem kan worden opgelost met een tool als John s Background Switcher (zie 3.12). Aero Glass-interface Beschikt de grafische kaart over voldoende capaciteiten, dan start Windows Vista automatisch op in de geavanceerde Aero Glass-interface. Deze kenmerkt zich door transparantie van de geopende vensters. Deze interface belast de processor van de grafische kaart (GPU) aanzienlijk waardoor de hardwarevereisten vrij hoog zijn. Windows Vista maakt gebruik van het nieuwe Windows Device Driver Model (WDDM), de grafische kaart moet daarom minimaal ondersteuning bieden voor DirectX 9. Is de Aero Glass-interface te zwaar voor de grafische kaart, dan wordt automatisch teruggevallen op een wat minder veeleisende weergave. De Aero Glass-interface kan geheel naar eigen wens worden aangepast bij het onderdeel Persoonlijke instellingen van het configuratiescherm, optie Kleur en vormgeving van vensters (een wijziging wordt direct toegepast in het openstaande venster). Visuele effecten minder veeleisend instellen Treden er aanzienlijke vertragingen op bij het openen, minimaliseren, maximaliseren, verplaatsen en sluiten van vensters, dan wordt de grafische kaart waarschijnlijk te veel belast door de ingestelde visuele effecten. Het is dan beter deze effecten beter minder veeleisend in te stellen. Het uitschakelen van de transparantie (zie 46

47 H1 Installeren en optimaliseren afbeelding) kan aanzienlijk schelen, met name wanneer er sprake is van een oudere grafische kaart of wanneer de grafische berekeningen door de processor zelf worden uitgevoerd omdat een grafische kaart ontbreekt. Er zijn meer opties, te vinden via de link Eigenschappen van klassieke vormgeving openen voor meer kleuropties onderaan het venster Kleur en vormgeving van vensters. Hier kan eventueel worden teruggeschakeld naar het Windows Vista Basic kleurenschema (of zelfs naar de klassieke weergave). Onderstaande afbeelding laat rechts een fragment van een venster in Aero Glass-interface zien en links een venster in Basicinterface. Door bij de knop Effecten (in hetzelfde venster) enkele effecten uit te schakelen, kan extra prestatiewinst worden behaald (met name de optie De inhoud van het venster tijdens het slepen weergeven is belastend voor het systeem). Het is overigens aan te raden de optie ClearType actief te houden omdat deze het lezen van teksten vanaf het beeldscherm aanzienlijk veraangenaamt. Geavanceerde systeeminstellingen aanpassen De geavanceerde systeeminstellingen bieden nog veel meer mogelijkheden voor het aanpassen van de visuele effecten. Ga hiervoor naar het onderdeel Systeem van het configuratiescherm, Geavanceerde systeeminstellingen (links in het taakvenster), tabblad Geavanceerd, knop Instellingen bij het onderdeel Prestaties. Door visuele effecten uit te schakelen, kunnen de systeemprestaties worden geoptimaliseerd. Optimale systeeminstellingen (met behoud van enkele visuele effecten) worden verkregen door alle opties uit te schakelen, met uitzondering van Bureaubladsamenstelling inschakelen, Miniatuurweergaven in plaats van pictogrammen weergeven (toont de verkleinde foto's), Vallende schaduw voor namen van pictogrammen op bureaublad gebruiken (oftewel de transparantie van de achtergrond van de pictogrammen op het bureaublad), Visuele stijlen op vensters en knoppen toepassen en Zachte randen rond schermlettertypen weergeven (de functie ClearType). 47

48 Het SchoonePC Boek - Windows Vista 1.6 Optimale instellingen Nu Windows Vista is geïnstalleerd en er al enige aanpassingen aan het startmenu en het bureaublad hebben plaatsgevonden ( 1.5), wordt het tijd om wat verbeteringen aan te brengen zodat Vista wat gebruikersvriendelijker wordt. Algemene systeeminformatie Een algemeen overzicht van de systeeminstellingen wordt gegeven bij het onderdeel Systeem van het configuratiescherm. In dit venster is een door Vista berekende systeemclassificatie van de aanwezige hardware (Windows Prestatie-index) af te lezen (mits deze reeds is berekend, volg anders de link Systeemclassificatie is niet beschikbaar om deze alsnog te laten berekenen). Deze score wordt bepaald door de afzonderlijke prestaties van de aanwezige hardware (de maximale score is 6). De score maakt duidelijk in hoeverre het systeem geschikt is voor de verschillende functionaliteiten van Windows Vista, en waar hardwarematige verbeteringen mogelijk zijn. 48

49 H1 Installeren en optimaliseren Door op de link Windows Prestatie-index te klikken, worden de subscores getoond waarop de totaalscore is gebaseerd. Voor diverse hardwarematige onderdelen (de processor, het RAM-geheugen, de grafische kaart en de harde schijf/partitie waar Windows op is geïnstalleerd) wordt een aparte score berekend. De totaalscore wordt bepaald door de zwakste schakel in het systeem, de laagste is dus bepalend voor de totaalscore. Op zich is deze methode vrij subjectief, het laat echter wel snel zien welke onderdelen vervangen moeten worden om de algemene prestaties te verbeteren. Moet de Windows Prestatie-index opnieuw worden berekend, dan kan dat met de link De score bijwerken. HET BEREKENEN VAN DE BASISSCORE WERKT NIET MEER? Lukt het niet meer de Windows Prestatie-index opnieuw te berekenen? In veel gevallen kan dat met de volgende handelingen worden opgelost: start de Windows Verkenner en verwijder de bestanden in de map C:\Windows\Performance \WinSAT\DataStore (maak de map zo nodig eerst zichtbaar via de knop Organiseren, Map- en zoekopties, tabblad Weergave en activeer de optie Verborgen bestanden en mappen weergeven). Start vervolgens de registereditor ( 3.9) en verwijder de registerwaarde PerfcplEnabled in de volgende registersleutels (indien aanwezig): HKLM\SOFTWARE\Policies\Microsoft\Windows\Control Panel\ Performance Control Panel HKCU\SOFTWARE\Policies\Microsoft\Windows\Control Panel\ Performance Control Panel DE GEDETAILLEERDE RESULTATEN VAN DE PRESTATIE-INDEX Voor de Windows Prestatie-index is de laagste waarde bepalend voor de totaalscore. Het is echter niet duidelijk waarop dat precies wordt gebaseerd, laat staan dat het mogelijk is te testen op prestatieverbeteringen. In de map C:\Windows\ Performance\WinSAT\DataStore worden de meer gedetailleerde resultaten (in XML-formaat) opgeslagen. Met het commando WINSAT.EXE formal in de Opdrachtprompt is het mogelijk zelf een prestatietest uit te voeren, met het commando WINSAT.EXE /? worden de overige mogelijkheden getoond. 49

50 Het SchoonePC Boek - Windows Vista WIJZIGEN VAN DE PRODUCTCODE In tegenstelling tot voorgaande Windows-versies is het in Windows Vista wèl mogelijk de productcode te wijzigen. De optie Productcode wijzigen staat onderin het scherm Informatie over de computer weergeven, te bereiken via het onderdeel Systeem van het configuratiescherm. Na een wijziging moet Windows wel opnieuw worden geactiveerd. Deze optie bespaart een herinstallatie bij het omzetten van een illegale versie naar een legale. DE WEERGAVETAAL WIJZIGEN Wilt u de weergavetaal van Windows wijzigen, bijvoorbeeld omdat de computer in het buitenland is gekocht en deze dus niet uw voorkeurstaal gebruikt? De meest uitgebreide versie van Windows Vista, Windows Vista Ultimate, ondersteunt meerdere talen waardoor de weergavetaal eenvoudig kan worden gewijzigd (voeg extra talen toe via Microsoft Update ( 1.2) waarna de weergavetaal via het configuratiescherm, onderdeel Landinstellingen, tabblad Toetsenborden en talen kan worden aangepast). De overige Windows Vista-versies ondersteunen slechts één taal waardoor de taal van de gebruikersinterface niet vanuit Windows kan worden gewijzigd. Bij deze Windows-versies kan de gratis tool Vistalizator (download: uitkomst bieden! Met deze tool kunnen de door Microsoft uitgebrachte taalpakketten namelijk alsnog worden gedownload en in een bestaande Windows Vista-installatie geïntegreerd. Wees wel voorzichtig want hoewel het programma gebruik maakt van de officiële taalpakketten wordt deze workaround níet door Microsoft ondersteund. Ontstaan er problemen met de Windows-licentie? Deïnstalleer én verberg dan update KB971033! Systeeminstellingen optimaliseren De geavanceerde systeeminstellingen zijn bereikbaar via het onderdeel Systeem van het configuratiescherm, optie Geavanceerde systeeminstellingen (links in het taakvenster). Tabblad Systeembeveiliging Systeemherstel (oftewel het herstellen van Windows naar een eerder gemaakt systeemherstelpunt) kan bijzonder nuttig zijn wanneer het systeem op de een of andere manier in de problemen komt. De herstelgegevens worden per partitie opgeslagen in de map System Volume Information en kunnen op elk gewenst moment worden teruggezet. Wees wel voorzichtig met het toepassen van systeemherstel, het komt namelijk wel eens voor dat er gegevens bij verloren gaan of dat er zich nadien opstartproblemen voordoen. Wanneer u met een systeemback-up gaat werken ( 6.4), dan is systeemherstel niet meer van belang voor de Windows-partitie en kan deze functie net zo goed worden uitgeschakeld (let op: dus alleen voor de C:-partitie!). Verwijder hiervoor het vinkje bij de Windows-partitie op tabblad Systeembeveiliging: de mappen System Vo- 50

51 H1 Installeren en optimaliseren lume Information worden nu automatisch geleegd waardoor flink wat schijfruimte wordt vrijgemaakt. Het is hierna niet meer mogelijk terug te keren naar een eerder gemaakt herstelpunt en/of met behulp van bestandsherstel bestanden te herstellen! Wordt de persoonlijke data op een aparte partitie opgeslagen (bijvoorbeeld de D:- partitie), activeer deze dan op dit tabblad zodat bestandsherstel van de persoonlijke bestanden nog steeds mogelijk blijft. LET OP: In geval van een multiboot systeem ( 6.5) kan systeemherstel voor problemen zorgen wanneer deze in meerdere besturingssystemen voor dezelfde partitie wordt gebruikt. WACHT MET HET UITSCHAKELEN VAN SYSTEEMHERSTEL Wacht met het uitschakelen van systeemherstel in ieder geval totdat de installatie van Windows, benodigde drivers en gewenste software is afgerond. Gaat er tijdens het installeren iets fout, dan kan er mogelijk nog worden teruggevallen op systeemherstel. Is uiteindelijk alles naar tevredenheid geïnstalleerd, dan kan systeemherstel eventueel worden uitgeschakeld om vervolgens een image van de systeempartitie te maken ( 6.4). Gaat er in de toekomst iets mis, dan kan altijd weer worden teruggekeerd naar een eerder gemaakte systeemback-up (in een paar minuten is Windows weer als nieuw, werkt veel beter dan Windows Systeemherstel). BESTANDSHERSTEL EN SHADOWEXPLORER Sinds Windows Vista heeft systeemherstel overigens een handige extra functionaliteit: bestandsherstel (oftewel het bijhouden van bestandsversies, ook wel schaduwkopieën genoemd). Dankzij deze schaduwkopieën kan een gewijzigd bestand altijd weer via de Eigenschappen, tabblad Vorige versies in oude staat worden hersteld (denk bijvoorbeeld aan een Office-document waarin in het verleden gemaakte wijzigingen moeten worden teruggedraaid). Hoewel de frequentie van de gemaakte schaduwkopieën beperkt is, kan bestandsherstel toch zeer waardevol zijn! Helaas is het tabblad Vorige versies niet beschikbaar in de Home Basic- en Home Premium-versies. Voor deze versies kan de tool ShadowExplorer (download: uitkomst bieden bij het terughalen van schaduwkopieen: selecteer vanuit ShadowExplorer achtereenvolgens de partitie, de hersteldatum, blader naar het te herstellen bestand, klik met rechts op het bestand en kies voor Export. Om gebruik te kunnen maken van deze tool mag Windows Systeemherstel natuurlijk niet worden uitgeschakeld! TIP: De mogelijkheden van bestandsherstel zijn beperkt. Wilt u élke willekeurige bestandsversie kunnen herstellen, maak dan liever gebruik van een back-up- en synchronisatietool als Dropbox ( 3.1). Dergelijke tools houden alle wijzigingen bij en zijn daardoor uitermate geschikt voor het herstellen van eerdere versies! Tabblad Verbindingen van buitenaf Binnen Windows Vista is het vrij eenvoudig om anderen via een internetverbinding 51

52 Het SchoonePC Boek - Windows Vista toegang te verlenen zodat zij de besturing van het systeem op afstand kunnen overnemen. Mocht een bepaalde handeling niet lukken, dan kan iemand dat voordoen vanaf diens eigen PC door gebruik te maken van de internetverbinding. Deze persoon krijgt dan tijdelijk de volledige besturing over de PC, doe dit dus alleen met personen die te vertrouwen zijn. Wordt geen gebruik gemaakt van hulp op afstand, dan kan deze optie om veiligheidsredenen beter worden uitgeschakeld. Tabblad Computernaam Op dit tabblad kan de computer van een naam worden voorzien waarmee de PC in een netwerk wordt geïdentificeerd. De computernaam moet uniek zijn in het netwerk, terwijl de naam van de werkgroep juist voor elke computer gelijk moet zijn. Paragraaf 4.1 informeert uitgebreid over het aanleggen van een (draadloos) netwerk. Tabblad Geavanceerd Op het tabblad Geavanceerd kunnen een groot aantal instellingen worden geoptimaliseerd. Onder de knop Instellingen bij het onderdeel Opstart- en herstelinstellingen kan de optie De computer automatisch opnieuw opstarten worden uitgeschakeld. Dit voorkomt dat Windows Vista bij problemen automatisch herstart, waardoor het mogelijk wordt eerst onderzoek naar de oorzaak te doen. 52

53 H1 Installeren en optimaliseren De knop Instellingen bij het onderdeel Prestaties opent het venster Instellingen voor prestaties. Één van de aanpassingsmogelijkheden in dit venster is het verminderen van de hoeveelheid visuele effecten om de systeemprestaties te verbeteren ( 1.5). Op het tabblad Geavanceerd van hetzelfde venster kan met de knop Wijzigen het gebruik van het Virtueel geheugen worden aangepast. Eventueel kunnen de locatie en de omvang van het wisselbestand (het virtuele geheugen) worden aangepast door de optie Wisselbestandsgrootte voor alle stations automatisch beheren te deactiveren. Gebruik voor het virtueel geheugen altijd de snelste harde schijf. De benodigde grootte van het virtueel geheugen is afhankelijk van het geheugengebruik van de gebruikte programma's (een virtueel geheugen dat qua grootte overeenkomt met het aanwezige RAM-geheugen is in de meeste gevallen meer dan voldoende). Door de Begingrootte en de Maximale grootte dezelfde waarde te geven (in het voorbeeld 2048 Mb), wordt voorkomen dat het wisselbestand in omvang kan wijzigen en daardoor gefragmenteerd kan raken. Vergeet niet na elke wijziging op de knop Instellen te klikken om de aanpassingen definitief te maken. Om de wijzigingen vervolgens toe te passen, is een herstart van de PC noodzakelijk. 53

54 Het SchoonePC Boek - Windows Vista PAGEFILE LEEGMAKEN BIJ AFSLUITEN Het wisselbestand (ook wel pagefile genoemd) wordt standaard op de C:-schijf onder de naam PAGEFILE.SYS opgeslagen. Door dit bestand bij afsluiten van de computer automatisch te laten overschrijven, wordt deze onleesbaar gemaakt zodat onbevoegden niet in de in het RAM-geheugen geladen (wellicht privacygevoelige) gegevens kunnen neuzen. Maak hiervoor in het register ( 3.9) de DWORD-waarde ClearPageFileAtShutdown met de waarde 1 aan in de registersleutel HKLM\ SYSTEM\CurrentControlSet\Control\Session Manager\Memory Management (de waarde 0 zet deze functie weer uit). Windows sluit hierdoor wel langzamer af, voer deze tweak dus alleen uit als dit met het oog op de privacy echt noodzakelijk is. READYBOOST EN READYDRIVE Zodra er zich een situatie voordoet waarbij gebrek is aan het snelle RAM-geheugen, wordt een gedeelte van het gebruikte geheugen weggeschreven naar het virtuele geheugen (de pagefile). Het relatief langzame virtuele geheugen op de harde schijf is niet echt bevorderlijk voor de systeemprestaties... Gelukkig is er met de optie ReadyBoost een beter alternatief voor handen in de vorm van relatief snel toegankelijk flashgeheugen (zoals een USB-stick, Compact Flash (CF)- of Secure Digital (SD)- kaart) om het systeem te versnellen. ReadyBoost stelt de volgende eisen aan het flashgeheugen: maximaal 4 Gb aan opslag (16 Gb voor de 64-bits versie) en een minimale doorvoersnelheid van 2,5 Mb/sec (let op: het goedkopere flashgeheugen voldoet in veel gevallen niet). Voldoet het flashgeheugen aan deze eisen, dan wordt na het aansluiten automatisch gevraagd of dit geheugen gebruikt moet worden voor het versnellen van de computer. Op het tabblad ReadyBoost van de eigenschappen van het betreffende flashgeheugen kunnen de instellingen worden gewijzigd. Het weggeschreven bestand (de pagefile) wordt versleuteld middels AES 128-bits encryptie zodat onbevoegden geen toegang kunnen krijgen (een extra beveiliging voor het geval het draagbare geheugen per ongeluk in de verkeerde handen belandt). Op een systeem met voldoende werkgeheugen zijn de voordelen overigens beperkt of zelfs niet eens merkbaar. Een variant hierop is ReadyDrive waarbij de harde schijf zelf is voorzien van flashgeheugen. Gegevens worden tijdelijk in het flashgeheugen van de harde schijf opgeslagen waardoor het mogelijk is gegevens snel uit te lezen terwijl de harde schijf is uitgeschakeld. Dit heeft naast prestatiewinst als gunstige neveneffecten dat het energiebesparend werkt en de levensduur van de harde schijf verlengt. De relatief lage doorvoersnelheid van een USB2.0-aansluiting ten opzichte van die van een harde schijf maakt ReadyDrive een beter alternatief dan ReadyBoost. Ready- Drive is met name interessant voor laptops omdat hierbij het energieverbruik en de levensduur van de harde schijf een grotere rol spelen. 54

55 H1 Installeren en optimaliseren De systeemprestaties nog verder verbeteren Er zijn nog meer mogelijkheden om het systeem te optimaliseren. Het onderdeel Hulpprogramma voor en informatie over prestaties van het configuratiescherm toont een overzicht van de verschillende elementen waaruit de eerder genoemde Windows Prestatie-index is opgebouwd. In het takenoverzicht (links in dit venster) zijn extra mogelijkheden voor het verbeteren van de systeemprestaties opgenomen. Dit overzicht van extra mogelijkheden wekt wellicht de indruk dat hiermee de Windows Prestatie-index nog verder kan worden verhoogd, dit is echter niet het geval. Taak Opstartprogramma s beheren De eerste taak in het takenvenster, Opstartprogramma's beheren, start de Softwareverkenner van Windows Defender. De Softwareverkenner is onderverdeeld in vier categorieën: Programma's in de map Opstarten, Nu uitgevoerde programma's, Programma's met netwerkverbinding en Winsock-serviceproviders. In de eerste categorie kunnen bepaalde opstartitems worden uitgeschakeld (deze optie is vergelijkbaar met MSCONFIG; zie 1.9). De actieve processen kunnen in de tweede categorie Nu uitgevoerde programma's worden geanalyseerd en eventueel worden beëindigd. Het beëindigen van processen is ook mogelijk met Windows Taakbeheer, tabblad Processen (ook bereikbaar met CTRL-SHIFT- ESC). Het aantal opgestarte processen lijkt kleiner dan in voorgaande Windows-versies, maar dit is schijn. Zowel bij de Softwareverkenner als bij Windows Taakbeheer wordt namelijk onderscheid gemaakt tussen de processen van het specifieke gebruikersaccount en de algemene processen. De volledige lijst wordt zichtbaar gemaakt met de knoppen Voor alle gebruikers weergeven (Softwareverkenner) en Processen van alle gebruikers weergeven (Taakbeheer). In paragraaf 1.8 over het optimaliseren van de Windows Services en in paragraaf 1.9 over het optimaliseren van het opstartproces met MSCONFIG staat beschreven hoe specifieke processen permanent worden uitgeschakeld. 55

56 Het SchoonePC Boek - Windows Vista Windows Defender moet verder alleen worden gezien als een extra beveiliging tegen ongewenste software, het functioneert dus niet als een virusscanner. Via de link Hulpprogramma's kan Windows Defender naar wens worden afgesteld. Geef bij het onderdeel Microsoft SpyNet aan dat het niet gewenst is deel te nemen aan deze online community en doorloop de verschillende instelmogelijkheden bij het onderdeel Opties. Overige taken Bij de tweede taak, Visuele effecten aanpassen, kan met enkele aanpassingen veel prestatiewinst bij de beeldopbouw worden behaald. De visuele effecten worden uitgebreid besproken in paragraaf 1.5. De derde taak, Opties voor indexeren aanpassen, betreft het indexeren van persoonlijke bestanden ( 1.7). De vierde taak, Energie-instellingen aanpassen, betreft het onderdeel energiebeheer waarmee wordt vastgelegd in welke periode van inactiviteit het beeldscherm uitgeschakeld moet worden en de computer in de slaapstand kan worden gezet. Deze instellingen kunnen naar eigen wens worden aangepast. Met de vijfde taak, Schijfopruiming openen, kan ruimte op de harde schijf worden vrijgemaakt door onnodige programma's en bestanden (zoals het omvangrijke hibernation-bestand en de systeemherstelpunten en schaduwkopieën (met uitzondering van de meest recente)) te verwijderen (zie ook 1.12). De laatste taak, Geavanceerde hulpprogramma's, heeft niet veel meer om het lijf dan uitgebreide rapportages over het systeem. Windows Verkenner optimaliseren Met de Windows Verkenner kan de inhoud van de verschillende harde schijven, DVD-spelers, USB-sticks, geheugenkaarten, e.d. worden beheerd. Enkele veel gebruikte beheerfaciliteiten zijn het kopiëren en verplaatsen van bestanden, aanmaken van nieuwe mappen, branden van CD's en DVD's, etc. De Windows Verkenner is standaard te vinden via het startmenu, Alle programma's, Bureau-accessoires: een erg onhandige locatie voor een programma dat zo vaak wordt gebruikt. Het is daarom verstandig deze naar een logischere locatie te kopiëren, klik hiervoor met rechts op de snelkoppeling en kies Aan het menu Start vastmaken (vanaf nu is de verkenner snel toegankelijk via het startmenu). De verkenner kan overigens ook snel worden opgestart door met rechts te klikken op de Start-knop en te kiezen voor Verkennen. 56

57 H1 Installeren en optimaliseren Enkele standaard instellingen wijzigen In de Windows Verkenner wordt standaard gewerkt met relatieve paden (zodat bepaalde locaties via meerdere routings bereikbaar zijn; er leiden meer wegen naar Rome...), het navigeren went gelukkig vrij snel. Het werkt praktischer wanneer het linker navigatievenster (met de boomstructuur) wat breder zou zijn, dit kan eenvoudig worden aangepast door de verticale afscheiding met de muis naar rechts te trekken. De menubalk is volgens de standaard instellingen verborgen, maar kan met de linker ALT-toets tijdelijk tevoorschijn worden gehaald. Via de knop Organiseren, Indeling, Menubalk kan de menubalk permanent worden weergegeven. De systeembestanden worden standaard verborgen, voor de minder ervaren computergebruiker zijn dat prima instellingen. Blijkt na verloop van tijd dat deze instellingen toch minder praktisch zijn, schakel deze optie dan uit door in de Windows Verkenner via de knop Organiseren, Map- en zoekopties, tabblad Weergave de volgende aanpassingen te maken: Vink uit de optie Beveiligde besturingssysteembestanden verbergen (aanbevolen). Vink uit de optie Extensies voor bekende bestandstypen verbergen. Vink aan de optie Verborgen bestanden en mappen weergeven. 57

58 Het SchoonePC Boek - Windows Vista Nog een aantal optionele aanpassingen: Met een wat tragere harde schijf kan de weergave van fotominiaturen (ook wel thumbnails genoemd) voor vertraging zorgen. In die gevallen is het nuttig de optie Altijd pictogrammen weergeven, nooit miniatuurweergaven te activeren (alleen van toepassing op de beeldweergave met normale (en grotere) pictogrammen, in te stellen met de knop Beeld). De optie Mapvensters in een afzonderlijk proces openen kost meer geheugen, maar voorkomt dat alle openstaande vensters worden afgesloten bij het vastlopen van de Windows Verkenner. Is dit geen probleem, dan kan deze optie net zo goed gedeactiveerd blijven. De optie Selectievakjes gebruiken om items te selecteren kan nuttig zijn bij het selecteren van bestanden. TIP: Worden de miniatuurweergaven niet goed weergegeven? Verwijder ze dan eens met Windows Schijfopruiming (zie 1.12). Windows Verkenner zal de thumbnails opnieuw moeten aanmaken waardoor de weergaveproblemen mogelijk worden opgelost. WINDOWS VERKENNER TIPS Met de F5-toets worden de gegevens in de Windows Verkenner (net als in Internet Explorer) ververst. Met de toetscombinaties CTRL-C, CTRL-X en CTRL-V kunnen bestanden en mappen respectievelijk worden gekopieerd, geknipt en geplakt. 58

59 H1 Installeren en optimaliseren Tijdens het selecteren van mappen en/of bestanden zijn de toetsen SHIFT en CTRL en de toetscombinaties SHIFT-HOME en SHIFT-END onmisbaar. De prullenbak De eigenschappen van de prullenbak kunnen worden ingesteld door met rechts op de prullenbak te klikken en te kiezen voor Eigenschappen. Wilt u niet elke keer hoeven bevestigen wanneer een bestand naar de prullenbak wordt gestuurd, schakel dan op tabblad Algemeen de optie Vragen om bevestiging bij het verwijderen uit. Moeten bestanden en/of mappen definitief worden verwijderd (zonder dat ze eerst in de prullenbak terecht komen), hou dan de SHIFT-toets ingedrukt bij het deleten. TIP: Bent u te enthousiast geweest met het verwijderen dan kunt u bestanden altijd nog proberen terug te halen met recoverytools als PC Inspector File Recovery (download: als administrator uitvoeren) en Recuva (download: Zelfs als ze reeds uit de prullenbak zijn verwijderd! Verwijderde bestanden zijn namelijk pas echt weg wanneer de daarvoor gebruikte schijfruimte door een ander bestand wordt overschreven (om te voorkomen dat een verwijderd bestand tijdens de installatie wordt overschreven, is het raadzaam de recoverytool uit voorzorg al te installeren vóórdat zich problemen voordoen ). Geluiden en Multimedia Bij het onderdeel Geluid van het configuratiescherm, tabblad Geluiden kan het geluidsschema worden gewijzigd of uitgeschakeld. Wordt geen gebruik gemaakt van de Windows-geluiden of worden ze als vervelend ervaren, schakel ze dan uit door bij het onderwerp Geluidsschema te kiezen voor Geen geluiden. Geluiden kunnen hier ook gedeeltelijk worden uitgeschakeld, bijvoorbeeld wanneer alleen geluid gewenst is bij het opstarten en afsluiten van Windows. Het volume wordt ingesteld met het volume-icoontje in het systeemvak. Dit icoontje kan overigens worden verwijderd via het configuratiescherm, onderdeel Taakbalk en menu Start, tabblad Systeemvak. Toetsenbord Tijdens de setup van Windows werd gevraagd een van de standaard toetsenbordindelingen te kiezen (deze keuze is achteraf terug te vinden bij het onderdeel Landinstellingen van het configuratiescherm, tabblad Toetsenborden en talen, knop Toetsenborden wijzigen). Is er meer dan één invoertaal gedefinieerd? Dan switcht Windows van toetsenbordindeling wanneer er tegelijkertijd op de linker ALT- en de rechter SHIFT-toets wordt gedrukt. Deze toetscombinatie wordt regelmatig per ongeluk aangeraakt, met als gevolg dat de toetsenbordindeling (zonder 59

60 Het SchoonePC Boek - Windows Vista daar een melding over te geven) wordt aangepast. Door de toetscombinatie nogmaals te gebruiken, wordt de standaardinstelling weer hersteld (een herstart van de computer heeft hetzelfde resultaat). Om dergelijke problemen te voorkomen, is het wellicht beter de niet gebruikte toetsenbordindelingen uit het overzicht te verwijderen. De standaard door Windows geïnstalleerde toetsenbordindeling Verenigde Staten (internationaal) heeft de voor velen ongewenste eigenschap dat het aanhalingsteken (' of ") pas bij een volgende toetsdruk op het scherm verschijnt. Het is een kwestie van smaak, maar velen vinden dit onhandig. Een andere toetsenbordindeling (bijvoorbeeld Verenigde Staten) is dan beter geschikt. In België wordt meestal gebruik gemaakt van de toetsenbordindeling Belgisch (punt). HET EUROTEKEN Het -teken staat op de meeste toetsenborden op dezelfde toets als het cijfer 5. Gebruik deze toets in combinatie met de rechter ALT-toets om het -teken te plaatsen (bij de toetsenbordindeling Verenigde Staten moet de toetscombinatie CTRL-ALT-5 worden gebruikt). Het teken kan ook worden geplaatst met het intoetsen van de code 0128 op het numerieke toetsenbord in combinatie met het ingedrukt houden van de linker ALT-toets. 60

61 H1 Installeren en optimaliseren Geïnstalleerde software en Windows-onderdelen Het onderdeel Programma's en onderdelen van het configuratiescherm toont de verschillende geïnstalleerde softwarepakketten. Links in het taakvenster kunnen desgewenst de geïnstalleerde updates van Windows worden weergegeven (en eventueel ongedaan worden gemaakt). Ook is het in dit venster mogelijk specifieke Windows-onderdelen toe te voegen of te verwijderen met de taak Windows-onderdelen in- of uitschakelen. Controleer gelijk even de instellingen van het onderdeel Standaard Programma's van het configuratiescherm, onderdeel Uw standaard programma's instellen. Hier worden onder andere de standaard programma's voor internet, , agenda, contactpersonen, foto's en media benoemd. Schermbeveiliging Via het onderdeel Persoonlijke instellingen van het configuratiescherm (ook bereikbaar met een rechter muisklik op het bureaublad, Aan persoonlijke voorkeur aanpassen), optie Schermbeveiliging kan een screensaver worden ingesteld zodat het beeldscherm tegen inbranden wordt beschermd. De meest gewaardeerde screensaver is wellicht een diavoorstelling van de persoonlijke foto's (kies voor Foto s waarna met de knop Instellingen de afbeeldingen kunnen worden geselecteerd, eventueel op basis van het sterrensysteem van Windows Fotogalerie; zie 1.7). In dit venster kan ook de optie Aanmeldingsscherm weergeven bij hervatten worden aangevinkt. Deze optie zorgt ervoor dat het gebruikersaccount pas weer beschikbaar is nadat deze in het aanmeldingsscherm (al dan niet met een wachtwoord) is ontgrendeld. Het beeldscherm kan overigens ook worden beschermd door deze na enige tijd van inactiviteit uit te laten schakelen, dat bespaart tevens energie! Via Energiebeheer van het configuratiescherm kan een energiebeheerschema worden gekozen dat het beste bij het gebruik past. Via de optie De schema-instellingen wijzigen kan worden ingesteld na welke periode van inactiviteit het beeldscherm uitgeschakeld moet worden (in dit venster kan overigens ook worden vastgelegd na welke periode van inactiviteit de computer in de slaapstand moet worden gezet). De wake-uptijd van de moderne beeldschermen is erg kort en geeft dus nauwelijks vertraging. Slaapstand, sluimerstand en hybride slaapstand Er zijn drie verschillende mogelijkheden om de computer in een energiebesparende modus te laten overschakelen: de slaapstand, de sluimerstand en de hybride slaapstand. De slaapstand is een energiebesparende modus waarbij de computer 'aan' blijft zodat deze binnen enkele seconden na activatie (door bijvoorbeeld een muisbeweging of een toetsaanslag) weer toegankelijk is. Nadeel is wel dat de (nog) niet 61

62 Het SchoonePC Boek - Windows Vista opgeslagen gegevens verloren raken bij een stroomonderbreking. De sluimerstand zet de computer daadwerkelijk 'uit' nadat het werkgeheugen (met daarin de openstaande programma s) in het bestand C:\HIBERFIL.SYS is opgeslagen. Bij het opstarten van de computer worden de gegevens weer in het werkgeheugen geladen zodat het systeem relatief snel weer geactiveerd kan worden. In de hybride slaapstand zijn de mogelijkheden van de slaapstand en de sluimerstand gecombineerd waardoor een optimale tussenvariant ontstaat (let op: zodra de hybride slaapstand is geactiveerd, noemt Windows deze vervolgens slaapstand!). Bij de hybride slaapstand wordt het werkgeheugen weggeschreven naar de harde schijf waarna de computer in een energiebesparende modus wordt gezet. Met deze instellingen kunnen geen gegevens verloren raken, terwijl de computer wel binnen enkele seconden weer toegankelijk is! De hybride slaapstand wordt overigens niet door elk moederbord ondersteund. Instellingen wijzigen De instellingen voor de slaapstand kunnen via het configuratiescherm, onderdeel Energiebeheer worden aangepast. Via de taak Wijzigen wanneer de computer in slaapstand gaat kan worden vastgelegd na welke periode van inactiviteit het beeldscherm moet worden uitgeschakeld en de computer in de slaapstand moet worden gezet. Kan de slaapstand niet worden geactiveerd, dan moet deze eerst worden ingeschakeld. Start de Opdrachtprompt (Start, Alle programma s, Bureau-accessoires) met aanvullende administratorrechten (door met rechts op de snelkoppeling te klikken en te kiezen voor Als administrator uitvoeren) en geef het commando POWERCFG /HIBERNATE ON. De hybride slaapstand wordt overigens niet toegepast bij laptops omdat deze geen last hebben van onverwachte stroomonderbrekingen. Dreigt de accu van een laptop leeg te raken terwijl deze in de slaapstand staat, dan wordt de slaapstand automatisch omgezet in de sluimerstand waarmee gegevensverlies wordt voorkomen. Het is overigens verstandig de computer regelmatig op de normale wijze te laten opstarten zodat problemen met Windows worden voorkomen! 62

63 H1 Installeren en optimaliseren LET OP: Voor de geavanceerde mogelijkheden van energiebeheer is het noodzakelijk dat het moederbord ondersteuning biedt voor ACPI (Advanced Configuration and Power Interface). Controleer zo nodig de power management-opties in het BIOS (meestal toegankelijk met de DEL- of F2-toets tijdens het opstarten van de computer): voor de slaapstand is minimaal S1 nodig, voor het toepassen van de hybride slaapstand gaat de voorkeur echter uit naar S3. De knop voor de slaapstand veranderen in een uitknop Het startmenu is standaard voorzien van een gele knop waarmee de computer in de (al dan niet hybride) slaapstand gebracht kan worden (de overige opties, waaronder het uitzetten, herstarten en afmelden, zitten verborgen onder de knop met het pijltje oftewel het menu Vergrendelen). De functionaliteit van deze knop kan worden aangepast, zodat het de computer uitzet in plaats van in de slaapmodus brengt (de kleur van de knop wijzigt dan van geel naar rood). Deze mogelijkheid is met name handig wanneer het gebruik van de slaapstand ongewenst is of voor problemen zorgt. Het aanpassen van de functionaliteit kan via het configuratiescherm, Energiebeheer, Wijzigen wanneer de computer in slaapstand gaat (links in het taakvenster), Geavanceerde energie-instellingen wijzigen, Aan/ uit-knoppen en deksel, Aan/uit-knop van menu Start en kies daar Afsluiten in plaats van Slaapstand. Met het volgende resultaat: De computer kan via het menu Vergrendelen in het startmenu handmatig in de slaapstand worden gezet. Het kan echter ook door de functie van de aan-/uitknop (en eventueel de slaapstandknop) van de computer te wijzigen (via het configuratiescherm, onderdeel Energiebeheer, taak Het gedrag van de aan/uit-knop bepa- 63

64 Het SchoonePC Boek - Windows Vista len) zodat de slaapstand of de sluimerstand eenvoudig via deze knop kan worden toegepast (let op: het uitzetten kan dan uitsluitend nog via het menu Vergrendelen van het startmenu!). Aanmeldscherm bij het ontwaken uit de slaapstand Zodra Windows uit de slaapstand ontwaakt moet eerst het gebruikersaccount worden ontgrendeld via het aanmeldscherm, ongeacht of deze is voorzien van een wachtwoord! Deze beveiliging kan desgewenst via het onderdeel Energiebeheer in het configuratiescherm worden uitgeschakeld. Kies in het taakvenster voor de taak Een wachtwoord vereisen bij uit slaapstand komen, waarna (via de link Instellingen wijzigen die momenteel niet beschikbaar zijn) de optie Geen wachtwoord vereisen geactiveerd kan worden. Problemen bij het ontwaken uit de slaapstand Het komt wel eens voor dat de computer niet op juiste wijze uit de slaapstand ontwaakt (waardoor bijvoorbeeld het scherm op zwart blijft). Er zijn vele mogelijke oorzaken, een eenduidige oplossing is dus niet te geven. Wellicht dat het probleem met een van de volgende tips kan worden opgelost: schakel de screensaver uit, installeer de laatst beschikbare drivers van het moederbord en de grafische kaart, deactiveer eventueel bij de power management-opties in het BIOS de optie Recall from VGA BIOS from S3 of flash in het uiterste geval het BIOS met de laatst beschikbare versie. Ongevraagd ontwaken uit de slaapstand Ontwaakt de computer ongevraagd uit de slaapstand? Het apparaat of proces dat dit aanstuurt (meestal de muis of de netwerkadapter) kan worden achterhaald met het commando POWERCFG -DEVICEQUERY WAKE_ARMED (open hiervoor de Opdrachtprompt via het startmenu, Alle programma's, Bureau-accessoires). Vervolgens kan bij het energiebeheer van de veroorzaker worden vastgelegd dat deze de computer niet meer uit de slaapstand mag halen (configuratiescherm, Apparaatbeheer, klik met rechts op het betreffende item, Eigenschappen, tabblad Energiebeheer, vink uit optie Dit apparaat mag de computer uit de slaapstand halen). Schakel bij voorkeur tevens de opties Wake on Ring en Wake on Lan uit bij de power management-opties in het BIOS. 1.7 Windows functies In deze paragraaf een aantal veelgebruikte functies van Windows Vista beschreven, zoals de zoekfunctie, het branden van CD's en DVD's met de Windows Verkenner, de opdrachtprompt, de Windows Fotogalerie, het knipprogramma, het Backupcentrum, het Mobiliteitscentrum voor laptops, het Synchronisatiecentrum en het Windows Mobile Apparaatcentrum (zoals PDA's en MDA's). 64

65 H1 Installeren en optimaliseren WINDOWS LIVE ESSENTIALS De programma's Windows Live Mail, Windows Live Photo Gallery, Windows Live Messenger, Windows Live Movie Maker, Writer, Windows Live Toolbar, Family Safety en Silverlight zijn nu gebundeld onder de noemer Windows Live Essentials (download: en kunnen afzonderlijk worden gedownload en geïnstalleerd (waardoor het up-to-date houden van deze programma's aanzienlijk eenvoudiger zou moeten gaan). Na installatie zijn de Live-programma's toegankelijk via het startmenu, Alle programma's, Windows Live. In paragraaf 3.11 treft u het complete aanbod Windows Live Essentials aan. Zoekfunctie De zoekfunctie van Windows Vista (startmenu, Zoeken) is niet alleen snel toegankelijk via het startmenu, maar is ook een stuk geavanceerder én sneller ten opzichte van de voorgaande versies! Dat de zoekfunctie sneller is geworden, wordt veroorzaakt doordat de indexering onder Windows Vista sterk is verbeterd. Standaard wordt de inhoud van een groot aantal persoonlijke bestanden en het archief (waaronder ook het archief van Windows Mail en Outlook) geïndexeerd waardoor het zoeken binnen deze gegevens aanzienlijk wordt versneld. Indexering van bestanden is een continu proces en vindt alleen plaats op de momenten dat Windows niet actief wordt gebruikt: er kan dus wat tijd verstrijken voordat de indexering geheel op orde is. Indexering aanpassen De instellingen van de indexering kunnen worden aangepast bij het onderdeel Opties voor indexeren van het configuratiescherm, een venster toont hoeveel bestanden inmiddels zijn geïndexeerd (zie afbeelding). Zodra er nieuwe persoonlijke bestanden worden aangemaakt, worden deze automatisch geïndexeerd. Voor optimaal gebruik van de zoekfunctie is het belangrijk dat de juiste bestanden worden geïndexeerd. Niet elke map met bestanden wordt standaard meegenomen in de indexering. Met de knop Wijzigen, knop Alle locaties weergeven kunnen specifieke mappen desgewenst aan de lijst worden toegevoegd (of juist verwijderd). Is de map met persoonlijke bestanden verhuisd naar een andere partitie, dan is het verstandig deze wijziging ook door te voeren in de indexering. Voor het versnellen van de eerste indexering kan de slaapstand beter even worden uitgeschakeld. De knop Geavanceerd biedt nog wat extra aanpassingsmogelijkheden, zoals het opnieuw laten samenstellen van de index bij indexeringsproblemen, het naar een snellere schijf verplaatsen van de indexlocatie (dit kan nuttig zijn wanneer gebruik wordt gemaakt van een systeemback-up; zie 6.4) en het in de indexering meenemen dan wel uitsluiten van bepaalde bestandstypen. In paragraaf 1.6 staat beschreven hoe de indexeringsservice in zijn geheel kan worden uitgeschakeld. 65

66 Het SchoonePC Boek - Windows Vista Zoeken met de Windows Verkenner Met het zoekvenster rechts bovenin de Windows Verkenner kan eenvoudig binnen de geselecteerde map of schijf naar bestanden worden gezocht. Wordt de betreffende locatie nog niet meegenomen bij de indexering, dan zal het zoeken trager verlopen (te zien aan het 'vollopen' van het groene balkje bovenin het venster). In een aantal gevallen wordt onder de menubalk ook een gele balk getoond met de opmerking Zoekopdrachten duren mogelijk langer in niet-geïndexeerde locaties. Klik hier om deze locaties te indexeren... (zie afbeelding). Door deze balk te activeren, wordt deze locatie voortaan ook meegenomen bij de indexering. De zoekfunctie in de Windows Verkenner is van grote waarde wanneer wordt gezocht naar een bestand waarvan de locatie (map) onbekend is. Op het moment dat 66