Bundeling workshopverslagen Studiedag Wees wijs. Voorkom agressie

Transcriptie

1 Bundeling workshopverslagen Studiedag Wees wijs. Voorkom agressie Tijdens de workshops hebben een aantal deelnemers verslag genomen, een fijne aanvulling bij de hand-outs. We bundelden de info bij elkaar tot één verslag per workshop. Veel dank aan alle ijverige schrijvers! Inhoudstafel 1. Omgaan met probleemgedrag pg 2 Door Jaak Jacobs en Ruth Geuens, pedagoog en psycholoog, gehandicaptenzorg, Sint-Oda 2. Geweldloos communiceren, hoe doe ik dat? pg 5 Door Lut D Havé, zelfstandig opleider en coach 3. Pesten kan je voorkomen pg 7 Door Mich Daix, VCOK vzw 4. Verbale agressie de-escaleren pg 8 Door An Janssens, Crime Control 5. Waardeer wat werkt! Pg 14 Door Katia Van Belle, Propellor bvba 6. Door het lint pg 16 Door Jonas Van Olmen, leerproject assertiviteit omgaan met agressie, Mol 7. Soepel als riet, sterk als rots pg 19 Door Suzanne Cautaert, Terra Training & Coaching 8. Verbonden zijn als antwoord op grensoverschrijdend gedrag pg 20 Door Heidi Defever en Reg Feyaerts, Arktos vzw Studiedag Wees wijs. Voorkom agressie 1

2 1. Omgaan met probleemgedrag Door Jaak Jacobs en Ruth Geuens, pedagoog en psycholoog, gehandicaptenzorg, Sint-Oda Thema Op een preventieve manier omgaan met probleemgedrag in St-Oda. In het kader van de preventiepiramide betekent dit: werken aan een preventief klimaat. Als basis voor de workshops dienden de handouts. Aanvullingen bij de dia s Dia 3 Het is belangrijk om te erkennen dat agressie in iedereen aanwezig is. De visie van Sint-Oda gaat altijd uit van de mens: ze kijken doorheen het gedrag en blijven de persoon zien. Dia 5 Onderhoudende factor, Uitlokkende factor, bv te drukke leefgroep bv een weigering Dia 6 Het bio-psycho-sociaal model is een basis om naar gedrag te kijken. Biologische factor, bv maagproblemen ten gevolge van stress bv syndroom van Down, heeft het moeilijk met veranderingen bv fragiele-x-syndroom, heeft het moeilijk met afstand en nabijheid Medische problemen kunnen een oorzaak zijn, maar mensen met een verstandelijke beperking kunnen die vaak niet zeggen. Psychologische factor, bv verlies (rouw) bv depressie, wordt vaak niet onderkend Omgevingsfactor, bv moeilijke relatie met begeleider bv moeilijk met samenleven in grote groep die men niet zelf kiest Uitlokkende factor, bv klein, irriterend wondje bv hoofdpijn Studiedag Wees wijs. Voorkom agressie 2

3 Probleemgedrag kan probleemgedrag in stand houden of een negatief geladen situatie (situatie waarbij het ooit is misgelopen) kan later herbeleefd worden en zo probleemgedrag opnieuw uitlokken. Dia 7 Centraal in preventie staat de basishouding van de begeleider, als begeleider moet je je extra bewust zijn van deze houding. Het probleemgedrag is ook een manier van communiceren. Dia 8 Acceptatie: Komen de waarden/normen van een cliënt overeen met die van de begeleider? Vanuit verschillen in waarden/normen kunnen begeleiders gedrag al dan niet als problematisch ervaren. Dan is het belangrijk om over die waarden/normen te praten. Gedrag ook situeren binnen het ontwikkelingsniveau (wat normaal is voor de ene leeftijd is dat niet voor de andere) Dia 9 13 Bij het aanvoelen vallen de gedragsregels weg en is er interpretatie mogelijk. Dit is moeilijker voor jong en beginnend personeel. Ondersteunen: wat iemand cognitief en/of motorisch kan, kan emotioneel soms niet lukken (= niet aankunnen). Dan moet je je verwachtingen (tijdelijk) aanpassen en begrip tonen. Vb: persoon x kan is zelf aankleden, maar op een bepaalde dag niet. Hij wordt dan extra ondersteund. Sint-Oda creëerde hiervoor zwarte zones -> van 7u tot 9u30 mogen ze niet gestoord worden (geen logo, kine ) en mag alles wat langer duren. Het is belangrijk om naast ontwikkelingsniveau (IQ) ook de sociaal-emotionele ontwikkeling. te meten. Een hulpmiddel hierbij zijn de SEO- en ESSEONschaal voor kinderen van 0 tot 14 jaar. Een ander hulpmiddel is het functioneringsprofiel, dat vooral de dialoog in het team over de persoon met een handicap ondersteunt. Elk teamlid vult het afzonderlijk in. In het functioneringsprofiel van Heykoop ga je een ontwikkelingsleeftijd kleven op diverse functioneringsdomeinen zoals presentatie, vaardigheden, taalgebruik, taalbegrip, sociaal, emotioneel, zelfstandigheid. Een vaststelling daarbij is dat het sociaal-emotionele meestal heel wat lager scoort dan de cognitieve vaardigheden. Dit inzicht leidt tot andere omgangsvormen die passend zijn en zo preventief werken t.o.v. probleemgedrag. Dia 14 Evenwichtig: houvast bieden duidelijkheid voorspelbaarheid grenzen stellen consequent zijn. Dia 15 Positief gezind: Samen zoeken naar positieve ervaringen, positief contact. Vertaald in termen van transactionele analyse van Berne: als begeleider eens niet in de rol van kritische of zorgzame ouder blijven zitten (want dan duw je de cliënt in een afhankelijke positie) maar Studiedag Wees wijs. Voorkom agressie 3

4 je ook eens als volwassene opstellen en de volwassene in de cliënt aanspreken of je als kind opstellen en het kind in de cliënt aanspreken Van O O naar O O of O O Dia V V V V V V K K K K K K Ontdekkend: de bewoner steeds beter leren kennen, nieuwe facetten leren ontdekken, eens anders kijken naar gedrag. Een videoanalyse die in team wordt besproken (cf. Heykoop) kan hierbij helpen. Oefening: we bekijken een korte video over een bewoner, daarna herbekijken we dit in stukjes en bespreken dit. Het observatieschema (zie dia 19) kan helpen bij deze analyse. Advies: bij probleemgedrag geen video van probleemgedrag analyseren, wel van situaties die goed lopen om hierbij te leren wat werkt bij deze bewoner. Zo kan je tot bv een rustgevend ochtendritueel komen dat beter is afgestemd op de bewoner en weinig of geen frustraties veroorzaakt. Dia Rationeel gezind: actief contact zoeken en positief contact opbouwen. Personeel moet er bewust mee bezig zijn. Videotraining kan helpen. Naast de basishouding van medewerkers zijn ook de basiscondities die de organisatie creëert van grote invloed. Het beleid moet dit mogelijk maken. Het tempo is dat van de bewoner en daar wordt de werking op afgestemd, niet omgekeerd. Bij time-out oppassen voor emotionele breuk: herstel nadien de relatie. Dia Open communicatie, ook over wat misloopt, moet mogelijk zijn. En een goede inwerking van nieuw personeel is erg belangrijk (niet overnemen van de nieuwe collega, dat geeft een slecht signaal aan collega én cliënt). Dienstroosters worden flexibel ingevuld i.f.v. de bewonersnoden. Belangrijk is dat arbeidsduurvermindering (leeftijdsverlof) wordt gecompenseerd. Vertrouwen krijgen kan als de begeleiders tonen dat ze vertrouwenswaardig zijn (goede rapporten schrijven, open communiceren ). Studiedag Wees wijs. Voorkom agressie 4

5 2. Geweldloze communicatie Door Lut D Havé, zelfstandig opleider en coach De deelnemers stelden zichzelf voor en vertelden waarom voor deze workshop werd gekozen. Bovendien zocht elkeen twee woorden, te beginnen met de eerste letter van de voornaam, die iets over jezelf zeggen. We kregen uitleg over het begrip geweldloze communicatie (GC). Het bestaat al lang en vloeit voort uit het geweldloos verzet van mensen als Gandhi en ML King. Het model werd neergeschreven door Marshall Rosenberg. Mensen denken nogal fel in goed en kwaad en binden daar een oordeel aan vast, waardoor situaties sneller escaleren. GC is een manier van denken en communiceren en omvat 5 elementen: 1. Waarneming : vb we nemen waar dat iemand z n voeten op de tafel liggen. Impulsief kan je zeggen doe die voeten daar af!, maar bewuster kan je zeggen ik vind het niet zo fijn dat je je voeten op de tafel legt. 2. Gevoel : vb als jouw voeten op tafel liggen, dan voel ik me daar ongemakkelijk bij 3. Behoefte : vb ik wil graag dat mijn kind gezond eet, dus wil ik liever dat het niet in de snoepkast gaat of ik heb er behoefte aan dat mensen respect hebben voor de afgesproken regels. 4. Verzoek : vb wil je je voeten niet meer op tafel leggen? 5. Mededogen of de empathische manier om om te gaan met de andere. Voor GC hebben we respect een aandacht nodig. Vanuit de groep komen vragen over hoe je je deze manier van communiceren eigen maakt. Het is een proces, wat je niet van de ene dag op de andere kan. In groepjes zochten we naar concrete situaties om na te gaan waar het fout ging, wat ging er niet goed. In grote groep werd het voorbeeld geanalyseerd van een 16 jarige puber in een internaat die geen zin heeft in studie. Haar radio zet ze heel luid. De begeleider klopt op de deur van de kamer(wat de puber niet hoort) en gaat binnen. Hij krijgt de reactie gij komt hier zomaar niet binnen! en gaat door het lint. Waarneming Gevoel Behoefte Verzoek Mededogen : ik hoor dat de muziek te luid staat : ik ben ongerust dat andere jongeren niet kunnen studeren : ik heb behoefte aan rust : ik zou graag hebben dat je een hoofdtelefoon opzet : ik begrijp dat je geen zin hebt in studie, maar daar moeten we toch even door Studiedag Wees wijs. Voorkom agressie 5

6 Lut stelde het GROKspel voor. Aan de hand van het spel kan je je woordenschat uitbreiden om gevoelens en behoeften te leren verwoorden. We deden een aantal oefeningen: ieder kreeg een kaart met een gevoel en nadien met een behoefte. Elke deelnemer probeerde aan de hand van een omschrijving het gevoel of de behoefte te laten raden door de anderen. Voorbeelden van behoeften die aan bod kwamen: rouwen vrijheid vertrouwen zorgzaamheid verbinding spirituele verbondenheid schoonheid helderheid ondersteuning creatief geruststelling lucht ruimte Voorbeelden van gevoelens die aan bod kwamen: chagrijnig uitgerust gezond verdrietig trots zorgeloos opgelucht geprikkeld dankbaar vrolijk weemoedig gespannen tevreden Lut verwees naar de lijst gevoelens en behoeften in de Rambo brochure van Icoba Praktische map Praat voor je doorslaat pg 18 en 19. Studiedag Wees wijs. Voorkom agressie 6

7 3. Pesten kan je voorkomen Door MichDaix, VCOK vzw Deze workshop is bedoeld voor hulpverleners die werken met 2,5 tot 12 jarigen max 20 deelnemers We begonnen in een groep van ongeveer 4 mensen en noteerden op flappen waar we aan dachten bij het woord pesten. De flappen werden overlopen waarna een uiteenzetting volgde over het begrip pesten, ondersteund door de projectie van de hand-outs. Kinderen verkennen en verleggen grenzen. Er is een onderscheid tussen plagen, ruzie maken (een waardevol sociaal experiment) en pesten. Bij pesten spelen verschillende mensen een rol. Wat kan je doen? Bijvoorbeeld een pestbeleid uitstippelen. 85% van wat we doen, doen we met positieve bedoelingen. We krijgen een aantal tips. Eentje ervan is groepsspelletjes T.E.A.M., wat staat voor Together Everyone Active More. We gaan er vanuit dat er geen daders en slachtoffers zijn, enkel slachtoffers. We gaan op zoek naar wat er vanbinnen zit, wat kan leiden tot pestgedrag. En we creëren verbinding tussen mensen. Het grootste deel van de tijd was het een doe-workshop. We deden verschillende groepsspelletjes met als doel elkaar beter te leren kennen. De spelletjes worden gespeeld met groepen van kinderen en jongeren. Ze stellen zich hierdoor kwetsbaarder op en tonen soms een kant die ze anders niet tonen. Enkele voorbeelden: Het boekje vraag maar : het boekje gaat rond, ieder doet het lukraak open en stelt de vraag waarop ie zelf antwoordt vb heb je al eens iemand getroost. De TGV laten passeren: Als ik zou kunnen, dan zou ik En eenieder antwoordt. Studiedag Wees wijs. Voorkom agressie 7

8 4. Verbale agressie de-escaleren Door An Janssens, Crime Control Domein: preventie in verschillende sectoren Opzet: eerst wat theorie, daarna simulaties samen met een professioneel acteur Deelnemers: meeste uit de gehandicaptenzorg. Ook veel van de bijzondere jeugdzorg. Enkele van de geestelijke gezondheidszorg, kinderopvang en CAW. Inhoud: Wat is (verbale) agressie? Aan de deelnemers wordt gevraagd wat zij onder (verbale) agressie verstaan: betreden van een ander zijn territorium, bedreigen, verbaal of fysiek kwetsen, uitschelden, verwijten, frustraties, vernedering, bepaalde lichaamshouding. Vormen van (verbale) agressie In de praktijk gaat het meestal om een mengvorm van de verschillende soorten agressie. Maar dan nog primeert meestal één van de vormen. 1) Frustratie-agressie intensiteit ontploffing UITGANGSPUNTEN: tijd Frustratie-agressie is niet gepland. IK staat hier centraal. De frustratie wordt opgebouwd door allerlei aparte zaken die mis lopen en op een bepaald moment barst de bom. Studiedag Wees wijs. Voorkom agressie 8

9 De ene heeft een klein emmertje om te doen vollopen, de andere een grote. Op de ene dag ervaar je iets als zeer agressief of niet. De ene ervaart iets als zeer agressief, de andere minder. 2) Instrumentele agressie intensiteit UITGANGSPUNTEN: Instrumentele agressie is doelbewust. Het gaat om het vertonen van agressie om iets te bekomen. Het is eigenlijk een spel. Je moet dus als begeleider ook grenzen trekken, er niet in mee gaan. Het gaat om impulsieve en zelfs aangeleerde agressie (want als de agressor slaagt in zijn doel, zal hij dit gedrag nog vertonen in de toekomst). GIJ staat hier centraal, want gij gaat het regelen. Voorbeeld: je hebt lang uitgekeken naar een reis, maar je bent te laat in de luchthaven zodat je niet meer kan inchecken. Dan ga je onderhandelen, kwaad worden, de chef erbij roepen, tijd Hoe lang duurt deze fase van onderhandelen, kwaad worden,? I. Wanneer het doel bereikt is II. Wanneer de agressor inziet dat het niet lukt 3) Emotionele agressie intensiteit moment van zinsverbijstering tijd Studiedag Wees wijs. Voorkom agressie 9

10 UITGANGSPUNTEN: Het gaat om een piek van emoties, waaruit eventueel agressie kan voortvloeien. Voorbeeld: het brengen van slecht nieuws kan leiden tot emotionele agressie. 4) Pathologische agressie intensiteit UITGANGSPUNTEN: tijd Pathologische agressie is zeer onvoorspelbaar. Het gebeurt zonder dat de agressor er zelf controle over heeft. Voorbeeld: bij mensen die stomdronken zijn, stoned, die psychoses hebben, Let wel: niet iedereen die psychische problemen heeft en agressief wordt, is pathologisch agressief. Maar als iemand vanuit zijn drankprobleem of psychische problemen agressief wordt, dan wel. Valkuilen (wat doe je beter niet?) De begeleider van de workshop toont 7 filmfragmenten over een werknemer van De Lijn die 7 keer anders reageert op dezelfde situatie. De deelnemers van de workshop moeten de valkuil vinden. Mogelijke valkuilen: De medewerker van de Lijn beluister de agressor niet, zegt wees nu eens rustig (dit heeft vaak geen of het omgekeerde effect), geeft geen erkenning, gaat in discussie (op dat moment heeft dit geen nut -> escalatie), betreedt de persoonlijke ruimte van de agressor (niet iedereen kan daarmee om), komt bedreigend over, lacht de agressor uit (leidt tot gezichtsverlies -> leidt vaak tot agressie = één van de zaken waar je meest moet mee opletten bij agressie, altijd een vluchtweg bieden), negeert de agressor (dit kan wel helpen bij instrumentele agressie), wordt zelf agressief (= spiegelgedrag -> escalatie). In agressiebeheersing gaat het niet om iets juist of fout doen. Het gaat om het voorkomen en zorgen dat het niet escaleert als het toch voorkomt. Een deelnemer merkt op dat elke valkuil ook zijn kracht kan hebben. De begeleider van de workshop bevestigt dit, maar je moet altijd opletten dat het niet escaleert. Simulaties in samenwerking met professioneel acteur Studiedag Wees wijs. Voorkom agressie 10

11 Opzet - Acteur bootst samen met een deelnemer een situatie na die kan voorkomen of al voorgekomen is in zijn werksituatie. - Cursist speelt zichzelf, acteur wordt agressief. - Er wordt niet ingegaan op emotionele en pathologische agressie. - Cursist wordt niet gedwongen om een simulatie te spelen. - De cursist of de trainer kan de simulatie op elk moment stopzetten. - Begin: makkelijke situatie, daarna bouwt met op. Deze manier van werken biedt het voordeel dat men in een veilige omgeving feedback kan krijgen over het communiceren tijdens verbale agressie en zonder dat het gevolgen heeft. De simulaties worden dan besproken en de begeleider geeft dan tips mee. Simulatie 1: cursist uit Bijzondere Jeugdzorg categorie 1 bis. Jongere moet door sanctie later op weekend vertrekken. Cursist brengt de boodschap. Voor cursist: 1 op schaal van 0-10 van agressie Positief was haar rustige intonatie (belangrijk om extern rust uit te stralen), ze luisterde actief en onderbrak de jongere niet, ze stelde open vragen, zei ook positieve zaken, was zelfzeker (er viel niet te onderhandelen), de jongere mocht boos zijn, ze ging mee in het gevoel, zette zich (ook fysiek) aan de kant van de jongere (de agressor kan zo niet kwaad worden op die persoon zelf). Aandachtspunt: Dat is misschien een beetje de reden -> verkleinwoorden kunnen de situatie minimaliseren. Beter niet gebruiken dus. Tips om escalatie te voorkomen: Vaak heb je een band met de cliënt, de jongere, Een trucje kan zijn: LEO (1.Kalm blijven) 2. Luisteren: waarom is men agressief? De agressor moet kunnen ventileren. Als begeleider weet je dan waarover het gaat. 3. Erkennen: benoemen van de frustratie van de andere (geen empathie, want je kunt je gewoon niet in iedereen en in elke situatie verplaatsen). Hoe concreter dit gebeurt, hoe meer effect. Emotioneel: agressor luistert niet Communiceren kan op 2 niveaus: via erkenning naar ratio brengen Rationeel: dan kan je verder 4. Oplossing zoeken: samen zoeken naar een oplossing of een alternatief voorstellen Het is belangrijk dat je als begeleider de volgorde van LEO aanhoudt, het mag geen OLE worden omdat je al veel ervaring hebt. Erkenning is belangrijk! Studiedag Wees wijs. Voorkom agressie 11

12 Simulatie 2: cursist uit Bijzondere Jeugdzorg thuisbegeleiding. Cursist komt er voor de begeleiding van de kinderen. Ondertussen bouwde ze ook een band op met de papa van de kinderen. Hij heeft problemen met allerlei instanties. Voor cursist: 7 op schaal van 0-10 van agressie Positief was dat er gezocht werd naar alternatieven, dat ze extern kalm bleef en standvastig, ze benoemt de signalen die ze ziet (kan helpen om de frustratie te laten gaan), ze benoemt dat ze bang is (is krachtiger dan het weg te steken). Aandachtspunt: nooit eerst voorgaan als je de cliënt niet kent of er agressie van verwacht, benoem de situatie op het moment Het is een voorbeeld van frustratie-agressie en instrumentele agressie. Eerst op frustraties werken, zodat de instrumentele agressie al wat wegebt. 1 e reactie op agressie: getuige betrokken situatie jezelf inschatten rechtstreeks reactie onrechtstreeks bv. collega, politie erbij halen Iedereen heeft een tolerantiegrens hier zit nog een zone tussen, vermijd dat je hierin terecht komt vechten triggermoment vluchten je vertoont sowieso 1 van de 3 verstijven Tips: 1) Professioneel negeren (niet de persoon). Dit kan je maar afhankelijk van hoe gevuld je emmer is, anders: ga naar stap 2. Voorbeeld: iemand beledigt je om een reactie uit te lokken => negeren zodat je de agressor ontwapent Studiedag Wees wijs. Voorkom agressie 12

13 2) Tot de orde roepen (vergt assertiviteit) Aangeven wat kan en niet kan (via de ik-boodschap bijvoorbeeld). Al dan niet gebruik maken van de sandwich-techniek : een negatieve boodschap verpakken in 2 positieve boodschappen. De eerste is er om de negatieve boodschap te doen accepteren. De tweede is er om een vluchtweg aan te bieden (gezichtsverlies vermijden). Voorbeeld: een jongere beledigt je persoonlijk => 1. Ik vind het goed dat je voor jezelf opkomt, Ik wil samen naar een oplossing zoeken 2. Niet op deze manier, Zo wens ik niet aangesproken te worden (aanspreken op gedrag) 3. We zien wat er wel nog mogelijk is, Ik stel voor Belangrijk hierin is om de boodschap neutraal te brengen, zonder waardeoordeel. Zo heb je minder kans op een tegenreactie. Dus niet: We gaan er op een volwassen/positieve manier over praten. Vermijd het woord maar. Stel dat de agressor na deze stap toch nog doorgaat: zie stap 3. 3) Voor de keuze stellen = geen als dan : dat is een ultimatum Wel: of of Voorbeeld: ofwel zitten we samen om naar een oplossing te zoeken, ofwel stopt het gesprek hier voor mij. Voer dit dan ook uit en rond het gesprek af. Je geeft de agressor hiermee het idee dat hij de keuze heeft. Zo beperk je zijn gezichtsverlies en neemt de agressie af. Simulatie 3: cursist uit kinderopvang. De dagprijs voor de kinderopvang is gestegen en een ouder komt klagen. Voor cursist: 8 op schaal van 0-10 van agressie. Het gaat om een voorbeeld van instrumentele agressie. Positief was dat ze nog een hoge tolerantie had Aandachtspunten: ze ging in op persoonlijke vragen, ze kon of of gebruiken, ze kon er een leidinggevende bijhalen, zo snel mogelijk afronden voor je je tolerantiegrens bereikt, ze gebruikte veel ja, maar : dit lokt veel tegenreactie uit. Einde van de workshop De begeleider was nog verder beschikbaar voor de deelnemers. Vooraan en in de deelnemersmap vonden de deelnemers nog verdere tips. Studiedag Wees wijs. Voorkom agressie 13

14 5. Waardeer wat werkt! Door Katia van Belle en Ann De Winter Doelstelling was : begeestering overbrengen. De grootste gemene deler van de aanwezigen was : benieuwd nieuwsgierig verwachtingsvol Vraag aan de deelnemers: wie weet iets te vertellen over AI: complimenten geven positief kijken niets werken met sterktes waarderen en zien wat goed loopt. De antwoorden van de deelnemers hebben vooral met het stuk waarderend te maken. In Appreciative Inquiery zijn de woorden waarderend en onderzoek even belangrijk. Appreciative Inquiry (A.I.) Waarderen van wat goed loopt Zoeken hoe je het kunt herhalen, zodat het meer/vaker gebeurt Het klassieke verhaal vertrekt van het probleem He A.I. verhaal vertrekt vanuit de vraag : wat is er gebeurd, hoe komt dat? : waar wil je naartoe? De link met de preventiepiramide : wanneer het probleem groot is of er staat aan te komen, dan is het niet het ideale moment voor AI, want daar heb je tijd voor nodig A.I. is het creëren van een positief klimaat, het is een filosofie, een bewustwording die help om op elk moment het waarderende te zoeken. Het is een methodiek om te zien wat werkt en dàt aanpakken. De klassieke manier van probleem oplossen is vertrekken van SWOT (vb bij het opmaken van een jaarplanning) sterkte/zwakteanalyse waarbij de focus ligt op problemen of bedreigingen die op ons afkomen Strengths Weaknesses Opportunities Threats Een voorbeeld van een instelling in GITS - Hoe kan je elkaar niet langer de put inpraten? - Inzoomen op de momenten waar je elkaar hebt kunnen ondersteunen, dat geeft energie Studiedag Wees wijs. Voorkom agressie 14

15 Er zijn vier fases in de methodiek we koppelen er een oefening aan vast: we willen een goed preventieplan 1. Waar wil je meer van Topic Choice: We willen een beter preventieplan 2. Verhalen beluisteren van wanneer het goed ging Wanneer heeft preventie gewerkt: in duo s werd een eigen verhaal verteld en een techniek/methode afgesproken om te luisteren naar het verhaal nieuwsgierig zijn naar elkaars verhaal, coachend vragen, benieuwd vragen, de ziel in het verhaal zoeken. De duo s zitten samen met 2 andere duo s om de kernwoorden van elkaars verhaal binnen te brengen (via een flap en in clustervorm). Geclusterde kernwoorden op de muur: duidt aan hetgeen werkt in preventie, wat is de ziel bij preventie. Het is een proces dat tijd kost. Vragen/opmerkingen in grote groep: Een eerder vage vraagstelling bij de start levert een nogal abstract resultaat, maar wel veel materiaal (dixit Katia) Het is moeilijk om bij het positieve te blijven Spel van concreet naar weer abstract; normaal doe je 4 keer een in- en uitzoom (concreet/abstract). Waar kan je zoal op inzoomen tijdens de bevraging naar het verhaal? Op oriëntering, op techniek Bij SWOT zijn zowel de linker als rechter velden belangrijk. Maar er zijn veel minder technieken om de linkerkant te onderzoeken. A.I. is daar één techniek van A.I. accepteert waar mensen staan, wie ze zijn. Wie zich niet wil laten interviewen is ook ok. Mensen haken in waar ze kunnen. 3. Dromen van wat mogelijk wordt Als we de ziel vast hebben, gaan we dromen: elementen opschrijven, concreter gaan en op een creatieve manier gestalte geven aan het proces Toneel poppenkast gedicht collage Zulke dingen geven energie 4. (Actie)plannen Of van droom naar design. a) Vanuit de creatieve technieken op zoek gaan naar concrete projecten, vb Pluimproject: iedereen krijgt 1 pluim per week Preventieplan omzetten naar 1 preventiethema per maand b) Stemmen op de concrete projecten: waar gaat de energie naartoe en waar ligt de passie? c) Link leggen naar de centen en de gedeelde verantwoordelijkheid: kan het financieel en wie zet er mee zijn schouders onder? Belangrijk is dat het hele proces wordt afgewerkt tot het einde om de geloofwaardigheid te behouden. Studiedag Wees wijs. Voorkom agressie 15

16 6. Door het lint Door Jonas van Olmen, leerproject Assertiviteit omgaan met agressie Mol Door het lint is een methodiek om agressie bespreekbaar te maken. Pg 1 dia 2: Jonas ontvangt cliënten, de dia beschrijft zijn doelgroep. Probatie= niet naar de gevangenis, maar vrij onder voorwaarden (vb verplicht een vorming te volgen) Vrijheid onder voorwaarden= na het plegen van zwaardere feiten en na een tijdelijke gevangenisstraf opnieuw vrij onder voorwaarden De bedoeling van de methodiek is om kaarten naast een graad van een thermometer te leggen. Er zijn blauwe (wat maakt je kwaad), gele (wat gebeurt er met je lichaam), rode (wat doe je als je kwaad wordt) en groene kaarten (hoe kan je de spanning doen dalen). De vragen op de kaarten zijn belangrijk om de eigen kwaadheid onder controle te krijgen. Pg 3 dia 3: door de methodiek krijgen cliënten de kans om de feiten even vanop afstand te bekijken. Pg 4 dia 1: de methodiek is niet bruikbaar voor instrumentele agressie, wel voor frustratie agressie omdat er duidelijk een stressopbouw inzit. Pg 4 dia 3: doelgroep zijn jongeren vanaf 13 jaar, voor menen met een mentale beperking is de methodiek maar gedeeltelijk bruikbaar. Een idee is om het materiaal/de kaarten te visualiseren. Pg 5 dia 1: De thermometen staat centraal bij de methodiek. Vanaf graad 6 kunnen we ervan uitgaan dat onze cliënt kwaad is. De verschillende graden zijn: -0: volledige rust -1: positieve stress -2: geïrriteerd -3: - -4: kwaad -5: - Studiedag Wees wijs. Voorkom agressie 16

17 -6: heel kwaad, praten wordt moeilijk, als je op dit niveau bent met mensen die je graag hebt, is de kans groot dat je er achteraf spijt zal van hebben -7: woedend -8: point of no return: als hierover gaat, heb je jezelf niet meer in de hand -9: razend -10: door het lint gaan Als begeleider focus je je op de kaartjes die tussen 5 en 8 gelegd worden. Vanaf 9 wordt het heel moeilijk om de agressie onder controle te brengen. Door de agressie bespreekbaar te maken, gaan we alvast vermijden dat een 6 een 9 wordt. Hoe breng je de methodiek aan? Niet vanuit een verwijt je moet dit doen als straf, wel we willen in de toekomst vermijden dat dit nog escaleert Een sessie begint door het stellen van de 4 vragen. Je overloopt de kaartjes met de cliënt en vraagt om die naast de thermometer te leggen (als begeleider ga je hier op zoek naar de situaties waarbij de cliënt het meest kwetsbaar is). Pg 5 dia 3 pg 6 dia 1: Extra vragen die bij de themakaarten kunnen gesteld worden: Alcohol: Wat gebeurt er met je als je alcohol gebruikt? Drugs: Heb je ooit al gebruikt of ken je mensen die gebruiken en wat doet dat met jou? Gezag: Wat doet politie met jou, wat kan je verdragen van je baas, wie zijn je gezagsfiguren? Misbruik: een kaart die je heel hard bij de cliënt laat, je vraagt hem om ze te interpreteren, je kan mensen niet pushen om erover te praten. Sommige kaartjes zijn vrij algemeen, dan is het belangrijk om met de cliënt uit te klaren wat hij er exact onder verstaat. Gebruik je alle kaartjes? Je kan er op voorhand kaarten uit halen (kaarten die gaan over schreeuwende kinderen als de cliënt nog geen kinderen heeft), maar toch opletten hiermee. Moeten alle kaarten gelegd worden? Leg alleen wat je herkent en bij twijfel kan de cliënt het eens navragen bij een vertrouwenspersoon (vb de partner). Pg 6 dia 2: Bij de bespreking achteraf zoek je het totaalbeeld: wat denk je bij jezelf als je de thermometer bekijkt? Pg 6 dia 3: Wat gebeurt er met je lichaam is vaak de moeilijkste stap, vooral als je niet vaak kwaad wordt. Studiedag Wees wijs. Voorkom agressie 17

18 Pg 7 dia 2: Bij de bespreking van een incident neem je er de kaartjes bij. Cliënten zien soms niet meer hoe de opbouw van het incident was en zeggen het overkwam me. Met de kaarten maak je de dingen concreet. Pg 8 dia 1: Wanneer je op de thermometer aan niveau 6 zit, zijn er 3 reacties mogelijk: vechten vluchten bevriezen. De uitleg over de opbouw van kwaadheid is te vinden op de website. Bij een sessie wordt dit schema aan de cliënt uitgelegd. Pg 8 dia 3: Op het einde van een sessie gaan we over tot het maken van een concreet actieplan. De doelstelling is agressie leren beheersen en werken aan assertiviteit waarbij frustraties bespreekbaar worden de cliënt leert grenzen trekken. Pg 9 dia 1: Dit schema wordt gebruikt om te onthouden wat er vorige keer gezegd geweest is. Hoeveel sessies moet je voorzien? Dat hangt er vanaf, kan je niet standaard vastleggen. Meer informatie en begeleidingstips op Studiedag Wees wijs. Voorkom agressie 18

19 7. Soepel als riet, sterk als rots Belang van houding, woorden en lichaamstaal bij het voorkomen van agressie Door Suzanne Cautaert, Terra Training en Coaching Zie hand-out voor een inhoudelijke uiteenzetting. Het was vooral een doe-workshop. Elke deelnemer schreef eerst een woord op een post-it dat te binnen schiet als hij aan agressie denkt. We liepen door elkaar en bij het signaal zocht ieder een partner om het over het genoteerde woord te hebben. We kregen een film te zien, waarbij we de reactie van onthaalmedewerkers te zien kregen op moeilijke klanten. We werden geprikkeld om na te gaan wat een positieve, wat een negatieve reactie was. Suzanne legde het verschil uit tussen frustratie en instrumentele agressie en refereerde hierbij naar de film. Ze stelde de Adrenaline-curve voor. Er werd een oefening gedaan op de eerste fase (de opstartfase) bij frustratie-agressie: in groepjes zochten we aan de hand van een concreet voorbeeld de (non)verbale signalen die agressie doen escaleren, die olie op het vuur gooien en zochten naar wat kan helpen om water op het vuur te doen, om de lont uit de agressie te halen. Studiedag Wees wijs. Voorkom agressie 19

20 8. Verbonden zijn als antwoord op grensoverschrijdend gedrag Door Heidi Defever en Reg Feyaerts, Arkos vzw. Een doe-workshop zonder hand-out, waardoor verslag niet mogelijk was. Hierbij toch een glimp: Studiedag Wees wijs. Voorkom agressie 20