Energievisie Glastuinbouw Lingewaard e.o. Bram Hanemaaijer

Transcriptie

1 kennis van zaken Energievisie Glastuinbouw Lingewaard e.o. Bram Hanemaaijer Provincie Gelderland - Aanpakken en aanpassen - Klimaatneutraal 2050 Gemeente Lingewaard - Economie in Gemeente - Verduurzaming energie Tuinbouw Lingewaard - Duurzaam ondernemen - Reductie CO 2 emissie Kas als energiebron - 48% - 20% - 20% in transitiepaden Doelstellingen partijen 1

2 Klimaatverandering aandacht via An inconvenient truth door Al Gore The Age Of Stupid & De verhitte aarde worden gepromoot Acties nieuwe leiders, zoals Obama We will change to green energy Yes we can 3 5 x energiecrisis 1972: Autoloze zondag; ontstaan Club van Rome 1981: Crisis door onrust Midden Oosten, Israël 1990: Golfoorlog Koeweit 2003: Irak, Rusland/Poetin, onrust, schaarste 2008: (krediet)crisis, beurshype of schaarste? Kenmerk 5 x crises: hevig maar kort Vraag++ wereldgroei! vooral Azië m.n.china India Rusland en Midden-Oosten dicteert de energie markt We reageren het meest in een crisis Is er nog geld voor verduurzaming? 2013: volgt na herstel economische crisis 6e energiecrisis mede door invloed CO 2 emissie? 4 2

3 5 Energiekosten gevoeligheid Tuinbouw 20 tot 50% Vervoer 10 tot 25% MKB 2 tot 10% Industrie 2 tot 20% Bouw 2 tot 5% Gezinnen 5 tot 10% Energiecentrales ± 75% (maar compensatie via prijs elektra) Motief verduurzaming financieel Is sterk wisselend per sector 6 3

4 Trias Energetica Op 3 fronten aan energie oplossingen werken 7 Trias Energetica In 3 stappen aan energie werken 8 4

5 De politiek bepaalt Acties wereld wijd tegen fossiele uitputting 1972 club van Rome 1997 Kyoto protocol 2009 Kopenhagen en 2010 Mexico 2005 start CO 2 emissiehandel % reductie t.o.v % reductie t.o.v Veel publiciteit over verduurzaming of economie Politieke acties die nu in gang zijn gezet: EU-ETS voor emissie beperking Energiebelasting om subsidiepotten aan te vullen Gevolgen voor de tuinbouweconomie? 9 Huidige situatie verbruik energie Totale energievraag en prestatie tuinbouw Bergerden/Huissen - Angeren. Deelgebied opp (ha) Warmtevraag (Nm 3 ) elektravraag (kwh) CO 2 vraag (ton) Bergerden Rietkamp L e u t e n s e Leigraaf Totaal Deelgebied Directe emissie (EU-ETS) Totale emissie (STEG) Totale emissie (pmde) S/N Bergerden Rietkamp Leutense Leigraaf Totaal huidige emissie Totaal ketelreferenties Totaal huidige besparing

6 Groeiscenario en verbruik energie Bergerden van 50 ha naar 100 ha en mogelijk 150 ha Rietkamp van 25 ha naar 36 ha en mogelijk 50 ha L Leigraaf van 50 ha via reconstructie naar 90 ha? Woningbouw, utiliteit, industrie en recreatie? Directe CO 2 -emissies regio maximum groeiscenario (EU-ETS systematiek) deelgebied 2010 (ton) 2015 (ton) 2020 (ton) Bergerden Rietkamp Leutense Leigraaf Driegaarden Brandweer Gemeentehuis Houtakkers II Totaal Bepaalt de groei de energie of de energie de groei? Groeiscenario verbruik energie Directe CO 2 -emissies regio maximum groeiscenario (EU-ETS systematiek) CO2 emissie (ton) Emissie EU-ETS Emissie STEG referentie Emissie ref. pdme

7 Duurzame energieopwekking in Bergerden Kas als energiebron BEB initiatief voor groen gas en CO 2? Resultaten zijn (nog) erg beperkt Visie energie op keuze bronnen - Besparen door isolatie en HNT - WKK als efficiënte toepassing - Restwarmtebronnen in de regio en leidingwerk - Geothermie als (nog) onbekende in het gebied - Koude Warmte Opslag KWO en warmtepompen - Biomassa voor afvalstromen om te zetten - Duurzame CO 2 via afvangen en gebruiken - Wind energie (NIMBY en SDE baksteen) - Zonne-energie PV, CSP en CVP als extra Combinaties bronnen en clustering voor resultaat 7

8 Visie energie toepassing per gebied - Bergerden aardwarmte en Biomassa voor CO 2 - Rietkamp idem Bergerden - L. Leigraaf KWO bij koeling; na reconstructie DE - Driegaarden koppelen aan Rietkamp/Bergerden - Brandweerkazerne KWO en zonnepanelen - Gemeentehuis KWO = koeling-verwarming + solar - AVI s restwarmte en CO 2 afvangen en gebruiken - Zonne-energie PV, CSP en CVP extra optie Combinaties bronnen en clustering is meerwaarde 8

9 4 3,5 directe emissie kg/ m3 a.e. 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 WKK 90% 25% Besparen i.c.m. WKK Ketelreferentie 100% KWO 50% Restwarmte 100% KWO 100% GEO (8.000 uur) GEO (6.000 uur) GEO (4.000 uur) Co-vergisting (8.000) 0,9 0,8 warmtekosten Û / m3 a.e. 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0 WKK 90% 25% Besparen i.c.m. WKK GEO (8.000 uur) Ketelreferentie 100% Restwarmte 100% KWO 50% GEO (6.000 uur) KWO 100% GEO (4.000 uur) Co-vergisting (8.000) 9

10 Keuze Aardwarmte BC Bergerden 99% > 1000ºC 99,9% > 100ºC - Restwarmte uit ontstaanstijd aarde - Warmte uit radioactief verval - Aardkorst isoleert - Kleine warmtestroom door aardkorst - Aardkorst bevat grote hoeveelheid opgeslagen warmte Aardwarmte aandeel duurzaam op de wereld - 3e grootste duurzame energiebron wereldwijd - ca MWe elektraproductie wereldwijd - ca MWth warmteproductie 10

11 Aardwarmte Potentieel in Nederland PJ winbare warmte in watervoerende zandlagen onder m Dit komt overeen met ca mld. a.e.q. Temperatuur tot m 50ºC - 90ºC Gemiddelde stijging in temperatuur in diepte is ca. 3ºC/100 m in Nederland Info bekend via NAM olie/gas velden Watervoerende lagen zijn beperkt Porositeit en permeabiliteit bepalen capaciteit Breuklijnen in de ondergrond verstoren sterk Elke nieuwe geo-boring zal informatie opleveren 11

12 Aardwarmtegebieden Aardwarmtegebieden Witte velden zijn onbekend qua GEO mogelijkheden, of men heeft geen goede waterlagen gevonden Wie start onderzoek? 12

13 Aardwarmte Geo info Lingewaard Basis Techniek Boren in watervoerend pakket Vereist is een doorlatende laag productie en injectiebron voldoende ver (circa 2 km) uit elkaar i.v.m. doorbraak warm/koud 13

14 14

15 15

16 Het aardwarmteplan Bergerden Geothermie naast WKK en Ketel en WOT Inpassing in bestaande situatie en leidingwerk Het aardwarmteplan Bergerden Inzet geothermie naast WKK en Ketel en WOT 6,00 5,00 4,00 m3 aeq / m2 3,00 Gas Ketel WKKwarmte GEOwarmte 2,00 1,00 0,

17 Energie uit aardwarmte Bepalende factoren en info Geologie: kans/onzekerheid Capaciteit bron P50 = 150 m 3 per uur (info globaal) Temperatuur circa 65ºC en saliniteit circa 0,9 Uitkoeling haalbaar ΔT ºC Capaciteit 4,7 MWth warmte bij uitkoeling ΔT 30 ºC Capaciteit 535 m 3 aeq bij uitkoeling ΔT 30 ºC Bij 90% benutting per jaar m 3 aeq Elektriciteitsverbruik pomp ± 250 kwe Levensduur bron jaar Combinatie WKK en aardwarmte is mogelijk Aardwarmte geeft reductie CO2 emissie Economie aardwarmte Investeringen Boorkosten per doublet ± Inpassing en organisatie ± MEI subsidie Risico op misboringen en verzekeringspremie ? Totaal te financieren Termijn afschrijving 30 jaar en financiering 15 jaar? (groene) rente ± 5-1% op annuïteiten Elektriciteitskosten ± per jr Onderhoudskosten bron en pomp ± per jr Organisatiekosten per jr Jaarkosten ± Voordeel is nog als extra: Reductie CO2 emissie ton à 15 = ? 17

18 Economie aardwarmte Bepalende factoren: Capaciteit 535 m 3 en 4,7 MWth / uur bij uitkoeling ΔT 30 º C Jaarkosten circa tot benutting 8000 uur 90% m 3 is 0,20 per m 3 aeq benutting 6000 uur 68% m 3 is 0,26 per m 3 aeq benutting 4000 uur 46% m 3 is 0,36 per m 3 aeq Voordeel reductie CO2 emissie is circa 0,03 per m 3 aeq Conclusie: Bij benutting > 75% van de beschikbare m 3 = positief resultaat. Mits het risico wordt uitgesloten! 0,35 0,30 0,25 0,20 0,15 aardwarmte wkk 0,10 0,05 0,

19 Inpassing aardwarmte woonhuizen Combinatie woonwijk en tuinbouwgebied - Back-up en opslag is aanwezig in tuinbouw - Woonhuizen voor verwarming en tapwater - Verbruik circa 600 tot m 3 per jaar - Distributieleiding in wijk en WW, pomp en meter - prijs consumenten commodity, profiel en EB ± 0,55 Extra kans: Lagere EPC en hogere EPL haalbaar EPC 0,6 in ,4 in 2015 energieneutraal in 2020 Financiering - Financiering door reguliere banken Te korte looptijd; 10 jaar lease of 15 jaar lineair Hoge eisen eigen inbreng en koppeling zekerheden - Financiering door duurzame banken Discussie looptijd bespreekbaar Eisen 2e onderdeel duurzaamheid (bv MPS-A, bio-teelt) - Financiering door BNG via Provincie en Gemeente Beoordeling door provincie en Gemeente Ruimere voorwaarden d.m.v. garanties Provincie/Gemeente - Financiering door Provincie - Gemeente Vorm van financiering bespreekbaar Invloed Overheden via overkoepelend duurzaam geo bedrijf - Financiering door energiebedrijven Deze zien financiering als participatie Grote invloed op alle resultaten en hoog rendement EV 19

20 Verzekering en garantiefonds Bepalende factoren en info Geologierapport: kans/onzekerheid Capaciteit bron afhankelijk dikte laag, porositeit, permeabiliteit, diepte en temperatuur. Globale mogelijke P waarde bepaling voor Bergerden kan zijn Kans van 90% P90= 75 m 3 per uur Kans van 50% P50= 150 m 3 per uur Kans van 10% P10= 200 m 3 per uur Voor Bergerden is de case gebaseerd op P50 waarde Discussie blijft wat de ondergrens is voor de haalbaarheid Verzekering en garantiefonds Bepalende factoren en info Geologierapport: kans/onzekerheid Garantiefonds kijkt slechts naar kans van P90 = ± 75 m 3 per uur Dus resultaat van verzekeren is nog niet interessant Berekening geologie kan wijzigen Premie 7% en eigen risico 15% bij mislukken is te hoog! Eén bron boren voor circa en resultaat meten Resultaat positief dan 2e bron boren en resultaat meten Risico delen over partijen naar rato mogelijkheden Mogelijk kan een groot deel worden verzekerd! Wie zijn partijen met belangen op termijn? Tuinbouw, Gemeente Lingewaard, Provincie Gld, LNV/EZ Nuon, Rabobank en verder? 20

21 Plus en min aardwarmte Voordelen aardwarmte Hedge tegen hoge energiekosten in de toekomst Realisatie van duurzame energie doelstellingen Levert positief groen imago voor bedrijven en woonwijk Keuze voor erg lange tijd en toekomstige voordelen Nadelen aardwarmte Duur financiering 10, 15 of 20 jaar Δ 0,02 tot 0,07 /m 3 Rente en aflossing eerste jaren (te) hoog dus annuïteiten Lange voorbereidingstijd (2 jaar?) Risico op misboring en hoge verzekeringspremie Recreatie en duurzame energie Buitenzwembaden en whirlpools Zoals nieuwe zwembad Klarenbeek Arnhem 21

22 Wind kan altijd nog erbij! Deze ontwikkelingen gaan door Desertec Industrial Initiative 44 22

23 Voor niks gaat de zon op De zon beter benutten is de grootste kans op resultaat 45 kennis van zaken Aardwarmte Loopt u er al warm voor? Vragen en discussie ah@agroadviesburo.nl 23