Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. InFoP 2
|
|
- Hilde de Koning
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 1
2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module IV: Behandeling van psychose de rol van andere interventies? 2
3 Psychose begrijpen Kwetsbaarheid-Stress model InFoP 2 -module 2 3
4 Kwetsbaarheid-Stress model Kwetsbaarheid = Vatbaar zijn voor... Zwakte Kwetsbaar zijn is geen zwakte van karakter, hangt niet af van goede wil. Men heeft een hogere vatbaarheid, door verschillende factoren (die nog steeds niet allemaal gekend zijn), voor bepaalde aandoeningen. 4
5 intelligentie persoonlijkheid pessimist / optimist levenservaringen piekeren psychische spanning Draagkracht bepaald door... opvoeding waarden / normen hersenstoornissen erfelijkheid onverwerkte trauma s Draagbalk De menselijke draagkracht, of de innerlijke kracht die iedereen in zicht heeft, kan als het ware vergeleken worden met een draagbalk. Deze wordt gevormd door verschillende factoren. Al deze factoren samen, bepalen mee hoe sterk of hoe dik deze balk gevormd wordt. intelligentie persoonlijkheid :pessimist/optimist opvoeding :waarden en normen trauma's levenservaringen verworven hersenstoornissen erfelijkheid 5
6 Kwetsbaarheid voor Psychose = Knoop in de balk Kwetsbaarheid voor psychose Deze kwetsbaarheid maakt dat mensen onder invloed van stress een psychose kunnen ontwikkelen. Metafoor De Balk, origineel concept PZ Heilig Hart Ieper. Mensen met psychose hebben als het ware een gevoelige plek in hun draagbalk waardoor ze kwetsbaar zijn om onder specifieke omstandigheden psychotische symptomen te ontwikkelen. 6
7 Kwetsbaarheid voor Psychose = Knoop in de balk Verklaard door... Foutieve wisselwerking tussen de verschillende hersencellen Erfelijke factoren Ontwikkelingsstoornissen Kwetsbaarheid voor psychose Metafoor De Balk, origineel concept PZ Heilig Hart Ieper. De kwetsbaarheid voor psychose heeft zijn oorzaak in verschillende factoren. De belangrijkste factor is een erfelijk bepaalde kwetsbaarheid. De kwetsbaarheid wordt verder vergroot door stoornissen in de ontwikkeling van de hersenen. De kwetsbaarheid toont zich in de hersenen van mensen door onevenwichten op het niveau van stoffen die instaan voor de wisselwerking en communicatie tussen zenuwcellen. 7
8 Kwetsbaarheid - Stress model DREMPEL VOOR EEN STOORNIS Ann Jean Jos Piet Lies = STRESS Draagkracht Metafoor De Balk, origineel concept PZ Heilig Hart Ieper. De kwetsbaarheid van verschillende mensen is anders. De één heeft veel stress vanuit de omgeving nodig, de ander veel minder, om over de drempel voor een stoornis te geraken. Het al of niet krijgen van de stoornis is afhankelijk van de wisselwerking tussen kwetsbaarheid en omgeving. Enerzijds toont dit schema de individuele gevoeligheid (hoogte van de balk), dus hoe hoger een balk/gevoeligheid, hoe sneller iemand over de drempel voor een stoornis zal geraken. Anderzijds kan men hierbij ook aanhalen dat de stressoren (lengte van de rode pijlen) kan variëren: sommige stressoren zijn groter dan andere, ook de perceptie van een stressor (impact) kan de lengte van de pijl laten variëren. Zo kunnen één of twee stressoren meer impact hebben (iemand sneller over de drempel brengen) dan vijf stressoren, omdat de stressoren als belangrijker worden aangevoeld. Wat voor de éne persoon als stresvol wordt aangevoeld, kan op de andere amper impact hebben. Dus: drie factoren spelen mee in de snelheid waarmee iemand over de drempel voor een stoornis geraakt: -De individuele gevoeligheid (hoogte van de balk) -Aantal stressoren (aantal rode pijlen) -Impact van de stressoren (lengte van de rode pijlen) 8
9 Oorzaken van psychose? Stoornissen in de hersenen Erfelijkheid Omgevingsfactoren voor - rond de geboorte Overgevoeligheid voor stress In de zoektocht naar oorzaken kijken we eerst naar de oorzaken van de kwetsbaarheid en hoe we daarvan iets terugvinden in de structuur en de werking van de hersenen. Benadruk wel dat DE oorzaak van psychose nog niet is gekend. We kennen al wel delen van een complexe puzzel. De hier aangehaalde factoren spelen allemaal een rol (lijst ongetwijfeld niet volledig), maar in variabele mate naargelang de persoon. 9
10 KWETSBAARHEID Erfelijkheid Factoren voor/rond geboorte Stoornissen in de hersenen Schizofrene Psychose Schema voor opbouw van wat volgt. Dit is één mogelijk model om het ontwikkelen van een schizofreen beeld te verklaren. Andere modellen bestaan en kunnen een verklaring bieden. Het blijft om theoretische modellen gaan, waarbij voor de meeste hiervan wel degelijke argumenten te vinden zijn. 10
11 Hoe werken de hersenen? Complex orgaan Gebieden Banen Zenuw vezels Neurotransmitters Prikkel overdracht Prenten hersenen en neuronen via doorklikken naar De hersenen zijn het meest complexe orgaan dat we kennen. De hersenen bevatten verschillende gebieden met specifieke functies. De hersengebieden communiceren onderling door bundels van zenuwcellen (banen). In een zenuwcel wordt informatie doorgegeven met elektrische signalen. Waar twee zenuwcellen elkaar ontmoeten is er een spleet (synaps). De informatie wordt over deze spleet doorgegeven door chemische stoffen (neurotransmitters sleutels )). Die zorgen voor de prikkeloverdracht tussen zenuwcellen. Je kan ze beschouwen als sleutels die aan de ene zenuwcel vertrekken om op een slot te gaan zitten in de andere zenuwcel. Zit de juiste sleutel in het juiste slot, dan kan als het ware de sleutel worden omgedraaid en loopt het signaal verder. Op sommige sloten kunnen meerdere sleutels passen, waarbij sommige sleutels het juiste signaal doorgeven, andere sleutels het foute signaal, en nog andere het slot blokkeren. 11
12 Mensen met psychose hebben andere hersenstruktuur Kleine vermindering hersenstof Grotere hersenkamers Afwijkingen in verschillende gebieden van de hersenen Onderzoek met beeldvorming van de hersenen toont verschillen tussen mensen met en mensen zonder psychose op het vlak van de structuur van de hersenen. Het gaat om kleine maar duidelijke verschillen: 10 % minder hersenstof; hersenen dus iets kleiner en er is meer hersenvocht rondom en in de hersenen (laterale ventrikels); ook in specifieke gebieden vindt men afwijkingen. 12
13 Mensen met psychose hebben andere hersenfunctie RUST ACTIVITEIT Prent uit WPA Educational Program, Teaching and Learning About Schizophrenia. Ook werken de hersenen van mensen met psychose anders. In deze studie wordt gekeken naar de opname van zuurstof in de hersenen in rust en tijdens een specifieke cognitieve test (WCST, wisconsin card sorting test, een soort puzzel die probleemoplossend vermogen evalueert). In rust is de voorkant van de hersenen van gezonde proefpersonen meer actief dan die van zieke personen. De voorhersenen worden bij normale proefpersonen nog veel actiever bij het uitvoeren van de test. Mensen met psychose kunnen de puzzel wel oplossen maar doen dit duidelijk met ander gebieden in de hersenen. Deze hypo-frontaliteit (voorkant van de hersenen minder actief, zowel in rust als bij taken) wordt bijna steeds teruggevonden. Op het beeld: de twee bovenste beelden zijn van een persoon zonder schizofrenie, de twee onderste van een persoon met schizofrenie. Hoe roder/geler de kleur, hoe actiever die hersenzone is. Hoe blauwer een zone is, hoe minder actief. Het verschil tussen de persoon zonder en met schizofrenie is duidelijk, puur visueel. 13
14 Schizofrenie: een aandoening van meerdere systemen in het brein Cannabinoide Dopamine Acetylcholine Serotonine Adrenaline GABA Glutamaat Neuropeptides Het brein is het meest complexe orgaan in ons lichaam. Er zijn verschillende belangrijke receptoren en receptorsystemen. Actueel staat vooral dopamine centraal in het theoretisch denken over schizofrenie. Maar er is groeiende evidentie voor de betrokkenheid van andere receptorsystemen. 14
15 Andere werking van de hersencellen Neurotransmitters sleutel vb. onevenwicht dopamine Receptoren slot Prent uit: Dichtbij en toch veraf, De Hert, Magiels & Peuskens, EPO (1999). In een zenuwcel wordt informatie doorgegeven met elektrische signalen. Waar twee zenuwcellen elkaar ontmoeten is er een spleet (synaps). De informatie wordt over deze spleet doorgegeven door chemische stoffen (neurotransmitters). Die zorgen voor de prikkeloverdracht tussen zenuwcellen. Je kan ze beschouwen als sleutels die aan de ene zenuwcel vertrekken om op een slot te gaan zitten in de andere zenuwcel. Zit de juiste sleutel in het juiste slot, dan kan als het ware de sleutel worden omgedraaid en loopt het signaal verder. In dit verhaal staat de sleutel voor de dopamine, het slot voor de dopaminereceptor. Als er dopamine vrijkomt in de synaps, zal deze naar zijn slot gaan en deze activeren, waardoor de prikkel van cel 1 wordt doorgegeven naar cel 2. 15
16 Is psychose erfelijk? Psychose komt frequenter voor bij families van mensen met psychose Meerdere genen noodzakelijk Complexe erfelijkheid Niet de aandoening maar de kwetsbaarheid wordt doorgegeven Bewijzen voor erfelijkheid: familiale belasting; hogere frequentie van psychose bij het andere deel van een tweeling indien de éne persoon schizofrenie heeft. Maar ook verschillen tussen het soort tweelingen: hogere frequentie bij identieke tweelingen dan bij niet-identieke tweelingen (gelinkt aan het feit dat identieke tweelingen hetzelfde genetische materiaal bezitten, toch is hun kans niet, zoals men zou kunnen denken bij een zuiver genetisch overdraagbare aandoening, 100% - er zijn dus duidelijk andere factoren aanwezig die de ziekte tot uiting brengen); adoptiestudies (studies waarbij tweelingen gescheiden werden, studies bij geadopteerde kinderen van schizofrene ouders). Erfelijkheid is zeker niet 100 % dus ook andere factoren spelen een rol en het is dus niet de aandoening op zich maar de kwetsbaarheid om de aandoening te ontwikkelen die wordt overgeërfd. Als het maar 1 gen was was het al lang gevonden. 16
17 Hoe wordt psychose overgeërfd rfd? Schizofrene Psychose Schizoaffectieve stoornis Bipolaire stoornis psychose Hypothese : bij complexe aandoeningen zoals schizofrenie gaat het om meerdere genen met kleine effecten, die kunnen overlappen met andere stoornissen. Er is naar alle waarschijnlijkheid een combinatie van genen nodig om de kwetsbaarheid voor schizofrenie te hebben. Er spelen verschillende genen een rol die overlappen met andere ernstige psychiatrische stoornissen, zoals bipolaire stoornis (M/D ziekte). De verzameling van genen die men draagt bepalen het risico op een bepaalde aandoening. Om de ziekte daarna effectief tot uiting te laten komen, moeten de omstandigheden zodanig zijn dat de combinatie zorgt voor het verschijnen van de ziekte. 17
18 Hoe groot is de kans op schizofrene psychose? Bevolking 1% Eerstegraadsverwanten 10% Beide ouders 50% Eeneiïge tweeling 50% In 70% is er geen familiale voorgeschiedenis! Risico s zoals die komen uit verzamelde gegevens uit verschillende onderzoeken. 18
19 Erfelijkheid Niet de ziekte maar de gevoeligheid wordt doorgegeven. Momenteel geen predictieve testen Wel lopend onderzoek naar erfelijke determinanten voor : Reactie op medicatie Ontwikkeling van nevenwerkingen Risico s zoals die komen uit verzamelde gegevens uit verschillende onderzoeken. Momenteel bestaan er nog geen testen die kunnen bepalen of iemand de ziekte zal ontwikkelen. Wel kunnen we aangeven of er een verhoogde kans is tov de algemene populatie (dus 1%), in functie van de hiervoor beschreven factoren. 19
20 Oorzaken van kwetsbaarheid? Omgevingsfactoren Omgevingsfactoren (voor / rond de geboorte) Geboorte in winter en lente Virus infectie tijdens zwangerschap Verwikkelingen tijdens bevalling Bijdrage voor de kwetsbaarheid 70-80% erfelijkheid 20-30% omgevingsfactoren Naast erfelijkheid zijn de zwaarste factoren die mee kwetsbaarheid bepalen verwikkelingen rond de bevalling. De Odd s Ratio is ongeveer 5, dat wil zeggen, iemand met uitgesproken verwikkelingen rond de bevalling heeft 5 maal meer risico in vergelijking met iemand zonder deze verwikkelingen. Het effect van virusinfecties is aangetoond maar weegt waarschijnlijk niet zo zwaar (maximaal 10 % van de variantie, dwz. Als er geen infecties meer zou optreden zou het aantal mensen met schizofrenie met 10 % kunnen dalen). Vandaar dat mensen geboren in winter en lente (meer virale infecties) een hogere kwetsbaarheid hebben. 20
21 STRESS KWETSBAARHEID Erfelijkheid Factoren voor/rond geboorte Stoornissen in de hersenen Schizofrene Psychose Schema voor opbouw van wat volgt. Hoe werkt stress op deze kwetsbaarheid in? 21
22 Wat zijn bronnen van stress? Levensgebeurtenissen... Veranderingen tijdens adolescentie Studeren Verliefdheid Huwelijk Dood van naaste Verlies van baan Alcohol en drugs Pesten Sommige dingen zijn voor iedereen stressvol (bv overlijden van naaste). Ook aangename of positieve zaken gaan met veel stress gepaard. Stress komt dus niet enkel voort uit negatieve gebeurtenissen; verliefd worden, huwen, een kind krijgen,.. brengen enorm veel stress met zich mee. Drugs kunnen worden gezien als een biologische bron van stress: het lichaam reageert hierop met een stressreactie. 22
23 Bron dat waarover men zich zorgen maakt Wat is stress? Gedachten wat men denkt over het probleem STRESS Lichamelijke reacties hoe het lichaam reageert Gedrag wat men doet om de stress aan te kunnen of te vermijden Gevoelens de emotionele toestand Schema uit: IZPP (Integrale Zorg voor Psychotische Patiënten, De Hert & Peuskens, 1999). Niet aleen de bron van stress maar ook hoe iemand ermee omgaat is essentieel in de impact die stress kan hebben. Om stress meer hanteerbaar te maken kan je op zoek gaan naar verschillende aspecten: wat bezorgt iemand stress; welke gedachten roept dit op, wat denkt iemand over het probleem; op welke manier heeft dit een invloed op het lichaam, gaat je hart sneller slaan, begin je te zweten, ; welke gevoelens en emoties roept dit op, wordt je angstig, gespannen, raak je in paniek of heb je een gevoel van controle, ; hoe wordt je gedrag beïnvloed, heb je de neiging om je terug te trekken, ga je hulp zoeken, 23
24 Omgaan met stress? Hoeveelheid stress Duur van de stress Belang van ervaren stress Omgaan met stresserende omstandigheden Mate van stress in de familie / omgeving Mate van steun uit de omgeving Andere aspecten die belangrijk zijn bij het evalueren van stress. Sommige dingen (soms kleine zaken voor een buitenstaander) kunnen voor een specifiek iemand veel stress betekenen. Naast de mate van stress is natuurlijk de draagkracht van het individu (en ook de manieren die iemand zelf heeft om met stress om te gaan) maar evenzeer de mate van steun uit de omgeving belangrijk. Met veel ondersteuning en hulp kan iemand meer dingen dragen. EE (expressed emotion) komt ook later in module 4 aan bod. 24
25 STRESS KWETSBAARHEID Erfelijkheid Factoren voor/rond geboorte Stoornissen in de hersenen Alcohol, drugs,... Psychosociale factoren Schizofrene Psychose Schema voor opbouw van wat volgt. Invloed van factoren die de eerste of volgende episode kunnen uitlokken. 25
26 Draaglast = belasting van buiten uit Dagelijks leven Studeren Levensgebeurtenissen Andere Werk Relaties Kwetsbaarheid voor psychose Metafoor De Balk, origineel concept PZ Heilig Hart Ieper. Naast de belasting van binnenuit (de knoop ) treedt psychose voor de eerste keer op in een levensfase waar er voor jongeren een grote mate van externe belasting en druk is: studiekeuze, weggaan van thuis, eerste relaties, Onder Andere zit bv alcohol- en middelengebruik. 26
27 De balk barst de eerste verschijnselen Dagelijks leven Studeren Levensgebeurtenissen Werk Andere Relaties Kwetsbaarheid voor psychose Metafoor De Balk, origineel concept PZ Heilig Hart Ieper. De belasting neemt progressief toe en het systeem komt steeds meer en meer onder druk. De balk begint als het ware te barsten en de prodromale signalen en vroege tekens van psychose zijn voorboden van een systeem dat teveel onder druk staat. 27
28 Gebroken balk De psychose Studeren Dagelijks leven Levensgebeurtenissen Andere Relaties Werk Kwetsbaarheid voor psychose Metafoor De Balk, origineel concept PZ Heilig Hart Ieper. Uiteindelijk is de draaglast groter dan de draagkracht en breekt een psychose door. 28
29 InFoP-module 2 Vragen? 29
InFoP 2. Inhoud. Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. Psychose begrijpen Kwetsbaarheid-Stress model
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module
Nadere informatieInformatie voor Familieleden omtrent Psychose. InFoP 2. Inhoud
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module
Nadere informatieInformatie voor Familieleden omtrent Psychose. InFoP 2. Inhoud
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module
Nadere informatieInFoP 2. Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. Inhoud. Inleiding
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module
Nadere informatieInFoP 2. Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. Inhoud. Behandeling van psychose De rol van andere interventies
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module
Nadere informatieInformatie voor Familieleden omtrent Psychose. InFoP 2. Inhoud
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module
Nadere informatieInFoP 2. Inhoud. Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. Behandeling van Psychose De rol van medicatie
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module
Nadere informatieInformatie voor Familieleden omtrent Psychose. InFoP 2. Inhoud
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module
Nadere informatie6,7. Verschillende vormen van schizofrenie: Werkstuk door een scholier 1824 woorden 26 augustus keer beoordeeld
Werkstuk door een scholier 1824 woorden 26 augustus 2004 6,7 75 keer beoordeeld Vak Biologie Inleiding Mijn profielwerkstuk gaat over schizofrenie. Ik heb voor dit onderwerp gekozen, omdat het me interessant
Nadere informatieMenselijke kenmerken: genen of omgeving? Hilde Van Esch Centrum voor Menselijke Erfelijkheid
Menselijke kenmerken: genen of omgeving? Hilde Van Esch Centrum voor Menselijke Erfelijkheid Synaps IS ALLES GENETISCH? nature genen nurture omgeving erfelijk aanleg / talent aangeboren verworven aangeleerd
Nadere informatieGenetica en erfelijkheid bij bipolaire stoornis
Genetica en erfelijkheid bij bipolaire stoornis Forum Ups & Downs 13 oktober 2018 Prof. dr. Stephan Claes UPC KU Leuven Genetica en erfelijkheid bij bipolaire stoornis 1. Hoe genetisch is bipolaire stoornis?
Nadere informatieStand van het Onderzoek naar Dementie en Alzheimer
Stand van het Onderzoek naar Dementie en Alzheimer Christine Van Broeckhoven Neurodegeneratieve Hersenziekten Groep, Department Moleculaire Genetica, VIB, Laboratorium voor Neurogenetica, Instituut Born-Bunge,
Nadere informatieIs een bipolaire stoornis erfelijk?
Kenniscentrum Bipolaire Stoornissen p/a Dimence Postbus 398 7600 AJ Almelo www.kenbis.nl Vragen over erfelijkheid bij de bipolaire stoornis Op dit moment wordt ervan uitgegaan dat een combinatie van erfelijke
Nadere informatieInfobrochure. Psychose
Infobrochure Psychose Inhoud Inleiding. 2 Symptomen. 3 Diagnose en prognose. 3 Hoe moeten we een psychose begrijpen?. 4 Behandeling. 4 Tips voor de omgeving. 5 Inleiding Psychose is een overkoepelende
Nadere informatieManisch depressief of bipolaire stoornis
0000 2027 - SV - oktober 2012 Manisch depressief of bipolaire stoornis campus Sint-Vincentius Sint-Vincentiusstraat 20 2018 Antwerpen tel. 03 285 20 00 fax 03 239 23 23 www.st-vincentius.be GasthuisZusters
Nadere informatieAngst Stemming Psychose Persoonlijkheid Gebruik middelen Rest
Ad Kaasenbrood, psychiater/psychotherapeut Congres Een te gekke wijk, Bunnik, 8 November 2017 Psychiatrische ziekten Komen vaak voor Zijn ernstig Zijn duur Zijn complex Verhouden zich tot geestelijke gezondheid,
Nadere informatieSAMEN LEVEN MET PSYCHOSE
SAMEN LEVEN MET PSYCHOSE PROF DR DIRK DE WACHTER UPC KULEUVEN CC HET PERRON, IEPER, 03/12/14 PSYCHOSE? (DSM 5)? Wanen Hallucinaties Incoherentie Negatieve symptomen termen Schizofrenie? Paranoia Schizo-affectieve
Nadere informatieChapter 14. Samenvatting
Samenvatting Inleiding Schizofrenie is een chronische en ernstige psychiatrische aandoening die wordt gekenmerkt door abnormale gedachten en verstoord gedrag. De eerste beschrijving van schizofrenie dateert
Nadere informatiedr. Wiepke Cahn UMCUtrecht
dr. Wiepke Cahn UMCUtrecht Ypsilon 30 jaar Schizofrenie onderzoek staat in Nederland nu 20 jaar op de kaart - Ypsilon en onderzoekers trekken met elkaar op sinds die tijd Epidemiologische studies genetica
Nadere informatieVerslaving apart? Dubbele diagnostiek als standaardbehandeling. dr. C.A. Loth
Verslaving apart? Dubbele diagnostiek als standaardbehandeling in de GGz dr. C.A. Loth Cijfers 1,2 miljoen alcoholisten/problematische drinkers 1,8 miljoen dagelijkse gebruikers benzo s, 22 % gebruikt
Nadere informatieDiscussion Summary Samenvatting Dankwoord Curriculum Vitae
chapter 7 Discussion Summary Samenvatting Dankwoord Curriculum Vitae 140 chapter 7 SAMENVATTING De bipolaire stoornis (of manisch-depressieve stoornis) is een stemmingsstoornis waarin episodes van (hypo)manie
Nadere informatieNederlandse samenvatting proefschrift Renée Walhout. Veranderingen in de hersenen bij Amyotrofische Laterale Sclerose
Nederlandse samenvatting proefschrift Veranderingen in de hersenen bij Amyotrofische Laterale Sclerose Cerebral changes in Amyotrophic Lateral Sclerosis, 5 september 2017, UMC Utrecht Inleiding Amyotrofische
Nadere informatieStress, depressie en cognitie gedurende de levensloop
SAMENVATTING Stress, depressie en cognitie gedurende de levensloop Inleiding Cognitief functioneren omvat verschillende processen zoals informatieverwerkingssnelheid, geheugen en executief functioneren,
Nadere informatieBorderline, waar ligt de grens?
Borderline, waar ligt de grens? Themadag georganiseerd door Friese werkgroep Labyrinth-In Perspectief 23 november 2002 Programma 10.00 10.15 10.20 11.00 11.15 11.45 12.15 13.00 14.00 15.00 Ontvangst met
Nadere informatieWorkshop onbegrepen- en probleemgedrag bij ouderen
Workshop onbegrepen- en probleemgedrag bij ouderen Dr. Wim Houtjes, verpleegkundig specialist ggz Hoofdopleider GGZ-VS Dr. Robbert Gobbens, lector Gezondheid en Welzijn van kwetsbare ouderen, Hogeschool
Nadere informatiePatiënteninformatie. Psychiatrie- Obstetrie- Paediatrie (POP)-poli. Informatie voor patiënten over de POP-poli van Tergooi.
Patiënteninformatie Psychiatrie- Obstetrie- Paediatrie (POP)-poli Informatie voor patiënten over de POP-poli van Tergooi. Inhoudsopgave Pagina Inleiding 4 Psychiatrische aandoeningen en kinderwens of
Nadere informatieEFFECTIEF OMGAAN MET SUÏCIDALITEIT BIJ PATIËNTEN MET SCHIZOFRENIE OF EEN AANVERWANTE PSYCHOTISCHE STOORNIS
EFFECTIEF OMGAAN MET SUÏCIDALITEIT BIJ PATIËNTEN MET SCHIZOFRENIE OF EEN AANVERWANTE PSYCHOTISCHE STOORNIS Dr. Berno van Meijel Lector GGZ-verpleegkunde Hogeschool INHOLLAND Congres Zorg voor mensen met
Nadere informatieZiekte van Huntington
Ziekte van Huntington Begrijpen van en omgaan met veranderend gedrag Niels Reinders en Henk Slingerland (psychologen) Huntington Café 27 september 2018 Ziekte van Huntington Erfelijke neurologische ziekte
Nadere informatieCarol Dweck en andere knappe koppen
Carol Dweck en andere knappe koppen in de (plus)klas 2011 www.lesmateriaalvoorhoogbegaafden.com 2 http://hoogbegaafdheid.slo.nl/hoogbegaafdheid/ theorie/heller/ 3 http://www.youtube.com/watch?v=dg5lamqotok
Nadere informatieReeks 11. Psychiatrie op volwassen leeftijd
Reeks 11 Psychiatrie op volwassen leeftijd Psychiatrische aandoeningen Wanneer ben je ziek en wat is normaal? Hoe wordt een diagnose gesteld? Symptomen van de meest voorkomende ziektebeelden Angst Depressie
Nadere informatieReeks 14: Ik ben toch niet gek?! Dr. Maarten Bak, psychiater
Reeks 14: Ik ben toch niet gek?! Dr. Maarten Bak, psychiater Ziekte Gezondheid Gek Normaal Wat is een psychose? Waarnemen Denken Betekenis geven Wat is een psychose? Hallucinatie Waan Hallucinaties
Nadere informatieParkinson en Psychoses
Parkinson en Psychoses Inleiding Mensen met de ziekte van Parkinson kunnen last krijgen van ongewone belevingen die niet overeenkomen met de werkelijkheid. Dit zijn psychotische belevingen die de vorm
Nadere informatieStress, spanningen, en psychosociale problematiek na confrontatie met een hart- of longaandoening
Stress, spanningen, en psychosociale problematiek na confrontatie met een hart- of longaandoening 1. Wat is stress? 2. Een aandoening als oorzaak voor stress en psychosociale problematiek 3. Problematiek
Nadere informatiePredictieve genetische tests
Predictieve genetische tests De ervaring bij de ziekte van Huntington Gerry Evers-Kiebooms (1) De genetica in de gezondheidszorg (2) Predictieve test voor de ziekte van Huntington (3) Predictief testen
Nadere informatiePsychosociale ondersteuning. kleine en grote bezorgdheden in het jonge gezin
Psychosociale ondersteuning kleine en grote bezorgdheden in het jonge gezin CRISIS? CRISIS? Normaal proces Niveau van individu Niveau van het koppel Verloop proces (Bell ea., 2007) 0-6 weken Ongedifferentieerde
Nadere informatieOnderzoek naar fysiologische stress (re)activiteit als een endofenotype voor middelengebruik in de adolescentie
Nederlandse samenvatting NEDERLANDSE SAMENVATTING Onderzoek naar fysiologische stress (re)activiteit als een endofenotype voor middelengebruik in de adolescentie Stoornissen in het gebruik van middelen
Nadere informatieSuïcide bij jongeren Studiedag Depressiepreventie bij adolescenten, Oss, 27/11/2015. G. Portzky
Suïcide bij jongeren Studiedag Depressiepreventie bij adolescenten, Oss, 27/11/2015 G. Portzky 1. INLEIDING 1. Definiëring Suïcide Suïcidepoging: Moet er suïcidale intentie aanwezig zijn om van poging
Nadere informatieInformatie voor Familieleden omtrent Psychose. InFoP 2
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 1 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module
Nadere informatieINFORMATIEFOLDER FYSIOTHERAPIE EN CHRONISCHE PIJN KLACHTEN
INFORMATIEFOLDER FYSIOTHERAPIE EN CHRONISCHE PIJN KLACHTEN WAT IS PIJN? PIJN HOE EN WAT Pijn is een ontzettend complex en belangrijk mechanisme in ons lichaam. De definitie van pijn is: Een onplezierige
Nadere informatieEsther Van De Velde I Wim Schrauwen. Stress om het lijf. Dag van de zorg
Esther Van De Velde I Wim Schrauwen Stress om het lijf Dag van de zorg 17.03.2019 Inhoud 1. Wat is stress? Acute & Chronische stress 2. Stress in het brein 3. Stress & het lichaam 4. Omgaan met stress
Nadere informatieDeel 1: Positieve psychologie
Deel 1: Positieve psychologie Welkom bij: Positieve gezondheid. Jan Auke Walburg 2 Carla Leurs 3 4 Bloei Bloei is de ontwikkeling van het fysieke en mentaal vermogen. Welbevinden en gezondheid Verschillende
Nadere informatieCorrecties DSM 5 : Beknopt overzicht van de criteria
Correcties DSM 5 : Beknopt overzicht van de criteria Vierde oplage, juni 2016 In deze lijst zijn de belangrijkste wijzigingen opgenomen t.o.v. de derde oplage (juni 2015). Pagina Stoornis Derde oplage,
Nadere informatieParkinsonismen Vereniging. Parkinson en Psychose
Parkinsonismen Vereniging Parkinson en Psychose Inhoudsopgave Inleiding 4 Psychose 4 Oorzaak 5 Door de ziekte van Parkinson 5 Door het gebruik van anti-parkinsonmedicatie 5 Door een lichamelijke aandoening
Nadere informatieKindermishandeling; Wel of geen diagnose? Drs. A van Dijke Drs. M. Reijns
Kindermishandeling; Wel of geen diagnose? Drs. A van Dijke Drs. M. Reijns Impact afhankelijk van aantal factoren: Eigenschappen van trauma zelf Eigenschappen van het kind Eigenschappen van omgeving Eigenschappen
Nadere informatieChapter 8. Nederlandse samenvatting
Chapter 8 Nederlandse samenvatting NEDERLANDSE SAMENVATTING Angst is een menselijke emotie die iedereen van tijd tot tijd wel eens ervaart. Veel mensen voelen zich angstig of nerveus wanneer ze bijvoorbeeld
Nadere informatieEdwin Beld, psychiater. Werkzaam in Den Helder GGZ NHN
P S Y C H O S E Edwin Beld, psychiater Werkzaam in Den Helder GGZ NHN PSYCHOSE Psychose Krankzinnigheid Manie Schizofreen Schizoaffectief Borderline? Waanstoornis Maniak Psycho Geestesziek Bezeten Gek
Nadere informatieHet verlichte brein. Overzicht. Overzicht. Epidemiologie. Cannabis als veelbelovend antipsychoticum? Matthijs Bossong
Het verlichte brein als veelbelovend antipsychoticum? Matthijs Bossong Postdoctoral Research Fellow Institute of Psychiatry King s College London De grootte van het risico hangt samen met de mate van gebruik,
Nadere informatieHersenonderzoek en intelligentie
45 Hersenonderzoek en intelligentie U werkt als psycholoog-onderzoeker aan de universiteit. Binnenkort bezoekt u samen met een collega het symposium Hersenen en intelligentie. U hebt afgesproken dat ieder
Nadere informatieLEEF & BEWEEGCENTRUM INFOMODULE PSYCHOLOGIE INTRODUCTIE. Isala
LEEF & BEWEEGCENTRUM INFOMODULE PSYCHOLOGIE INTRODUCTIE INHOUD VAN DEZE MODULE psychologie in het ziekenhuis balans, verwerken, stress oorzaken voor en gevolgen van een ongezonde leefstijl persoonlijke
Nadere informatieSAMENVATTING bijlage Hoofdstuk 1 104
Samenvatting 103 De bipolaire stoornis, ook wel manisch depressieve stoornis genoemd, is gekenmerkt door extreme stemmingswisselingen, waarbij recidiverende episoden van depressie, manie en hypomanie,
Nadere informatieONDERSTEUNING VOOR HET KWETSBARE BREIN
ONDERSTEUNING VOOR HET KWETSBARE BREIN HET DRAAIT OM DOPAMINE Dopamineproductiecentrum HET DRAAIT OM DOPAMINE Dopamineproductiecentrum DOPAMINE Psychotische kwetsbaarheid heeft onder andere te maken met
Nadere informatieIllustraties: Wilfred Ottenheim
Stress, hart- en vaatziekten, mindfulness (TAB) (1) Inleiding Jos van Erp Psycholoog / Beleidsadviseur De Hart&Vaatgroep / Hartstichting j.v.erp@hartstichting.nl Illustraties: Wilfred Ottenheim 1 Indeling
Nadere informatieWERKING VAN HET ZENUWSTELSEL
WERKING VAN HET ZENUWSTELSEL Om de werking van psychopharmaca, de pharmaca die op onze hersenen inwerken en daarmee onze geest beïnvloeden, te begrijpen is enig inzicht in de werking en de bouw van hersenen
Nadere informatieBipolaire stoornissen PUNTP KAN U HELPEN
Bipolaire stoornissen PUNTP KAN U HELPEN Er zijn altijd situaties die ons erg boos, blij of verdrietig maken: emotionele pieken en dalen horen bij het leven. Maar het kan voorkomen dat u last heeft van
Nadere informatiePediatrische Medische Stress.
Pediatrische Medische Stress www.zorgvoorhetziekekind.nl @zorgvhziekekind Medisch traumatische stress Wat is het? Hoe herken je het? Wat kunnen we doen? www.nahetziekenhuis.nl www.hetouderkompas.nl www.opkoersonline.nl
Nadere informatieFiguur 1: schematische weergave van een cel
Inleiding De titel van het proefschrift is Preventing the transmission of mitochondrial diseases. Dat wil zeggen: het tegengaan dat mitochondriële ziekten worden doorgegeven aan het nageslacht. Mitochondriën
Nadere informatieDSM 5 - psychose Dr. S. Geerts Dr. O. Cools 28-11-2014
DSM 5 - psychose Dr. S. Geerts Dr. O. Cools 28-11-2014 Inhoud DSM IV -> DSM 5 DSM IV: Schizofrenie als kernsyndroom Even stilstaan bij SCHIZOFRENIE Kritiek op DSM IV Overzicht DSM 5 Schizofrenie (1) Epidemiologie:
Nadere informatieNederlandse Samenvatting. Nederlandse samenvatting Lateralisatie en schizofrenie
Nederlandse samenvatting Lateralisatie en schizofrenie 255 256 De twee hersenhelften, de hemisferen, van het menselijke brein verschillen zowel in vorm als in functie. In sommige hersenfuncties, zoals
Nadere informatieBipolaire stoornissen
Bipolaire stoornissen PuntP kan u helpen volwassenen Sommige mensen hebben last van stemmingsschommelingen die niet in verhouding staan tot wat er in hun persoonlijke omgeving gebeurt. De stemming lijkt
Nadere informatieehealth solutions in de psychische zorg ehealth voor een gezonde toekomst!
ehealth solutions in de psychische zorg ehealth voor een gezonde toekomst! Een multideskundige ecommunity ter ondersteuning van ernstige psychische aandoeningen Een multideskundige ecommunity ter ondersteuning
Nadere informatie1) Overlijden van een dierbare, ook als het overlijden werd verwacht.
1 Goede stress Stress betekent letterlijk spanning. Ons lichaam reageert onmiddellijk op invloeden van buitenaf door de hartslag te versnellen en de bloeddruk te laten stijgen. Daarnaast wordt de spijsvertering
Nadere informatieRegister. concentratie- en geheugenproblemen
Register aanbevelingen 43 acceptatie van de diagnose 106 afgenomen draagkracht 117 alcohol- of druggebruik 24 alternatieve medicatie 99 andere psychiatrische klachten 23 angststoornis 35, 54 anticonceptie
Nadere informatieVroegsignalering van angst bij kanker
Vroegsignalering van angst bij kanker Symposium juni 2016, Amsterdam Hoe harder we angst bevechten, hoe meer ze ons verleidt en verstikt. Hoe meer we de angst in de ogen zien, hoe sneller ze vrijheid biedt.
Nadere informatieEen kijkje in je hersenen
Brein in beeld Een kijkje in je hersenen Je brein ziet eruit als een uit de kluiten gewassen walnoot, niet veel groter dan twee gebalde vuisten tegen elkaar. Wat de hersenen doen, het is teveel om op te
Nadere informatieHet zenuwstelsel. Het zenuwstelsel bestaat uit het centrale zenuwstelsel (hersenen en ruggenmerg) en het perifere zenuwstelsel. Figuur 3.7 boek p. 68.
1 Elke gedachte/ gevoel/ actie komt op de één of andere manier door het zenuwstelsel. Ze kunnen niet voorkomen zonder het zenuwstelsel. is een complexe combinatie van cellen (functie: zorgen dat organismen
Nadere informatieNeurocognitive Processes and the Prediction of Addictive Behaviors in Late Adolescence O. Korucuoğlu
Neurocognitive Processes and the Prediction of Addictive Behaviors in Late Adolescence O. Korucuoğlu Nederlandse Samenvatting De adolescentie is levensfase waarin de neiging om nieuwe ervaringen op te
Nadere informatieElektroconvulsietherapie
Elektroconvulsietherapie (ECT) U krijgt binnenkort elektroconvulsietherapie (ECT). In deze folder leest u wat ECT inhoudt en hoe de behandeling gaat. Deze behandeling werd in 1939 in Nederland voor het
Nadere informatieDermatologie. Gordelroos. Afdeling: Onderwerp:
Afdeling: Onderwerp: Dermatologie 1 Wat is gordelroos (herpes zoster) is een aandoening, veroorzaakt door een virus, die gekenmerkt wordt door blaasjesvorming en pijn, meestal op de borstkas of rond de
Nadere informatieMultifamily Groups volgens McFarlane
Multifamily Groups volgens McFarlane Workshop 9 oktober 2012 Ingeborg Siteur, psychiater/gezinstherapeut Altrecht Familie-training als onderdeel van een totaal aanbod Familie psychoeducatie ACT/casemanagement
Nadere informatieOmgaan met chronische verm index:omgaan met chronische verm index :39 Pagina. Voorwoord 13
Inhoud Voorwoord 13 1 Wat is er aan de hand? 17 Twee typerende voorbeelden 17 Vermoeidheid 19 Vermoeidheid als een nuttig signaal 19 Vermoeidheid en stress 20 Vermoeidheid bij een ziekte 20 Vermoeidheid
Nadere informatieHand-out bij de
Hand-out bij de bijeenkomsten @Opgenomenindemaatschappij! Psychische klachten en aandoeningen - Oorzaakgebieden - Globale indeling in ziektebeelden - Symptomen versus diagnose - Herkennen van signalen
Nadere informatieFRAILTY : INTEGRAAL DEFINIËREN EN METEN
FRAILTY : INTEGRAAL DEFINIËREN EN METEN 25 Februari 2012 Robbert Gobbens Katrien Luijkx, Marcel van Assen, Ria Wijnen-Sponselee, Jos schols OPBOUW PRESENTATIE Het definiëren van kwetsbaarheid Het meten
Nadere informatieDe e-learning van Gastouderland
De e-learning van Gastouderland Ook voor gastouders is het belangrijk te blijven ontwikkelen. Daarom bieden wij diverse modules aan die speciaal ontwikkeld zijn voor de kinderopvang. Gastouderland werkt
Nadere informatieInleiding. Familiale kwetsbaarheid en geslacht. Samenvatting
Inleiding Depressie en angst zijn veel voorkomende psychische stoornissen. Het ontstaan van deze stoornissen is gerelateerd aan een breed scala van risicofactoren, zoals genetische kwetsbaarheid, neurofysiologisch
Nadere informatieBespreekbaar maken van kanker (en intimiteit) 03/02/2019
Bespreekbaar maken van kanker (en intimiteit) Kristel Mulders Coördinator oncopsychologen /oncoseksuoloog Jessa Ziekenhuis 03/02/2019 Betrekken van de partner Literatuur over psycho-oncologie: In de dagdagelijkse
Nadere informatieOmgaan met stress Zorg voor jezelf 18/02/16. Els De Reuwe Psychologe i.s.m. oncopsychologen ZOL
Omgaan met stress Zorg voor jezelf 18/02/16 Els De Reuwe Psychologe i.s.m. oncopsychologen ZOL 1. Omgaan met stress Wat is stress Symptomen van stress Waar komt je stressreactie vandaan? Stress en ons
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING 188 Type 1 Diabetes and the Brain Het is bekend dat diabetes mellitus type 1 als gevolg van hyperglykemie (hoge bloedsuikers) kan leiden tot microangiopathie (schade aan de kleine
Nadere informatieSuïcidaal gedrag epidemiologie, psychologie en biologie, en behandeling. Prof. dr. C. van Heeringen
Suïcidaal gedrag epidemiologie, psychologie en biologie, en behandeling Prof. dr. C. van Heeringen WHO 2004 de Europese context nu de Europese context toen Kruyt 1960 Suïcide in Vlaanderen SMR, per
Nadere informatieLezing, 10 december 2004. Relatie tussen sociaal isolement en psychiatrische ziekte
Lezing, 10 december 2004 Relatie tussen sociaal isolement en psychiatrische ziekte Dr. Ludwien Meeuwesen, Sociaal psychologe verbonden aan de Universiteit Utrecht, Afdeling Algemene Sociale Wetenschappen,
Nadere informatieHoe ga je om met stress?
Hoe ga je om met stress? Bij stress ontstaat er in ons lichaam een natuurlijke reactie die ons in staat stelt om snel en alert te reageren op gevaar: onze polsslag en ademhaling versnellen, de spieren
Nadere informatieMDR diagnostiek en behandeling van suïcidaal gedrag. Klaas Jansen, SPV MetGGZ (voorheen RiaggZuid) FACT-team, Kernteam crisisdienst
MDR diagnostiek en behandeling van suïcidaal gedrag Klaas Jansen, SPV MetGGZ (voorheen RiaggZuid) FACT-team, Kernteam crisisdienst Inhoud Cijfers Visie op suïcidaal gedrag Diagnostiek en behandeling van
Nadere informatieTraining Omgaan met Agressie en Geweld
Training Omgaan met Agressie en Geweld 2011 Inleiding In veel beroepen worden werknemers geconfronteerd met grensoverschrijdend gedrag, waaronder agressie. Agressie wordt door medewerkers over het algemeen
Nadere informatieHerstelondersteunend omgaan met mensen met psychische aandoeningen
Herstelondersteunend omgaan met mensen met psychische aandoeningen Jos Dröes Marianne Klein Bramel Nadelen van het gebruik van ziektediagnoses: * Normaal conflict-, of copinggedrag, en normale reacties
Nadere informatieDe overeenkomsten tussen de ziekte van Parkinson en de ziekte van Huntington
Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Succesvolle gentherapiestudie bij de ziekte van Parkinson geeft
Nadere informatieKennisquiz cannabis. 7. Wat is CBD? A. hetzelfde als THC B. Cannabis Bepalings Dosis C. Cannabidiol
Kennisquiz Cannabis Weet u welke klachten het gevolg kunnen zijn van cannabisgebruik? Test uw eigen kennis door de antwoorden te omcirkelen. Aan het einde van de quiz geven we de juiste antwoorden en de
Nadere informatieHet paranoïde type: Deze vorm treedt meestal op rond de jaar. Het kenmerk is dat de patiënten vreemde hallucinaties
Spreekbeurt door een scholier 1566 woorden 12 april 2004 6,3 48 keer beoordeeld Vak Verzorging inhoud: hfd 1 : Schizofrenie hfd 2 : Vormen van Schizofrenie hfd 3 : Kenmerken hfd 4 : Oorzaken hfd 5 : Gevolgen
Nadere informatieHERSENBESCHADIGING. Hippocrates (ca v.chr)
AANGEBOREN EN NIET-AANGEBOREN HERSENBESCHADIGING HET DIENT ALGEMEEN BEKEND TE ZIJN DAT DE BRON VAN ONS PLEZIER, ONZEVREUGDE, GELACH EN VERMAAK, ALS VAN ONZE SMART, PIJN, ANGST EN TRANEN, GEEN ANDERE IS
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Titel: Cognitieve Kwetsbaarheid voor Depressie: Genetische en Omgevingsinvloeden Het onderwerp van dit proefschrift is cognitieve kwetsbaarheid voor depressie en de wisselwerking
Nadere informatieGrensoverschrijdend gedrag. Les 2: inleiding in de psychopathologie
Grensoverschrijdend gedrag Les 2: inleiding in de psychopathologie Programma Psychopathologie; wat is het? Algemene functionele psychopathologie DSM Psychopathologie = Een onderdeel van de psychiatrie
Nadere informatie6,5. Werkstuk door een scholier 1684 woorden 26 april keer beoordeeld
Werkstuk door een scholier 1684 woorden 26 april 2003 6,5 117 keer beoordeeld Vak Biologie Wat is ADHD? ADHD is de afkorting van Attention Deficit Hyperactivity Disorder en dat is een aandachtstekortstoornis
Nadere informatieModulenaam: D3 Zelfhantering 3 : Gecombineerd onderwijs : 75% contactonderwijs/25%afstandsonderwijs
ECTS-fiche (uitgebreide vakfiche) Modulenaam: D3 Zelfhantering 3 : Gecombineerd onderwijs : 75% contactonderwijs/25%afstandsonderwijs Doelstellingen: De cursisten maken kennis met en verwerven inzicht
Nadere informatieVeerle Lesire Veerkrachtig aan de slag. Veerkracht
Veerkracht Waarom de ene mens beter met tegenslag omgaat dan de andere WAT IS VEERKRACHT? Als je geconfronteerd wordt met hindernissen, stress of andere negatieve invloeden komt veerkracht - of het gebrek
Nadere informatienr 26 2013/2014 Twinfo
nr 26 2013/2014 Twinfo We kijken met heel veel plezier terug op het afgelopen jaar waarin we met NTR-deelnemers en collega s ons 25-jarig bestaan hebben gevierd. De aftrap was in januari met een bijeenkomst
Nadere informatieMedicatie bij Probleemgedrag
Medicatie bij Probleemgedrag Reehorst 10-6-2016 Dr. Martin Kat psychiater M.C.Alkmaar afd. Klin. Geriatrie/ Amsterdam/ CCE psykat@hetnet.nl inhoud Probleemgedrag en de ouderenpsychiatrie Wat doet medicatie
Nadere informatieDEMENTIE: HOEVER STAAT HET ONDERZOEK? Christine Van Broeckhoven. 2012-10-23 Lezing Davidsfonds Boom- Niel. Prof. Dr. Christine Van Broeckhoven PhD DSc
DEMENTIE: HOEVER STAAT HET ONDERZOEK? Christine Van Broeckhoven Neurodegeneratieve Hersenziekten Groep, Department Moleculaire Genetica, VIB, Laboratorium voor Neurogenetica, Instituut Born Bunge, Universiteit
Nadere informatieHet ICF schema ziet er als volgt uit. (Schema uit hoofdtekst hier opnemen)
1 International Classification of Functioning, Disability and Health Het ICF-Schema ICF staat voor; International Classification of Functioning, Disability and Health. Het ICF-schema biedt een internationaal
Nadere informatieOnderzoek naar de rol van ontsteking bij het ontstaan van bipolaire stoornissen
Onderzoek naar de rol van ontsteking bij het ontstaan van bipolaire stoornissen CAPRI Universiteit Antwerpen INFORMATIEBRIEF VOOR DEELNEMERS Versie voor patiënten Versie 3 22/04/2015 Geachte heer/mevrouw,
Nadere informatiePosition Paper. Genetische screening bij volwassenen, het psychische aspect
Position Paper Genetische screening bij volwassenen, het psychische aspect Vastgesteld door de Werkgroep Genetisch Onderzoek (2011/2012) Geaccordeerd door het VSOP bestuur, februari 2012 Achtergrond Sommige
Nadere informatieEen niet biologisch verklarings- en behandelmodel voor hardnekkige psychiatrische klachten
Een niet biologisch verklarings- en behandelmodel voor hardnekkige psychiatrische klachten Maureen Oliver Lezing gehouden tijdens het symposium van de Vereniging voor Transpersoonlijke Psychiatrie op 20
Nadere informatieSchizofrenie. Leven in een andere wereld. Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over schizofrenie
ggz voor doven & slechthorenden Schizofrenie Leven in een andere wereld Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over schizofrenie Herkent u dit? Denkt u wel eens dingen te zien
Nadere informatie