De Vleermuis - een vreemde vogel De vleermuis
|
|
- Rudolf Simons
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 De Vleermuis - een vreemde vogel De vleermuis De vleermuis is een rare vogel. En dat is het nog niet eens. Het zijn zoogdieren en de enige ter wereld die kunnen vliegen. Over de hele wereld komen circa 2000 soorten voor, die zich op allerlei manieren voeden; vruchten, vis, bloed (vampiers). De meesten eten echter insecten. In Nederland zijn tot nu toe 21 soorten waargenomen. Daarvan zijn er 7 soorten vrij algemeen en 9 soorten zeldzaam. De overige 5 soorten zijn al verdwenen of als dwaalgast een keer in ons land waargenomen.
2 Biologie van de vleermuis De vleugels van de vleermuis zijn eigenlijk vergroeide armen en handen. De vingers zijn sterk verlengd en geven hierdoor extra stevigheid aan de vlieghuid, gespannen is tussen lichaam, ledematen en staart. Maar het meest bijzondere is wel dat de vleermuis in staat is om in volledige duisternis te vliegen en zijn kostje op te scharrelen. Dit doen ze door het gebruik van sonar of echo-locatie. Tijdens de vlucht stoot de vleermuis voortdurend korte trillingen (geluiden) uit met een heel hoge frequentie, sommige soorten schijnen tot Hz te gaan. Als de vleermuis in de buurt van een voorwerp komt, bijvoorbeeld een insect, dan kaatst het geluid terug. De vleermuis verwerkt deze informatie in een fractie van een seconde en past indien nodig de route aan. De trillingen zijn met het menselijke gehoor niet waarneembaar ( Hz). Om ze toch te kunnen horen en opnemen heb je een vleermuisdetector nodig. In 2015 ontdekken onderzoekers van de Amerikaanse Johns Hopkins University dat vleermuizen niet alleen hun weg vinden door het uitzenden en opvangen van ultrasoon geluid, maar dit ook doen via uiterst gevoelige sensoren op hun vleugels. Deze sensoren zijn cellen die zelfs de kleinste veranderingen in de luchtstroom registreren. Deze receptoren zenden de informatie naar neuronen in de hersenen waardoor de vleermuis in een fractie van een seconde zijn vliegrichting kan aanpassen. Deze sensoren zitten aan de basis van de haartjes op de vleugel. Hieronder wordt in 1,5 minuut uitgelegd hoe het werkt en hoe deze kennis kan bijdragen aan het ontwerpen van vliegtuigen. Vleermuis = nuttig Op onze website komen soms mensen terecht die vleermuisplaag gegoogeld hebben. Dat is gek, want het is meer dan nuttig dier
3 die grote aantallen insecten verorbert. Een vleermuis heeft voor het vliegen heel veel energie nodig en via de vlieghuid wordt veel warmte verloren. Een beetje vleermuis vangt ruim 3000 muggen en andere insecten in een nacht. Waarschijnlijk zijn mensen waarvan de woning of schuur door vleermuizen in gebruik wordt genomen als plaats om te overwinteren daar niet zo blij mee. Winterslaap In de winter zijn er te weinig insecten. Daarom houden vleermuizen in ons land een winterslaap. Ze trekken zich terug op een donkere vorstvrije plek. Vleermuizen zijn nog steeds bedreigd en alle soorten zijn in Nederland beschermd. Op steeds meer plekken worden speciale vleermuisgrotten gebouwd. Dat is goed maar soorten die in bomen overwinteren, zoals de Rosse Vleermuis hebben het moeilijk door de drukte in de bossen en de kap van bomen in de winter. Vleermuis waarnemen s Avonds op een mooie zomeravond zie je geregeld een vleermuis voorbij komen. Dat is leuk, het nog leuker om de onhoorbare geluiden die ze maken bij de echolocatie te beluisteren en/of te analyseren. In de volgende blog gaat het over vleermuisdetetors. Alles over de vleermuis op vleermuisnet.nl
4 Hommelnest weghalen? Je ontdekt een hommelnest in je muur omdat er heel veel hommels af- en aan vliegen. De vraag die zich dan direct voor doet is: Moet ik dit hommelnest weg laten halen? Het beste antwoord op deze vraag is nee. Hommels zijn in de kern vriendelijke beesten en richten (ook in je spouwmuur) geen schade aan. Bovendien zijn ze erg nuttig bij de bestuiving van planten. Hommelnest in onze spouwmuur
5 Vlak naast onze voordeur bevindt zich een opening in de buitenmuur naar de spouw. Bedoeld om vocht dat in de muur zit de kans te geven om naar buiten te gaan. Al enige tijd is het hier een af- en aanvliegen van hommels. Aan zijn grote witte achterste te zien, onmiskenbaar de algemeen voorkomende aardhommel (Bombus terrestris). Hommels zijn geen wespen In tegenstelling tot wespen heb je nooit last van hommels als je buiten op je terras zoetigheid zit te nuttigen. Ze kunnen wel degelijk steken, maar als je ze niet verstoort is er helemaal niets aan de hand en gaan ze lekker hun eigen gang. Overigens zijn het alleen de werksters (ca mm) die steken. De mannetjes (ca 15mm), ook wel darren genoemd, kunnen dat niet. Het hommelnest kan wel eens op een vervelende plek zitten, bijvoorbeeld in een hol aan de rand van een gazon, waar vaak kinderen spelen. Verhuizen (van het hommelnest, uiteraard), is dan de beste optie. De hommels keren niet terug naar de oude locatie, maar oriënteren zich direct op de nieuwe. Er is altijd wel een plaatselijke imker die hier een handje bij wil helpen. Bijna alle informatie over hommels die je googelt maken melding van het feit dat de hommel een beschermde diersoort is. Ik kan de hommel niet vinden op de lijst van beschermde soorten die hoort bij de Flora en Faunawet. Dus volgens mij mag het verplaatsen of eventueel verdelgen van een hommelnest dat echt in de weg zit, wettelijk gezien. Opkomst en ondergang van het nest Van maart tot half mei zoekt een vrijvliegende koningin een
6 geschikte nestruimte om een nieuwe kolonie te beginnen. Verlaten holen in de grond, nestkasjes (het liefst met het vogelnest van vorig jaar er nog in) en dus ook spouwmuren zijn geschikt. De aardhommel houdt het het liefst dichtbij de grond. Eenmaal een geschikte plek gevonden maakt ze van nectar en stuifmeel het nest dat uit was bestaat. In ieder compartiment legt ze circa tien eitjes. Zo worden de eerste werkster geboren en gaat door totdat de kolonie tussen de 40 en 80 werksters omvat. Later in het seizoen gaat de koningin over tot het leggen van onbevruchte eitjes, waar de darren uit voortkomen. De laatste heroïsche daad is het zorgen voor nieuwe koninginnen. Als dat gebeurd is en de darren uitgevlogen zijn, gaan de werksters ook eitjes leggen. De koningin voelt zich in haar positie als alleenheerser bedreigd en zal proberen dit te verstoren en deze eitjes op te eten. Uiteindelijk gaat het koninkrijk ten gronde. De jonge koninginnen vliegen ook uit en ontmoeten een dar voor een romantisch moment en zoeken daarna een plek om de winter door te komen om het volgend jaar zelf een kolonie te starten. De werksters sterven van ouderdom evenals de uitgewoonde en zo goed als kale oude koningin. Het is eind juli/begin augustus geworden. Het eens zo florerende hommelnest is ten onder gegaan. Wil je volgend jaar geen hommelnest meer terug in de spouw plaats dan een speciaal roostertje (verkrijgbaar bij iedere bouwmarkt) of maak de nestkast goed schoon. Meer weten over de hommel? Klik hier voor een leuke pagina op beesies.nl Welke soort heb ik mijn tuin. Je weet het zo met deze geplastificeerde herkenningskaart hommels (voor maar 2,99). Klik op de afbeelding om te bestellen
7 Enthousiast geworden over hommels? Overweeg de aanschaf van een speciale nestkast zodat je het proces nog beter kunt volgen. Klik op de afbeelding voor meer informatie.
8 Speciale hommelnestkast Of koop nu een goede insectengids voor nog meer informatie en herkenning van hommels en andere soorten insecten. Insectengids van Heiko Bellmann ( 29,95) Insecten 123 Natuurgids ( 16,99) Compactgids insecten ( 8,95) Hét standaardwerk over de Nederlandse Bijen (met alle soorten bijen (ook hommels zijn bijen) van KNNV ( 49,95) bekijk je hier Op 7 april 2016 was er een leerzame aflevering van het NPO programma De Kennis van Nu over wilde bijen en hommels. In dit 11 minuten durende filmpje het antwoord op de vraag waarom wij wilde bijen en hommels zouden moeten beschermen. Klik hier om naar de site van NPO.nl te gaan
9 De planten kijk wandelgids van Nederland
10
11 De planten kijk wandelgids van Nederland van Ton Denters bevat 25 botanische wandel- en fietstochten en 560 kijkpunten met GPS coördinaten. Hiermee is de planten kijk wandelgids een juweeltje voor iedereen die van wandelen en fietsen houdt en daarbij een aantal bijzondere planten en bloemen wil tegenkomen. Dat kan met dit boek zonder lang te hoeven zoeken, want veel soorten zijn exact te vinden via de opgegeven GPS coördinaten. Dit geldt vooral voor de 140 speciaal geportretteerde beeldsoorten. In de gids zijn meer dan 600 kleurenfoto s opgenomen. Wandelkaarten Veel planten bloeien in juli en augustus. Voor iedereen die in Nederland blijft in deze vakantie is dit boek een prima aanwinst om eens iets bijzonders in de natuur te gaan doen. De 25 tochten zijn onderverdeeld in 18 wandelingen en 7 fietstochten. De routes zijn helder beschreven. Bij het maken van de tochten is het wel handig om een kaart bij de hand te hebben. Kopers van de planten kijk wandelgids krijgen toegang tot een website waar een wandelkaart en beschrijving is te downloaden. Degene die handig is met een GPS en beschikt over (digitaal) kaartmateriaal kan de route aanmaken op zijn GPS apparaat. Hierover in een later blog meer. Waar wandelen? Nederland heeft niet een groot oppervlak en behoort tot de meest onderzochte landen wat het plantenleven betreft. Het plantenleven en de wandelingen worden behandeld aan de hand van 12 floradistricten. Botanici hebben ons land ingedeeld in 15 floradistricten, ieder heeft een duidelijk herkenbare samenstelling van plantensoorten die aan het district gebonden zijn. Dat maakt elke wandeling of fietstocht tot een unieke ervaring. Klik hier voor een lijst van de wandelingen en fietstochten. Alle wandelingen en fietstochten zijn op vrij
12 toegankelijke terreinen en de beschreven plantensoorten komen er in ruime mate voor. De tochten zijn zodanig uitgezet dat het niet alleen van plantje naar plantje gaat. Er is ook veel aandacht besteed aan informatie over het (cultuur) landschap en de bezienswaardigheden die je onderweg tegenkomt. Welke planten? Een kleine greep uit de lijst: vogelpootklaver zeelathyrus haarlems kleverige ogentroost gevlekte rupsklaver klokkenspel moerashertshooi Koop deze gids Koop nu de planten kijk wandelgids Natuurgadgets.nl voor maar 24,95 van Nederland De groene zandloopkever bij
13 Uit het niets zat ie ineens op het pad, de Groene Zandloopkever (Cicindela campestris). Ik was in Ede op hei met de telelens aan de gang om de roodborsttapuit te fotograferen (gelukt!). Voordat ie weer op de vleugels ging omdat de hond er aan kwam, nog net een plaatje kunnen schieten van deze prachtige gekleurde kever. Ze zijn van mei tot september te zien. Het is wel een mooiweerkever, als het te koel is blijft hij in zijn schuilplaats.
14 De Groene zandloopkever is de meest algemene van de vijf soorten zandloopkevers die in Nederland en België voorkomen. Je kunt ze ook gerust zandroofkever noemen, want ze zijn zeer roofzuchtig en jagen actief achter prooien (voornamelijk insecten) aan. De larve van de Groene Zandloopkever is niet minder roofzuchtig maar houdt er een wat minder actieve jachtmethode op na. Hij graaft een diepe loodrechte gang in het zand en wacht geduldig af. Argeloze voorbijgangers die op het menu staan worden het hol ingesleurd om verorbert te worden. De eitjes worden in mei gelegd. De larven overwinteren een keer als larve. In het najaar van het volgende jaar verpoppen de larven en overwinteren de tweede keer als pop. Pas het voorjaar daarna verschijnt de kever. Het larvenstadium duurt dus in totaal twee jaar. De Groene Zandloopkever komt voor in open zanderige gebieden, zoals heide, open plekken in het bos en de duinen. Hij is circa 1,5 2cm groot. Het is een van de snelst rennende
15 insecten (kan 8 km per uur halen) en vliegt ook kleine stukjes. Dit komt goed van pas bij het achtervolgen van prooien. De Groene Zandloopkever (en de andere zandloopkevers) herken je makkelijk met een van onze veldgidsen: Voor de jonge insectenkenner is er Spot het Insect De Tirion Compactgids Insecten voor onderweg De ultieme Nieuwe Insectengids voor alle Europese soorten Brandnetel: werd je geprikt door een mannetje of een vrouwtje?
16
17
18 Zinloos geweld Ooit, in de lagere school leeftijd (die heette toen nog zo), eens heel ongelukkig in een groep brandnetels gefietst. Het was uiteraard zomer, dus met de korte broek aan. Een traumatische ervaring. Direct de dag erna werd er op mijn initiatief een groepje opgericht met als doel alle op de Noord Veluwe voorkomende brandnetels neer te slaan. Dit groepje heeft wel een hele middag bestaan en heeft veel brandnetels met een tak geslagen. Zinloos geweld avant le lettre. Om deze jeugdzonde een beetje goed te maken nu een ode aan de brandnetel.
19 Mannetje en vrouwtje brandnetel We zijn er allemaal wel eens door geprikt. Niet dat het nu direct veel verschil maakt in ongemak, maar werd je nu door een mannetje of een vrouwtje geprikt? Want die zijn er namelijk, mannen en vrouwen brandnetel; in de plantenwereld heet dit tweehuizig. De brandnetel bloeit in de oksel van zijn of haar bladeren en aan de bloeiwijze is goed te zien waarmee we te maken hebben. De vrouwelijk bloeiwijze hangt wat naar beneden (vooral na de bestuiving), die van de mannelijke planten hangt een stuk rechter of is opwaarts gericht. Door de stampers met stuifmeel ogen de mannelijke
20 bloemen wat geler van kleur. Met een goede loep zijn de meeldraden te zien. Bij de vrouwelijke planten de stamper. In Nederland komen twee soorten voor. Alleen de grote brandnetel (Urtica dioica) is tweehuizig, de kleine brandnetel (Urtica urens) is eenhuizig, dat wil zeggen dat een bloem zowel mannelijke als vrouwelijke kenmerken heeft (meeldraden en stamper). Brandnetel jeuk Het blad van de brandnetel is aan de onderkant bezaait met kleine injectienaaldjes die in je huid breken en dan hun gif afgeven. Over het algemeen is het bultje en de jeuk zo weer weg, maar je kunt dit versnellen door de plek in te wrijven met een gekneusd blad van de (brede) weegbree. Beide soorten houden van schrale grond en eigenlijk groeit er altijd wel weegbree bij brandnetels is de buurt. Hondsdraf schijnt overigens ook te werken. Zorg wel dat je het sap er goed uitknijpt en op de plek wrijft. Meer weten? Over de brandnetel valt nog veel meer te vertellen dan dit. Brandnetel op plantaardigheden.nl
21 Planten en bloemen determineren met: De Nieuwe Plantengids voor onderweg St Jansvlinder
22 De St Jansvlinder juweeltje een De bezuinigingen bij de overheid hebben ook zo hun voordelen, zo vindt ook de St Jansvlinder (Zygaena trifolii). Bij ons achter het huis, op een talud naar een singel wordt nog maar een keer per jaar keer gemaaid. Dat levert een rommelige aanblik op met veel hoog opgaande begroeiing. Er zijn buurtgenoten die dat niet zo kunnen appreciëren. Vooral die er vanuit de woonkamer tegenaan moeten kijken. Sommige nemen zelf de maaier ter hand en houden het voor de deur kort. Grote voordeel is dat door minder intensief te maaien de planten veel meer mogelijkheden krijgen om te bloeien en rupsen betere kansen om zich vol te vreten en de verpoppen tot vlinders. Het barst achter het huis van de zandoogjes (Oranje Zandoogje Pyronia tithonus). Het werd tijd om een keer te proberen er eentje voor de lens te krijgen. Dat bleek niet echt makkelijk, ze zijn beweeglijk en zitten meestal met de vleugels dicht. Nee, dan de St Jansvlinder, met zijn prachtige kleuren, blijft rustig poseren en trekt zich nergens wat van aan. Deze vlinder van een kleine 2 cm is eigenlijk een nachtvlinder, die overdag vliegt. Dat is verwarrend, maar dat komt omdat het verschil tussen een dag- en een nachtvlinder eigenlijk niet alleen de tijd van actief zijn is (overdag of s nachts) maar het verschil in sprieten die bij nachtvlinders verdikt
23 zijn en de verschillende wijze van de vleugels opvouwen. Dagvlinders (met uitzondering de dikkopjes) vouwen hun vleugels recht boven hun lijf en nachtvlinders leggen ze horizontaal, dakpansgewijs over het achterlichaam. Planten die vlinders (en ook andere organismen) nodig hebben voor de groei en voortplanting noemen we waardplanten. De waardplanten van de St Jansvlinder zijn voornamelijk Gewone Rolklaver en de Gewone Rolklaver. De vliegperiode start begin juni en loopt tot eind augustus. De rupsen van eind augustus tot eind mei. Soms overwintert een rups tweemaal. Vindplaatsen zijn graslanden, wegbermen en vooral duingebieden. St Jansvlinders worden ook wel bloeddropje genoemd. De diepgroene kleur wordt niet door pigment veroorzaakt, maar is afhankelijk van de belichting. Vergelijk het met een laagje olie op het water de hoek waaronder het licht valt (je kijkt) bepaalt de kleur. De St Jansvlinder scheidt een gele vloeistof af als ze aangevallen worden. In deze stof zit het giftige blauwzuur. Dit gif wordt in de rups opgehoopt uit de voedselplanten. Als een vogel de vlinder heeft gepakt en geproefd, zal hij het niet nog een keer proberen. Blauwzuur is waterstof cyanide en dat gif eiste in WOII de levens van 1,2 miljoen mensen. De B in Zyklon B stond voor blauwzuur. Hiermee zijn de felle kleuren van de vlinder verklaart en de reden waarom hij zich niet zo drukt maakt als iemand hem wil fotograferen. Verwarren kan met de St Jacobsvlinder, die rode strepen heeft in plaats van stippen. Meer weten over vlinders?: De nieuwe veldgids dagvlinders van KNNV Compactgids vlinders De Vlinderstichting
24 Kies ik een 8x42 of een 10x42 verrekijker? Welke verrekijker de beste keus? 8 42 of 10 42? Als het gaat over een verrekijker dan vraag je je af waarom er zoveel kijkers aangeboden worden die 8x vergroten, terwijl een
25 verrekijker die 10x vergroot vaak slechts een fractie duurder is. In deze blog een aantal voor en tegens. Dit doen we aan de hand van onze twee modellen van de Barr & Stroud Sahara. We focussen ons op de in het oog springende verschillende tussen beide verrekijkers. Verschillen Sahara 8 42 Sahara Vergroting 8x 10x Gezichtsveld (FOV) 129/1000 m 101/1000m Eye relief 17,5 mm 14 mm Lichtsterkte 27,04 18,23 Uittrede pupil 5,2 mm 4,1 mm Schemergetal 18,27 20,49 Gewicht 670 gr 673 gr 1. De geeft het object groter weer, waardoor meer detail te zien is. Maar vergroot ook de bewegingen van de verrekijker, omdat niemand een verrekijker 100% stil kan houden. De detailwinst die behaald wordt met de hogere vergroting wordt, kan dan te niet gedaan worden door het effect van onze trillende handen. 2. De 8 42 heeft een breder Field of View (gezichtsveld). Dit is het getal dat de breedte van het beeld aangeeft op een afstand van 1000 meter. Een breder gezichtsveld kan handig zijn als je de verrekijker op objecten (bijvoorbeeld vogels) richt in dichte begroeiing of je moet ze snel in beeld krijgen omdat ze anders weer weg zijn. Het is van minder belang bij objecten die op grotere afstand zijn of niet de neiging hebben om als een pijl uit je beeld verdwijnen. 3. Bij 8 42 is het eye relief groter, dit maakt de verrekijker zeer geschikt voor mensen die een bril
26 dragen. Voor brildragers een eye-relief van mm het beste is. Bij kijkers met twist-up oogschelpen laat je die ingedraaid als je met een bril kijkt en draai je ze uit zonder bril. Ingedraaid profiteer je meer van het beschikbare eye-relief. 4. De lichtsterkte is het getal dat aangeeft hoeveel licht de verrekijker verzamelt. Hoe hoger het getal hoe helderder het beeld en hoe beter onder mindere lichtomstandigheden gekeken kan worden. De grotere uittrede pupil draagt ook bij aan een helderder beeld in de schemering. 5. Hoewel de lichtsterkte van de 8 42 een helderder beeld geeft onder slechtere lichtomstandigheden, heeft de een hoger schemergetal. Als je het schemergetal met 10 vermenigvuldigt krijg je een indruk van het aantal meters waarop je redelijk wat met de verrekijker kunt zien in de schemering. Dit betekent dat het beeld van de 8 42 helderder is, maar het beeld van de geeft meer detail, is dus scherper. Conclusie: Als de verrekijker goed stil (kunnen) houden, waarnemen onder mindere lichtomstandigheden en eye-relief (brildragers) zwaar tellen is de Barr & Stroud Sahara 8 42 de betere keus. Als de meeste waarnemingen in relatief open terrein plaatsvinden, de lichtomstandigheden niet heel zwaar tellen en je ook graag op grotere afstand je onderwerp goed wilt bekijken is de Barr & Stroud Sahara de betere keus. Voor meer informatie over verrekijkers zie onze koopwijzer.
Haal de natuur dichtbij huis door een nestkast in je tuin op te hangen. In deze blog tips voor een grotere kans op succes.
Nestkast ophangen Nestkast ophangen? Haal de natuur dichtbij huis door een nestkast in je tuin op te hangen. In deze blog tips voor een grotere kans op succes. De nestkast Door het ophangen van een nestkast
Nadere informatieBijenhoudersvereniging St Ambrosius Boxtel
januari In deze maand zijn de hommelkoninginnen nog in hun winterslaap. februari Op een warme dag komt een hommelkoningin uit haar schuilplaats en gaat op zoek naar voedsel. Als het kouder wordt moet ze
Nadere informatieKlein hoefblad ( Tussilago farfara)
Klein Hoefblad Klein hoefblad farfara) (Tussilago Klein hoefblad is een echte pionier. Als één van de eersten in bloei in maart of april (in een zachte winter al in februari). Klein hoefblad is ook een
Nadere informatieHier zien jullie alweer de zesde uitgave van ons jeugdblad. Nieuwsgierig wat de Oele nu weer heeft te vertellen. Lees maar gauw.
Hier zien jullie alweer de zesde uitgave van ons jeugdblad. Nieuwsgierig wat de Oele nu weer heeft te vertellen. Lees maar gauw. Vlinders in de tuin Vooral op warme dagen kun je veel vlinders zien in allerlei
Nadere informatieinhoud blz. Vlinders 3 1. Insecten 4 2. De kop 5 3. De vleugels 6 4. Van ei tot vlinder 7 5. Dag en nachtvlinders 8 6. Voedsel 9 7. Vijanden 10 8.
Vlinders inhoud blz. Vlinders 3 1. Insecten 4 2. De kop 5 3. De vleugels 6 4. Van ei tot vlinder 7 5. Dag en nachtvlinders 8 6. Voedsel 9 7. Vijanden 10 8. Vlinders in Nederland 11 9. Filmpjes 15 Pluskaarten
Nadere informatieDagpauwoog Hoe ziet hij eruit? Wanneer vliegt hij? Waar kun je hem vinden? Waar leven de rupsen? Atalanta
Je hebt vast wel eens een vlinder gezien. Maar heb een vlinder wel eens goed bekeken? Weet je welke planten een rups lekker vindt? En weet je het verschil tussen dagvlinders en nachtvlinders? De vlinders
Nadere informatieRaar, maar waar! deel 1. groep 3 en 4
Raar, maar waar! deel 1 Natuur groep 3 en 4 Inhoud 1 Raar, maar waar! 3 2 Een vreemd ei 4 3 Spring er maar uit 5 4 Verstopt 6 5 Slim 7 6 Vlieg er niet in 8 7 Een kever met een luchtje 9 8 Een zware hap
Nadere informatieZe gaat op zoek naar een holletje onder de grond op een droge plaats om er een nest te starten.
De hommel Hommels kunnen tot 60% van hun lichaamsgewicht aan stuifmeel meedragen. In de vroege lente ontwaakt de hommelkoningin en verlaat haar ondergrondse schuilplaats. Ze gaat op zoek naar een holletje
Nadere informatieZe gaat op zoek naar een holletje onder de grond op een droge plaats om er een nest te starten.
De hommel In de vroege lente ontwaakt de hommelkoningin en verlaat haar ondergrondse schuilplaats. Ze gaat op zoek naar een holletje onder de grond op een droge plaats om er een nest te starten. Hommels
Nadere informatieSuchmann. Natuur, hoofdstuk Lente en natuurverschijnselen
Suchmann Natuur, hoofdstuk Lente en natuurverschijnselen Wanneer: Dinsdagmiddag 6-13-20 & 27 april De kinderen worden in groepjes verdeeld van 3 of 4 kinderen. Ieder groepje krijgt een onderwerp toebedeeld
Nadere informatieBijlage VMBO-GL en TL
Bijlage VMBO-GL en TL 2011 tijdvak 2 biologie CSE GL en TL Deze bijlage bevat informatie. GT-0191-a-11-2-b Jakobskruiskruid - Informatie Lees eerst informatie 1 tot en met 5 en beantwoord dan vraag 38
Nadere informatieVraag 1. Waarom moet je goed voor de rupsen zorgen als je vlinders wilt hebben?
Naam: VLINDERS Vlinders zijn niet weg te denken uit onze leefomgeving. In het voorjaar kunnen we haast niet wachten tot de eerste Kleine vosjes of Citroenvlinders zich laten zien. En dan in de zomer en
Nadere informatieBijlage VMBO-GL en TL
Bijlage VMBO-GL en TL 2011 tijdvak 2 biologie CSE GL en TL Deze bijlage bevat informatie. GT-0191-a-11-2-b Jakobskruiskruid - Informatie Lees eerst informatie 1 tot en met 5 en beantwoord dan vraag 38
Nadere informatieDagvlinders vouwen in rust hun vleugels verticaal, recht boven hun lijf samen (met één uitzondering: de dikkopjes).
1 Vlinders herkennen Er zijn veel meer nachtvlinders dan dagvlinders; in Nederland leven 53 soorten dagvlinders en zo n 2000 soorten nachtvlinders. Nachtvlinders zie je echter veel minder omdat veel soorten
Nadere informatieInformatieles Vleermuizen
Informatieles Vleermuizen De les is bedoeld voor groep 5 t/m 8 van het primair onderwijs en leerjaar 1 en 2 van het voortgezet onderwijs. Er komen verschillende facetten over het leven van de vleermuis
Nadere informatieAftekenlijst. Naam: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
Aftekenlijst 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. Naam: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 Werkblad 1 Schematisch
Nadere informatieVoorbereiding post 4. Nachtbrakers Groep
Voorbereiding post 4 Nachtbrakers Groep 5-6-7-8 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de digitale voorbereiding voor post 4: Nachtbrakers, voor groep 5,6,7 en 8. Inhoud: Algemeen Verhaal Spel Werkvel
Nadere informatieDe Hop Upupa epops. De Hop Upupa epops. Jeugdsentiment
De Hop Upupa epops De Hop Upupa epops Jeugdsentiment Ik heb iets met de hop en dat dateert al van een hele tijd terug. De jaren 60 van de vorige eeuw om precies te zijn. De hop staat als bescheiden illustratie
Nadere informatieBijlage VMBO-KB. biologie CSE KB. tijdvak 1. Deze bijlage bevat informatie. KB-0191-a-11-1-b
Bijlage VMBO-KB 2011 tijdvak 1 biologie CSE KB Deze bijlage bevat informatie. KB-0191-a-11-1-b Vleermuizen - Informatie Lees eerst informatie 1 tot en met 6 en beantwoord dan vraag 40 tot en met 50. Bij
Nadere informatieINSECTEN. werkboekje
INSECTEN werkboekje 20 maart 2009 Dag lieve kleine vlinder Waar vlieg je toch naartoe? Breng jij misschien de eitjes weg, ben jij nu al moe? Jouw eitjes worden rupsjes. die groeien heel erg vlug. ook krijgen
Nadere informatieRaar, maar waar! Natuur Na
Raar, maar waar! Natuur Inhoud 1. Raar, maar waar! 3 2. Een vreemd ei. 4 3. Spring er maar uit. 5 4. Verstopt. 6 5. Slim. 7 6. Vlieg er niet in. 8 7. Een kever met een luchtje. 9 8. Een zware hap. 10 9.
Nadere informatieWaarom gonzen er minder bijen? Het is tijd om meer te leren over de wereld van de bijen, tijd voor bij-les
B i B j O e E n K HET GONST! Er zijn al 100 miljoen jaar bijen op de planeet aarde. Dat is een stuk langer dan er mensen zijn en zelfs langer dan sommige dinosaurussen! Bijen zijn insecten die belangrijk
Nadere informatieDe kleine beestjesclub
Thema: mini Biologie Dieren Insecten en spinnen Moeilijkheid: * Tijdsduur: ** Juf Nelly De kleine beestjesclub Doel: Na deze opdracht weet je meer over verschillende insecten Uitleg opdracht Je luistert
Nadere informatieDe Wiershoeck, woensdag 18 april Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck, woensdag 18 april 2018 Beste natuurliefhebber/-ster, Omdat een mens nu eenmaal niet op twee plekken tegelijk kan zijn, was ik afgelopen dinsdag niet op de tuinen van De Wiershoeck en de
Nadere informatienatuurboekje van zomer 2017
natuurboekje van zomer 2017 HOI! HÉ, KIJK, IS DAT EEN WESP? Hij schiet van links naar rechts, omhoog, omlaag. Soms hangt hij stil in de lucht, als een helikopter. Maar vliegt een wesp op die manier? Nee!
Nadere informatiewww.natuurindewijk.nl
OPHANG- EN PLAATSINGSINSTRUCTIE Gefeliciteerd met Uw nestkast verblijfkast bijenhotel! Fijn dat U mee wilt werken aan het project. In de stad zijn er voor gebouw bewonende dieren steeds minder mogelijkheden
Nadere informatieVLINDERS. generatie van o.a. de Kleine vos en Gehakkelde aurelia NATUURRIJK TESPELDUYN AUGUSTUS 2018
Als je je bal weer eens in de waterkant ziet verdwijnen, hebben sommige golfers toch enige huiver om in de kant te zoeken. De kikkers springen onverwacht op, libellen grazen over je hoofd en vreemde beestjes
Nadere informatieVoorbereiding post 5. Kleuren om (van) te snoepen Groep 3-4
Voorbereiding post 5 Kleuren om (van) te snoepen Groep 3-4 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de digitale voorbereiding op post 5: Kleuren om (van) te snoepen, voor groep 3 en 4. Inhoud: Algemeen
Nadere informatieNachtvlinders. Glasvleugelpijlstaart. De sint-jansvlinder is een dagactieve nachtvlinder
Nachtvlinders Wist je dat er 2 groepen vlinders zijn? De ene groep noemen we dagvlinders, de andere groep noemen we nachtvlinders. Het verschil tussen dag- en nachtvlinders lijkt heel simpel: dagvlinders
Nadere informatieinhoud blz. Vleugels 3 1. Zweven 4 2. Vleugels om te zwemmen 5 3. De boemerang 6 4. Vogels op de grond 7 5. Het geheim van vliegen 8 6.
Vleugels inhoud blz. Vleugels 3 1. Zweven 4 2. Vleugels om te zwemmen 5 3. De boemerang 6 4. Vogels op de grond 7 5. Het geheim van vliegen 8 6. Snelle vleugels 9 7. Geboren zonder vleugels 10 8. Zaden
Nadere informatieDe Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 3 mei 2016. Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 3 mei 2016 Beste natuurliefhebber/-ster, Het was een heel aangename dag, maar er was minder te zien dan ik had gehoopt/verwacht. Twee dagen eerder waren we in de Hortus
Nadere informatieBinnen de kast heeft elke bij haar eigen taken en verantwoordelijkheden: de koningin legt de eitjes, de darren vrijen met de koningin en de werksters
Hoe ziet een bij er uit? 1 2 3 4 Koningin, Werkster & Dar Iedereen zijn taak Binnen de kast heeft elke bij haar eigen taken en verantwoordelijkheden: de koningin legt de eitjes, de darren vrijen met de
Nadere informatieDe Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 21 augustus 2018
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 21 augustus 2018 Beste natuurliefhebber/-ster, Het was een prima dag. In de loop van de dag werd het warmer, een beetje benauwd zelfs en wat mij betreft had er iets
Nadere informatieDe Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 2 mei Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 2 mei 2017 Beste natuurliefhebber/-ster, Het was een beetje wisselvallige dag. In het begin was het bewolkt, en in het eerste half uur heb ik bijna geen insect gezien.
Nadere informatieLente. groep 3, 4 en 5
Lente groep 3, 4 en 5 Inhoud Lente 3 1. Langer licht 4 2. Bollen 5 3. Wakker worden 6 4. Frisse blaadjes 7 5. Kikkerdril 8 6. Op reis 9 7. In de wei 10 8. Er op uit! 11 9. Filmpjes 12 Werkblad lente 14
Nadere informatieNaam:_ KIKKERS. pagina 1 van 6
Naam:_ KIKKERS _ De kikker is een amfibie. Er zijn veel soorten kikkers op de wereld. In Nederland zie je de bruine en de groene kikker het meest. De groene kikkers zijn graag veel in het water, de bruine
Nadere informatieLimburgs Landschap. natuurboekje van
Limburgs Landschap natuurboekje van zomer 2011 Hoi! Ze heet vleermuis maar ze is geen muis. Ze vliegt als de beste maar ze is geen vogel. Ze heeft ogen maar ze kijkt vooral met haar oren. Ze maakt geluiden
Nadere informatieuitga uitg v a e v 2013
Lente uitgave 2013 groep 3/4 inhoud blz. Lente 3 1. Langer licht 4 2. Bollen 5 3. Wakker worden 6 4. Frisse blaadjes 7 5. Kikkerdril 8 6. Op reis 9 7. In de wei 10 8. Er op uit! 11 9. Filmpjes 12 Werkblad
Nadere informatieWinterslaap. Met filmpjes, werkblad en puzzels. groep 5/6. uitgave januari 2013
uitgave januari 2013 Winterslaap Met filmpjes, werkblad en puzzels groep 5/6 inhoud blz. Inleiding 3 1. Wat is een winterslaap? 4 2. Lage hartslag 5 3. Lage temperatuur 6 4. Winterrust 7 5. Winterslapers
Nadere informatieVlinders kijken. op Landgoed Schothorst
Vlinders kijken op Landgoed Schothorst Enke Kleine vos erdpa In de maanden mei tot en met september zie je ze vliegen: eeg vandaag ga je op zoek naar s. In dit boekje s!iveook nst Du vind je allerlei spelletjes
Nadere informatieBijlage VMBO-KB. biologie CSE KB. tijdvak 1. Deze bijlage bevat informatie. KB-0191-a-11-1-b
Bijlage VMBO-KB 2011 tijdvak 1 biologie CSE KB Deze bijlage bevat informatie. KB-0191-a-11-1-b Vleermuizen - Informatie Lees eerst informatie 1 tot en met 6 en beantwoord dan vraag 40 tot en met 50. Bij
Nadere informatieBijlage VMBO-GL en TL
Bijlage VMBO-GL en TL 2011 tijdvak 1 biologie CSE GL en TL Deze bijlage bevat informatie. GT-0191-a-11-1-b Vleermuizen - Informatie Lees eerst informatie 1 tot en met 7 en beantwoord dan vraag 41 tot en
Nadere informatieVoorbereiding post 5. Kleuren om (van) te snoepen Groep 3-4
Voorbereiding post 5 Kleuren om (van) te snoepen Groep 3-4 Welkom bij IVN Valkenswaard Dit is de powerpointserie als voorbereiding op post 5: Kleuren om (van) te snoepen voor groep 3 en 4. Inhoud: Algemeen
Nadere informatieWist je dat?... Overwintering van vlinders. Vragen. De vlinder. De levenscyclus..
Lesbrief groep 5 6 Inhoudsopgave Wist je dat?... Vlinderwiel Stripverhaal.. Overwintering van vlinders. Vlinder mobiel Het voedsel van rupsen.. Vragen. De vlinder. De levenscyclus.. 1 Wist je dat Allerlei
Nadere informatieDe Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 14 en woensdag 15 april 2015 vervolg. Dit is het vervolg op het eerste deel van mijn verslag.
De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 14 en woensdag 15 april 2015 vervolg Beste natuurliefhebber/- ster, Dit is het vervolg op het eerste deel van mijn verslag. Een week geleden zag ik alleen nog maar
Nadere informatieVan eitje tot vlinder
Werkblad Van eitje tot vlinder Wat is de goede volgorde van de plaatjes? Begin bij plaatje : de vlinder legt eieren. Schrijf de letter a in hokje. Welk plaatje is de volgende? Zet de letter ervan in hokje
Nadere informatieinhoud 1. Dieren op reis 2. Waarom dieren reizen 3. Op zoek naar eten 4. Op zoek naar een broedplek 5. Weg uit de kou 6. Filmpje Pluskaarten Bronnen
Dieren op reis inhoud 1. Dieren op reis 3. Waarom dieren reizen 4 3. Op zoek naar eten 5 4. Op zoek naar een broedplek 9 5. Weg uit de kou 13 6. Filmpje 14 Pluskaarten 15 Bronnen 17 Colofon en voorwaarden
Nadere informatieVoorbereiding post 5. Kleuren om (van) te snoepen Groep
Voorbereiding post 5 Kleuren om (van) te snoepen Groep 5-6-7-8 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de digitale voorbereiding op post 5: Kleuren om (van) te snoepen, voor groep 5 t/m 8. Inhoud: Algemeen
Nadere informatieDe lente! Werkboekje leeftijd: 10+
De lente! Werkboekje leeftijd: 10+ Seizoenen De lente begint meestal op 21 maart. Soms kan het begin van de lente ook vallen op 20 maart. Dat heeft te maken met de stand van de zon. Afgesproken is dat
Nadere informatieSpreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info
Lieveheersbeestje Wie het het lieveheersbeestje? Veel mensen vinden insecten, en vooral kevers, maar griezelige beesten. Ze hebben van die rare sprieten op hun kop, van die enge dunne pootjes, En ook hun
Nadere informatieEen. hoort erbij! Over dieren uit een ei. groepen 3-5
Een hoort erbij! Over dieren uit een ei groepen 3-5 1. Een ei hoort erbij Veel dieren leggen eieren: vogels en vissen. Maar ook insecten leggen kleine eitjes. Uit dat eitje komt een klein diertje. Dat
Nadere informatieWandelroute langs insecten en andere kleine beestjes
Wandelroute langs insecten en andere kleine beestjes Tijdens deze buitenopdracht komen jullie verschillende insecten tegen. Ook vind je andere kleine beestjes, die geen insecten zijn. De route is met een
Nadere informatieDe Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 16-04-2019 Beste natuurliefhebber/-ster, Het was ruim een half jaar geleden dat ik op de tuinen van De Wiershoeck en de Kinderwerktuin was, dus de hoogste tijd om
Nadere informatieDe Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 27 september Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 27 september 2016 Beste natuurliefhebber/-ster, En al weer was het een prima dag om op de tuinen rond te scharrelen. De zon scheen, de temperatuur was aangenaam en
Nadere informatieDe Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 24 april Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 24 april 2018 Beste natuurliefhebber/-ster, De weersverwachting was niet best. Het zou koud zijn en er werd 6 mm regen verwacht. Gelukkig viel het mee. Het heeft heel
Nadere informatievlinders infoblad Meer informatie van de afdeling NME (Natuur en Milieu Educatie) van Carmabi is te vinden op:
infoblad vlinders Alle vlinders en motten op de wereld horen tot de orde van Lepidoptera, het Latijnse woord voor insecten met geschubde vleugels. Deze schubben (die je onder een microscoop moet bekijken
Nadere informatieLimburgs Landschap. natuurboekje van
Limburgs Landschap natuurboekje van zomer 2013 Hoi! Je hoort hem sjirpen, maar je ziet m niet. Waar zit-ie? Je kijkt en kijkt... Opeens zie je een groen beestje met sprieten en springpoten. Ha, een sprinkhaan!
Nadere informatie2. ECOLOGIE VLEERMUIZEN...
INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING... 2 1.1 INLEIDING... 2 1.2 HET GEBIED... 2 1.3 OPBOUW RAPPORT... 3 2. ECOLOGIE VLEERMUIZEN... 4 3 METHODE... 5 4 RESULTAAT... 6 5 CONCLUSIE... 8 LITERATUUR... 9 Adviesbureau
Nadere informatieDe Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 17 juni 2014. Beste natuurliefhebber/- ster,
De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 17 juni 2014 Beste natuurliefhebber/- ster, Het was een mooie dag, meestal zonnig en soms bewolkt. Er stond wel een stevige wind, maar al met al was het een dag waarop
Nadere informatieinhoud blz. Inleiding 1. Twee hoofdsoorten 2. Echo 3. Huid en vleugels 4. Jonge vleermuizen 5. Vleermuizen in Nederland
Vleermuizen inhoud blz. Inleiding 3 1. Twee hoofdsoorten 4 2. Echo 6 3. Huid en vleugels 7 4. Jonge vleermuizen 8 5. Vleermuizen in Nederland 9 6. Andere soorten vleermuizen 11 7. Vleermuisweetjes 13 8.
Nadere informatieRode bosmier SOORTEN MIEREN
Rode bosmier De rode bosmier ontdek je soms al snel. Als je bijvoorbeeld in het bos loopt en dan ergens gaat zitten. Opeens zitten ze overal. In je broekspijpen, op je arm, tot in je sokken aan toe! En
Nadere informatieinhoud 1. Kom jij uit een ei? 2. Dieren uit een ei. 3. Vogels 4. Vissen 5. Insecten 6. Spinnen 7. Reptielen 8. Kikkers en padden 9.
Het ei inhoud. Kom jij uit een ei? 3. Dieren uit een ei. 5 3. Vogels 7 4. Vissen 8 5. Insecten 0 6. Spinnen 3 7. Reptielen 4 8. Kikkers en padden 5 9. Filmpje 6 Pluskaarten 7 Bronnen en foto s 9 Colofon
Nadere informatieMeer over de steenuilen. Even voorstellen. Hier wonen ze
Overname en dupliceren van dit materiaal is alleen toegestaan voor educatieve en niet-commerciële doeleinden en alleen als het materiaal is voorzien van een bronvermelding. Vogelbescherming Nederland,
Nadere informatieKopieer dit e-boek en stuur het door naar anderen.
Lente groep 3/4 inhoud blz Lente 3 1 Langer licht 4 2 Bollen 5 3 Wakker worden 6 4 Frisse blaadjes 7 5 Kikkerdril 8 6 Op reis 9 7 In de wei 10 8 Er op uit! 11 9 Filmpjes 12 Werkblad winter 13 Schrijf je
Nadere informatieDe Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 3 april Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 3 april 2018 Beste natuurliefhebber/-ster, De excursies in de winterperiode moesten i.v.m. het weer een paar keer worden geannuleerd. De vooruitzichten voor afgelopen
Nadere informatieInleiding In het najaar worden de dagen steeds korter en de nachten steeds langer. Kun je je voorstellen dat je in de maand november naar bed gaat?
Inleiding In het najaar worden de dagen steeds korter en de nachten steeds langer. Kun je je voorstellen dat je in de maand november naar bed gaat? Je valt in een diepe slaap en wordt in maart pas weer
Nadere informatieHoofdstuk 1: Veldkenmerken en voorkomen 3. Hoofdstuk 2: Voedsel en vijanden 4. Hoofdstuk 3: Voortplanting en verwanten 6
Inhoudsopgave Inhoudsopgave 1 Literatuurlijst 1 Inleiding 2 Hoofdstuk 1: Veldkenmerken en voorkomen 3 Hoofdstuk 2: Voedsel en vijanden 4 Hoofdstuk 3: Voortplanting en verwanten 6 Hoofdstuk 4: Verzorging
Nadere informatieNME-leerroute Vlinders en spinnen in het park
NME-leerroute Vlinders en spinnen in het park 4 Groep 1 Tilburg, BS Jeanne d Arc Verhaal voor de kinderen Kijk eens om je heen. Op heel veel plekken staan grote en kleine bloemen. Als het mooi weer is
Nadere informatieNematodenproef bestrijding dennenprocessierups Thaumetopoea pityocampa
Nematodenproef bestrijding dennenprocessierups Thaumetopoea pityocampa Spanje, Javea, Cap Sant Antoni december 2013 - februari 2014 Door: Silvia Hellingman-Biocontrole Onderzoek en Advies en Jan van Eijle
Nadere informatieOpdrachtkaart Zwart: Hoe ziet de bij eruit?
Opdrachtkaart Zwart: Hoe ziet de bij eruit? Maak de houten puzzel van de bij. Opdracht 2: Bekijk de bij heel goed. Wat zie je allemaal? Zie je de kop, het borststuk en het achterlijf? Dit heb je nodig
Nadere informatieNationaal Park Hoge Kempen
!! Nationaal Park Hoge Kempen Wat is een vogel? Wat is het verschil tussen roofvogels en uilen? Zijn er grote verschillen tussen roofvogels? Hoe kan ik roofvogels herkennen? Wat is de grootste roofvogel?
Nadere informatieKaartenset ongewervelde dieren
Kaartenset ongewervelde dieren Deze set met plaatjes is het eerste deel van de kaartjes met gewervelde- en ongewervelde dieren op. Ieder kaartje bevat een afbeelding van het dier in kwestie, met daarbij
Nadere informatieWinterslaap. groep 5/6
Winterslaap groep 5/6 inhoud blz. Inleiding 3 1. Wat is een winterslaap? 4 2. Lage hartslag 5 3. Lage temperatuur 6 4. Winterrust 7 5. Winterslapers 8 Werkblad winterslaap 15 Schrijf je eigen e-boek 16
Nadere informatieDe Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 15 september 2015. Beste natuurliefhebber/- ster,
De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 15 september 2015 Beste natuurliefhebber/- ster, Het was opnieuw een heel aardige dag. Er stond vrij veel wind, dat was jammer / lastig, maar het bleef langer droog
Nadere informatieDieren in de winter 3
Dieren in de winter 3 inhoud blz. 1. Winter 3 2. De egel 4 3. De vleermuis 5 4. De eekhoorn 6 5. De merel 7 6. De ree 8 7. De pad 9 8. Het lieveheersbeestje 10 9. Filmpjes 11 Bronnen en foto s 12 Colofon
Nadere informatieKoningin. Opdracht Wie van de drie? Bekijk de bijen in het doosje en zoek op. Welke bij is de koningin? Wat valt je op aan de koningin?
Opdracht 1 Koningin 1. Wie van de drie? Bekijk de bijen in het doosje en zoek op. Welke bij is de koningin? Wat valt je op aan de koningin? Zet een kring om de koningin. doosje bijen doosje met broedraat
Nadere informatieLesbrief Vlinderkleuren
Lesbrief Vlinderkleuren Doelgroep: Groep 5 t/m 8 Lesduur: ± 45 minuten Leerstofgebied: Wereldoriëntatie, Kunstzinnige oriëntatie Werkvorm: Tweetallen Doel van de opdracht: Het kennismaken met een aantal
Nadere informatieKiBO-ongedierte Kennisinstituut voor de bestrijding van ongedierte
Wespen 1. Plaats in het dierenrijk De Duitse en de gewone wesp de Duitse wesp (Vespula germanica F.) de gewone wesp (Vespula vulgaris L.) Dierenrijk Afdeling klasse Orde Familie Geleedpotigen insecten
Nadere informatieinhoud De oude eik 1. In het park 2. De delen van de eik 3. Herfst 4. Dieren helpen de eik. 5. Winter 6. Lente 7. Rupsen 8.
De oude eik inhoud De oude eik 3 1. In het park 4 2. De delen van de eik 5 3. Herfst 6 4. Dieren helpen de eik. 7 5. Winter 8 6. Lente 9 7. Rupsen 10 8. De galwesp 11 9. De boomklever 12 10. Filmjes 13
Nadere informatieBloemen en hun bezoekers
INSTRUCTIEBOEKJE Bloemen en hun bezoekers Scala College Rietvelden 2013 BLOEMEN EN HUN BEZOEKERS a. BESCHRIJVING VAN DE OPDRACHT In deze veldles ga je kijken naar bloemen en de insecten die op bloemen
Nadere informatieinhoud 1. De mier 2. De teek 3. De regenworm 4. De pissebed 5. De hoofdluis 6. De vlieg 7. De mug 8. De vlo 9. Filmpje Pluskaarten Colofon
Kleine beestjes inhoud. De mier 2. De teek 4. De regenworm 5 4. De pissebed 6 5. De hoofdluis 7 6. De vlieg 8 7. De mug 9 8. De vlo 0 9. Filmpje Pluskaarten 2 Colofon 4 Bronnen en foto s 5 . De mier Een
Nadere informatieLesbrief groep 7 8. Inhoudsopgave. Insecten. Soorten. Knipblad. Vlinders lokken. Leefgebied van de vlinder. Stripverhaal
Lesbrief groep 7 8 Inhoudsopgave Insecten Soorten Knipblad Vlinders lokken Leefgebied van de vlinder Stripverhaal Maak van de tuin een vlindertuin Trek Eten en gegeten worden De verdelgers De voedselketen
Nadere informatieinhoud 1. Bloemen 2. Planten 3. Wat is een bloem? 4. Binnen in de bloem 5. De bloem krijgt bezoek 6. Van stamper naar vrucht
Bloemen inhoud. Bloemen 2. Planten 4. Wat is een bloem? 5 4. Binnen in de bloem 6 5. De bloem krijgt bezoek 7 6. Van stamper naar vrucht 8 7. De bloem wordt een vrucht 9 8. Meer hulp 0 9. Kun je me ruiken
Nadere informatieKLARA DE KIKKER. OPDRACHT: Sommige kikkers kunnen tot 20 keer hun eigen lichaamslengte springen. Hoe ver kan jij springen?
Edo van Uchelen KLARA DE KIKKER Kikkers zijn amfibieën, net als padden en salamanders. Ze leven zowel op het land als in het water. In poelen en beken leggen ze eitjes. Reigers en andere dieren eten graag
Nadere informatie1. Seizoenen Lente Zomer Herfst Winter Filmpje Pluskaarten 17 Bronnen 19 Colofon en voorwaarden 20
Seizoenen inhoud. Seizoenen 3. Lente 4 3. Zomer 7 4. Herfst 0 5. Winter 3 6. Filmpje 6 7. Pluskaarten 7 Bronnen 9 Colofon en voorwaarden 0 . Seizoenen Een jaar heeft vier seizoenen. De vier seizoenen zijn:.
Nadere informatieHier zien jullie alweer de een uitgave van ons jeugdblad. Nieuwsgierig wat de Oele nu weer heeft te vertellen. Lees maar gauw.
Hier zien jullie alweer de een uitgave van ons jeugdblad. Nieuwsgierig wat de Oele nu weer heeft te vertellen. Lees maar gauw. De Specht Er zijn verschillende soorten spechten: de groene, de zwarte en
Nadere informatieDe Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 25 oktober Beste natuurliefhebber/-ster
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 25 oktober 2016 Beste natuurliefhebber/-ster Het was een prachtige dag en ik was graag ook na de excursie nog een paar uurtjes op de tuin gebleven, maar dat zat er
Nadere informatieinhoud blz. 1. Soorten 3 2. Zo herken je een insect 4 3. Insecten en hun jong 6 4. Vijanden Meer insecten Filmpjes 15 Pluskaarten 16
Insecten inhoud blz. 1. Soorten 3 2. Zo herken je een insect 4 3. Insecten en hun jong 6 4. Vijanden 10 5. Meer insecten 11 6. Filmpjes 15 Pluskaarten 16 Bronnen en foto s 17 Colofon en voorwaarden 18
Nadere informatieL I EDBIJLAGE. Liedbijlage Insecten
Liedbijlage Insecten L I EDBIJLAGE Samenstelling Chrystal Cochius Illustraties Elsbeth Cochius, grafisch kunstenaar en winnares van de HeArtpool grafiekprijs Overijssel 2005 I N SECTEN Zonder insecten
Nadere informatieDoe- pad Watertorenweg. Achtergrond informatie voor de begeleider. Groep 5-6
Doe- pad Watertorenweg Achtergrond informatie voor de begeleider. Groep 5-6 Colofon Deze lesbrief in opgesteld door De Hortus, Centrum voor Natuur en Mileu, in opdracht van de Gemeente Harderwijk. Wij
Nadere informatieBomen en Mensen houdt een korte zomerstop, de ogen en oren blijven open, maar het verwerken ervan voor het natuurnetwerk staat even stil.
Het natuurnetwerk is geïnspireerd door een citaat van Marcel Proust: De ware ontdekkingsreis ligt niet in het verkennen van nieuwe streken maar in het kijken met nieuwe ogen. Het is tevens verbonden met
Nadere informatieDe Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 15 december 2015. Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 15 december 2015 Beste natuurliefhebber/-ster, De dag begon mistig en op meerdere plaatsen bleef de mist de hele dag hangen. Gelukkig scheen in Beijum de zon. Doordat
Nadere informatieDASSENWERK. werkbladen opdrachten Nationaal Park De Loonse en Drunense Duinen. Locatie De Drie Linden Giersbergen 8 Drunen
DASSENWERK werkbladen opdrachten Locatie De Drie Linden Giersbergen 8 Drunen 2012 Nationaal Park De Loonse en Drunense Duinen 1. Waar ben je? Je onderzoekt vandaag een klein gebied van Nationaal Park De
Nadere informatieNME-leerroute Kleine inwoners van de stad 8
NME-leerroute Kleine inwoners van de stad 8 Groep 1 Tilburg, BS Jeanne d Arc Verhaal voor de kinderen Tijdens deze wandeling ontdekken we meer over de bijen, kleine maar belangrijke inwoners van de stad.
Nadere informatieNr. 5 Jaargang 4 VLINDERNIEUWS. Vlinderwerkgroep HESPERIA Nieuwsbrief mei 2015 Nr. 5 Jaargang 4
Nr. 5 Jaargang 4 VLINDERNIEUWS Vlinderwerkgroep HESPERIA Nieuwsbrief mei 2015 Nr. 5 Jaargang 4 Een woordje vooraf. Beste vlindervrienden, Zondag 12 april hebben we onze eerste wandeling van het nieuwe
Nadere informatieVoortplanting. Lesbrief. Werkgroep Schoolactiviteiten. I.V.N. afd.hengelo. Tel. O74 2770390
Voortplanting Lesbrief Werkgroep Schoolactiviteiten I.V.N. afd.hengelo Tel. O74 2770390 1 Deze lesbrief wordt U aangeboden door het I.V.N. afd. Hengelo Voortplanting = zorgen voor jonge planten A. Inleiding
Nadere informatieHelp, een wesp! Hoe melden? INFOFOLDER
Help, een wesp! INFOFOLDER Wespen hebben hun reputatie niet mee, maar weinig mensen weten dat ze erg nuttig zijn. Ze jagen op bladluizen, vliegen en muggen. Als je wespen met rust laat, laten ze jou ook
Nadere informatieBloemen en hun bezoekers
Voorjaarsproject 2018 bloemen en hun bezoekers voor groep 5 t/m 8 van de basisschool Bloemen en hun bezoekers Voorjaarsproject 2018 van IVN Veldhoven Eindhoven Vessem. We gaan op zoek naar bloembezoekers.
Nadere informatieLesbrief Vlinderkleuren 1
Vlinderkleuren 1 Doelgroep: Groep 5 t/m 8 Lesduur: Werkvorm: Leerstofgebied: ± 45 minuten Tweetallen Wereldoriëntatie, Kunstzinnige oriëntatie Doel van de opdracht: Het kennismaken met een aantal vlindersoorten
Nadere informatieHet onderzoek van de burgemeester 5/6
Het onderzoek van de burgemeester De burgemeester hoorde dat kinderen ongerust zijn. Nee, ze zijn niet bang voor onweer of harde geluiden. Ze maken zich zorgen over de natuur. Dieren krijgen steeds minder
Nadere informatie