Klein hoefblad ( Tussilago farfara)

Transcriptie

1 Klein Hoefblad

2 Klein hoefblad farfara) (Tussilago Klein hoefblad is een echte pionier. Als één van de eersten in bloei in maart of april (in een zachte winter al in februari). Klein hoefblad is ook een van de eerste planten op nieuw land of pas bewerkte bermen en hellingen. Als de grond ook nog een beetje leemhoudend is, is het helemaal top. Klein hoefblad heeft een lichte voorkeur voor enigszins vochtiger biotopen, bijvoorbeeld oevers en taluds. Groeit graag in tussen het gras en andere lage beplanting. Door de vroege bloei met een grote kans op nog (flinke) nachtvorst is het een verstandige strategie van de plant om eerst te bloeien en dan pas de kwetsbare bladeren te ontwikkelen. Planten die eerst bloeien en dan pas blad vormen,

3 noemen we naaktbloeiers. Samen met speenkruid, krokussen, sneeuwklokjes, wilgenkatjes en nog wat anderen vervult Klein hoefblad een belangrijke rol om de eerste insecten van voedsel te voorzien. Vooral verschillende solitaire bijtjes en de vroege hommel koninginnen hebben baat bij deze eerste bloeiers. In ruil voor de nectar die deze insecten nodig hebben om te vliegen en de voortplanting te regelen, brengen de insecten het stuifmeel van de ene naar de andere bloem. Beschrijving Klein hoefblad is een vaste plant uit de Composietenfamilie of Asteracea. Het is een van de (twee) omvangrijkste plantenfamilies (wedijvert met de orchideeën familie). Wereldwijd zo n soorten. In de tropen zijn dat ook bomen en lianen. In veel delen van de wereld behoort circa 10% van de autochtone planten tot de asterachtigen. Enkele bekende soorten zijn magrieten, zonnebloemen, dahlia s en de vele variaties asters. Asteracea is afgeleid van een grieks woord dat ster betekent.

4 De bladeren lijken qua vorm wel wat op hoeven van koeien of paarden. Ze verschijnen na de bloei. In het najaar vormen zich in de oksel van de bladeren de knoppen voor de bloeistengels van het volgend jaar. Klein hoefblad vormt lange wortelstokken en vermeerdert zich door het zaad dat door de wind wordt verspreid, net als dat van paardebloemen.

5 Als je naar de foto van de bloem kijkt dan zie je in het hart van de bloem de mannelijke buisbloemen, deze bevatten nectar om insecten te lokken. Vlak daarom heen staan de fragiel vrouwelijke lintbloemen. De lintbloemen bevatten een vruchtbeginsel en hebben twee stempels. Ze bevatten geen nectar. De stempels moeten met mannelijk stuifmeel bevrucht worden. Als er een mannelijke en vrouwelijk bloeiwijze in een bloem optreedt heet dat eenhuizig. Om beide bloeiwijzen staan de omwindselblaadjes mooi in één rij. Klein hoefblad heeft verschillende strategieën om zich voort te planten. In de eerste plaats is er de bestuiving door insecten. Ze brengen het stuifmeel van plant naar plant in hun zoektocht naar nectar. Maar het klimaat in Nederland is erg wisselend. Als het een nat en koud voorjaar is, dat ook nog langer duurt dan normaal, is de kans groot dat de bloem is uitgebloeid voordat de bestuiving heeft plaatsgevonden. Daarom

6 is er ook een andere strategie, namelijk de wind. De wind verspreidt het stuifmeel en waait op andere bloemen. En als dat ook niet wat wordt dan is er altijd nog de optie van zelfbestuiving. Het zit allemaal dicht genoeg bij elkaar. Verder vermeerdert Klein hoefblad zich door de wortelstokken, die tot meters lang kunnen groeien. De wortelstok kan tot een meter diep in de grond gevonden worden. Dit maakt Klein hoefblad uiterst geschikt om in ruigtes te overleven en uit te breiden. Klein hoefblad komt in het grootste deel van Europa voor (niet in de Arctische gebieden) en grote delen van West- en MiddenAzië. Ook te vinden op sommige plekken in Noord-Afrika. In Zuid- en Noord-Amerika is Klein hoefblad in sommige gebieden aangeplant.

7 Medicinale hoefblad werking van Klein De Romeinen kenden al de hoestwerende werking van Klein hoefblad. Het heeft er zijn wetenschappelijk naam aan te danken. Tussilago betekent in het Latijn iets in de trant van de hoest verdrijven. In Klein hoefblad zijn werkzame bestanddelen aangetroffen die dit bevestigen. Er zijn toepassingen bekend die helpen bij bronchitis, kriebelhoest, long- en keelproblemen. Klein hoefblad is als medicinale plant echter niet onomstreden. Alle delen van de plant bevatten stoffen die in te hoge doses en/of langdurig gebruik tot leverbeschadiging en kanker kunnen leiden. Voorstanders wijzen er op dat deze bestanddelen ook in reguliere medicijnen voorkomen. Als zelfmedicatie zou ik er maar liever niet aan beginnen. Sowieso moeten we kritisch blijven kijken naar het al te gemakkelijk gebruiken van geneeskrachtige planten. De discussie is in volle gang. Klik hier voor een kritische blik. Tips Meer weten over de bijzonder wereld van planten en bloemen? Niet op pad zonder de Compact Gids Bloemen in je zak Alle veelvoorkomende soorten (1150) in deze prachtige gids Bijzondere planten ontdekken met de Planten wandelgids. Wandelingen en fietstochten en groeiplaatsen van bijzondere planten. kijklangs en de

8 Larix of Lariks

9 De Larix, Lariks of lork Op de laatste wandeling viel mijn oog op een takje van een larix dat mooi oplichtte in het ochtendlicht. Mooi plaatje en meteen een onderwerp voor een blogbericht. De larix of lork is een conifeer. Hij onderscheidt zich van de meeste andere coniferen omdat hij in de herfst na een fraaie goudgele verkleuring zijn naalden verliest. De larix is een aantrekkelijke boom die in het voorjaar heel prachtig lichtgroen ontluikt.

10 Hiernaast bloeit de boom ook mooi in het vroege voorjaar met de lichtgele mannelijk bloeiwijze (meeldraden) en de bijna paarse vrouwelijke, die uiteindelijke uitgroeien tot kleine dennenappeltjes. De bomen worden meter hoog en komen voor in de gematigde regionen op het noordelijk halfrond. De Europese lork (Larix decidua) komt van nature voor in de Alpen en de Karpaten De larix in het bos De larix is een snelle groeier en daarom uiterst geschikt voor de bosbouw. De bomen leveren duurzaam hout dat o.m. gebruikt wordt voor waterwerken, vaten en palen. Als brandhout is het niet veel. Het knettert als een gek, stinkt en vervuilt de schoorsteen. Alleen als het langdurig is gedroogd valt er

11 misschien nog wat mee te beginnen. De larix is in ons land een exoot en werd vooral aangeplant voor productiehout. Bosbouwers kwamen er begin vorige eeuw achter dat de Europese larix, die van nature een gebergteboom is, in het vlakke land gevoelig is voor de ziekte larixkanker. Zo werd hij langzamerhand verdrongen door de Japanse lork (Larix kaempfer), die veel minder vatbaar is voor deze ziekte. De verschillen zijn moeilijk te zien. De Japanse lork is in de regel groter en heeft een bredere groeiwijze. De kroon is minder compact en valt breeduit bij oudere exemplaren. Tegenwoordig zijn de lariksen die we in het Nederlandse bos zien bijna allemaal kruisingen tussen de Europese en Japanse larix. Op enkele oude landgoederen en recreatiegebieden zijn nog oude Europese lariksen te bewonderen. Zoals op Landgoed Pijnenburg, tussen Hilversum en Soest. Op Landgoed Hondsdonk in Ulvenhout staat en monumentale Europese larix met een omtrek van 2,2 meter (veel voor een lork). Voor de houtproductie hebben de in Europa geteelde lariksen de afgelopen jaren geduchte concurrentie Siberische larix (Larix sibirica) gekregen van de Ziekten Naast de larixkanker die door een schimmel wordt veroorzaakt en zichtbaar wordt op de dode takken door kleurige lever- en korstmossen, is er ook nog het larixmotje (Coleophora laricella). Deze motjes leggen in juni oranjekleurige eitjes onder de naalden. De larven boren zich in de naalden en vreten die inwendig voor een groot deel uit. Na vervelling overwinteren de larven in een naaldkokertje dat aan de twijgen wordt vastgemaakt. Zodra de larix het volgend voorjaar begint uit te lopen begint het spel opnieuw. Na vijf jaar geïnfecteerd te zijn is de jaarlijkse groei met 97%

12 teruggebracht. Hier zijn de bosbouwers dus niet blij mee. Bomen herken je met ons gidsje van de KNNV van 2,99 Brandnetel: werd je geprikt door een mannetje of een vrouwtje?

13

14 Zinloos geweld Ooit, in de lagere school leeftijd (die heette toen nog zo), eens heel ongelukkig in een groep brandnetels gefietst. Het was uiteraard zomer, dus met de korte broek aan. Een traumatische ervaring. Direct de dag erna werd er op mijn initiatief een groepje opgericht met als doel alle op de Noord Veluwe voorkomende brandnetels neer te slaan. Dit groepje heeft wel een hele middag bestaan en heeft veel brandnetels met een tak geslagen. Zinloos geweld avant le lettre. Om deze jeugdzonde een beetje goed te maken nu een ode aan de brandnetel.

15 Mannetje en vrouwtje brandnetel We zijn er allemaal wel eens door geprikt. Niet dat het nu direct veel verschil maakt in ongemak, maar werd je nu door een mannetje of een vrouwtje geprikt? Want die zijn er namelijk, mannen en vrouwen brandnetel; in de plantenwereld heet dit tweehuizig. De brandnetel bloeit in de oksel van zijn of haar bladeren en aan de bloeiwijze is goed te zien waarmee we te maken hebben. De vrouwelijk bloeiwijze hangt wat naar beneden (vooral na de bestuiving), die van de mannelijke planten hangt een stuk rechter of is opwaarts gericht. Door de stampers met stuifmeel ogen de mannelijke

16 bloemen wat geler van kleur. Met een goede loep zijn de meeldraden te zien. Bij de vrouwelijke planten de stamper. In Nederland komen twee soorten voor. Alleen de grote brandnetel (Urtica dioica) is tweehuizig, de kleine brandnetel (Urtica urens) is eenhuizig, dat wil zeggen dat een bloem zowel mannelijke als vrouwelijke kenmerken heeft (meeldraden en stamper). Brandnetel jeuk Het blad van de brandnetel is aan de onderkant bezaait met kleine injectienaaldjes die in je huid breken en dan hun gif afgeven. Over het algemeen is het bultje en de jeuk zo weer weg, maar je kunt dit versnellen door de plek in te wrijven met een gekneusd blad van de (brede) weegbree. Beide soorten houden van schrale grond en eigenlijk groeit er altijd wel weegbree bij brandnetels is de buurt. Hondsdraf schijnt overigens ook te werken. Zorg wel dat je het sap er goed uitknijpt en op de plek wrijft. Meer weten? Over de brandnetel valt nog veel meer te vertellen dan dit. Brandnetel op plantaardigheden.nl

17 Planten en bloemen determineren met: De Nieuwe Plantengids voor onderweg