Nationaal Park Hoge Kempen

Transcriptie

1 !! Nationaal Park Hoge Kempen Wat is een vogel? Wat is het verschil tussen roofvogels en uilen? Zijn er grote verschillen tussen roofvogels? Hoe kan ik roofvogels herkennen? Wat is de grootste roofvogel? En de kleinste? Waarom hebben niet alle uilen oren? Zijn roofvogels en uilen bedreigd? De 10 soorten van de poster: informatieve fiche aanvullend op de posters bij Het Belang van Limburg september 2014 Regionaal Landschap Kempen en Maasland

2

3 !!!

4 Wat is een vogel? Vogelszijndeenigedierendieverenhebben.Verderheeftelkevogeltweevleugels,twee poteneneensnavel.binnendegroepvandevogelszijnerveelverschillen.zokunnenniet allevogelsvliegenenzijnervogelsdiebijnahunhelelevenindeluchtblijven. Alle vogels leggen eieren met een harde schaal. Na het broeden breken de jongen zelf uit dezeschaal.meestalzijnzedanergzwakenzijndeogennognietopen.deoudersvoeden henmetversgevangeninsectenenrupsen.sommigevogels,zoalsdekoekoek,zorgenniet zelfvoorhunjongen.inplaatsdaarvanleggenzehuneiinhetnestvaneenanderevogel,die heteiuitbroedtenhetjongverzorgtzondertebeseffendathetkoekoeksjongnietheteigen jongis. Wat is het verschil tussen roofvogels en uilen? Uilenenroofvogelszijnamperverwantaanelkaar.Opbasisvanenkelegemeenschappelijke kenmerken,zoalsdegekromdesnavelensterkegrijptenenomprooienmeetevangenente doden, worden ze soms als familie beschouwd en benoemd als dagroofvogels en nachtroofvogels.maarerzijnmeerverschillentussenroofvogelsenuilendanhetmoment waaropzebijvoorkeurjagen. Uilenzijnvolledigaangepastom snachtstejagen.methungroteogenkunnenzegoedin het donker zien, maar ze kunnen niet scherp zien op korte afstand. De ogen staan naast elkaarinhetgezichtenkunnennietgedraaidwordenomrondtekijken,daaromdraaienze hunhelekopineenbepaalderichtingalsietshunaandachttrekt.hetgehoorisveelbeter ontwikkeld dan dat van roofvogels, zodat ze ook in het donker zonder problemen prooien kunnen vinden. De veren van uilen zijn bedekt met een speciaal dons waardoor ze amper geluidmakentijdenshetvliegen. jagenalleenoverdag.methunscherpeogenspeurenzenaarprooien,waarbijze zelfsdekleinstebewegingopmerkenvanopgroteafstand.deogenstaanaantweekanten vandespitsekopenkunnenbewogenwordenomallesgoedtekunnenzien.dekrachtige bekvanroofvogelsismeestalgroterdandievanuilen,omdatzediegebruikenomhunprooi kaal te plukken en aan stukken te scheuren. Uilen eten hun prooi met huid en haar op, waarbijdenietjverteerbaredelenzoalsbotjesenkeverschildenterugwordenopgegevenin eenbraakbal. 1

5 Uilen en roofvogels hebbenookergverschillendebroedgewoonten.bijnaalleuilenzoeken steeds beschutte holten of droge donkere plaatsen zoals kerkzolders om hun eieren te leggen.deeierenzijnglanzendwit,zodatzebetergevondenkunnenwordeninhetdonker. Dejongeuilenwordenblindgeboren. Uilenmakengeennest,maardemeesteroofvogelsbouwenzelfeennestwaarzegekleurde eiereninleggen.dezekleurencamouflerendeeieren,waardoorhetnestmindermakkelijk ontdekt wordt door eierrovers wanneer de ouders het nest verlaten. Jonge roofvogels komenmetopenogenuithetei.zoweluilenalsroofvogelsbrengenpasgevangenprooien mee naar het nest om de jongen stukjes vlees te geven. Ze doen dat wel op een andere manier: roofvogels nemen hun prooi altijd in de klauwen mee, terwijl uilen daarvoor hun snavelgebruiken. Zijn er grote verschillen tussen roofvogels? Ja, want er zijn verschillende groepen roofvogels. In Vlaanderen komen voornamelijk de valkachtigenendehavikachtigeninhetwildvoor. Valken,zoalsdeslechtvalk,detorenvalkendeboomvalkzijnsnellejagersmetlangespitse vleugels.zezijnkleinerenslankerdanandereroofvogels.zejagenvooralinopenterreinen ze zijn gespecialiseerd in snelle duikvluchten. De slechtvalk is zelfs de snelste roofvogel: hij stortzichopzijnprooimeteensnelheidvanwel320km/u!hunvleugelszijngoedaangepast aandezejachttechniek:methunlangevleugelskunnenzesnelvliegenengoedversnellen. Sommige valken zijn ook erg wendbaar: de boomvalk kan zelfs zwaluwen in de vlucht vangen. Havikachtigen,zoalsdehavik,debuizerdendesperwerzijngroterenzwaardergebouwd dan valkachtigen. Hun vleugels zijn breder en stomper. De grotere havikachtigen, zoalsde buizerd, jagen vooral in het open veld. Je ziet ze dan heel hoog in de lucht rondzweven. Kleinerehavikachtigen,zoalsdehavikendesperwervindjevooralteruginenrondbossen.! Hoe kan ik roofvogels herkennen? zie je vaak hoog in de lucht zweven, op zoek naar een prooi. Je kan de verschillendesoortendanonderscheidendoordevormendetekeningvandevleugels.er bestaanveelhulpmiddelendiehetjewatgemakkelijkerkunnenmaken.zoheeftnatuurpunt opzijnwebsiteeenartikelwaaronderanderedemeestvoorkomenderoofvogelsoortenkort beschrevenworden(natuurpunt.be/nl/biodiversiteit2/leren3herkennen_22121.aspx)2 Een van de grootste en meest herkenbare roofvogels die je vaak kan waarnemen is de buizerd.laatjenietindewarbrengendoordekleurvanhetgespikkeldeverenkleed,want ditkanheelsterkverschillen.alshijzweeftherkenjehemaanzijnlange,naarvorengerichte vleugelsmetopwaartsgerichteslagpennenenzijnbreeduitgespreidestaart. Boven velden en langs snelle autowegen kan je vaak torenvalken zien. Deze slanke, snelle jagervliegtlangzaamdoor,tothijeenmogelijkeprooiindegatenkrijgt.danblijfthijmet klapperendevleugelsterplaatsehangenenhoudthijzijnstaartmetopvallendezwarteband breeduitgebreid.dittyperende bidden kanhijheellangvolhouden,tothijeenprooigezien 2

6 heeft. Dan vouwt hij zijn vleugels half samen en stort zich langs boven op het onwetende diertje dat geen schijn van kans heeft. Als je dus een slanke roofvogel met spitse vleugels zietdieaanhetbiddenis,hebjegegarandeerdmeteentorenvalktemaken. De sperwer gebruikt een andere techniek dan de duikvluchten van veel roofvogels: hij is gespecialiseerdinhinderlagenenachtervolgingen.jekanhemdanookhetbesteontdekken doorjeorentegebruiken:alsjealarmkreetjesvanopgeschriktevogelshoortweetjedater waarschijnlijkeensperwerindebuurtis.zijnvleugelszijnkorterenronderdandievande buizerd. Daarmee kan hij heel goed in bossen vliegen en kleine vogels achtervolgen: razendsnel vliegt hij achter zijn prooi aan, die alleen nog kan ontsnappen door het dichte struikgewasinteduiken.inhetopenveldkanjehemherkennenaanzijnkorte,afgeronde vleugelsendelangestaartdieverschillendedonkerebandenheeft. Wat is de grootste roofvogel? En de kleinste? DegrootsteroofvogelisdeAndescondor.Metzijnspanwijdtevanwel3,20meterishijeen imposanteverschijning.dezegierleeftinzuidjamerikaenvoedtzichmetdodedierendiehij vindt. InBelgiëlevengeengiereninhetwild.Degrootsteroofvogeldiejehierzaltegenkomenis devisarend.dekansdatjeheminhetwildzietisergklein:hetiseentrekvogeldieenkelin de late zomer in België verblijft. Met zijn spanwijdte van wel 167 cm en zijn spierwitte onderlichaamishijergopvallend. Deoehoeisnoggroterdandevisarend:dezeuilheefteenspanwijdtevanwel188cmenhij kanzelfskattenvangen.hetiseenvandegrootsteuilenterwereldenjekanhemookheel somsinvlaamsedennenbossentegenkomen. 3

7 Dekleinsteroofvogel,demusvalk,leeftinhetzuidenvanAzië.Dezekleinevalkwordttot15 cmgrootenleeftvangroteinsecten.dekleinsteroofvogeldiejeinbelgiëkantegenkomen isookeenvalk:hetsmellekenwordttot33cmgrootenheefteenspanwijdtevan55j69cm. In NoordJAmerika woont de kleinste uil ter wereld: de kabouteruil. Hij is ongeveer 14 cm groot.omzichtebeschermentegengrotereroofdierendoethijingevaarlijkesituatiesvaak alsofhijdoodis.desteenuil,dekleinsteuilindebenelux,gebruiktdezelfdetechniek Waarom hebben niet alle uilen oren? Alle uilen hebben goed ontwikkelde oren. Ze vertrouwen bij het jagen namelijk vooral op hungehoor.netzoalsbijallevogelshebbendeorengeenzichtbareschelpen,maarbestaan zeuitopeningenaandezijkantenvanhethoofddiebedektzijnmetveren. Sommigeuilen,zoalsderansuilendeoehoe,lijkenwelopvallendeorentehebben.Maarde rechtopstaandepluimenophunkopdienennietommeetehoren.dezeoorpluimenzijnerg beweeglijk en ze worden door uilen gebruikt om aanvallers te imponeren. Wanneer bijvoorbeeld de ransuil bedreigd wordt richt hij zijn oorpluimen op en maakt zich lang en smal.hierdoorziethijergevaarlijkuitendatschriktaanvallersaf. Andereuilensoorten,zoalsderuigpootuil,kunnenookeendeelvanhunkopverenopzetten. Metopgerichte oren lijkteenuilenkopookwatopeenkattenkop.wanneerhetdonkeris en hij hierbij ook nog een blazend geluid maakt is dat een uitstekende manier om kleine roverszoalsboommartersteverjagen.omdatditnajapenalleenmaarwerktinhetdonker, hebbenveeluilendieookoverdagactiefzijngeenofkleinereoorpluimen.!! Zijn roofvogels en uilen bedreigd? Ja,veelroofvogelJenuilensoortenzijnernstigbedreigd.Ditheeftverschillenderedenen. Een eerste, logische bedreiging is het verdwijnen van het leefgebied. Elke diersoort heeft bepaaldevoorkeurenwaarhijhetliefstewilleven.denatuurlijkeleefomgevingnoemenwe debiotoopvaneensoort.hierzijndeomstandighedenideaalenisonderanderedejuiste voeding aanwezig. Wanneer een biotoop verdwijnt, bijvoorbeeld wanneer een gebied bebouwd wordt, verdwijnen vaak ook de diersoorten die er woonden omdat die zich niet konden aanpassen aan de nieuwe situatie. Wanneer de prooidieren verdwijnen, bijvoorbeelddoorvervuiling,bebouwingofintensievelandbouwkunnenookderoofvogels enuilennietmeeroverlevenindatgebied. Demeesteuilenenroofvogelshebbeneigenlijktweebiotopen:deplekkenwaarzejagenen de plekken waar ze kunnen broeden. Dat maakt hen extra kwetsbaar: wanneer broedplaatsen verdwijnen komen er geen jonge dieren meer bij. Vooral uilen stellen veel eisenaanhunbroedplaatsen.omdatzezelfgeennestenbouwenzoekenzenaarbeschutte plaatsen om hun eieren uit te broeden. Kerkuilen doen dat bijvoorbeeld steeds in oude schuren, zolders of ruïnes. Voor veel uilen wordt het steeds moeilijker om deze specifieke plekken te vinden, omdat er weinig oude bomen of verlaten gebouwen blijven staan in Vlaanderen. 4

8 Omdatroofvogelsenuilenlevenvanprooidierenensomsookvanaas,zijnzeerggevoelig voor vergiftiging. Dit kan zowel rechtstreeks, door het eten van vergiftigd lokaas, als onrechtstreeks, door het eten van vergiftigde prooidieren. en uilen staan bovenaan de voedselpiramide. Wanneer pesticiden worden gebruikt bij intensieve landbouw, worden de kleine insecten vergiftigd. Grotere, vleesetende insecten eten deze giftigeinsectenopenwordenophunbeurtgegetendoorkleinevogels.dievogelsdienen danweeralsvoedselvoorroofvogels.gifstoffenstapelenzichopindevetlaagvandieren. Hoe hoger je dus in de voedselpiramide komt, hoe meer gif er in het dier zal zitten. dielevenvandeze giftige dierenkrijgenzodussteedsmeergifbinnen,totze eraanbezwijken. Het roofvogelj en uilenbestand werd al flink uitgedund door actieve bestrijding en het uitreiken van premies voor gedode roofdieren. Pas in 1981 werden deze vogels officieel beschermd. en uilen worden echter nog steeds door sommigen gezien als een bedreiging voor andere dieren, waardoor er illegaal nog steeds actief strijd gevoerd wordt tegen roofvogels. Ook het gebruik van het insecticide DDT in de jaren 30 en 40, dat er onbedoeld onder andere voor zorgde dat eieren van aangetaste roofvogels en uilen te kwetsbaarwerdenomuitgebroedtewordenbrachtroofvogelsenuilenophetrandjevan uitsterven.indejaren 60werdditmiddelgelukkiginveellandenverboden. en uilen zijn op bepaalde plaatsen ook erg geliefd als huisdier, hoewel ze daar totaalnietgeschiktvoorzijn.daaromzijnerergstrengeregelsoverhetbezitvanroofvogels en uilen: enkel deskundigen krijgen de vereiste vergunningen om roofvogels en uilen in gevangenschaptehoudenenermeetekweken.omdezeregelsteomzeilenwordennesten vaakleeggeroofddoorstropers,diedejongendanillegaalverkopen. 5

9 de 10 soorten van de poster Slechtvalk Falco peregrinus Tunstall Desnelheidskampioenonderderoofvogels. Wasuitonslandverdwenenmaarisenkele decenniageledenteruggekeerd;heeftbij gebrekaanrotswanden,eenalternatief gevondeninkoeltorensofzendmasten, geholpendoorspecialenestbakken. Prooi:duiven,watervogels,zangvogels Biotoop:opengraslanden,kliffen Maten:lengte38J48cm;spanwijdte91J112cm Leeftijd:tot13jaar Recordsnelheid:88km/u;320km/u(duikvlucht) Grote,snelleroofvogel.Hetvrouwtjeis beduidendgroterdanhetmannetje.isna jarenafwezigheidteruggekeerdnaarons landenbroedtinmonumentalenestenvan takken( horsten ),diezezelfbouweninde toppenvano.a.dennenbomen. Groteroofvogeldievaakopgemerktwordt; zittendopeenweipaalofcirkelendinde luchtmet gevingerde vleugels.ergvariabel vankleur:vangeheeldonkerbruintotbijna witenallesdaartussen. Zeldzamevalkmetzwarte tranen opde kop.heeftzichgespecialisseerdinhet vangenvaninsectenzoalslibellenen(jonge) zwaluwen.typischesoortvandehoge KEMPEN,metdegrootstedichthedenaan broedkoppelsindezeregio!stondmodel voorhetlogovandevzwregionaal LandschapKempenenMaasland. Vaakwaartenemenkleinesierlijkevalkdie vooralbekendisvanzijn bidden.daarbij blijfthijfladderendterplaatsehangen, speurendnaarprooidieren.houdtvanopen landschappenenvaak biddend tezien langsgrazigebermen. Havik Accipiter gentilis L. 6 Prooi:duiven,kraaiachtigen,fazanten,ratten,hazen Biotoop:oudeloofJennaaldbossenmethogebomen Maten:lengte55J61cm;spanwijdte98J115cm Leeftijd:tot15jaar Recordsnelheid:61km/h Buizerd Buteo buteo L. Prooi:muizen,kleinedieren,aas Biotoop:zandgronden,broedtinoudebosranden Maten:lengte50J55cm;spanwijdte109J136cm Leeftijd:9tot14jaar Recordsnelheid:40km/h Boomvalk Falco subbuteo L. Prooi:kleinevogels,zwaluwen,libellen Biotoop:voorkeurvoorbossenopzandgrond,heide metvennen Maten:lengte29J36cm;spanwijdte74J84cm Leeftijd:10tot14jaar Recordsnelheid:161km/h(duikvlucht Torenvalk Falco tinnunculus L. Prooi:muizenenjongevogels Biotoop:opengrasveldenenlandbouwgrond Maten:lengte30J36cm;spanwijdte70J80cm Leeftijd:tot15jaar Recordsnelheid:63km/u;0km/u( bidden )

10 Behendigekleineroofvogel.Lijktzeersterk opdegroterehavik,vooralomdathetveel kleineremannetjevandehavikeen vergelijkbaregroteheeftalshetvrouwtje vandesperwer. Sperwer Accipiter nisus L. Deallerkleinstevanonzeuilen,vernoemd naardegrieksegodinvandewijsheid (Athena),dievaakalssteenuilwordt afgebeeld.jaagtooksomsoverdagenbij valavondenhoudtvanboerenlandmet oudefruitbomen,knotwilgen. Middelgrootteenzeldzameuildiezich zeldenlaatzien.somskanjezemetenkelen samenslapendineendennenboom aantreffen.heeftopvallende oortjes.dit zijngeenechteoren,maarenkele rechtopstaandepluimen. Dezeuilmetzijnbijnawittebuiken ondervleugelsziethijervliegendindenacht uitalseenspookje.heeftzijn oorspronkelijkebroedplekinrotsspletenen hollebomeninonzestrekengeruildvoor kerktorensenanderegrotegebouwen.hij wordtvaakgeholpendoorhetplaatsenvan specialebroedkisten. Nadeoehoe,dieookafentoekomt broedenindehogekempen,isdebosuilde grootstevanonzeuilen.wordtvaker gehoorddangezien,hijheeftimmersde meestkenmerkend uilenroep.issterk toegenomeninaantal,onderanderdankzij hetophangenvanspecialenestbakken. 7 Prooi:zangvogels,kleineknaagdieren,jongekonijnen Biotoop:bossen,bomenrijenenparken Maten:lengte29J41cm;spanwijdte59J80cm Leeftijd:tot20jaar Recordsnelheid:41km/u Steenuil Athene noctua Scop. Prooi:muizen,groteinsecten,kleinevogels Jachtgebied:halfopenlandschappen,rivierengebied enzandgronden Broedplaats:hogefruitbomen,knotwilgen,oude boerderijen,opengebouwen Maten:lengte21J23cm;spanwijdte56J57cm Leeftijd:tot15jaar Ransuil Asio otus L. Prooi:knaagdieren,vogelsopdegrond Jachtgebied:naaldbossen,bomengroepen Broedplaats:oudenestenvankraaienofeekhoorns Maten:lengte35J40cm;spanwijdte90J100cm Leeftijd:tot25jaar Kerkuil Tyto alba Scop. Prooi:muizen,ratten,kleinekonijnen Jachtgebied:halfopenlandschappen,bermen Broedplaats:kerkJenboerderijzolders,hollebomen Maten:lengte32J40cm;spanwijdte107J110cm Leeftijd:tot30jaar Bosuil Strix aluco L. Prooi:alleprooidierenkleinerdanhijzelf,van insectentotvogels Jachtgebied:oudebossenenparken,polderbosjes Broedplaats:boomholten,specialeuilenkasten Maten:lengte38cm;spanwijdte99cm Leeftijd:tot20jaar