PurmerendEdamVolendamMonnic

Transcriptie

1

2

3

4 PurmerendEdamVolendamMonnic kendambroekinwaterlandzuiderw oudeuitdammarkenkatwoudewat ergangilpendamwormerwijdewor merjispspijkerbooroostknollend amlandsmeerdenilpbeemsterbee tsoosthuizenschardamwardermi ddeliehobredekwadijk

5

6 Digitaal onderzoek:

7 Gids Haal je Profielwerkstuk uit het Waterlands Archief Beschikbaar op: Doen en leren Onderwijs Voortgezet onderwijs

8 Voorbeelden Profielwerkstukken Waterlands Archief Natuur & Techniek: Waterlands strijd tegen het water Natuur & Gezondheid : Van Gasthuis naar Waterlandziekenhuis Cultuur & Maatschappij: De Tweede Wereldoorlog in Waterland Economie & Maatschappij : Geschiedenis Purmerender markt

9 Profiel Natuur & Techniek Waterlands strijd tegen het water Eeuwenlange strijd tegen het water want Waterland was een zeer kwetsbaar gebied. Waterland vaak getroffen door watersnoodrampen, de laatste in 1916; herdenking in In de archieven vind je er de sporen van terug.

10 Dankbaar onderwerp voor profielwerkstuk, want er is veel materiaal te vinden in: Archieven; Boeken; Kranten; Afbeeldingen en kaarten.

11 De historische kaarten vertellen een stukje waterschapsgeschiedenis. De kaart van Beeldsnijder (ca 1575) toont Noord-Holland als een soort gatenkaas. Zo n 50 jaar later zijn de grote meren drooggemalen: Beemster in 1612; Purmer in 1622; En (Wijde) Wormer in 1625; Schermer: 1635.

12 De droogmaking van de meren geschiedde met molens; eind 19 e eeuw werden de molens vervangen door watergemalen want het gebied blijft kwetsbaar. Het archief heeft verschillende technische tekeningen van o.a. molens en gemalen.

13 Het archief beschikt ook over een groot aantal boeken over dijken, droogmakerijen, polders en sluizen. Zowel historische boeken als recent verschenen werken.

14 En natuurlijk heel veel archiefdocumenten uit de archieven van waterschappen en polderbesturen die sinds de 16 e eeuw werkzaam zijn.

15 Bovendien heeft het Waterlands Archief een zeer rijke collectie aan (oude) prenten en foto s.

16 Profiel Natuur & Techniek Extra suggesties Van houten naar stenen huizen Waterhuishouding van een polder Van molen tot watergemaal Zuiderzee werd IJsselmeer IJsselmeervisserij Het middeleeuwse landschap Cartografie van Waterland Middeleeuws slotenpatroon Registratie

17 Profiel Natuur & Gezondheid Van Gasthuis naar Waterlandziekenhuis Begin 15e eeuw werden twee kloosters gesticht: Klooster Bethlehem, later Wateringen genoemd en het Ursulaklooster. Geen ziekenverpleging maar wel (armen-)zorg. In Peperstraat zogenoemd gasthuis, mogelijk in combinatie met weeshuis. In 19e eeuw ontstonden ziekenhuis taken : Gast- en Proveniershuis. 20e eeuw: St Liduina Ziekenhuis en Stadsziekenhuis Waterlandziekenhuis.

18 Links het uit 1844 daterende Gast- en Proveniershuis aan het Gouw. Rechts het vroegere Gast- en Proveniershuis vanaf de Nieuwstraat. In 1917 werd in de tuin de Barak gebouwd voor de verpleging van lijders aan besmettelijke ziekten zoals tyfus, difterie, malaria en TBC. In 1968 werd de barak gesloopt. Foto uit 1964.

19 Links: St Liduina Stichting (1912). Aanvankelijk rooms-katholiek pension. In 1926 uitgebreid met een nieuw ziekenhuis aan de Julianastraat. Rechts: Het Stadsziekenhuis werd in 1940 geopend.

20 In 1984 fuseerden het Stadsziekenhuis en het Liduinaziekenhuis. Nieuwbouw volgde: in 1988 werd het Streekziekenhuis Waterland geopend dat naderhand naamswijziging onderging tot Waterland Ziekenhuis.

21 Profiel Natuur & Gezondheid Van Gasthuis naar Waterlandziekenhuis Mogelijke bronnen: Archieven, o.a.: Gemeente Purmerend: Huiszittende Armenhuis en het Gast- en Proveniershuis, ; Sint Liduinaziekenhuis te Purmerend, *; Gemeente Purmerend: Stadsziekenhuis, *; Sint Liduinaziekenhuis, Stadsziekenhuis, Streekziekenhuis te Purmerend, *; * Eventueel deels openbaarheidsbeperking. Beeldbank; Collectie Kranten; Boeken en tijdschriften.

22 Profiel Natuur & Gezondheid Extra suggesties Dokteren door de eeuwen heen Ziektes van toen Hygiene Alcoholisme en verslaving Van schorseneren tot sushi Van kolenkit tot CV (huishoudtechnologie) 1905

23 Profiel Cultuur & Maatschappij De Tweede Wereldoorlog in Waterland Een aansprekend onderwerp. Maar wat is er over te vinden in het archief? Je kunt terecht in: Archieven; Boeken; Kranten; Afbeeldingen en kaarten. Je kunt denken aan onderwerpen als:

24 Gevechtshandelingen Daar werd Waterland minder zwaar door getroffen dan veel andere streken. Maar foto s laten zien dat de oorlog niet aan Waterland voorbij ging.

25 Strijd om te overleven Er was schaarste en gebrek. Belangrijke levensbehoeften waren alleen op de bon te verkrijgen. Vanuit de steden waren er de zogenoemde hongertochten. Dit aspect vind je terug in krantenartikelen en distributiebonnen.

26 Onderduiken Om uit handen van de Duitsers te blijven dook je onder, als je tenminste een onderduikadres kon vinden. Want op je gewone adres was iedereen terug te vinden via het Bevolkingsregister.

27 Jodenvervolging Een veilig onderduikadres Op de website zijn per plaats de slachtoffers van de holocaust terug te vinden. Op de website in Israel staan alle mensen die een onderscheiding kregen voor het beschermen van joden. Zoals de familie Hordijk in Monnickendam, de familie Moerbeek en de broers Logger in Purmerend, bij wie Joden ondergedoken hebben gezeten.

28 Verzet Onderduikers moesten worden gevoed, mensen onvindbaar gemaakt. Daarom vonden overvallen plaats op distributriekantoren en werden Bevolkingsregisters uit gemeentehuizen geroofd. Het verzet kreeg wapens, uitgeworpen door Engelse vliegtuigen. 13 jan aug. 1944

29 Profiel Cultuur & Maatschappij Extra suggesties Sprookjes, legenden en volksverhalen uit Waterland Van ganzenveer tot toetsenbord (ontwikkeling van het schrift) Betje Wolff, een vrijgevochten dame Modieus Waterland: klederdracht Van katholieken en protestanten Op de planken Van orgel tot dj Meermin van Edam Betje Wolff

30 Profiel Economie & Maatschappij Geschiedenis Purmerender markt 1484: Twee jaarmarkten (8 mei en 11 oktober) en een weekmarkt op zaterdag. 1572: Weekmarkt verplaatst naar de dinsdag. 1612: Op Cloosterwerff (kop van de Koemarkt) ossen, paarden, schapen en magere varkens verhandeld. 1645: Koemarkt huidige vorm en locatie veemarkten. 2001: Sluiting openlucht veemarkt wegens veeziektes. 2006: Overdekte veemarkt op Baanstee.

31 Drie topografische kaarten van Purmerend die de groei van de stad illustreren. Links een kaart uit 1560, in het midden uit 1698 en rechts een vrij recente kaart van Purmerend. De stad heeft haar groei en welvaart te danken aan de visserij, met name op de meren Beemster, Purmer en (Wijde)Wormer en de markt. Toen de meren in het eerste kwart van de 17e eeuw werden drooggelegd, viel de visserij grotendeels weg, maar ervoor in de plaats kwam een vruchtbaar landbouwgebied waarvan Purmerend als marktstad enorm profiteerde.

32 De veemarkt ontwikkelde zich vooral op en rond de huidige Koemarkt en omgeving. Maar op bijvoorbeeld het Slotplein, was de gevogeltemarkt.

33 Vroeger werd de dinsdagse warenmarkt lappenmarkt genoemd. Er werd van alles en nog wat te koop aangeboden. In een marktkeur uit 1641 wordt een lappenmarkt genoemd op Cakenburgh tusschen de Baanbrugh en het huis van den predikant Petrus Roilandus, de huidige Westerstraat. Men kon er niet alleen terecht voor potten, pannen, plattelen, kanne, kruijcken, allerhande aerdgebackt, oude en nieuwe lappen, schoenen, klompen, kramers of coomens met marsen, boecken, veeters, linten, oudijser maar ook voor bijvoorbeeld kwakzalversmiddelen en goochelartikelen.

34 Profiel Economie & Maatschappij Geschiedenis Purmerender markt Mogelijke bronnen: Archieven, o.a.: Stad Purmerend, (1275) (1824); Gemeente Purmerend, (1920) (1983); Gemeente Purmerend, Markt, ; Comité 500 jaar markt te Purmerend, Beeldbank; Collectie Kranten; Boeken en tijdschriften.

35 Profiel Economie & Maatschappij Extra suggesties Veranderende beroepen Van ambacht tot machine De groei van Purmerend Nutsbedrijven Kaas in Waterland De boer en zijn bedrijf 1967: bouw flats Meteorenweg 1910: Edam, kaasmarkt

36 Waterland waar blijft de tijd 16 afleveringen over de regio

37 Kies je voor een onderwerp uit het Waterlands Archief? We denken graag een beetje mee! We kunnen je het volgende bieden: Digitale gids Profielwerkstukken in het Waterlands Archief op website Begeleiding bij het maken van je profielwerkstuk; Begeleiding is gratis; alleen eventuele kopieën moet je betalen. Gratis speciale Introductiemiddag op vrijdag 6 maart uur in het Waterlands Archief met o.a. rondleiding depots en studiezaal. Adres: Wielingenstraat 75 Tel Uiterlijk woensdag 4 maart aanmelden via telefoonnr of via info@waterlandsarchief.nl. Doorgeven aan: Jaap Haag of Margreet Lenstra