Van Welkom op de 250 e verjaardag van de Hazerswoudsche Droogmakerij. Vierheemkinderenweg 7 Hazerswoude

Transcriptie

1 Van Welkom op de 250 e verjaardag van de Hazerswoudsche Droogmakerij Vierheemkinderenweg 7 Hazerswoude september 2012

2 Vanaf dit punt had u voor 1759 uitzicht op de Hazerswoudse Plas, al het ingekleurde was water, Hazerswoude en Benthuizen lagen er als schiereilanden in

3 250 jaar geleden (1765) was dit het uitzicht Er zijn van deze geschiedenis in het weiland veel sporen terug te vinden. Een wandeling langs de oude boezems is zeker de moeite waard

4 De Rijn heeft dit land gevormd. Tot 1149 is het land overstroomd door afsluitingen van de Rijn slenken brengen klei naar het achterland de Westvaart was zo n slenk.

5 Op de randen van de klei stond een eikenbos door al die overstromingen waaide het om. Stronken van deze bomen zijn nog overal te vinden ze zijn zo n 1000 jaar oud.

6 Moer (veen) werd tussen dijkjes getrokken, zo ontstond er weidegrond. Gedroogd was het prima brandstof (turf).

7 Slagturf is veen dat werd gebaggerd, dan gedroogd en in stukken gesneden. De brandstof van de gouden eeuw. Men probeerde wegen, vaarten en dorpen te beschermen door middel van boetes, maar waar veen was werd gebaggerd.

8 De as van de turf wordt verzameld in asschuren o.a. stond er een op de hoek van de Rijn en de Westvaart De as werd gebruikt om zeep en glas van te maken.

9 Er ontstond een gigantisch meer, De Hazerswoudse Plas. De Westvaart loopt dwars door dat meer en laat het tomeloos gebagger goed zien.

10 Aan de Rijn bij Leiden ontstond er zo een groot meer. Met 3540 ha was de Hazerswoudse Plas de grootse.

11 In deze dwarsdoorsnede is de Hazerswoudse Plas een put in het landschap, één van de diepste van Nederland.

12 In de boven-westvaart was voor 1760 een sluis met een molen. De onder-westvaart en dwarsweteringen sloten op elkaar aan en door de sluis kon men naar de Rijn toe.

13 Een ringdijk werd aangelegd er werden weteringen gegraven in dorpen en langs wegen om deze te beschermen zodat ze niet zouden verzakken na het droogmalen. Er waren heel veel mensen nodig voor dit werk het aantal inwoners van de dorpen nam snel toe.

14 Op de uitlopers van de kleilaag worden de molens gebouwd. De noordelijke sluis en molen verdwijnen uit de boven-westvaart en er komen twee sluizen, één in de Westvaart en één in de Piswetering.

15 Het droog malen werd gedaan door 15 scheprad molens, hier aan de Westvaart stonden er 7, bij de Oostvaart stonden er 8.

16 Hoe werkte dat? Door een rad met schoepen wordt het water 150 tot 170 cm omhoog gebracht, vanuit de polder kwam het in een boezem, een volgende molen bracht het water weer hogerop.

17 Om het goed te kunnen doen waren 7 molens nodig.

18 Vergelijk het ontwerp met de google foto.

19 Dit was 250 jaar geleden de opgave, een 5 meter diep meer leeg malen. Bij de Westvaart met 7 molens.

20 Er zijn nu 7 palen geplaatst, elk ongeveer op de plek van een molen, een groep van 4(rood) en een groep van 3 (geel). De bovenkant staat telkens op NAP, zodat u kunt zien hoe diep de plas was.

21 Er waren meer manieren om water op te voeren, de schroef van Archimedes was ook een variant, in 1763 was deze al populair, nog uitgevoerd in hout.

22 Hier in de bocht op molen 5 is geëxperimenteerd met een houten drievoudige tonnen vijzel.

23 Dit was de oplossing, de vijzel kon wel meer dan 3 meter hoog het water opvoeren.

24 Door ondeskundig onderzoek en ongeduldige geldschieters mislukte het experiment.

25 Alsnog moest de tonnen vijzel vervangen worden door 3 scheprad molens. Op de foto molen 1, de eerste van de 7.

26 Er was een streng reglement voor de molenaar. De molenaar die de wachtstok had was ook verantwoordelijk voor het wel en wee van het malen.

27 Er was een wachtstok voor de Westvaart en een voor de Oostvaart.

28 Om de 6 jaar werd er onderhoud gepleegd aan de molens voor een bedrag van tot gulden.

29 Modernisering blijkt niet altijd een succes. De houten schepraderen en roeden (wikken) werden door ijzeren vervangen. De molens draaiden sneller, te snel om goed water op te kunnen opvoeren.

30 Ingelanden van de Hazerswoudse droogmakerij doen met zijn allen een verzoek aan het bestuur om onderzoek te doen naar het niet goed werken van de molens.

31 In een storm anno 1911 waaide molen 3 kapot, deze schade aan de molen van de familie De Gelder was het begin van het eind.

32 Het gemaal als vervanging van de molens.

33 Afbraak van molen 1 Wed. v.d.bosch en molen 5 Fam. Harkes 1914

34 Op de plaats van molen 1 moest een sluishuis komen. In het bestek voor de bouw staat dat de fundering moest blijven staan, daar werd het huis op gebouwd.

35 Een afsluitende muur werd op de molengang geplaatst. De kamer had dezelfde indeling als die van de molen. De watergang viel buiten het huis.

36 Er is getracht een vakantieoord van het sluishuis te maken, maar daar kwam niets van terecht.

37 Mijn vader kocht het sluishuis, als vakantiehuis voor ons. Het waren prachtige tijden.

38 Wij hebben opgravingen gedaan naar de molengang en de keerdeur van de molengang terug gevonden.

39 De ruilverkaveling was een uitkomst voor de boeren van de Rijndijk. De koeien hoefden niet meer over het spoor en plannen voor de N11 werden mogelijk. In het bestemmingsplan werden wij gedoogd, de eens zo belangrijke plek had zijn status verloren.

40 Ons vakantiehuis werd een woonhuis. Met een weg voor het huis, ook water en elektriciteit. Het interieur is wel verbouwd, maar aan de buitenzijde is niets veranderd.

41 Met dit verhaal in het achterhoofd gaan wij wandelen en vertellen onderweg meer., maar eerst muziek.