Ommetje Poelpolder Het Ommetje Poelpolder volgt een fraaie route over de grasdijk langs de Rijnsloot van de Poelpolder, één van de eerste

Transcriptie

1

2 Ommetje Poelpolder Het Ommetje Poelpolder volgt een fraaie route over de grasdijk langs de Rijnsloot van de Poelpolder, één van de eerste droogmakerijen (1622) in Zuid-Holland. Ommetje Poelpolder in Lisse werd als winnaar gekozen uit de 461 inzendingen voor de landelijke Ommetjesprijsvraag. Met deze prijsvraag wilde Landschapsbeheer Nederland mensen inspireren kleine wandelingen dicht bij huis te bedenken en te realiseren. Door ruilverkaveling, dorps- en stadsuitbreiding en de aanleg van infrastructuur zijn veel historische voetpaden, zoals kerken- en jaagpaden, verdwenen uit het landelijk gebied. Het moest weer mogelijk worden het rondje rond het dorp te maken.

3 Geschiedenis Lisserpoelpolder De Lisser Poelpolder (1624) is een eeuwenoud stukje cultuurlandschap dat zeldzaam geworden is in de Duin- en Bollenstreek. Het is de op één na oudste droogmakerij in Zuid-Holland. Alleen de Zoetermeerse Meerpolder was er eerder. In de zestiende eeuw was de Lisserpoel nog een verzameling van plassen die in open verbinding stond met De Leitse Meer, het zuidelijk deel van het vroegere Haarlemmermeer. De Leitse Meer stond via het IJ weer in verbinding met de zee. De stad Leiden gebruikte dit als viswater, er werd zelfs bot gevangen. In 1621 kregen de drie kerken van Leiden (de Pieterskerk, de Hooglandse Kerk en de Onze Lieve Vrouwekerk) het water in bezit. Zij besloten om de plas droog te malen zodat het als akker- en weidegrond meer zou opleveren ten gunste van de kerken. Een ander voordeel was dat de afslag van het oude land tot staan gebracht werd.

4

5

6 De wandeling 1. We wandelen langs het randje van de polder over het eeuwenoude dijkje, beginnend bij de Zemelpoldermolen. Deze molen bemaalde niet de Poelpolder maar de Zemelpolder. Het is een mooi plekje om af te spreken. Hier kun je even zitten terwijl je wacht, je vertreden langs de waterkant of uitkijken over de Ringsloot vanaf de brug. Dijk en water leiden hier geheel hun eigen leven te midden van de dorpsuitbreiding. 2. We steken de straat over en lopen aan de overkant van de brug, langs een dikke populier de dijk op. Tussen het bedrijventerrein aan de ene en de huizen aan de andere kant ligt de Ringsloot er sinds de tijd dat ze is gegraven, vrijwel onveranderd bij. Op de plaats van het schoolgebouw (2) bevond zich vroeger de buitenplaats Uytermeer, gebouwd in 1642 door Petrus Schriverius, de bekende Leidse literator. Het was een zogenaamde droogmakerij buitenplaats. In 1707 werd deze gekocht door Willem Adriaan van der Stel, gewezen gouverneur van de Kaap. Uytermeer was waarschijnlijk al in 1770 verdwenen. Tot aan de bouw van de Mavoschool (nu Fioretticollege) werd de plek gemarkeerd door het z.g. Douwes bosje of Paulus bosje. Het enig overgeblevene is de gevelsteen waarop het jaar 1642, de naam Uytermeer en het familiewapen van de eerste eigenaar werd uitgebeiteld. De steen is nu ingemetseld in de hal van de school. 3. Na een kleine tien minuten lopen komen we langs de boerderij van Langeveld,tot voor kort een authentieke Westfriese stolpboerderij, de enige in Zuid-Holland. De boerderij werd in 1642 gebouwd. Het is een beschermd rijksmonument, nu gerestaureerd en in gebruik als woning. Iets verderop, in de bocht van de dijk, staat een nieuw huis met een weids uitzicht over de weilanden. Daar woont de voormalige boer. 4. Voor ons in de polder zien we een fraai essenbosje staan. Het is een zogenaamd geriefhoutbosje dat vroeger bij iedere boerderij voorkwam. Essenhout werd gebruikt voor het maken van gereedschap en het werd gebruikt als brandhout. Op andere plaatsen in de polder staan z.g. pestbosjes of koebosjes. Dit zijn bosjes in het verleden ontstaan op de plek waar de kadavers van de aan de pest gestorven koeien zijn begraven. Zo n plek werd omringd door een sloot zodat het andere vee er niet mee in aanraking kon komen en besmet raken. Als een stuk grond niet meer wordt begraasd of bewerkt dan ontstaathierop vanzelf bos. In de 18e eeuw heerste er meerdere malen veepest. Soms stierf binnen het jaar 70% van de veestapel. Vervolgen we ons ommetje over de dijk dan valt een groot verschil in het landschap op. Aan de ene kant het groene weidelandschap van de polder, laag, stil en leeg met in de zomer de trage beweging van vee. Aan de andere zijde van het water zien we meer dynamiek, het bollenland met de daarbij horende

7 bebouwing. Felle kleuren in het voorjaar, gevolgd door een periode van rijping met het afstervend blad. Daarna de oogst, het planten en de rust van de winter, met onder het goudgele stro een belofte voor het voorjaar. Het oude cultuurlandschap van de Poelpolder ligt midden in het dynamische landschap van bollencultuur, bedrijvigheid en dorpsuitbreiding. De grillige lijn van de Rijnsloot met de kade ligt er al eeuwen vrijwel onveranderd bij. Het typische verkavelingpatroon van de droogmakerij is goed bewaard gebleven. Dit ziet u aan de sloten die loodrecht op de tocht, de Mole wateringe, uitkomen. Het grootste deel van de polder is nog steeds in gebruik als weiland. 5. We steken de 2de Poellaan over en vervolgen de wandeling over het dijkje tot aan het hek. Daar lopen we langs de slootkant waar een natuurvriendelijke oever mag ontstaan. De oever van deze sloot heeft een flauw aflopend talud gekregen waardoor veel meer soorten planten een kans krijgen om er te groeien. Hierdoor worden weer allerlei insecten aangetrokken zoals libelles en vlinders. Ook kleine dieren vinden er beschutting en kunnen zich makkelijk in en uit het water bewegen. Deze slootkant wordt niet bemest en dat geeft een verdere verhoging van de natuurwaarde. 6. Bij het trekpontje waarmee we de Molentocht oversteken staat een mast met een vaan op ongeveer de hoogte van het zeeniveau. De vroegere plas heeft een vergelijkbare diepte gehad en stond in open verbinding met de zee. We lopen weer naar de sloot en vervolgen de route langs de waterkant richting de Rooversbroekdijk. 7. Aan de rechterhand ligt de Rooversbroekpolder, een voormalig eiland tussen het Kagermeer, de Greveling, de Lisserpoel en het Hellegat. Deze polder werd in 1632 gesticht. De grond was er zo nat dat er zelfs in de zomer geen vee gehouden kon worden. Het overtollige water werd door een schepradmolen op de ringsloot van de Lisserpoelpolder uitgeslagen. Nu vindt er voornamelijk tuinbouw plaats. De Rooversbroekdijk werd in de jaren 50 van de vorige eeuw geslecht. Aan de rand van het dorp verdwijnt ze in de huizenzee. 8. Ter hoogte van de driesprong hebben de twee molens gestaan die de Lisserpoelpolder droog gemalen hebben. Niets is er meer van terug te zien. De lange watergang die van noord naar zuid over de hele lengte van de polder mee loopt is de oorspronkelijke Mole wateringe. In 1676 werd een derde molen gebouwd, meer naar het zuiden aan de Rooversbroekdijk. Deze molen is, voorzien van een elektromotor, nog steeds in bedrijf. We lopen langs de Ruishoornlaan via het Lange Rack terug naar de Ringsloot om tot slot van ons ommetje weer uit te komen bij de molen van de Zemelpolder.

8