Financiële Effectenanalyse Regionale netbeheerders Elektriciteit en Gas. Onderzoeksrapport

Transcriptie

1 Financiële Effectenanalyse Regionale netbeheerders Elektriciteit en Gas Onderzoeksrapport Energiekamer NMa Nederlandse Mededingingsautoriteit Den Haag, november 2010

2 Inhoudsopgave Managementsamenvatting en conclusie 3 1 Analyseaanpak en doel Inleiding Doelstelling Analyseaanpak Afbakening 2 Werkwijze Model Beoordelingscriteria Financiële effectenanalyse reguleringsmethode Gevoeligheidsanalyse 8 3 Resultaten Reguleringsmethode elektriciteit Reguleringsmethode gas Gevoeligheidsanalyse 12 Bijlagen 1 Beschrijving van het model 15 2 Toelichting ratio s Besluit Financieel Beheer Netbeheerder 19 3 Beschrijving van inputdata 20 4 Analyse historische ontwikkeling parameterwaarden 23 2

3 Managementsamenvatting en conclusie Reguleringsmethode is robuust maar biedt geen absolute garanties De reguleringsmethoden NE5R en NG4R 1 zijn robuust te noemen, omdat de financiële positie van de efficiënte regionale netbeheerder 2 voldoende bestand is tegen afwijkingen van de veronderstellingen die in de reguleringsmethode worden gedaan. De uitgevoerde financiële effectenanalyse (hierna: FEA) geeft, voor zowel gas als elektriciteit, een positief oordeel over de financiële positie van een fictieve efficiënte netbeheerder aan het einde van de reguleringsperiode (2013). De financiële ratio s uit het Besluit Financieel Beheer Netbeheerder (hierna: BFBN) 3 die als beoordelingscriteria gebruikt worden, liggen in dat jaar boven de normwaarden. De methode geeft echter geen absolute garantie dat ook in uitzonderlijke situaties de normwaarden gehaald worden. Veronderstellingen in de reguleringsmethode staan voor een periode van drie jaar vast, waardoor afwijkingen van die veronderstellingen niet direct worden vergoed in de toegestane inkomsten (het zogenaamde vertragingseffect) en ratio s anders kunnen uitvallen dan verondersteld. Financiële buffer is voldoende De efficiënte netbeheerder heeft een voldoende buffer om afwijkingen van veronderstellingen in de reguleringsmethode op te vangen, omdat de financiële ratio s in 2013 boven de normwaarden liggen. Het is zeer onwaarschijnlijk dat door afwijkingen ten opzichte van veronderstellingen over de ontwikkelingen in het volume en het renteniveau, de normwaarden worden doorbroken. Forse afwijkingen in de groei van de operationele kosten en investeringen kunnen wel leiden tot financiële ratio s die onder de normwaarden liggen, waarmee de financiële positie van de efficiënte netbeheerder onvoldoende wordt. De kans dat dit zich daadwerkelijk voordoet is klein. Deze situatie doet zich pas voor als deze afwijkingen dicht in de buurt liggen van de tot nu toe maximaal waargenomen afwijkingen. Risico s zijn acceptabel Het risico bestaat dat de buffer niet groot genoeg is, dit hoeft echter geen reden te zijn hier de reguleringsmethode op aan te passen. Ten eerste kiest de Energiekamer NMa voor het vaststellen van een methode voor drie jaar om een afweging te maken tussen een stabiel reguleringskader en een beperking van het vertragingseffect. Afnemers en netbeheerders zijn beide gebaat bij een reguleringskader dat niet van jaar op jaar wijzigt. Ten tweede is het doel van de regulering niet alleen de netbeheerders de mogelijkheid te geven hun efficiënte kosten terug te verdienen, maar juist ook het voorkomen dat netbeheerders méér dan een redelijk rendement behalen. Om beide doelen te bereiken, moet in de methode een middenweg worden gekozen. Deze keuze betekent dat de kans blijft bestaan dat in uitzonderlijke omstandigheden de normwaarden van de ratio s worden doorbroken. Tot slot ligt een deel van de verantwoordelijkheid voor het opvangen van afwijkingen in de groei van de investeringen bij de aandeelhouders. Van aandeelhouders mag worden verwacht dat, naast een prudent dividendbeleid van de netbeheerder, zij ten behoeve van grote uitbreidingsinvesteringen eigen vermogen beschikbaar stellen. 1 Methodebesluiten ten behoeve van de regionale netbeheerders gas en elektriciteit, Energiekamer NMa, augustus Met de efficiënte (regionale) netbeheerder wordt bedoeld de fictieve netbeheerder die wordt gevormd door het gemiddelde van de sector. Zie ook paragraaf 1.4 voor een verdere toelichting. 3 Besluit van 26 juli 2008 van de Minister van Economische Zaken, houdende regels ten aanzien van het financieel beheer van de netbeheerder (Besluit financieel beheer netbeheerder). 3

4 Hoofdstuk 1: Analyseaanpak en doel 1.1 Inleiding De Energiekamer NMa heeft in 2010 naar aanleiding van het opstellen van de reguleringsmethode voor de periode , een financiële effectenanalyse uitgevoerd. Het doel, de opzet, en de resultaten van de analyse zijn in deze rapportage opgenomen. De conclusies zijn in de managementsamenvatting weergegeven. Deze rapportage maakt geen onderdeel uit van de methodebesluiten NE5R en NG4R 4, maar de verkregen inzichten over de mogelijke effecten van de reguleringsmethode zijn wel gebruikt bij de besluitvorming hierover. 1.2 Doelstelling Het doel van de analyse is te onderzoeken of de reguleringsmethoden voor de periode robuust zijn. Met robuust wordt bedoeld dat de reguleringsmethoden de efficiënte netbeheerder in staat stelt met redelijke zekerheid te voldoen aan de ratio s uit het BFBN (voor wat betreft zijn gereguleerde activiteiten). De wijze waarop deze toets is ingericht wordt toegelicht in Hoofdstuk 2. De reden voor deze toets is zekerheid te creëren over de mate waarin de efficiënte netbeheerder gedurende de periode in staat is zijn noodzakelijke investeringen te financieren en zodoende te voldoen aan zijn wettelijke taken. 1.3 Analyseaanpak De Energiekamer NMa heeft een model ontwikkeld waarmee de financiële bedrijfsvoering van de netbeheerder wordt gesimuleerd. Uit dit model volgen de waarden die de ratio s uit het BFBN aannemen en die samen de financiële positie van de efficiënte netbeheerder jaarlijks weergeven. Op basis van de waarden van de ratio s volgt een uitspraak over de financiële positie van de efficiënte netbeheerder. De ratio s zoals deze in de analyse zijn berekend zijn afkomstig uit het BFBN. De analyse maakt geen deel uit van de toezichtstaak van de Energiekamer NMa in het kader van toezicht financieel beheer netbeheerders. Iedere netbeheerder (als zodanig door de Minster van Economische Zaken aangewezen) dient te allen tijde te voldoen aan het BFBN, deze compliance is niet getoetst in deze analyse. 1.4 Afbakening De financiële effectenanalyse behelst uitsluitend de gereguleerde activiteiten van de netbeheerder; het gasnetbeheer en het elektriciteitsnetbeheer zijn afzonderlijk onderzocht. Voor deze aanpak is gekozen opdat de analyse aansluit bij de entiteiten waarop het desbetreffende methodebesluit van toepassing is 5. 4 Besluiten van de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit van 26 augustus 2010, 5 De entiteit waarop het methodebesluit van toepassing is bestaat niet als afzonderlijk bedrijf. Toch worden de gereguleerde gas- en elektriciteitactiviteiten als afzonderlijk bedrijf gezien om de invloed van inkomsten en kosten uit niet-gereguleerde activiteiten buiten de analyse te kunnen houden. 4

5 De analyse richt zich uitsluitend op de efficiënte netbeheerder. Deze efficiënte netbeheerder is een fictieve regionale netbeheerder die gevormd wordt door het sectorgemiddelde te nemen op alle relevante inputfactoren 6. Hiervoor is gekozen om zoveel mogelijk uit te sluiten dat de (in)efficiëntie van een individuele netbeheerder de analyse beïnvloedt. Dit is onwenselijk omdat hierdoor niet duidelijk wordt welke effecten het gevolg zijn van de werking van de methode en welke effecten voortkomen uit individuele beslissingen van netbeheerders. In de reguleringsmethode wordt het sectorgemiddelde gezien als efficiënt. De analyse is specifiek gericht op de reguleringsperiode Mogelijke effecten na 2013 zijn buiten beschouwing gelaten, omdat in beginsel niet vooruit kan worden gelopen op keuzes met betrekking tot reguleringsperioden na Het jaar 2010 is wel betrokken in de analyse; dit is nodig omdat ten tijde van het onderzoek alleen data uit 2009 beschikbaar zijn. Om de analyse op een consistente manier uit te voeren zijn eerst voor 2010 de resultaten van het model berekend, voordat de jaren zijn geanalyseerd. 6 Deze fictieve efficiënte netbeheerder is tot stand gekomen door de Productiviteitsdata met betrekking tot omzet, kosten, investeringen en activawaarde over de sector als geheel op te tellen (gas en elektriciteit afzonderlijk). Hiermee wordt een netbeheerder gecreëerd met de omvang van de sector als geheel, die zich door uitmiddeling van de individuele effecten op alle te onderzoeken kenmerken gedraagt volgens het sectorgemiddelde. 5

6 Hoofdstuk 2: Werkwijze 2.1 Model Het gehanteerde model simuleert de financiële bedrijfsvoering van de efficiënte netbeheerder voor de periode Het model bestaat uit een systeem van rekenregels die beschrijven hoe het operationele resultaat tot stand komt en welk effect dit heeft op de ontwikkeling van de financiële positie van de netbeheerder. Een uitgebreide beschrijving van de gehanteerde rekenregels en parameters is opgenomen in Bijlage 1. Naast deze rekenregels heeft het model de volgende input: 1. Financiële uitgangspositie van de gereguleerde activiteiten van de netbeheerder (balans en winst- en verliesrekening) ultimo De vastgestelde x-factoren 3. Aannames over het investeringsbeleid, de wijze van financieren en het dividendbeleid 4. Aannames over de ontwikkeling van de belangrijkste parameters in het model (volume, operationele kosten (OPEX), investeringen en renteniveau) De financiële uitgangspositie ultimo 2009 is gebaseerd op regulatorische cijfers over Voor de vermogensverhouding ultimo 2009 gaat de NMa uit van een gearing die past bij een efficiënte netbeheerder zoals beschreven in de methodebesluiten voor : 45% Eigen Vermogen en 55% Vreemd Vermogen. De modelmatige inkomsten van de netbeheerder in 2009 zijn gebaseerd op de begininkomsten 2010 om de verwachte situatie voor de jaren te benaderen 8. De inkomsten in latere jaren volgen direct uit de vastgestelde x-factoren en veronderstelde volumemutaties. De kosten van de netbeheerder volgen uit aannames over de ontwikkeling van de operationele kosten, de ontwikkeling van het investeringsniveau en de hoogte van de rentevoet. Aangenomen is dat alle, door het model geprognosticeerde, investeringen noodzakelijk zijn en derhalve ook volledig door de netbeheerder worden gerealiseerd. Er wordt in het model dus geen rekening gehouden met bedrijfseconomische afwegingen bij het maken van een investeringsbeslissing. Verder is aangenomen dat de netbeheerder voor de financiering van zijn investeringen de financial pecking order theorie volgt. Dit houdt in dat de netbeheerder altijd eerst de eigen vrije kasstroom zal gebruiken, welke in dit model gelijk is gesteld aan de free funds from operation (hierna: FFO). Daarna wordt zoveel mogelijk vreemd vermogen aangetrokken. Wanneer de netbeheerder, om welke reden dan ook, geen toegang meer heeft tot vreemd vermogen, wordt vervolgens een beroep gedaan op de aandeelhouder (zie ook Bijlage 1). Hoewel deze laatste stap nodig kan zijn bij de financiering van de activiteiten van de netbeheerder, zijn in het model geen criteria geformuleerd voor de beperking van de toegang tot vreemd vermogen. Hiervoor is gekozen om te voorkomen dat deze criteria de ratio s via het model beïnvloeden. 7 Zie voor een toelichting op de WACC randnummer 85 in Bijlage 2 van het methodebesluit NE5R (zaak ) van 26 augustus Dit houdt in dat de inkomsten in 2009 teruggerekend zijn vanaf de begininkomsten Bij gas betekent dit bijvoorbeeld dat het model al vanaf 2009 rekening houdt met de regulering van de aansluitdienst (terwijl deze met ingang van 2011 gereguleerd is). Zie ook Bijlage 1. 6

7 De output van het model bestaat uit de jaarlijkse financiële positie van de netbeheerder die wordt weergegeven door middel van de financiële ratio s uit het BFBN. 2.2 Beoordelingscriteria Het doel van de financiële effectenanalyse is om een oordeel te geven over de robuustheid van de reguleringsmethode op basis van de financiële positie van de efficiënte netbeheerder. Dit oordeel wordt primair gebaseerd op de waarden die de ratio s in het BFBN in verschillende omstandigheden aannemen. Deze ratio s zijn als beoordelingscriteria gekozen, omdat ook de wetgever deze ratio s als beoordelingscriteria voor de financiële positie van netbeheerders hanteert. Het BFBN kent een viertal ratio s die een afgeleide zijn van de methodiek die door Credit Rating Agencies gehanteerd worden 9. De BFBN ratio s zijn vastgesteld voor een bredere netbeheerder, namelijk een netbeheerder die voor een deel ook niet-gereguleerde activiteiten mag uitvoeren en daarnaast in de meeste gevallen bestaat uit een gezamenlijke gas- en elektriciteitsnetbeheerder. In deze analyse worden de ratio s echter gebruikt om een oordeel te geven over alleen de gereguleerde activiteiten, die weer zijn gesplitst in gereguleerde activiteiten gas en gereguleerde activiteiten elektriciteit. De Energiekamer NMa is van mening dat de ratio s uit het BFBN een bruikbaar beoordelingscriterium vormen. Een toelichting bij de ratio s uit het BFBN is te vinden in Bijlage 2. In de beoordeling van de financiële positie van de efficiënte netbeheerder wordt het grootste gewicht toegekend aan hoe de efficiënte netbeheerder er aan het einde van de reguleringsperiode (ultimo 2013) voor staat, weergegeven door de waarden van de ratio s in het jaar Het jaar 2013 is gekozen omdat de (veronderstellingen in) de reguleringsmethode voor drie jaar vast staan, waardoor afwijkingen ten opzichte van die veronderstellingen door het cumulatieve effect de grootste gevolgen hebben op de ratio s in Daarnaast biedt de reguleringsmethode een grote mate van zekerheid over de ontwikkeling van toekomstige (tarief)inkomsten gedurende de reguleringsperiode. De mate waarin zekerheid bestaat over deze toekomstige kasstromen geeft een verschaffer van vermogen vertrouwen in de mate waarin een netbeheerder in staat is aan zijn financiële verplichtingen te voldoen. De mate waarin aan de normwaarden van de ratio s uit het BFBN wordt voldaan geeft inzicht in de financiële ruimte die de reguleringsmethodiek biedt aan de efficiënte netbeheerder. Wanneer in 2013 de vier ratio s uit het BFBN boven de normwaarden liggen, leidt dat in dit onderzoek tot een positief oordeel over de financiële situatie van de efficiënte netbeheerder in de periode Financiële effectenanalyse reguleringsmethode Voor de analyse van de reguleringsmethode zijn de realisaties van de parameterwaarden in het model gelijkgesteld aan hetgeen hierover in de methodebesluiten wordt verondersteld. Vervolgens zijn de financiële gevolgen hiervan uitgedrukt in effecten op de financiële ratio s. Het ligt in de lijn der verwachting dat de financiële ratio s in 2013 in deze analyse boven de normwaarden liggen, omdat de methode uitgaat van het behalen van een redelijk rendement in Deze analyse toetst derhalve de mate waarin tot en met het jaar 9 Mazars, De Ratio s in het Besluit Financieel Beheer Netbeheerder (oktober 2008) 10 Waar gesproken wordt over waarden boven de norm, wordt voor ratio D bedoeld dat deze lager ligt dan de norm. Het verschil tussen wel of niet aan de norm voldoen volgt uit de context. 7

8 2013 wordt voldaan aan de normwaarden voor de ratio s uit het BFBN wanneer de belangrijkste kostendrijvers zich precies zo ontwikkelen als de methodebesluiten veronderstellen. De netbeheerder heeft te maken met een viertal belangrijke kostendrijvers die zijn vertaald naar parameterwaarden in het model. Om de effecten van de reguleringsmethodiek op de financiële ratio s te kunnen bepalen zijn de ontwikkelingen van deze parameters in het model gebaseerd op de veronderstellingen daarover in de methodebesluiten gas en elektriciteit: 1. De ontwikkeling van het volume in het model is gelijk aan nul, wat overeenkomt met de bepaling van constante rekenvolumes voor een gehele reguleringsperiode; 2. de ontwikkeling van operationele kosten is in het model gelijk gesteld aan de productiviteitsverandering zoals die in het methodebesluit is berekend; 3. de ontwikkeling van het investeringsniveau volgt impliciet uit de toepassing van de productiviteitsverandering op de kapitaalkosten (afschrijvingen plus vermogenskosten) 11 ; en 4. het renteniveau wordt gelijk gesteld aan de rentevoet voor vreemd vermogen zoals berekend in de WACC voor de periode De ontwikkeling van het renteniveau over deze periode is gelijk gesteld aan nul, aangezien in de berekening van de WACC één vaste rentevoet wordt gekozen voor de gehele reguleringsperiode. De inputparameters die gebruikt zijn in het model zijn terug te vinden in Bijlage 3. De resultaten van deze analyse zijn in paragraaf 3.1 en 3.2 opgenomen. 2.4 Gevoeligheidsanalyse In de gevoeligheidsanalyse wordt onderzocht wat de effecten zijn van afwijkingen in de ontwikkeling van de parameterwaarden (ten opzichte van de veronderstellingen die daarover gedaan zijn in de reguleringsmethode) op de financiële positie van de efficiënte netbeheerder. Deze effecten worden uitgedrukt in de verandering van de ratio s uit het BFBN. Allereerst wordt voor iedere parameterwaarde gekwantificeerd wat het effect van een afwijking van één procentpunt is op de ratio s. Door één van de vier parameterwaarden met één procentpunt 13 op te hogen 11 Deze impliciete verwachting ligt besloten in de aanname dat ook de CAPEX zich ontwikkelt volgens de productiviteitsverandering (PV). In de reguleringsmethode wordt de productiviteitsverandering uitsluitend op de TOTEX toegepast. Om het mogelijk te maken de effecten van ontwikkelingen in de OPEX en ontwikkelingen van de investeringen afzonderlijk te bestuderen is ten behoeve van deze analyse een onderscheid gemaakt tussen productiviteitsveranderingen in de OPEX en CAPEX. 12 Hoewel het model gedefinieerd is in reële termen (alle bedragen zijn uitgedrukt in prijspeil 2009), kan niet zonder meer gebruik worden gemaakt van de vreemd vermogensvoet uit de berekening van de reële WACC. Aangezien deze handelswijze zou leiden tot een onderschatting van de daadwerkelijke rentelasten is een premie berekend bovenop deze reële rentevoet. Het effectief geldende rentepercentage voor de kosten van vreemd vermogen gedurende de periode komt daarmee op 4,3%. 13 Voor de ontwikkeling van het renteniveau is een andere keuze gemaakt. De gevoeligheid voor het renteniveau wordt onderzocht door het effect te meten van een eenmalige schok van één procentpunt op de rentevoet in Vanwege de maturiteit van het vreemd vermogen (conservatief geschat op vijf jaar) werkt deze schok in latere jaren door op de hoogte van de rentelasten. Het cumulatieve effect bedraagt daarmee circa 0,2 procentpunt per jaar. 8

9 (ceteris paribus 14 ) wordt onderzocht in hoeverre de ratio s gevoelig zijn voor een parameterverandering. Hieruit kan worden afgeleid wat bijvoorbeeld het effect is van een rentedaling of toename van de investeringen op de financiële positie van de efficiënte netbeheerder. Vervolgens wordt een oordeel gegeven over de waarschijnlijkheid dat een afwijking in één van de parameterwaarden (ceteris paribus) leidt tot het doorbreken van de normwaarde voor tenminste één van de ratio s uit het BFBN. Zoals eerder beschreven wordt in dit onderzoek de financiële positie als positief beoordeeld wanneer de vier ratio s in 2013 boven de in het BFBN gestelde normwaarden liggen. Daarom zal onderzocht worden tot welk niveau een bepaalde parameterwaarde kan stijgen (ceteris paribus) zonder de normwaarde van één van de ratio s te doorbreken. 15 Het is niet mogelijk een betrouwbare kwantitatieve uitspraak te doen over de waarschijnlijkheid dat een ratio doorbroken wordt, daarom wordt een kwalitatief oordeel gegeven over de uitkomsten. Een belangrijk onderdeel van deze kwalitatieve beoordeling is een vergelijking tussen de maximaal toegestane stijging van een bepaalde parameter (dat wil zeggen de mate waarin de parameter kan afwijken zonder dat een ratio doorbroken wordt) en de historisch gemeten maximale ontwikkeling van de betreffende parameter. Deze vergelijking geeft een benadering van de mate waarin het waarschijnlijk is dat de maximaal toegestane stijging van een bepaalde parameter zich daadwerkelijk voordoet en dus leidt tot doorbreking van de normwaarden van de ratio s. Een belangrijke kanttekening bij deze analyse is dat de gevoeligheidsanalyse steeds één parameter afzonderlijk beschouwt en deze niet wordt uitgevoerd op het geheel van de vier parameters. De gevoeligheidsanalyse geeft dus geen inzicht in welke combinaties van de vier parameters gezamenlijk, leiden tot het doorbreken van de normwaarden van de ratio s en wat de gevolgen daarvan zijn voor de financiële positie van de efficiënte netbeheerder. De reden hiervoor is dat er geen realistische inschatting kan worden gegeven welke combinaties zich redelijkerwijs zullen voordoen. 14 Voor één parameterwaarde (volume, investeringen, OPEX of renteniveau) is een afwijkende waarde gekozen. De andere drie parameterwaarden blijven op het niveau dat zij hadden in de oorspronkelijke analyse zoals gedefinieerd in paragraaf Aangenomen is dat de betreffende parameter vier achtereenvolgende jaren ( ) dezelfde waarde aanneemt. De betreffende waarde kan worden berekend in het financiële model. 9

10 Hoofdstuk 3: Resultaten In dit hoofdstuk zijn afzonderlijk voor elektriciteit en gas de resultaten gepresenteerd die volgen uit de output van het geconstrueerde financiële model. De resultaten van de analyse van de reguleringsmethode voor elektriciteit en gas worden besproken in paragraaf 3.1 en 3.2. De resultaten bestaan uit de waarden van de ratio s uit het BFBN voor de jaren 2009 tot en met Zoals eerder beschreven, vormen deze cijfers de basis voor de beoordeling van de financiële positie van de netbeheerder (zie ook Bijlage 2). Naast de ratio s wordt ook het behaalde rendement vermeld, ter illustratie van de mate waarin het redelijk rendement gehaald wordt (WACC). In paragraaf 3.3 zal de gevoeligheidsanalyse worden besproken. 3.1 Reguleringsmethode elektriciteit In Tabel 1 staan de resultaten van de financiële effectenanalyse voor elektriciteit weergegeven door de ratio s voor de jaren Efficiënte netbeheerder elektriciteit Ratio's Norm A: EBIT / rentelasten > 1,7 1,48 0,85 1,39 1,99 2,62 B: (FFO + rentelasten) / rentelasten > 2,5 3,43 2,83 3,27 3,71 4,22 C: FFO / vreemd vermogen 17 > 0,11 0,105 0,077 0,097 0,117 0,140 D: Vreemd vermogen / Totaal vermogen < 0,7 0,55 0,56 0,56 0,55 0,54 Rendement: EBIT / Totaal vermogen 6,2% 3,5% 2,0% 3,3% 4,7% 6,2% Tabel 1: Resultaten elektriciteit (volgens modelanalyse) In 2010 liggen de ratio s A en C onder de norm als gevolg van een (te) laag operationeel resultaat. De oorzaak van dit resultaat ligt met name in de uitgangspositie ultimo 2009 en de positieve x-factor voor De positieve x-factor is mede gebaseerd op de positieve productiviteitsverandering die is gemeten in de jaren 2002 tot en met Daarom is in het methodebesluit voor die periode uitgegaan van een kostendaling. In werkelijkheid heeft er in de jaren 2006 tot en met 2009 een kostenstijging plaatsgevonden. In het model leidt de x-factor van 4,8% voor de efficiënte netbeheerder (laatste jaar periode NE4R) tot inkomsten die in 2010 lager uitvallen dan in Doordat daarnaast in het model de kosten in 2010 gestegen zijn ten opzichte van de kosten in 2009, wordt in 2010 uiteindelijk een te laag operationeel resultaat behaald om de normen te halen. Omdat de efficiënte netbeheerder daardoor een lagere FFO heeft, moet de 16 Zoals eerder beschreven zijn de resultaten voor het jaar 2009 teruggerekend vanuit de vastgestelde begininkomsten voor het jaar Deze zijn volledig gebaseerd op de reguleringsmethode en de daarvoor gebruikte data. Zodoende kunnen de ratio s voor het jaar 2009 en 2010 niet gebruikt worden om een uitspraak te doen over de werkelijke financiële situatie van de efficiënte netbeheerder in deze jaren. Ze dienen uitsluitend ter vergelijking met de jaren Ratio C is vanwege de geringe afwijking van de norm weergegeven in 3 decimalen, om zo beter inzicht te geven in de werkelijke afwijking van de norm. Dit geldt ook voor de resultaten in Tabel 2. 10

11 netbeheerder veel vreemd vermogen aantrekken om alle veronderstelde investeringen te kunnen financieren. De ratio s 2010 vallen hierdoor lager uit dan in Vanaf 2011 stijgen de inkomsten, wat het gevolg is van de negatieve x-factor van -6,9% die is vastgesteld voor de periode voor elektriciteit op sectorniveau. Door de extra tariefinkomsten die de negatieve x- factoren genereren, verbeteren het operationele resultaat en de ratio s. Dit is in lijn met de doelstelling van de reguleringsmethode in 2013 niet meer dan het redelijk rendement te vergoeden. Vanaf 2012 worden alle normwaarden voor de ratio s gehaald. 3.2 Reguleringsmethode gas Op dezelfde wijze als voor elektriciteit is in Tabel 2 een overzicht gepresenteerd van de analyseresultaten voor de efficiënte netbeheerder gas. Ratio C laat in 2010 voor de efficiënte netbeheerder gas een waarde onder de norm. Dit kan duiden op een onvoldoende operationeel resultaat of een te hoge schuld. Aangezien de vermogensverhouding op een gemiddeld niveau is vastgesteld, lijkt ook bij gas de oorzaak te liggen bij een relatief (te) laag operationeel resultaat. Dit wordt bevestigd door de uitgangspositie van de netbeheerder ultimo De financiële situatie verslechtert in 2010 door de hoge x-factor voor dit jaar (6,0%), die evenals bij elektriciteit is gebaseerd op een positieve productiviteitsverandering in het verleden. Vanaf 2011 stijgen de ratio s echter weer, omdat vanaf 2011 de nieuwe negatieve x-factor (-2,5%) voor gas op sectorniveau geldt. Bovendien wordt in de reguleringmethode een kostendaling voorzien, wat in deze analyse (conform de modelaannames) ook tot een daling van het investeringsniveau zal leiden via de toepassing van de positieve productiviteitsverandering. Dit is in lijn met de doelstelling van de reguleringsmethode in 2013 niet meer dan het redelijk rendement te vergoeden. De vier ratio s liggen vanaf 2011 binnen de BFBN-normen. Efficiënte netbeheerder gas Ratio's Norm A: EBIT / rentelasten > 1,7 2,30 1,96 2,19 2,49 2,86 B: (FFO + rentelasten) / rentelasten > 2,5 3,87 3,30 3,55 3,86 4,26 C: FFO / vreemd vermogen > 0,11 0,124 0,102 0,115 0,131 0,151 D: Vreemd vermogen / Totaal vermogen < 0,7 0,55 0,54 0,52 0,50 0,47 Rendement: EBIT / Totaal vermogen 6,2% 5,5% 4,7% 5,1% 5,6% 6,2% Tabel 2: Resultaten gas (volgens modelanalyse) De negatieve x-factoren in de volgende reguleringsperiode (NE5R en NG4R) worden mede veroorzaakt doordat in de huidige reguleringsperiode de verwachtte productiviteitsverandering positief was, terwijl deze in werkelijkheid negatief bleek te zijn. Dit effect ontstaat doordat de productiviteitsverandering in de 18 Zoals eerder beschreven zijn de data voor het jaar 2009 teruggerekend vanuit de vastgestelde begininkomsten voor het jaar Deze zijn volledig gebaseerd op de reguleringsmethode en de daarvoor gebruikte data. Zodoende kunnen de ratio s voor het jaar 2009 en 2010 niet gebruikt worden om een uitspraak te doen over de werkelijke financiële situatie van de efficiënte netbeheerder in deze jaren. Ze dienen uitsluitend ter vergelijking met de jaren

12 reguleringsmethode alleen gebaseerd is op historische data. Zoals uit Tabel 1 en 2 blijkt, kan dit leiden tot ratiowaarden die onder de norm liggen. 3.3 Gevoeligheidsanalyse In deze paragraaf wordt eerst in de gevoeligheidsanalyse weergegeven wat de gevolgen zijn van afwijkingen in de ontwikkeling van parameterwaarden op de financiële positie van de efficiënte netbeheerder. Deze effecten worden in Tabel 3 en 4 uitgedrukt in de verandering van de gemeten ratio s. Daarna zal een uitspraak worden gedaan over de mate waarin een afwijking in een afzonderlijke parameter kan leiden tot een negatief oordeel over de financiële positie van de efficiënte netbeheerder en hoe waarschijnlijk het is dat deze afwijking zich voordoet. Gevoeligheidsanalyse elektriciteit Waarde bij Mutaties ten opzichte van waarde bij realisatie methode (2013) realisatie methode Volume OPEX Investeringen Renteniveau (2013) +1% punt (joj) 19 +1% punt (joj) +1% punt (joj) +1% punt (2010) Ratiowaarden in 2013 A: EBIT / rentelasten 2,62 + 0,54 (+20,4%) - 0,32 (-12,1%) - 0,02 (-0,8%) - 0,43 (-16,2%) B: (FFO + rentelasten) / rentelasten 4,22 + 0,43 (+10,2%) - 0,26 (-6,1%) - 0,02 (-0,5%) - 0,64 (-15,2%) C: FFO / vreemd vermogen 0, ,020 (+14,4%) - 0,012 (-8,5%) - 0,002 (-1,1%) - 0,008 (-5,4%) D: Vreemd verm. / Totaal verm. 0,54-0,014 (-2,6%) + 0,009 (+1,7%) + 0,003 (+0,6%) + 0,006 (+1,1%) Tabel 3: Gevoeligheidsanalyse elektriciteit (absolute en procentuele mutaties) Gevoeligheidsanalyse gas Waarde bij Mutaties ten opzichte van waarde bij realisatie methode (2013) realisatie methode Volume OPEX Investeringen Renteniveau (2013) +1% punt (joj) +1% punt (joj) +1% punt (joj) +1% punt (2010) Ratiowaarden in 2013 A: EBIT / rentelasten 2,86 + 0,37 (+12,9%) - 0,16 (-5,5%) - 0,01 (-0,5%) - 0,46 (-16,2%) B: (FFO + rentelasten) / rentelasten 4,26 + 0,29 (+6,9%) - 0,13 (-2,9%) - 0,01 (-0,3%) - 0,65 (-15,2%) C: FFO / vreemd vermogen 0, ,015 (+9,9%) - 0,006 (-4,2%) - 0,001 (-0,7%) - 0,008 (-5,4%) D: Vreemd verm. / Totaal verm. 0,47-0,008 (-1,7%) + 0,004 (+0,9%) + 0,002 (+0,4%) + 0,005 (+1,1%) Tabel 4: Gevoeligheidsanalyse gas (absolute en procentuele mutaties) Voor iedere parameter is aangegeven welke gevolgen een 1 procentpunt 20 toename heeft op de verschillende ratio s. De tabelresultaten moeten zo worden gelezen dat een stijging van de ratio s A, B en C en een daling van ratio D, leiden tot een betere financiële positie van de efficiënte netbeheerder. Een toename van het 19 Joj: jaar op jaar, wat betekent dat de mutatie zich in de vier opeenvolgende jaren ( ) in precies dezelfde mate (namelijk 1 %) manifesteert. Voor de ontwikkeling van het renteniveau wordt gewerkt met een eenmalige schok in 2010 (zie ook voetnoot 13). 20 Omdat de parameter in het model de ontwikkeling van bijvoorbeeld volume of OPEX uitdrukt betekent een toename van 1 procentpunt een 1 procentpunt hogere groei van de onderliggende grootheid (OPEX, investeringen, etc.). Als de groei van de OPEX eerst 2% per jaar bedroeg, bedraagt deze nu 3% per jaar. Het verschil tussen procent en procentpunt blijkt bovendien uit de context. 12

13 volume leidt, door een stijging van de inkomsten, tot een verbetering van de financiële positie. Een toename van de OPEX, investeringen en rentevoet leiden, door hogere kosten, tot een verslechtering van de financiële positie. Aan de resultaten is te zien dat het teken van de verandering in alle gevallen een resultaat laat zien dat verwacht mag worden. Uit de resultaten valt tevens op te maken dat de ratio s het meest gevoelig zijn voor verandering van één procentpunt in het volume en het renteniveau. De ratio s A en B zijn met name gevoelig voor schommelingen in het renteniveau, wat het gevolg is van de directe relatie van deze ratio s met de rentelasten. De ratio s C en D zijn met name gevoelig voor volumeschommelingen. Dit wordt veroorzaakt doordat meer volume leidt tot meer inkomsten en dus een beter operationeel resultaat. Hiermee wordt ratio C direct beïnvloed. Daarnaast leidt een beter operationeel resultaat (ceteris paribus) tot een lagere behoefte aan vreemd vermogen, wat zorgt voor een daling van ratio D. De ratio s (en daarmee de financiële positie van de netbeheerder) zijn dus het meest gevoelig voor een inschatting in de methode die afwijkt van de werkelijke ontwikkeling van het volume en het renteniveau. In het vervolg van de gevoeligheidsanalyse zal echter worden aangetoond dat de effectieve impact van juist deze parameters beperkt is, omdat het risico van een afwijking in de inschatting klein is. Wat niet uit Tabel 3 en 4 valt op te maken is dat de onderzochte stijging van één procentpunt geen goede vergelijking tussen de verschillende parameters mogelijk maakt. De investeringsontwikkeling fluctueert jaar op jaar met vele procenten, terwijl één procent toename in het volume al veel te noemen is. Daarom is gekeken naar de maximale (voor volume minimale) waarde die de parameter vier jaar achtereen kan aannemen (ceteris paribus) zonder in 2013 één van de normwaarden van de ratio s te overschrijden. Deze maximaal toegestane ontwikkeling is per parameter voor elektriciteit en gas weergegeven in Tabel 5. Anders dan in Tabel 3 en 4 betreft het hier geen ontwikkeling ten opzichte van de veronderstellingen in de methode, maar een ontwikkeling ten opzichte van het niveau van voorgaand jaar. De waarde +3,85% voor de ontwikkeling van de OPEX van elektriciteit geeft bijvoorbeeld aan dat de OPEX vier jaar achtereen met maximaal 3,85% kan stijgen, zonder dat daarbij één van de ratio s uit het BFBN doorbroken wordt. Een stijging van 3,85% jaar op jaar betekent dat in 2013 de OPEX 16,3% boven het huidige niveau (uit 2009) ligt. De drie andere parameters blijven gedurende deze jaren gelijk aan het niveau dat zij hebben volgens de veronderstellingen in de methode. Voor gas en elektriciteit geldt dat de normwaarden van ratio C (kritische ratio) doorbroken worden wanneer de maximaal toegestane ontwikkeling zich voordoet bij volume, OPEX of investeringen. De kritische ratio bij het renteniveau is voor zowel gas als elektriciteit ratio A. 13

14 Jaar-op-jaar groei in % (m.u.v. renteniveau) Volume 21 OPEX Investeringen Renteniveau 22 Maximaal toegestane ontwikkeling Elektriciteit - 1,64% + 3,85% + 25,5% + 2,8% punt Maximaal toegestane ontwikkeling Gas - 3,15% + 5,9% + 24,9% + 3,45% punt Maximaal gemeten ontwikkeling over één jaar - 0,26% + 6,14% + 46,9% + 1,1% punt Maximaal gemeten ontwikkeling over vier jaar +0,28% + 3,01% + 27,8% + 1,6% punt Tabel 5: Vergelijking maximaal toegestane ontwikkeling met maximaal gemeten ontwikkeling Om een beoordeling te kunnen geven over hoe ruim deze maximaal toegestane ontwikkeling is (hoe groot de buffer is die de ratio s uit het BFBN bieden) worden de waarden in Tabel 5 vergeleken met historische data over de ontwikkeling van deze parameters. Deze maximaal gemeten ontwikkeling wordt als referentiepunt gebruikt bij de kwalitatieve beoordeling. De werkwijze en resultaten van deze analyse zijn uitvoerig beschreven in Bijlage 4. Onder meer op basis van deze analyse komt de Energiekamer NMa tot de volgende beoordeling: Het lijkt zeer onwaarschijnlijk dat een afwijkende ontwikkeling van het volume (voor zowel gas als elektriciteit) leidt tot een doorbreking van de ratio s in Tabel 5 geeft aan dat er een aanzienlijke daling nodig is om ratio C tot op de normwaarde te laten dalen. Deze daling lijkt onrealistisch gezien het feit dat een dergelijke daling nooit eerder gemeten is. Het lijkt onwaarschijnlijk dat een afwijkende ontwikkeling van de OPEX (voor zowel gas als elektriciteit) leidt tot een doorbreking van de ratio s in 2013, omdat deze zich niet eerder heeft voorgedaan. De kans is evenwel het grootst voor elektriciteit aangezien de maximaal toegestane ontwikkeling (zie Tabel 5) in de buurt ligt van de trend die zich heeft voorgedaan bij elektriciteit in de periode Het lijkt mogelijk dat een afwijkende ontwikkeling van de investeringen (voor zowel gas als elektriciteit) leidt tot een doorbreking van de ratio s in De maximaal toegestane ontwikkeling ligt voor zowel gas als elektriciteit onder de gemiddelde jaarlijkse stijging van het investeringsniveau in de meest recente jaren. Het lijkt zeer onwaarschijnlijk dat een afwijkende ontwikkeling van het renteniveau (voor zowel gas als elektriciteit) leidt tot een doorbreking van de ratio s in Tabel 5 geeft aan dat er een eenmalige renteschok nodig is van circa 3 (elektriciteit) of 4 (gas) procentpunt om Ratio A tot op de kritische waarde te krijgen. Een dergelijke schok kan beschouwd worden als een zeer uitzonderlijke macro-economische gebeurtenis, die zich in de recente geschiedenis in ieder geval niet heeft voorgedaan. 21 De maximaal gemeten ontwikkeling bij het volume betreft de maximaal gemeten daling. De maximale daling gemeten over vier jaar is een positief getal. 22 Zoals eerder aangegeven wordt de maximaal toegestane ontwikkeling van het renteniveau weergegeven als een eenmalige schok in De maximaal gemeten ontwikkeling (over 1 en 4 jaar) volgt uit de maximaal gemeten ontwikkeling van de 10-jaars reële rentevoet op een Nederlandse bedrijfsobligatie met credit rating A over de periode Op deze ontwikkeling wordt een tweejarig gemiddelde toegepast, zoals gebruikelijk in de berekening van de WACC, om de volatiliteit te dempen (zie ook Bijlage 2 van het Methodebesluit NE5R, Energiekamer NMa, augustus 2010). Aangezien de maximaal gemeten ontwikkeling geen eenmalige schok, maar een ontwikkeling over één, respectievelijk vier jaar betreft, vormen de hier weergegeven getallen (1,1% punt en 1,6% punt) een bovengrens voor het daadwerkelijk te verwachten effect. 14

15 Bijlage 1: Beschrijving van het model In deze bijlage wordt een beschrijving gegeven van het financiële model dat is gehanteerd in de financiële effectenanalyse. Allereerst wordt een beschrijving van het model op hoofdlijnen gegeven, vervolgens wordt meer gedetailleerd ingegaan op het systeem van rekenregels dat in het model is verwerkt. Beschrijving van het model op hoofdlijnen In Figuur 1 wordt een schematische beschrijving gegeven van het model. De input bestaat uit de volgende onderdelen: De uitgangspositie 2009, die gebaseerd wordt op een winst- en verliesrekening over 2009 en een balans ultimo 2009; De vastgestelde x-factoren voor de jaren ; Cijfers die de ontwikkeling van de belangrijkste parameterwaarden in het model vastleggen voor de periode Dit betreft de ontwikkeling (groei) van het volume, de OPEX, de investeringen en van het renteniveau (uitgedrukt in een schok in het geldende rentepercentage); Enkele aannames (met name over de wijze waarop investeringen gefinancierd worden) en enkele constanten. Ontwikkeling van parameterwaarden (input) Groei van Volume (%) Groei van OPEX (%) Groei van Investeringen (%) Groei (schok) in Renteniveau (%-punt) Uitgangspositie (input) Model W&V 2009 W&V 2010 W&V 2011 W&V 2012 W&V 2013 Vastgestelde x-factoren Aannames over financiering financiering financiering financiering financiering Diverse constanten Balans ultimo 2009 Balans ult Balans ult Balans ult Balans ult Output Ratio A Ratio B Ratio C Ratio D Rendement Figuur 1: Schematische beschrijving van het financiële model 15

16 Systeem van rekenregels Het model zelf bestaat uit een verzameling rekenregels die op elkaar ingrijpen. Grofweg doorloopt het model ieder jaar (2010 tot en met 2013) de volgende vier stappen: 1. Berekenen van de investeringen: de investeringen in jaar t worden berekend door het niveau in jaar t-1 te laten toenemen met het voor jaar t geldende groeipercentage. 2. Opstellen van de winst- en verliesrekening: wanneer de investeringen bekend zijn, kan het operationele resultaat worden berekend. Dit komt als volgt tot stand: Het volume voor jaar t wordt verkregen door het niveau in jaar t-1 te laten toenemen met het voor jaar t geldende groeipercentage; Het tarief voor jaar t wordt verkregen door het tarief in jaar t-1 te laten afnemen met de in jaar t geldende x-factor; De totale omzet in jaar t volgt uit het vermenigvuldigen van tarief en volume; De OPEX voor jaar t wordt verkregen door het niveau in jaar t-1 te laten toenemen met het voor jaar t geldende groeipercentage; De afschrijvingskosten volgen uit de som van het afschrijvingsbedrag over de GAW ultimo 2009 (zie Bijlage 3), plus de afschrijvingskosten over de nieuw verrichte investeringen vanaf Deze nieuwe investeringen worden verondersteld op 1 juli van jaar t te zijn gedaan en worden afgeschreven over een gemiddelde afschrijvingstermijn van ongeveer 40 jaar (zie Bijlage 3 voor exacte cijfers); De EBIT (Earnings Before Interest and Tax) komt tot stand door de OPEX en de afschrijvingskosten af te trekken van de totale omzet; De rentelasten worden berekend door het in jaar t geldende rentepercentage te vermenigvuldigen met het bedrag aan vreemd vermogen dat ultimo jaar t-1 op de balans staat. Dit betreft een benadering omdat over nieuw aangetrokken leningen (verminderd met de aflossingen) eveneens rente moet worden betaald. Deze benadering is echter gedaan om een kringverwijzing in het model te voorkomen; De nettowinst komt tot stand door de belastingen (25,5%) af te trekken van het verschil tussen de EBIT en de rentelasten; De Free Funds from Operation bedragen de nettowinst vermeerderd met de afschrijvingen. 3. Financiering van benodigd vermogen: eerst wordt in het model het benodigde vermogen berekend. Het benodigd vermogen is gelijk aan het bedrag dat nodig is voor aflossingen, investeringen en dividend. Aflossingen: Ieder jaar dient een deel van het vreemd vermogen te worden afgelost. Omdat niet bekend is welke verplichtingen de netbeheerder precies heeft, wordt gewerkt met een benadering. Aangenomen wordt dat ieder jaar 11% van het bedrag aan vreemd vermogen ultimo jaar t-1 aan aflossingen wordt betaald. 23 Investeringen: Een belangrijke aanname in het model is dat alle geplande investeringen noodzakelijk zijn en daarom altijd worden uitgevoerd. Het vooraf berekende bedrag aan investeringen dient dus volledig gefinancierd te worden. 23 Deze aanname van 11% aflossing is gebaseerd op de normwaarde van ratio C, zie ook Bijlage 2. 16

17 Dividend: wanneer nettowinst wordt behaald, wordt 40% van dit bedrag gereserveerd als dividenduitkering. In de praktijk wordt dit bedrag pas uitgekeerd nadat alle activiteiten gefinancierd zijn. Omdat in het gehanteerde model slechts één financieringsronde bestaat wordt deze reservering direct als een te financieren verplichting gezien. Volgens de Pecking Order Theory zou het benodigde vermogen als volgt moeten worden gefinancierd: Eerst wordt kasgeld gebruikt voor het financieren van activiteiten. Aangezien er in het gebruikte model geen kortlopende activa zijn opgenomen op de balans, bestaat deze post exact uit de Free Funds from Operation (FFO); Daarna wordt vreemd vermogen aangetrokken, omdat vreemd vermogen goedkoper is dan eigen vermogen. De efficiënte netbeheerder zal om die reden proberen een zo groot mogelijk deel van het benodigde vermogen aan te trekken als vreemd vermogen; Als laatste optie wordt eigen vermogen aangetrokken. Een netbeheerder trekt alleen eigen vermogen aan als hij er niet in slaagt het benodigde vermogen als vreemd vermogen aan te trekken. Het laten inhouden van dividend maakt daar eveneens onderdeel van uit. In het gehanteerde model bestaat gaan harde kredietlimiet, wat betekent dat de netbeheerder onbeperkt toegang heeft tot vreemd vermogen en de gearing onbeperkt kan oplopen. In het model wordt het benodigde vermogen als volgt gefinancierd: Wanneer het benodigde vermogen groter is dan de FFO wordt de volledige FFO gebruikt en het restant gefinancierd met vreemd vermogen. Het eigen vermogen blijft constant; Wanneer het benodigde vermogen kleiner is dan de FFO wordt geen nieuwe lening aangetrokken. Het totale vreemd vermogen daalt dus omdat er wel altijd wordt afgelost. Wat overblijft van de FFO na aftrek van het benodigd vermogen wordt toegevoegd aan het eigen vermogen. Zoals eerder besproken bevat het model geen restricties die er voor zorgen dat de netbeheerder automatisch een beroep doet op de aandeelhouder bij het bereiken van zijn kredietlimiet. Een voor de handliggende kredietlimiet zou bijvoorbeeld ratio D zijn, zoals gedefinieerd in het BFBN (zie ook Bijlage 2). Deze ratio bepaalt dat het totale vermogen uit maximaal 70% vreemd vermogen mag bestaan, zodat de netbeheerder geen onbeperkte toegang heeft tot vreemd vermogen. 4. Berekenen van de balans: de vereenvoudigde balans kent slechts drie posten, te weten aan de passiva zijde het eigen vermogen en het vreemd vermogen, en aan de activa zijde de gestandaardiseerde activawaarde. De jaarlijkse mutaties volgen uit de in stap 3 genomen financieringsbeslissingen: De Gestandaardiseerde Activa Waarde neemt ieder jaar toe met de waarde van nieuwe investeringen en neemt af met het totale bedrag aan afschrijvingen. Er wordt aangenomen dat er geen desinvesteringen of andere uitzonderlijke gebeurtenissen plaatsvinden. Het vreemd vermogen neemt eerst af met de aflossingen (standaard 11%) en neemt vervolgens weer toe met het bedrag aan nieuw aangetrokken leningen. Dit laatste bedrag kan ook nul zijn wanneer er sprake is van een zeer hoog operationeel resultaat (FFO). Het eigen vermogen neemt toe met het bedrag dat na uitkering van dividend resteert aan nettowinst. Wanneer sprake is van een netto verlies komt dit volledig voor rekening van het eigen vermogen. 17

18 Output Wanneer deze vier stappen voor alle jaren tot en met 2013 zijn uitgevoerd kan de output worden berekend. De output bestaat uit de vier ratio s uit het BFBN en het rendement op geïnvesteerd vermogen voor de jaren 2010 tot en met De ratio s worden berekend volgens de definities zoals gegeven in Bijlage 2. Het rendement op geïnvesteerd vermogen volgt uit de deling van de EBIT door het totale vermogen (eigen vermogen plus vreemd vermogen). 18

19 Bijlage 2: Toelichting ratio s Besluit Financieel Beheer Netbeheerder Het BFBN kent een viertal financiële ratio s die zijn afgeleid van de methodiek die Credit Rating Agencies hanteren. De ratio s worden door de Energiekamer NMa gebruikt om de financiële positie van netbeheerders te monitoren. De financiële ratio s uit het BFBN zijn toegelicht in Tabel 6. Ratio A. EBIT/bruto rentelasten Het bedrijfsresultaat moet minimaal 1,7 keer zo hoog zijn als de rentelasten Het bedrijfsresultaat voor rente en belastingen gedeeld door de bruto rentelasten. B. (FFO 24 + bruto rentelasten)/bruto rentelasten De operationele kasstroom moet minimaal 2,5 keer zo hoog zijn als de rentelasten De som van de netto winst uit gewone bedrijfsuitoefening, afschrijvingen, amortisatie, latente belastingen, overige kostenposten waarvoor geen kasgeld noodzakelijk is en bruto rentelasten gedeeld door de bruto rentelasten. C. FFO/Totale schuld De operationele kasstroom moet hoog genoeg zijn om in maximaal 9 jaar de schulden af te lossen De som van de netto winst uit gewone bedrijfsuitoefening, afschrijvingen, amortisatie, latente belastingen en overige kostenposten waarvoor geen kasgeld noodzakelijk is gedeeld door de totale schuld. D. Totale schuld/ (Totale schuld + Eigen Vermogen) Maximaal 60% (gesplitste netbeheerder)/70% (niet gesplitst) van het vermogen mag bestaan uit schulden (gearing) De totale schuld gedeeld door de som van de totale schuld en het eigen vermogen inclusief minderheidsbelangen en preferente aandelen. Tabel 6: Ratio s uit het BFBN Grenswaarde Ten minste 1,7 Ten minste 2,5 Ten minste 0,11 (11 %) Maximaal 0,6/0,7 (60% 25 /70 %) 24 De FFO (free funds from operation) is in het model gelijkgesteld aan de nettowinst plus afschrijvingen (zie ook Bijlage 1). 25 De grenswaarde voor ratio D hangt bij gesplitste netbeheerders af van de hoogte van de investeringsreserve. Voor de analyses zoals weergegeven in deze rapportage is uitsluitend gebruik gemaakt van de grens van 70% gearing. 19

20 Bijlage 3: Beschrijving van inputdata Deze bijlage bevat de beschrijving van de inputdata die gebruikt is in het model. De data worden per categorie weergegeven, voor gas en elektriciteit in één tabel. De gehanteerde categorieën volgens uit het schema in Figuur 1 in Bijlage 1. In alle gevallen betreft het data voor de efficiënte netbeheerder, hetgeen in de meeste gevallen betekent dat het getal volgt uit de optelling van de betreffende bedragen van de individuele netbeheerders. Winst- en verliesrekening 2009 en balans ultimo 2009 In Tabel 7 zijn de onderdelen van de winst- en verliesrekening 2009 en de balans ultimo 2009 weergegeven. De bron van deze data is de productiviteitsdata over het jaar 2009, de berekening van de WACC en de berekening van de kapitaalkosten zoals gebruikt voor de methodebesluiten NG4R en NE5R. Alle bedragen in en prijspeil 2009 Elektriciteit Gas Winst- en verliesrekening 2009 Totale omzet Volume (in eenheden) Tarief 1 1 OPEX Balans ultimo 2009 Eigen Vermogen Vreemd Vermogen Gestandaardiseerde Activa Waarde (GAW) Overige items Totale investeringen Rentepercentage (in %) 4,318 4,318 Tabel 7: Winst- en verliesrekening 2009 en balans ultimo 2009 Opmerkingen bij deze data: De omzet 2009 is tot stand gekomen door de begininkomsten 2010 terug te rekenen naar 2009 met behulp van de x-factor zoals deze geldt voor de periode In de omzet van gas is om deze reden de aansluitdienst meegenomen (deze zijn immers onderdeel van de begininkomsten 2010). Op de omzet van de aansluitdienst gas is de x-factor echter niet toegepast, aangezien deze nog niet werd gereguleerd in Het volume is kunstmatig afgeleid uit de omzet, omdat het volume zoals weergegeven in de Codatasets niet optelbaar is (vanwege de diverse categorieën). Dit is echter geen vereiste, omdat ook het tarief een kunstmatig waarde heeft gekregen ( 1.000). Beide waarden kennen een procentuele ontwikkeling, en zijn dus schaalbaar. Wanneer het volume met het tarief vermenigvuldigd wordt, betreft het weer echte euro s. De OPEX en GAW zijn inclusief kosten en activawaarde voor Objectiveerbare Regionale Verschillen (de verschillen tussen individuele netbeheerders verdwijnen bij het accumuleren van de data). De balans is sterk versimpeld weergegeven waarbij kortlopende schulden en tegoeden, kasgeld en werkkapitaal allen op nul zijn gesteld, conform de regulatorische aannames hierover. De investeringen zijn inclusief de Aanmerkelijke Investeringen. 20