100 jaar maatschappelijk betrokken! pagina 3. Jubileumweek in beeld pagina 8. Mevrouw Lourens al 67 jaar huurder pagina 13

Transcriptie

1 demare Nieuwsbrief van bestemd voor bewoners en Woongroep Marenland stakeholders van Woongroep Marenland nummer 20 jubileumeditie: marenland 100 jaar! 100 jaar maatschappelijk betrokken! pagina 3 Jubileumweek in beeld pagina 8 Mevrouw Lourens al 67 jaar huurder pagina 13 Betaalbaarheid nog steeds actueel pagina 14 november 2015

2 2 de mare nieuwsbrief van woongroep marenland juli de mare Woongroep Marenland honderd jaar maatschappelijk betrokken woongroep marenland.nl Een eeuw geleden richtten drie bevlogen mannen in Appingedam woningbouwvereniging Patrimonium op. Een terugblik op de rijke geschiedenis : Aarzelend begin Op donderdag 4 november 1915 is de eerste vergadering van Woningbouwvereeniging Patrimonium. Deze wordt gehouden in de consistorie van de Gereformeerde Kerk in Appingedam. Het doel van de vereniging is het tot stand brengen van betere woon-, werk- en leefomstandigheden voor de arbeider. Maar het bouwen van huizen blijkt niet zo gemakkelijk. Eerst wordt lang gezocht naar een goed bouwterrein. Daarna is er een tekort aan bouwmaterialen en natuurlijk ook aan geld. Zo blijkt dat de gemeente niet wil meebetalen. Maar uiteindelijk krijgt Patrimonium groen licht om dertien woningen te bouwen aan een nieuw aan te leggen straat: de Patrimoniumstraat. In 1918 trekken de eerste huurders erin. Pas in 1938 komt het volgende bouwplan tot stand. In de nazomer van 1939 worden 24 woningen opgeleverd, weer aan de Patrimoniumstraat. De oorlog zet alles weer stil. Vlak voor de bevrijding in 1945 zijn er hevige gevechten in Appingedam. De bevolking moet zelfs worden geëvacueerd. Meer dan 30 Damsters en elf Canadese soldaten komen bij de beschietingen om. Twee derde van de stad word verwoest, waaronder enkele woningen in de Patrimoniumstraat. Patrimoniumstraat omstreeks 1920 Onze medewerkers staan al honderd jaar voor u klaar! Op 4 november bestond Woongroep Marenland 100 jaar. Dat hebben we gevierd door onze regio te trakteren op bijdragen aan allerlei projecten die de leefbaarheid in de buurt versterken. In dit speciale nummer van De Mare kijken we terug op de jubileumweek en op onze rijke geschiedenis.

3 4 de mare nieuwsbrief van woongroep marenland november de mare naoorlogse nieuwbouw emmastraat Pieter Veningastraat : Bouwwoede Door de stilstand in de bouw en de verwoestingen van de Tweede Wereldoorlog is in het hele land grote woningnood ontstaan. Ook in de gemeente Appingedam. In zes jaar worden in Appingedam maar liefst ruim 800 woningen gebouwd, op initiatief van bouwburgemeester C.C.J. Welleman. Patrimonium neemt daarvan een deel voor haar rekening. De vereniging bouwt onder andere aan de Pieter Veningastraat, de Patrimoniumstraat, de Emmastraat en de Gerrit Raapstraat. Daarna is het geld schoon op. De vereniging moet bezuinigen. Huurders krijgen een brief dat ze kleine reparaties voortaan maar zelf moeten uitvoeren. Bij een huurder in de Klaas Bosstraat wordt een scheur in de muur hersteld door er behang overheen te plakken. Dankzij zulke staaltjes van zuinigheid komt Patrimonium in de jaren 50 weer uit de rode cijfers. Eind jaren zestig worden weer grote bouwplannen gemaakt, onder impuls van de energieke nieuwe voorzitter H. Bulthuis. In enkele jaren bouwt Patrimonium honderden woningen, onder andere in Appingedam, Holwierde, Bierum en Spijk. Om bejaardenwoningen te kunnen bouwen, wordt zelfs een nieuwe stichting opgericht: de Christelijke Stichting Bejaarden Huisvesting (CSBH). Eind jaren zestig wordt de wekelijkse huurbetaling omgezet in een maandelijkse. De huurders krijgen bovendien het verzoek het huurbedrag voortaan via de bank of de giro te voldoen. In 1971 wordt de duizendste woning van Patrimonium feestelijk in gebruik genomen. In 1974 komt er een abrupt einde aan de nieuwbouwplannen: de gemeente legt Patrimonium een bouwstop op. In 1976 staan de bewoners van de oudste woningen aan de Patrimoniumstraat bij Patrimonium voor de deur. Ze zijn ontevreden over het onderhoud. Besloten wordt de woningen te renoveren, tot grote tevredenheid van de bewoners. Dit is het begin van een grote opknapronde. Het accent verschuift van bouwen naar renoveren. Het bestaande kantoor aan de Pieter Veningastraat 41 wordt in 1978 verruild voor nieuwbouw aan de Energieweg : Renovatie en woningverbetering In 1980 is ook in Appingedam een schreeuwend tekort aan goede woningen. De gemeente geeft Patrimonium weer toestemming om te bouwen. Op 1 januari 1982 fuseert Patrimonium met woningstichting t Zandt. Dit levert organisatorische en financiële voordelen op. Door de fusie krijgt Patrimonium ook woningen in de omliggende dorpen t Zandt, Zeerijp, Zijldijk, Leermens en Oosterwijtwerd. In 1982 wordt begonnen met de bouw van woningen in plan-oling. Intussen beseft Patrimonium dat niet alleen nieuwbouw een antwoord is op de woningvraag. Met renovatie en goed onderhoud gaan de bestaande woningen langer mee. Binnen tien jaar Woningen Leermens, jaren 80 opening Brede school opwierde 2014 Woningstichting t Zandt In 1920 wordt Woningstichting t Zandt opgericht. De corporatie bouwt woningen in de toenmalige gemeente t Zandt. In 1982 gaat t Zandt samen met Patrimonium in Appingedam. Chr. Woningstichting Het Hoogeland Het Hoogeland wordt opgericht in Na jaren een slapend bestaan te hebben geleid, begint Het Hoogeland in 1969 met het bouwen van woningen. Binnen 15 jaar verrijzen er ruim 300 woningen in Middelstum, Uithuizen, Uithuizermeeden en Roodeschool. In 2001 fuseert Het Hoogeland met Patrimonium in Appingedam.

4 6 de mare nieuwsbrief van woongroep marenland november 2015 wordt de onderhoudstoestand van het woningbezit aanzienlijk verbeterd. Vanaf het begin van de jaren 80 worden woningen geïsoleerd. Bewoners kunnen vrijwillig meedoen. Via een uitgebreide voorlichtingscampagne wijst Patrimonium de huurders op de voordelen. Bijna 80 procent van de woningen wordt geïsoleerd. In 1994 krijgen de woningcorporaties meer vrijheid van het rijk. Ze worden bestuurlijk en financieel zelfstandig : Leefbaarheid in de Eemsdelta In 2001 fuseert Patrimonium met de Christelijke Woningstichting Het Hoogeland uit Uithuizermeeden. Dat betekent een forse uitbreiding van het woningbezit, in dorpen als Middelstum, Uithuizen, Uithuizermeeden en Roodeschool. De nieuwe naam is Woongroep Marenland. Enkele jaren later begint de grote vernieuwing in onder andere Opwierde. Woningen die niet meer aan de eisen van de tijd voldoen, worden vervangen door nieuwbouw. Ook de woonomgeving knapt zienderogen op. In Uithuizen en Uithuizermeeden bouwt Woongroep Marenland appartementencomplexen, zowel huur als koop. In de Eemsdelta stellen 35 organisaties, waaronder Woongroep Marenland, een leefbaarheidsplan voor de regio op. Onder het motto beter leven voor minder mensen worden afspraken gemaakt om meer samen te werken om de leefbaarheid te verbeteren. Het plan leidt tot allerlei projecten en initiatieven in de regio op het gebied van wonen, welzijn, zorg en onderwijs. In 2011 krijgt Appingedam een nieuwe blikvanger: Overdiep. Dit complex vlak bij het historische centrum omvat huur- en koopwoningen, maar ook winkels en een gezondheidscentrum. In deze jaren verschuift bij de nieuwbouw het accent naar woningen die ook geschikt zijn voor senioren. Dat betekent appartementen zonder trappen, dicht bij winkels en andere voorzieningen, met ruimte voor zorg. Loppersum wordt in 2012 opgeschrikt door een krachtige aardbeving die het gevolg is van gaswinning. De komende jaren zullen in de hele regio huizen moeten worden versterkt. In 2014 is de opening van twee brede scholen in Appingedam. Door deze scholen te bouwen, draagt Woongroep Marenland bij aan de leefbaarheid. Eind 2014 krijgt de corporatie een eigen huurdersvereniging voor het gehele werkgebied: De Maren. Zo kunnen huurders nog beter bij het beleid betrokken worden. Ter gelegenheid van het eeuwfeest in november 2015 investeert Woongroep Marenland in verschillende projecten die de leefbaarheid in de regio bevorderen. Dit verhaal is voor een groot deel gebaseerd op het jubileumboek bij het 75-jarig bestaan: Bouwen op goed fundament van Tineke Hamming. Klinkhamerlocatie Uithuizen 100 jaar! Stichting Kinderopvang Kids2b feliciteert Woongroep Marenland met dit bijzondere jubileum. Van harte gefeliciteerd met jullie 100-jarig bestaan! DE MEDEWERKERS VAN ACANTUS Gefeliciteerd! Woningstichting De Delthe feliciteert Woongroep Marenland van harte met haar 100-jarig jubileum. Cosis feliciteert Woongroep Marenland met haar 100-jarig jubileum. Namens Ria Stegehuis en Hetty Verhulst, Raad van Bestuur Cosis (NOVO en Promens Care) Van harte gefeliciteerd met jullie 100-jarig jubileum! Directie en medewerkers De Huismeesters Van harte proficiat... Jullie jarenlange inzet op verschillende woonprojecten in onze Stad Appingedam heeft een bijzondere bijdrage geleverd aan het woongenot van onze Damsters!...met uw 100-jarig jubileum en veel succes gewenst in de toekomst! Burgemeester en wethouders van de Gemeente Appingedam

5 8 de mare nieuwsbrief van woongroep marenland november de mare Jubileumweek in teken van leefbaarheid Op woensdag 4 november bestond Woongroep Marenland 100 jaar. We hebben het jubileum de hele week gevierd. Niet met een grote receptie, maar door het opzetten van leefbaarheidsprojecten voor de huurders in onze regio. Maandagmorgen was er een gezamenlijk ontbijt met onder andere medewerkers, bestuurders, de huurdersvereniging en de zes langsthurende huurders. Woensdag hebben we een dubbel beweegtoestel geplaatst bij De Mieden in Uithuizermeeden. Aan Steunstee Roodeschool hebben we tablets gegeven die gebruikt kunnen worden in cursussen. Buurtvereniging Menkema heeft een speeltoestel gekregen voor de speeltuin aan de Aak in Uithuizen. Ook hebben we twee beweegtoestellen geschonken als onderdeel van de herinrichting van het park in het Hart van Opwierde. In Zeerijp hebben we donderdag twee doeltjes geplaatst op het trapveldje naast de school. Op het Torenplein in t Zandt hebben we twee bankjes geplaatst. Buurtvereniging Geuzenhorn in Middelstum kreeg een speeltoestel in de vernieuwde speeltuin aan de Tweede Barthold Entensdwarsweg. Vrijdag hebben onze medewerkers geholpen bij het inzamelen van levensmiddelen voor de voedselbank Appingedam-Delfzijl. De actie was een groot succes. AH Appingedam, Coop Appingedam, Jumbo Appingedam, AH Delfzijl en Plus Middelstum hebben hun medewerking verleend. Aan de voedselbank hebben we bovendien via wethouder Rijzebol vier vrieskisten en een koeler geschonken. We hebben onze samenwerkingspartners gevraagd geld te doneren voor nog meer vrieskisten voor de voedselbank. De week werd afgesloten met een barbecue met onze medewerkers en vrijwilligers van de voedselbank. Met tevredenheid kijken we op de jubileumweek terug. We bedanken iedereen die een bijdrage aan het succes heeft geleverd! bewegingsbank uithuizermeeden feest ontbijt Schenking bankjes t Zandt speeltoestel middelstum ipads roodeschool Burgemeester Rika Pot van Appingedam

6 6 de mare nieuwsbrief van woongroep marenland november de mare 5 de mare bewegingsbank uithuizermeeden voetbaldoeltjes zeerijp high tea oud medewerkers overhandiging cadeau voedselbank voedselbank actie Onze trouwste huurders speeltoestel uithuizen onthulling bouwbord beweegpark

7 9 de mare Gefeliciteerd! Wij maken graag van de gelegenheid gebruik om Woongroep Marenland te feliciteren met haar 100-jarig bestaan. Wij hopen de huidige goede samenwerking voor de komende jaren voort te zetten en samen met Woongroep Marenland de belangen van de huurders zo goed mogelijk te behartigen. Namens het bestuur van de huurdersvereniging De Maren, Martin Franken, Marian Doornbos, Roelof Epping, Jan van Timmeren, Marinus van der Bijl, Martin Hulst en Alje Klooster. Gemeente Loppersum feliciteert Woongroep Marenland met haar 100 jarig jubileum! De Zijlen feliciteert Woongroep Marenland met haar 100 jarig jubileum! De schoolorganisaties Noordkwartier en Marenland feliciteren u van harte met uw 100-jarig jubileum. Woonzorg Nederland feliciteert Woongroep Marenland met 100 jaar volkshuisvestelijke inzet. Stichting Welzijn en Dienstverlening feliciteert Marenland met haar 100-jarig jubileum! We hopen onze samenwerking voor een sociaal en leefbare woonomgeving nog heel veel jaren voort te kunnen zetten! Woongroep Marenland, Van harte gefeliciteerd met het 100-jarige bestaan! Woongroep Marenland heeft een lange traditie in Appingedam e.o. De ASWA heeft grote waardering voor de wijze waarop ze samenwerkt met allerlei partijen. Woongroep Marenland investeert samen met de ASWA in de buurtspeelplaatsen van Appingedam, de kindercentra en in de woon- en leefbaarheid van m.n. de wijk Opwierde. Bedankt voor die samenwerking en de bewoners zullen erg blij zijn met de cadeaus die Woongroep Marenland schenkt t.b.v. de inwoners en de leefbaarheid in het gebied. Hartelijke groet van bestuur, directie en medewerkers van de ASWA Van harte gefeliciteerd met jullie 100-jarig jubileum. We danken jullie voor de fijne samenwerking en gaan vol vertrouwen de toekomst tegemoet. Directie en bestuur Stichting t Gerack 100 jaar, een zeer respectabele leeftijd! Leefbaarheid en verbinding is ook voor ons als OGGz-partners een centraal thema. Veel dank voor de al jarenlange prettige samenwerking rondom onze doelgroep en namens de GGD en OGGz DAL: van harte gefeliciteerd! Gemeente Eemsmond feliciteert Woongroep Marenland met haar 100-jarig jubileum! Een kroon op jullie werk. Op een sociale, betrouwbare en betrokken wijze, zorgen jullie er alweer een eeuw voor dat mensen zich thuisvoelen in dit prachtige gebied. We hopen dat jullie dat ook de komende 100 jaar blijven doen. Namens, het College van Burgemeester en Wethouders. Wij feliciteren onze collega corporatie Marenland van harte met haar 100 jarig bestaan! De Stichting Uithuizer Woningbouw feliciteert de collega s van Woongroep Marenland met het 100-jarig bestaan. Mevrouw Lourens al 67 jaar een trouwe huurder Op 28 maart 1948 verhuurde Patrimonium (onze voorganger) een woning aan de Gerrit Raapstraat in Appingedam aan meneer en mevrouw Lourens. Nu, 67 jaar later, huurt mevrouw Lourens (87) nog steeds een woning bij ons. Voor zover wij weten is zij onze langstzittende huurder, onze trouwste klant. We zijn in 1947 getrouwd, we hebben eerst anderhalf jaar bij mijn ouders gewoond. Er was een wachtlijst. Onze oudste dochter was al geboren toen we de woning aan de Gerrit Raapstraat aangeboden kregen. We waren er heel blij mee. Het was een nieuwbouwwoning met een woonkamer, een keuken, een hal, een kelder, drie slaapkamers en een wc met waterspoeling. Voor die tijd was het luxe. Het was ons paleisje. De huur betaalde je aan de bode die elke maandagochtend langskwam. In het begin betaalden we fl. 5,23 per week. Dat was toen best veel geld. Mijn moeder zei altijd: denk eraan dat je eerst je huur betaalt, dan heb je altijd een dak boven je hoofd. Zo zijn we grootgebracht. De familie Lourens heeft 47 jaar met veel genoegen aan de trouwe huurder Mevrouw Lourens Gerrit Raapstraat gewoond. In die tijd werden de kinderen Henk en Trijntje geboren en jaren later kleinkind Wilma. Het was een gezellige buurt. We hebben veel verschillende buren gehad. Ook Turkse buren, dat waren schatten van mensen. Bolwerk Toen meneer Lourens ziek werd en geen trappen meer kon lopen, verhuisde het gezin naar een nieuwbouwwoning in het Bolwerk. Mijn man wilde eigenlijk helemaal niet weg uit de Gerrit Raapstraat. Maar na een half uur was hij al gewend. Dat is inmiddels alweer twintig jaar geleden. Mevrouw Lourens woont er nu nog. Haar man overleed eerder dit jaar. En het jaar daarvoor haar oudste dochter. Daar heeft ze veel verdriet van gehad. Als je er zo lang woont, heb je lief en leed. Mevrouw Lourens maakt een kwieke en montere indruk. Verhuisplannen heeft ze niet. Ik woon hier met plezier en het is hier veilig. De kinderen komen elke dag langs en ik heb goede buren. Over Woongroep Marenland is ze goed te spreken. Als er wat is, komen ze direct. Dat was vroeger zo en dat is niet veranderd.

8 14 de mare nieuwsbrief van woongroep marenland november 2015 De vraag of de huizen betaalbaar zijn, stellen we al honderd jaar De volkshuisvesting is met zijn tijd meegegaan. Na de woningwet van 1901 ontstonden overal in het land woningbouwverenigingen om arbeiders een goed dak boven het hoofd te bieden. Maar tegenwoordig doet een corporatie meer dan het bouwen van huizen. Dat wordt duidelijk uit het gesprek met twee toezichthouders en de huidig directeur-bestuurder. Zij hebben de laatste 30 jaar van Woongroep Marenland van dichtbij meegemaakt. Jaap Pilon, Simon van der Wal en Willie Dieterman kijken terug en vooruit. Jaap Pilon begon in 1985 als penningmeester bij Patrimonium. Pas 26 jaar later, in 2011, zwaaide hij af, als voorzitter. Intussen was het bestuur een Raad van Toezicht geworden en was de naam van de organisatie veranderd in Woongroep Marenland. Hij ziet in die 26 jaar drie duidelijk verschillende periodes. In het begin was Patrimonium net als alle andere corporaties een verlengstuk van het Ministerie van Volkshuisvesting. We moesten ons houden aan strenge regels en voorschriften en hadden verder geen speelruimte. Halverwege de jaren negentig kwam daar verandering in toen staatssecretaris Heerma de corporaties financieel en bestuurlijk zelfstandig maakte. Patrimonium maakte daar aanvankelijk amper gebruik van. We waren terughoudend, beducht voor financiële risico s. De derde periode begon met de fusie in Onze fusiepartner was te klein om zelfstandig verder te gaan en we vulden elkaar goed aan. Het klikte direct. De fusie is daardoor eigenlijk vrij geruisloos verlopen. De nieuwe directeur Willie Dieterman had lef en durfde samen met de gemeente een plan als Overdiep op te zetten, met niet alleen huurwoningen, maar ook koopwoningen en winkels. Overdiep heeft Appingedam nog aantrekkelijker gemaakt als woonstad. Ook is in die periode de herstructurering van Appingedam-oost gestart. Verpauperde woningen zijn afgebroken en zelfs het stratenpatroon is aangepast. Dat gebied, nu Opwierde I en II, is enorm opgeknapt. Zulke grote projecten vragen niet alleen durf, maar ook een zorgvuldige besluitvorming, een perfecte samenwerking met de gemeente en het rekening houden met alle mogelijke scenario s. Pilon vindt ook achteraf deze projecten niet te groot voor Woongroep Marenland. De plannen waren financierbaar en de risico s verantwoord. Als kleinschalige corporatie is het eenvoudiger het overzicht te bewaren. Het hoeft hier niet groot en duur. Doe maar gewoon. En houd je doel duidelijk voor ogen. Volkshuisvesting is het doel, geld is het middel, geen doel op zich. Die mentaliteit heeft ons behoed voor valkuilen waar andere corporaties wel in zijn gestapt. Vraagstukken van nu Tegenwoordig staat Woongroep Marend voor drie grote maatschappelijke vraagstukken, concludeert Simon van der Wal. Hij is sinds 1 januari 2014 voorzitter van de Raad van Toezicht. De bevolking wordt ouder (vergrijzing), de bevolking neemt af doordat jongeren naar de steden trekken (krimp) en er zijn aardbevingen als gevolg van de aardgaswinning. Dat betekent dat Woongroep Marenland scherp aan de wind moet zeilen. Er is minder geld beschikbaar, maar we willen wel onze ambities waarmaken. Om de krimp tegen te gaan, proberen we het gebied aantrekkelijk te houden als woongebied, aldus Van der Wal. De wijkvernieuwingen die we de laatste jaren hebben uitgevoerd, hebben ons de kans geboden om woningen te bouwen met een hogere kwaliteit. Samen met de huidige en nieuwe bewoners wil Woongroep Marenland het wonen en leven op een goed niveau houden. In het Woon- en Leefbaarheidsplan van de gemeenten Delfzijl, Eemsmond, Appingedam en Loppersum borduren we op die gedachte voort. Met andere maatschappelijke organisaties werken we aan goede woningen, goede zorg en onderwijs en bereikbare voorzieningen in deze regio. Woongroep Marenland heeft dus oog voor maatschappelijke vraagstukken om de omgeving aantrekkelijker te maken voor bewoners. Maar de overheid wil dat de woningcorporaties zich beperken tot de kerntaak, namelijk de verhuur van sociale huurwoningen. Een plan als Overdiep met huur- en koopwoningen, winkels en een gezondheidscentrum, dat kunnen we nu niet meer realiseren, aldus Dieterman. Aardbevingen De aardbevingsproblematiek is van de laatste twee, drie jaar. Directeur Willie Dieterman van Woongroep Marenland: Ons woningbezit bevindt zich in de kern van het bevingsgebied. Veel woningen moeten worden versterkt. Binnenkort gaat een proefproject van start met 1650 woningen. Zo kunnen we leren wat de beste aanpak is. We beseffen dat het versterken van de woningen voor bewoners erg belastend is. Daarom willen we het versterken combineren met het verduurzamen van de woning. Dat doen we om de woonlasten omlaag te brengen. Vooral woningen die nu relatief veel energiekosten hebben en dus een laag energielabel, maken we veel zuiniger. Voor Woongroep Marenland betekent dit ook financieel een enorme opgave, want we moeten bepaalde onderhoudswerkzaamheden eerder uitvoeren dan gepland. Uiteindelijk willen we woningen die hun eigen energie zelf opwekken, bijvoorbeeld met zonnepanelen. Nul op de meter dus. Zo blijft het wonen betaalbaar. En zo is vanuit het verleden een rechte lijn te trekken naar de toekomst. Dieterman: Honderd jaar geleden werd in onze organisatie al de vraag gesteld: kunnen onze leden de huurprijs wel betalen?. Die discussie over de betaalbaarheid voeren we nog steeds en dat is denk ik kenmerkend voor onze organisatie. Dat zal niet veranderen, ook niet als we in de toekomst misschien nauwer de samenwerking zoeken met andere corporaties in de regio. Dat kan nodig zijn als de gemeenten gaan fuseren. Wat de toekomst ook brengt, we blijven altijd oog houden voor onze mensen. v.l.n.r. Jaap Pilon, Simon van der Wal en Willie Dieterman

9 woongroep marenland.nl Postbus uurs storingsdienst: Woonwinkel Patrimonium 9900 AA T Energieweg 6, Appingedam Niet spoedeisende 9902 RL Appingedam reparatieverzoeken Openingstijden: T kunt U ook melden ma t/m do: 900 tot F op onze website : en tot uur E info@woongroepmarenland.nl vr: 9.00 tot uur Colofon Oplage Fotografie Druk De Mare is een uitgave van 2600 exemplaren Ronny Benjamins, ZALSMAN Woongroep Marenland Arie Blokzijl GRONINGEN Redactie Verschijning Woongroep Marenland, grafisch ONTWERP Aan de inhoud van deze uitgave kunnen geen Minimaal twee keer per jaar brouwer communiceert, Groningen Peoplelikefrank.nl rechten worden ontleend.