NIEUWE INZICHTEN OVER HOOGTEVREES EN HOE JE DIE DAARMEE GEMAKKELIJKER EN SNELLER OVERWINT

Transcriptie

1 NIEUWE INZICHTEN OVER HOOGTEVREES EN HOE JE DIE DAARMEE GEMAKKELIJKER EN SNELLER OVERWINT SAMENVATTING Bij ruimtelijke angsten zoals hoogtevrees blijken niet alléén de gedeelten van ons brein die bij ons angstgevoel (amygdala) en bij onze angstgedachten betrokken zijn de dienst uit te maken, maar evenzeer de gedeelten van ons brein waarin tegelijkertijd ruimtelijke processen van oriëntatie en van beweging plaats vinden: de ruimtelijke mentale representaties. Die mentale representaties blijken bij mensen in situaties van hoogtevrees uitgesproken anders te zijn dan bij mensen zonder hoogtevrees in diezelfde situaties. En juist die mentale representaties zoals die bij hoogtevrees automatisch ontstaan als gevolg van de angst, blijven die angst volcontinu voeden: waardoor het overwinnen daarvan meestal een nogal moeizaam, tijdrovend en belastend traject is. Eenvoudig gezegd: het grote verschil tussen mensen die hoogtevrees hebben en die dat niet hebben, is dat de eersten in hun hoofd direct onderweg gaan naar die diepte zodra die in hun blikveld komt of zich dat voorstellen alleen al als ze aan die diepte denken, terwijl de laatsten bij de aanblik van die diepte in hun hoofd blijven waar ze nu zijn. Modern fmri-onderzoek heeft echter onomstotelijk aangetoond dat wij op uiterst simpele wijze in staat zijn om zelf bewust die ruimtelijke processen in ons brein te programmeren op de wijze zoals wij die zelf willen, en dit zelfs dominant te laten zijn boven de automatische programmering ervan door de angst. Precies dit fenomeen biedt mensen met hoogtevrees de geweldige mogelijkheid om hun angst voedende ruimtelijke mentale representaties een stap voor te zijn en ze te vervangen door die van mensen zonder hoogtevrees in dezelfde situaties. Met de juiste kennis is deze uiterst simpel aan te leren vaardigheid een veel effectievere sleutel om de hoogtevrees te overwinnen dan de meeste andere therapieën zoals cognitieve gedragstherapie en uitdovingstherapie, die de rol van het ruimtelijk brein totaal veronachtzamen en zich alleen richten op de gedeelten van het brein met ons angstgevoel en onze angstgedachten. In plaats van lijdzaam de angst te moeten ondergaan vanaf die hoogte en te hopen op gewenning, gaat u nu zelf heel actief het heft in handen nemen met een heel gerichte bewuste kijk- en denkstrategie! Om daarmee gegarandeerd dezelfde mentale representatie en houvast in uw hoofd te creëren als mensen zonder hoogtevrees onbewust hebben.

2 Wat u hierna en in de zelfhulpgids te lezen krijgt zult u nog nergens anders gelezen hebben over de werking van hoogtevrees in ons brein en de daaruit logischerwijze volgende actieve aanpak. DEEL 1 Op deze speciale website ga ik Jan Voerman u uitleggen dat u met behulp van baanbrekende nieuwe inzichten over hoogtevrees een veel grotere vooruitgang zult kunnen boeken dan tot nu toe bij uw eventuele pogingen om van uw hoogtevrees af te komen, of die in ieder geval tot een voor u aanvaardbaar niveau te gaan beperken. WIE IS DIE JAN VOERMAN DAN WEL? Maar het lijkt mij netjes mij eerst even aan u voor te stellen voordat ik het met u over die nieuwe inzichten ga hebben. Sinds 1987 ben ik als rij-instructeur én als ervaringsdeskundig oud-fobie patiënt inmiddels 25 jaar werkzaam als behandelaar van autobestuurders met rijangsten, waaronder fobische rijangsten, paniekstoornissen en dergelijke. Ook hoogtevrees, bijvoorbeeld op bruggen, fly-overs, dijken en dergelijke situaties speelt bij een aantal van hen een rol of vormt zelfs de hoofdmoot van het probleem. Tot heden heb ik persoonlijk in de (les)auto ruim 900 mensen behandeld met fobische rijangsten, naast een paar duizend vrouwen met gewone rijangst. Als u daarover meer wilt weten gaat u naar de website van RijRelaxed Nederland. Let op: deze website gaat niet alleen over hoogtevrees in de auto, maar vooral ook over hoogtevrees in allerlei andere situaties. Of het nou gaat om het bestijgen van een huishoudtrap, een ladder, het lopen op de galerij van een flat of smalle weggetjes langs een afgrond in de bergen, het systeem waarom het draait blijft in ons brein steeds hetzelfde. En dus ook de nieuwe strategie waarmee je een stuk gemakkelijker en sneller je hoogtevrees de baas kunt worden. Maar om dat gemakkelijker te kunnen begrijpen en te kunnen gaan ervaren ga ik de ruimtelijke werking van ons brein eerst uitgebreid uitleggen aan de hand van het autorijden, in het bijzonder bij het nemen van snelle bochten. Feitelijk spelen daarbij in ons brein dezelfde dingen die bij hoogtevrees spelen, ook al zal u dat nu misschien nog even niet zien. Het grote voordeel van die uitleg over de auto is, dat het u de mogelijkheid biedt elders dan in de angstsituatie van uw hoogtevrees zelf eerst eens bewust aan den lijve te gaan ervaren dat ons brein inderdaad werkt zoals ik u uitleg. Zodat u daarna met meer vertrouwen zult kunnen beginnen aan de confrontatie met situaties waarbij u die hoogtevrees ervaart.

3 Hoogtevrees was slechts een deel van mijn eigen fobische historie. Zonder enige therapeutische hulp of medicatie overwon ik mijn fobische problemen en ook mijn hoogtevrees. Dit laatste met behulp van een toentertijd nog intuïtieve strategie welke op grond van de veel later beschikbaar gekomen kennis over de werking van ons brein de spijker op de kop bleek te slaan en waarmee ik de strategie nog verder kon verfijnen. Durfde ik bij de gymnastiekles op de lagere school het touw niet hoger in te klimmen dan een halve meter (!) met mijn voeten van de grond, het wandrek idem en dito noch een vogelnestje te maken aan de ringen, draai ik er tegenwoordig met de juiste strategie mijn hand niet voor om de hoogte op te zoeken. De ladder op om zelfs de tweede verdieping te schilderen, het dak op tot de nok om de schoorsteen te inspecteren, of minder dan een meter van de rand van een 90 meter hoge loodrechte klif (zonder hek!) de zeehonden beneden op het strandje te filmen. Maar genoeg over mijzelf, over naar de uitleg van de nieuwe inzichten en de daaruit volgende effectieve strategie. BEWEGEN EN ORIËNTATIE IN DE RUIMTE Voordat ik het met u kan hebben over de nieuwe inzichten over de werking van ons brein bij hoogtevrees, moet u eerst goed begrijpen hoe onze breintechnische kant aan het werk is bij bewegen en bij oriëntatie in de ruimte: of wij nou zelf stilstaan of bewegen, en/of dat een ander in beweging is. Zelf bewegen Om de zaak niet te ingewikkeld te maken noem ik vanaf hier alle gedeelten van ons brein die met bewegen en met oriëntatie in de ruimte te maken hebben het ruimtelijk brein. Een doelgerichte beweging van onszelf is steeds het eindresultaat van diezelfde beweging zoals die voortdurend vooruitloopt in ons ruimtelijk brein. Die beweging in ons ruimtelijk brein wordt wel mentale representatie genoemd. Het is als het ware een stukje software dat ervoor dient om onze spieren zodanig te gaan aansturen dat wij de koers zullen lopen of rijden die nodig is om ons doel in de ruimte goed, snel en veilig te kunnen bereiken. Dit systeem is niet alleen de basis bij de beweging van ons hele lichaam door de ruimte, het werkt precies zo als wij bijvoorbeeld ons kopje koffie van tafel willen pakken om te gaan drinken. Nu is dat stukje software, die mentale representatie, er niet automatisch in ons ruimtelijk brein als we dat kopje willen gaan pakken: het moet daar eerst gegenereerd worden, ofwel de koers moet gepland worden. Daarvoor heeft je brein de gegevens nodig over waar het kopje staat om precies te zijn waar het oor van het kopje zich bevindt en of er nog wat tussen je hand en dat oor staat waar je maar beter omheen kunt gaan: een vaasje met bloemen of een brandende kaars bijvoorbeeld. Dat onderzoekt je brein vliegensvlug met behulp van je ogen en levert het zo de noodzakelijke data-invoer waarmee het de juiste mentale representatie vormgeeft. Je ogen lopen daarbij ook vliegensvlug en bijna ongemerkt om dat vaasje heen naar het oor van

4 het kopje, waarbij dat vaasje niet als een zelfstandig oriëntatiepunt wordt gezien maar als een oriëntatiepunt in relatie tot je doel: het oor van het kopje. Het oriëntatiepunt is een houvast richting kopje maar wordt daarbij steeds weer in de context geplaatst van het doel, dat oor dus. Ook bij het autorijden bijvoorbeeld op een brede snelweg met zes rijstroken maak je meer of minder bewust gebruik van zichtbare oriëntatie, ook al kijk je daar niet rechtstreeks naar maar in je ooghoek: bijvoorbeeld de rechter streep (of in andere gevallen de linker streep) waarlangs je richting van je doel rijdt, de verte dus. Juist door dat anker van die oriëntatielijn verlies je jezelf niet in die enorm brede ruimte! Een kwestie dus van een sterk stukje selectie uit het hele beeld richting ruimtelijk brein. Skiën en bochten rijden Mensen die skiën herkennen bovenstaande wel. Ze leerden om niet rechtstreeks naar die stokken te blijven kijken waar ze tussendoor moeten skiën, maar deze door te zetten naar de plek ná die stok waar ze naar toe moeten skiën. Precies hetzelfde systeem komen we tegen bij het in de auto naderen en rijden van een bocht, met name als dat met een hogere snelheid gebeurt. Ook daarvan is de kwaliteit van de beweging het directe eindresultaat van de vooroplopende mentale representatie in ons ruimtelijk brein en om te beginnen dus van de kwaliteit waarmee de ogen de data selecteren. Ook hier is er sprake van een doel (de weg ná de bocht = je nieuwe vertepunt ) en behalve een oriëntatiepunt ook een oriëntatielijn. Bijvoorbeeld bij een bocht naar rechts de streep met de vluchtstrook (waaromheen je naar je nieuwe vertepunt zult gaan). Het oriëntatiepunt is dan het punt waar de rechte streep begint te krommen richting je nieuwe vertepunt en je mentale representatie jou vertelt dat je precies dáár moet gaan meesturen met die bocht. Hoe je bij nadering van de bocht via je ogen precies je data-invoer naar je ruimtelijk brein moet organiseren en wat je jezelf daarbij moet voorstellen, hoe dat moet bij het ingaan van de bocht tot aan het eruit rijden, teneinde daarmee de optimale mentale representatie te genereren en de bocht zo met een goede snelheid én een goed gevoel van controle te kunnen nemen: die details zal ik u hier verder besparen. Ik ga daar in deel 2 nog wel wat verder op in. Maar één ding moet hier al duidelijk zijn: de aard en de kwaliteit van je ruimtelijke mentale representatie moeten voldoende deugen om het gevoel te kunnen hebben dat jij het zelf bent die de volle honderd procent de aansturing en dus de regie over je beweging hebt, in plaats van andersom. Jij rijdt met de auto, in plaats van dat de auto op enig moment met jou lijkt te rijden. Eye-tracking In mijn 25-jarige carrière als behandelaar van rijangsten is mij duidelijk geworden dat het in technische zin vooral foute blikken en foute selecties zijn die ten grondslag liggen aan het ontstaan en het voortduren van spanningen, tot aan regelrechte angst en paniek toe. Blikken en selecties, die het genereren van de juiste mentale representatie of sterk bemoeilijken of

5 zelfs onmogelijk maken. In plaats daarvan wordt er al gauw een aan angst gekoppelde krakkemikkige of zelfs een valse mentale representatie gegenereerd. Om dit te kunnen ontdekken had ik al gauw een spiegeltje op de voorruit geplaatst waarin ik de klant achter het stuur in verschillende situaties recht in het gezicht en in de ogen kan kijken. Oftewel: eye-tracking in realtime met directe feedback tussen de klant en mij, dus ruim voor de later ontwikkelde electronische eye-trackingapparatuur. Zo heb ik mijn bijzondere inzichten en coachingsvaardigheden kunnen ontwikkelen in die 25 jaar gedurende een uren intensief werken met mijn klanten en ze daarbij intensief te volgen via dat slimme spiegeltje. Mentale representatie geen verzinsel Dat het bestaan van mentale representaties en de functie ervan geen verzinsel is, werd definitief duidelijk lang nadat ik zelf al daarmee aan het werk was gegaan vanuit mijn sterke vermoedens die ik kreeg mede dankzij mijn spiegel-eye-tracking. Met de huidige functionele MRI-apparatuur (fmri) en wereldwijd hersenonderzoek is helder geworden dat wij steeds meer over feiten praten in plaats van over fictie. Ook de relatie met de input via de ogen is onderzocht. Een aantal belangrijke conclusies: Wij kunnen de mentale representatie van een beweging bewust genereren zoals wij dat willen zonder die beweging daadwerkelijk uit te voeren, en die is op de fmri-scan nergens in te onderscheiden van de mentale representatie bij iemand die de beweging wél maakt. In zijn ruimtelijk brein beweegt de eerste dus exact zo als de tweede dat ook in zijn ruimtelijk brein doet. Wij kunnen die mentale representatie ook genereren met onze ogen dicht, op grond van een denkbeeldig doel en een denkbeeldige route daar naar toe. In hoeverre die mentale representatie dan precies overeenkomt met de zichtbare werkelijkheid weten we dan natuurlijk niet, want met je ogen dicht achter het stuur zittend heb je geen visuele input die als check kan dienen. Met het optimaal doorlopen van je ogen van je te rijden koers is er sprake van een dubbelfunctie: je genereert zo de optimale mentale representatie die ervoor gaat zorgen dat je die koers ook zo goed mogelijk zult rijden (=toekomst). Maar je hebt nu in realtime tevens de zichtbare check van de werkelijkheid, namelijk in hoeverre je huidige koers voldoet aan hetgeen je mentale representatie daarnet voorschreef. Stilstaan, stilzitten Ook bij stilstaan of stilzitten hoort een mentale representatie in het ruimtelijk brein: van je positie in de ruimte ten opzichte van zichtbare punten in het algemeen en ten opzichte van de grond of vloer waarop je staat in het bijzonder. Daaraan zie je dat je lijf zich niet door de ruimte voortbeweegt. Die grond of vloer levert je brein echter niet alleen visuele informatie op, maar ook gevoelsinformatie als je staat: de tegendruk in je voetzolen van de zwaartekracht, die jou vertelt dat je lijf niet naar beneden aan het bewegen is, aan het vallen

6 dus. Want dán is er opeens geen tegendruk meer! In plaats van met je hele lijf te vallen is het ook mogelijk gewoon om te vallen, op de grond of op- de vloer waarop je staat. Je evenwicht verliezen dus. Dit kan bij hoogtevrees een rol spelen en je angstig maken, vooral als er geen hek, balustrade of iets dergelijks is en je dicht bij de rand staat, waardoor je dan vervolgens naar beneden zal kunnen vallen. Daarover meer in deel 2. Maar voordat we verder gaan over hoogtevrees en de nieuwe inzichten en strategieën daarbij moeten we het nu eerst gaan hebben over een bijzonder fenomeen dat iedereen wel eens ervaren heeft. Een conflict in het brein Informatie over de ruimtelijke werkelijkheid waarin je verkeert stilstaand of in beweging komt via drie verschillende wegen bij ons binnen: Via je ogen Via je evenwichtsorgaan Via je spieren, pezen en gewrichten Deze drie verschillende soorten van gelijktijdige informatie worden in ons brein verwerkt, en vooral die via je ogen en het evenwichtsorgaan moeten daarbij goed met elkaar overeen komen. Zo niet, dan begint er een aantasting plaats te vinden van je gevoel van evenwicht, van stabiliteit, van controle over je beweging en/of je positie. Zelfs gevoelens van duizeligheid, misselijkheid, onwerkelijkheid (derealisatie) en hyperventileren kunnen optreden afhankelijk hoe gevoelig je bent. Dit alles dus op basis van een puur technisch ruimtelijk conflict in het brein en dus nog los van eventuele erbij komende angstgevoelens. Een voorbeeld van een dergelijk technisch conflict waarbij de waarneming via je ogen niet spoort met die via je evenwichtsorgaan en je spieren kent bijna iedereen: je zit verdiept in de krant te wachten in de trein tot hij eindelijk zal vertrekken, je blik dwaalt even door het raam naar de trein aan de overkant van het perron, en je denkt: Verrek, we gaan, maar ondertussen begin je je lijfelijk gedesoriënteerd en minder stabiel te voelen. Je spant je spieren wat aan, je wilt de zitting of de armleuning beetpakken, totdat je blik opeens ook dat billboard ziet en het kwartje in je visuele ruimtelijk brein valt: niet jij bent aan het rijden, maar die andere trein vertrekt! Je mentale representatie via je ogen ( ik ben zelf in beweging ) klopte van geen kant met de informatie via je evenwichtsorgaan ( ik sta stil ). De situatie daarin is bij beweging namelijk anders dan bij stilstand. Ook aan je spieren voelde je trouwens niet dat je aan het optrekken was. Wil je meer over dit verschijnsel weten, zoek dan met termen zoals: simulatorziekte, cybersickness, bewegingsziekte, motion sickness. In de praktijk van het autorijden is het voor mij steeds waarschijnlijker gaan lijken dat dit fenomeen van een sensorisch conflict tussen de verschillende bronnen vaak een belangrijke rol speelt bij het ontstaan van een paniekstoornis achter het stuur.

7 Overbelast brein kan haar high-tech taak niet aan Ook dit onderdeel is belangrijk om te begrijpen om straks in deel 2 het hoogtevrees-verhaal goed te kunnen vatten. Veel van mijn klanten die zich bij mij met een paniekstoornis achter het stuur melden, blijken daarmee in volle heftigheid te zijn geconfronteerd in een periode van hun leven dat ze het zwaar hadden: ze waren fysiek en/of mentaal overbelast, ze hadden een burn-out, problemen op hun werk of in privé, er was sprake van een overlijden van een naaste, enzovoort. Reden zij voordien zonder probleem en zelfs met plezier vele kilometers per jaar, is dat sindsdien veranderd in een nachtmerriescenario: rijden op de snelweg, inhalen, smalle of hoge bruggen, tunnels, gebrek van een vluchtstrook, snelle bochten, enzovoort enzovoort. Ook naar de provinciale weg breiden dit soort problemen zich regelmatig uit, waardoor autorijden over enige afstand helemaal onmogelijk wordt. De angst voor de angst vreet energie, dus vermijding is het enige dat rest. Tegen de tijd dat de patiënt uiteindelijk hulp begint in te roepen zijn de omstandigheden van de overbelasting vaak al lang verleden tijd, maar is de paniekstoornis vrolijk blijven voortwoekeren. Het is een geautomatiseerd fenomeen geworden. Focus op ruimtelijk brein in plaats van psyche Voor zover ze mij bekend zijn kijken alle aanbieders van hulp bij angststoornissen in het algemeen en bij rijangst in het bijzonder niet verder dan de psychische kant van het probleem: de angst zelf en al dan niet vermeende psychische zwakheden bij de betreffende patiënt. Dit terwijl al deze patiënten vertellen dat gelijk al bij het ontstaan van het probleem hun grootste angst letterlijk was de controle over de auto dat wil zeggen over de koers te zullen verliezen. Sterker nog: de meesten verklaren niet alleen bang te zijn voor zo dadelijk, maar ook daadwerkelijk het gevoel te hebben dat zij de controle nu al voor een deel verloren hebben: het gevoel dat de auto al meer met hen rijdt dan dat ze zelf de auto nog aansturen op zijn koers. Sommigen kunnen het gevoel zelfs hebben dat de auto nog maar op de twee linker (of rechter) wielen rijdt (zelfs op de rechte weg!), of dat hij al bezig is de bocht uit te schuiven terwijl hij er gewoon keurig door rijdt! Nou is dit soort ideeën niet eens zo verwonderlijk als je eenmaal met dit probleem behept stijf van de angst toch die snelweg, bocht, brug, of tunnel neemt, geobsedeerd door dat bekende bedreigende gevoel. Maar zowel dat vreemde bedreigende lichamelijke gevoel van controleverlies als die heftige angst daarvoor was jou tot aan de eerste keer dat je dit overkwam totaal onbekend! Toegegeven, je was lichamelijk en/of mentaal overbelast, maar wat in hemelsnaam is de verklaring ervan dat je zomaar van het ene op het andere moment net toen je een vrachtwagen aan inhalen was door een voor jou totaal onbekend vreemd gevoel van controleverlies overvallen werd? Een bedreigend gevoel van de auto rijdt met mij, van plotselinge draaierigheid, van onwerkelijkheid en dergelijke? Juist doordat je niet begreep wat er met je gebeurde of zelfs dacht dat je een hartaanval kreeg of op het punt stond flauw te vallen wist je niet hoe je daar snel vat op zou kunnen krijgen en

8 spoot je angstreactie naar grote hoogten: dus nog méér overbelasting voor je systeem en complete paniek! Voorwaar een traumatische ervaring, in die vele superlang lijkende seconden voordat je de veilige rechterkant of vluchtstrook van de weg had bereikt. Dus nogmaals: hoe is het dan wél te verklaren dat je overvallen werd door dat vreemde lichamelijke gevoel van controleverlies? Was dat misschien een variant op je algehele malaisegevoel het leven niet meer helemaal in de hand te hebben? Je was immers fysiek en/of emotioneel zwaar belast en was dit dan de uitbarsting van dat gevoel? Zo ongeveer willen psychologen en de meeste andere behandelaars van ruimtelijke angsten dat zien en behandelen. Natuurlijk komt het heel veel voor dat de paniek ontstond in combinatie met een stuk psychische overbelasting of bij mensen die een stukje psychisch problematiek met zich meedragen, maar zuiver redenerend is dat op zichzelf 0% bewijs dat de paniek niets anders zou zijn dan een andere uitingsvorm van die problematiek. Er is werkelijk geen causaal verband aantoonbaar tussen die twee, anders dan dat als gevolg van die overbelasting je brein capaciteit te kort kwam om zijn hightech ruimtelijk werk voldoende goed te blijven doen bij die voor ons als menselijk wezen evolutionair gezien zeer hoge snelheid. De angst was geen angst in direct verband staande met je psychische problematiek, maar een puur reële angst in groot gevaar te verkeren op een moment dat het er toe doet: achter het stuur. Kwaliteitseisen aan je mentale representatie Met de huidige kennis over conflicten in het ruimtelijk brein ligt nu véél meer het volgende voor de hand: er zal als gevolg van de overbelasting een hapering zijn opgetreden in het ruimtelijk brein, zeer waarschijnlijk in de interpretatie via je ogen van je beweging door de ruimte, waardoor dezelfde effecten begonnen te ontstaan zoals uit het voorbeeld van het breinconflict in de stilstaande trein. Je mentale representatie die niet alleen je beweging voorprogrammeert maar tegelijkertijd ook checkt of je huidige koers daar nog aan voldoet, kon het eventjes niet meer bijbenen en begon daarmee teveel af te wijken van de hoge eisen die jouw hoge snelheid daaraan stelt: om nog goed overeen te komen met de werkelijke beweging zoals die in je evenwichtsorgaan werd gedetecteerd. Eigenlijk wel logisch, want naarmate wij onszelf met een hogere snelheid voortbewegen neemt de hoeveelheid werk voor het ruimtelijk brein progressief toe om via onze mentale representatie net zoveel controle over onze koers te kunnen houden als bij onze meer natuurlijke snelheden van 5 km/uur lopend, tot pakweg 20 km/uur een stukje hardlopend of fietsend. Om die mentale representatie vlot weer goed in je brein te krijgen is dan zoals u al begrepen zult hebben een optimale data-invoer via je ogen van cruciaal belang. Maar juist als gevolg van de toeslaande angstreactie blijkt die data-invoer bij iedereen dan precies de verkeerde kant op te gaan, zodat de aard en de kwaliteit van de toch al haperende mentale voorstelling niet herstellen kan maar juist nog veel verder onder druk komt te staan en zo de angst in de

9 volgende seconden alleen maar verder aanwakkert. Je voelt je daardoor steeds meer bevestigd in je overtuiging dat je bezig bent de controle te verliezen. Wat voor mechanisme in onszelf voor die valse data-invoer verantwoordelijk is, hoe op die manier nog een ander angstaanjagend conflict in ons ruimtelijk brein ontstaat, en hoe dit alles een parallel heeft bij hoogtevrees, zal ik u in deel 2 uit de doeken doen. Daaruit volgt dan automatisch de ijzersterke strategie waarmee u uw hoogtevrees gemakkelijker en sneller kunt gaan overwinnen. Helemaal zelf, zonder enige verdere hulp of begeleiding bovendien! Begrip van het fenomeen = het halve werk Het is precies zoals ik het hierboven zeg: begrijpen wat er nou precies fout gaat in je brein is het halve werk, dus als u de tekst maar een beetje doorgescand heeft in plaats van aandachtig zin voor zin te lezen is het totaal zinloos voor u om nu al aan deel 2 te beginnen. NIEUWE INZICHTEN OVER HOOGTEVREES EN HOE JE DIE DAARMEE GEMAKKELIJKER EN SNELLER OVERWINT DEEL 2 Deel 2 vormt samen met bovenstaand Deel 1 dat ik u gratis ter beschikking stel de Zelfhulpgids Hoogtevrees. De gehele Zelfhulpgids Hoogtevrees stuur ik u schriftelijk toe, waarbij u gedurende 6 maanden daarna het recht verkrijgt om mij per uw vragen te stellen en die door mij persoonlijk beantwoord te krijgen, of het nu gaat om de theorie of om de praktijk als u zelf aan het oefenen bent. De eenmalige prijs hiervoor is een bedrag dat nog lager is dan de kosten van één sessie bij een psycholoog: 72,50. Zelf kritisch nadenken Maar ik wil niet dat u nu blindelings op mijn verhaal afgaat en dit klakkeloos bestelt. Ga überhaupt niet blindelings in op iets waarvan een ander u probeert te overtuigen. Denk net zoals ikzelf dat graag doe zelf liever kritisch na en doe dan vooral wat anders als u dat beter lijkt dan mijn verhaal. Lees zonodig gerust deel 1 nog eens goed door! Alternatieven genoeg om te overwegen voordat u beslist om de Zelfhulpgids Hoogtevrees te bestellen, zoals: Voor een kleine duizend euro twee dagen samen met mensen met allerlei andere angsten een soort van groepstherapie volgen bij een angstgoeroe. De nodige sessies doen dus vele malen de prijs van de Zelfhulpgids Hoogtevrees - bij een in allerhande angsten gespecialiseerd psychologeninstituut waarbij er met u

10 zonodig op een galerijflat geoefend wordt, maar dan zonder de nieuwe inzichten en concrete strategie erbij zoals ik die in de loop der jaren ontdekt en toegepast heb bij mijn eigen hoogtevrees en met evenveel succes bij mijn rijfobieklanten met hoogtevrees voor bruggen en dergelijke. Een alternatieve hulpverlener kiezen die met NLP, hypnose, reïncarnatietherapie en dergelijke soms vergezochte theorieën werkt. Ook vele malen kostbaarder dan mijn Zelfhulpgids Hoogtevrees met ondersteuning: voor slechts 72,50. Het grote verschil met andere methodes Het grote verschil met de meeste andere methodes waarbij u moet gaan oefenen is dat u bij de nieuwe aanpak uzelf geen uur lang in lijdzaamheid aan de angstaanjagende situatie hoeft bloot te stellen in de hoop dat uw angst zal doven, maar dat u bij uw oefeningen actief en bewust aan de slag gaat op de manier die ik in deel 2 zal uitleggen. Daardoor hoeven oefeningen per keer ook geen zeeën van tijd in beslag te gaan nemen: minuten per keer volstaat. Sneller en bovendien minder angstaanjagend. De Zelfhulpgids Hoogtevrees bestellen Wilt u net zoals ikzelf straks ook weer in staat zijn op vakantie te kunnen genieten op hoge punten vlakbij afgronden in plaats van duizend angsten uit te staan? Wilt u ook niet meer erin belemmerd worden om de ladder en zelfs het dak op te gaan om zelf uw huis te kunnen onderhouden? Wilt u af van uw angst op galerijflats, op of zelfs in hoge gebouwen? Bestel dan nu de Zelfhulpgids Hoogtevrees over de nieuwe inzichten hoe uw brein u hoogtevrees bezorgt en over de effectieve strategie waarmee u in staat bent zonder enige hulp daarbij zelf uw brein te herprogrammeren. Binnen 10 dagen na uw bestelling wordt u deze uiterst praktische gids per PostNL toegestuurd. BESTELLEN VIA: Jan Voerman 1. De inhoud is door de auteur met de grootst mogelijke zorg samengesteld, doch hij aanvaardt geen aansprakelijkheid ten aanzien van mogelijke onjuistheden daarin noch ten aanzien van negatieve gevolgen van oefeningen die de lezer uitvoert. Het is uw eigen verantwoordelijkheid voordat u gaat oefenen eerst een arts in te schakelen voor onderzoek indien u aan uw gezondheid twijfelt, in het bijzonder maar niet uitsluitend betreffende mogelijke hart- en/of evenwichtsproblemen en/of problemen van neurologische aard.

11 2. Het is personen, bedrijven en instellingen die op directe dan wel indirecte wijze al dan niet met een commercieel oogmerk zich beroepshalve profileren als deskundige of als (mede)behandelaar van rijangsten en/of hoogtevrees nadrukkelijk niet zonder schriftelijke toestemming van de auteur toegestaan dit document of gedeelten daaruit te gebruiken door opname in of beschikbaarstelling via hun eigen media dit inclusief hun websites en dergelijke elektronische media. Dit geldt eveneens voor het zonder schriftelijke toestemming citeren hieruit in geschriften voor welk doel dan ook. 3. Het is ieder ander dan bedoeld onder punt 2 niet toegestaan dit document of gedeelten daarvan te vermenigvuldigen en/of al dan niet kosteloos te verspreiden via welke weg dan ook. Citeren hieruit is voor deze groep van mensen wel zonder toestemming toegestaan mits met bronvermelding. 4. Met een dergelijke als onder de punten 2 en 3 zonder de schriftelijke toestemming van de auteur niet toegestane actie verklaart en accepteert de betreffende persoon, bedrijf of instelling onvoorwaardelijk daarmee automatisch een onherroepelijke overeenkomst met de auteur Jan Voerman te hebben gesloten met het recht van het betreffende gebruik voor de som van , voor de volledige delen 1 en 2, , voor een volledig deel 1 of deel 2, 5.000, voor elke paragraaf of gedeelte daaruit tot een maximum van per deel, verhoogd met alle eventueel noodzakelijke juridische dan wel andere invorderingskosten, welk bedrag onmiddellijk na vaststelling van het gebruik verschuldigd zal zijn aan de auteur Jan Voerman en te voldoen binnen 30 dagen na dagtekening van de per aangetekend schrijven ontvangen factuur.