Chapter 10. Klauwgezondheid bij melkkoeien in Nederland

Transcriptie

1 Claw Health in Dairy Cows in the Netherlands Chapter Chapter 10 - Klauwgezondheid bij melkkoeien in Nederland Subtitel: Epidemiologische aspecten van verschillende klauwaandoeningen bij melkvee in Nederland Samenvatting 205

2 Chapter Klauwaandoeningen behoren tot de belangrijkste bedrijfsgebonden aandoeningen op rundveebedrijven. Ruim 70% van de Nederlandse melkkoeien blijkt minstens één klauwaandoening te hebben, op het moment dat de professionele klauwbekapper het koppel onder handen neemt. En dat terwijl ruim 60% van de melkveekoppels systematisch twee keer per jaar wordt bekapt. Aangezien klauwaandoeningen pijnlijk zijn en direct interfereren met normaal gedrag, is dit hoge percentage uit oogpunt van dierenwelzijn niet acceptabel. Verder kunnen klauwaandoeningen zorgen voor directe en indirecte economische schade, bijvoorbeeld in de vorm van verminderde melkproductie respectievelijk verhoogde kans op mastitis en een verminderde vruchtbaarheid. Ook storen ze de veehouder in zijn normale dagelijkse activiteiten. Met het onderzoek beschreven in dit proefschrift, wordt inzicht gegeven in de verschillende epidemiologische aspecten van klauwaandoeningen, in de verwachting dat deze zullen bijdragen aan een verbetering van de klauwgezondheid van melkkoeien. Een betere klauwgezondheid zal niet alleen een positief effect hebben op het dierenwelzijn, maar ook op de levensverwachting en de productiviteit (van het dier), evenals op de arbeidsefficiëntie van de veehouder. Een goed en betrouwbaar inzicht in het voorkomen van de verschillende klauwaandoeningen kan worden verkregen op het moment van koppelbekappen. In de ideale situatie is de klauwverzorger bij het scoren van de aandoeningen volledig objectief en is er geen relatie tussen de mate van voorkomen van klauwaandoeningen op het bedrijf en het scoren door verschillende personen. Onderzoek heeft echter aangetoond dat de variatie in de waarnemingen van de verschillende bekappers, varieerde van 4.9% voor dermatitis digitalis tot 38.0% voor chronische laminitis. Dit betekent dat de uiteindelijke score per aandoening meer of minder kan variëren en afhankelijk is van het type aandoening en de klauwverzorger. De variatie tussen bedrijven (de invloed van o.a. huisvesting en voeding) varieerde van 7.9% voor zoolzweer tot 26.7% voor digitale dermatitis (Hoofdstuk 2). Hieruit kan geconcludeerd worden dat er voor het verkrijgen van de juiste en objectieve informatie, meer uniformiteit moet worden aangebracht in de diagnostiek van klauwaandoeningen door klauwverzorgers. Regelmatige en intensieve trainingen van en/of discussies met klauwverzorgers kunnen de uniformiteit bevorderen. De informatie die dit extra overleg oplevert, 206

3 Claw Health in Dairy Cows in the Netherlands kan bovendien voor andere doeleinden worden gebruikt, zoals epidemiologische studies ter verdieping van de kennis over klauwaandoeningen. Uit de bevindingen in dit proefschrift blijkt dat het vooral nodig is om uniformiteit te krijgen in het diagnosticeren van de aandoeningen chronische laminitis, zoolbloedingen, stinkpoot of interdigitale dermatitis/bal hoorn erosie en witte lijn aandoening. Bij de overige klauwaandoeningen (digitale dermatitis, zoolzweer en tyloom) werd voldoende uniform gescoord. Volgens de onderzoeksresultaten is het aantal klauwaandoeningen op korte termijn het beste te verminderen met een integrale verbetering van het bedrijfsmanagement, zoals: voedering, eenvoudige aanpassing van de huisvesting en/of vroege interventies. Voor de iets langere termijn zal er gekeken moeten worden naar een meer fundamentele aanpassing van de huisvesting en verbetering van de kwaliteit van de klauwhoorn via bijvoorbeeld fokkerijprogramma s. Om de klauwgezondheid te kunnen verbeteren is kennis nodig van de etiologie, de pathogenese en de koe- en bedrijfsgebonden risicofactoren. In dit proefschrift worden de resultaten van fundamenteel onderzoek voor twee belangrijke klauwaandoeningen (digitale dermatitis en zoolzweer) besproken. Bij digitale dermatitis worden volgens de internationale nomenclatuur meerdere stadia van klinische manifestatie onderscheiden: M1-M4. De stadia zijn ingedeeld naar grootte van de laesie en aanwezigheid van pijn. Het meest prominente en pijnlijke stadium van digitale dermatitis, de M2-laesie, openbaart zich in dit onderzoek als een 2-4 cm grote dermatitisplek op de overgang van huid naar hoorn en grenst meestal aan de tussenklauwspleet. In een studie op een endemisch geïnfecteerd bedrijf, is het risico op een digitale dermatitis laesie en de genezing ervan nader bestudeerd. Hierin is de koppelinterventie meegenomen. Een nieuwe infectie is gedefinieerd als de overgang van M0, M1 of M4 naar M2 en voor de definitie van genezing geldt de omgekeerde route. De M2-laesies waren in dit onderzoek significant pijnlijker dan de laesies in andere stadia. De pijn was in dit onderzoek echter minder prominent aanwezig (in 43% van de gevallen), dan op grond van literatuurstudie werd aangenomen. In de literatuur wordt het hebben van pijn als zeer belangrijk kenmerk voor het diagnosticeren van deze aandoening genoemd. In alle gevallen van tyloom (bij 207

4 Chapter % van de onderzochte achterpoten) werd tevens een digitale dermatitis laesie aangetroffen. Dit suggereert een mogelijke relatie tussen beide aandoeningen. Koegerelateerde risicofactoren voor nieuwe M2-laesies waren in deze studie vooral het lactatiestadium ( dagen post partum) en de aanwezigheid van ernstige balhoorn-erosie. Ook een hoog energetisch rantsoen bleek het risico op M2-laesies te verhogen (Hoofdstuk 3). De digitale dermatitis prevalentie van bedrijven en binnen de koeienpopulatie in Nederland zijn berekend in een dwarsdoorsnedenonderzoek, uitgevoerd in (Hoofdstuk 4). Digitale dermatitis was bij het koppelbekappen op meer dan 90% van de onderzochte bedrijven aanwezig en de prevalentie varieerde van 1-83%. Omgerekend over de totale populatie onderzochte koeien werd een prevalentie van 21.2% vastgesteld. De HF-koeien hadden een hoger risico om besmet te zijn met digitale dermatitis dan de MRIJ-koeien (OR = 1.7). Het infectierisico nam af met de pariteit en was het hoogst rond de piek van de lactatie (30-60 dagen postpartum). Koeien in de derde pariteit en die langer dan 60 dagen in productie zijn, hebben een hoger risico op een digitale dermatitis laesie dan koeien van andere pariteiten binnen hetzelfde koppel. Uit berekeningen volgens de population attributable fraction (PAF) zouden in een populatie zonder stinkpoot, tyloom en interdigitaal phlegmoon, respectievelijk 32.2%, 9.0% en 1.1% minder digitale dermatitis laesies voorkomen er vanuit gaande dat er een oorzakelijk verband is tussen de aandoeningen. Omdat digitale dermatitis en stinkpoot vaak tegelijkertijd voorkomen, lijkt er een gemeenschappelijke etiologische achtergrond te bestaan. Een korter interval van klauwbekappen en een grotere bedrijfsomvang in combinatie met het voorkomen van tylomen bleek in deze studie een risicofactor voor het hebben van digitale dermatitis laesies. In een andere studie, uitgevoerd in voorjaar 2005, is de invloed van verschillende strategieën van interventie op het vóórkomen (incidentie) van digitale dermatitis onderzocht (Hoofdstuk 7). Twee interventies waren succesvol. Dit betrof zowel de wekelijkse als de tweewekelijkse toepassing van een doorloopbad. Het doorloopbad met een 4% formalineoplossing (uitgaande van een 37% handelsoplossing) werd daarbij steeds gedurende één dag tweemaal achtereen gebruikt. Deze interventie leidde tot minder M2-laesies gedurende de hele periode van waarneming. Omdat formaline toxisch is en de 208

5 Claw Health in Dairy Cows in the Netherlands slijmvliezen van de veehouder kan irriteren, is onderzoek naar goede alternatieven noodzakelijk. Toepassen van extra hygiënemaatregelen, gecombineerd met een stabad (gedurende 20 min.) met een 2% multicompound-oplossing, bleken voldoende effectief om een uitbraak van digitale dermatitis te voorkomen. Maar deze maatregel bleek echter onvoldoende in staat om de infectie terug te dringen. Een uitbraak was hierbij gedefinieerd als >30% M2-laesies op pootniveau binnen dezelfde groep. Verder waren een wekelijkse toepassing van een doorloopvoetbad met een 2% multicompound-oplossing en een wekelijkse toepassing van een doorloopvoetbad met een 3% soda-oplossing niet effectief genoeg om een uitbraak te voorkomen. Een vervolgonderzoek naar alternatieven is noodzakelijk, waarbij een eenduidig, praktisch uitvoerbaar, goed onderbouwd en veilig advies voor de preventie en behandeling van digitale dermatitis wordt ontwikkeld. De prevalentie van zoolzweren van bedrijven, binnen bedrijven en van de individuele runderen en tevens de geassocieerde risicofactoren in Nederland zijn eveneens berekend uit de gegevens van het dwarsdoorsnede onderzoek in (Hoofdstuk 5). Op het moment van koppelbekappen was op meer dan 85% van de onderzochte bedrijven minimaal 1 rund met een zoolzweer aanwezig. De prevalentie binnen bedrijven varieerde van 1-26%. Over de hele studiepopulatie gezien werd bij 5.6% van de koeien een zoolzweer vastgesteld. Het risico om een zoolzweer te hebben nam significant toe met de pariteit. Na de tweede maand van lactatie hebben de runderen een groter risico (OR=1.7) op een zoolzweer in vergelijking met de periode voor het maximum (0-60 dagen pp.) van de lactatie. Gebaseerd op de PAF en gegeven dat er een oorzakelijk verband tussen de aandoeningen bestaat, is berekend dat indien zoolbloedingen, chronische laminitis, witte lijn aandoeningen en tyloom niet aanwezig zouden zijn in de populatie, respectievelijk 35.4%, 5.8%, 11.6% en 4.6% van de zoolzweren voorkomen kunnen worden. Daarnaast zijn management factoren als aankoop van vaarzen, een geringe bedekking van de boxen en het koppelbekappen in de herfst, geassocieerd met een grotere kans op aanwezigheid van een zoolzweer. 209

6 Chapter Uit een andere selectie van dezelfde dataset, zijn genetische parameters voor klauwaandoeningen en correlaties met bewegingspatronen voor melkvee berekend (Hoofdstuk 6). Uit deze resultaten zijn ook erfelijkheidsfactoren berekend. Deze varieerden van <0.01 (tussenklauwontsteking) tot 0.10 (digitale dermatitis en tyloom). De uitkomsten zijn vergelijkbaar met erfelijkheidsfactoren van andere bedrijfsgebonden aandoeningen zoals mastitis en fertiliteit. Ook zijn er duidelijke genetische correlaties tussen klauwaandoeningen en locomotiescore. De bewegingspatronen in deze studie zijn geheel onafhankelijk van het moment van het koppelbekappen, beoordeeld door getrainde inspecteurs van het stamboek. Dat gebeurde bij ongeveer 75% van de populatie, onafhankelijk van het moment van koppelbekappen, gedurende de eerste lactatie. De gevonden correlatie varieerde van 0.13 (zoolbloedingen) tot 0.91 (chronische laminitis), wat aangeeft dat er een sterke correlatie bestaat tussen de waargenomen locomotie bij vaarzen en het optreden van chronische laminitis op latere leeftijd. De genetische correlaties tussen stand van het achterbeen en klauwaandoeningen waren minder groot en varieerden van 0.04 tot De resultaten van dit proefschrift geven enerzijds het belang van een goede uniforme diagnostiek weer en anderzijds zijn via epidemiologische studies (o.a. associaties, risicofactoren en PAF s) twee belangrijke klauwaandoeningen fundamenteel onderzocht. In de laatste twee hoofdstukken zijn o.a. de erfelijkheid en een mogelijke interventie voor digitale dermatitis nader belicht. De hoop en verwachting van de promovendus zijn, dat de toepassing van deze kennis bijdraagt aan een verbetering van het dierlijke welzijn en gebruikt zal worden tot heil van mens en dier. 210