De toekomst van de AOW
|
|
- Maurits van Beek
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 De toekomst van de AOW Hervormen of aanpassen? Bachelorthesis Naam: R.L. Eggens ANR: Datum: November 2013 Studierichting: Fiscale economie Examencommissie: Mr. H.P.M. van Bijnen Prof. dr. G.J.B. Dietvorst
2 The significant problems we face cannot be solved by the same level of thinking that created them - Albert Einstein 2
3 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 3 Inleiding 5 1 Urgentie hervorming AOW Inleiding pensioenstelsel AOW Collectief pensioen Individuele spaartegoeden Gevaren AOW Vergrijzing Grijze druk Samenvatting 10 2 Aanpassing en hervorming Paradigma Paradigmaverschuiving Hiërarchie Aanpassing en hervorming AOW Verhoging AOW-leeftijd en flexibilisering AOW Verhoging AOW- en pensioenrichtleeftijd Politieke standpunten Samenvatting 14 3 Alternatieven Versnelde Fiscalisering AOW Voorstel Voordelen 15 3
4 3.1.3 Nadelen Aanpassing of hervorming Afschaffen AOW Voorstel Voordelen Nadelen Aanpassing of hervorming Vijf pijlers Voorstel Voordelen Nadelen Aanpassing of hervorming Samenvatting 19 Conclusie en persoonlijke stellingname 20 Literatuurlijst 22 4
5 Inleiding Met enige regelmaat wordt er gesproken over de AOW. In het lenteakoord is afgesproken de AOWleeftijd te verhogen, om de vergrijzing op te vangen. Er zijn politieke partijen die het allemaal te langzaam vinden gaan en er zijn partijen die vinden dat het niet nodig is om de AOW-leeftijd te verhogen. Dit alles speelt natuurlijk in het licht van een langlopende trend, de vergrijzing. Kunnen wij, als jonge generaties, de AOW straks nog wel opbrengen? Zijn de recente verhogingen van de AOW-leeftijd voldoende? Als dat niet zo is, zijn er plannen om de AOW te hervormen? Hoe zouden die dan vorm moeten krijgen? Dit zijn vragen die in deze thesis beantwoord zullen worden. De centrale vraag waarop deze thesis zich richt is: Hoe groot is de noodzaak tot hervorming van de AOW, of is aanpassing voldoende en hoe zien de politiek en literatuur de oplossing van het AOWprobleem? Omdat de perikelen rond de AOW problemen zijn die door langlopende trends ontstaan zoals de vergrijzing zal de vraag vooral in dit licht beantwoord worden. De huidige economische situatie is daarbij minder van belang. In hoofdstuk 1 wordt een beeld geschetst van het huidige pensioensysteem en hoe de vergrijzing zich ontwikkeld. Vervolgens wordt in hoofdstuk 2 zichtbaar gemaakt wat het verschil is tussen hervormingen en aanpassingen en worden wetsvoorstellen en politieke standpunten behandeld. Ten derde komen drie verschillende visies over de toekomst van de AOW aan bod. Tot slot wordt er in het hoofdstuk conclusie en persoonlijke stellingname afgesloten met een hybride vorm tussen een conclusie en een persoonlijke stellingname. Een betoog voor hervorming van de AOW. 5
6 1 Urgentie hervorming AOW In dit hoofdstuk wordt uiteengezet waarom de AOW zou moeten worden hervormd. Ten eerste zal er een korte inleiding zijn om duidelijk te maken hoe het huidige pensioenstelsel eruit ziet. Ten tweede, worden de gevaren voor de AOW in beeld gebracht en dan met name de vergrijzing. Ten slotte zal worden getracht de noodzaak voor de hervorming van de AOW zichtbaar te maken. 1.1 Inleiding pensioenstelsel Het Nederlandse pensioenstelsel is opgebouwd uit drie pijlers: 1 de AOW vormt de eerste pijler. De tweede pijler wordt gevormd door de zogenoemde collectieve bedrijfspensioenen pensioenen. De derde pijler bestaat uit de individuele spaartegoeden. Een 65-plusser ontvangt, al naar gelang zijn situatie, geld uit één of meer van deze voorzieningen AOW In principe bouwt iedereen die in Nederland woont en werkt tussen zijn 15e en 65ste levensjaar AOW op. Per jaar is dat 2% na 50 jaar is dat dus 100%. De AOW-uitkering is gekoppeld aan het minimumloon en bedraagt 70% ervan. Voor partners is dat lager, zij ontvangen ieder 50% van het minimumloon. Ook als iemand wel in Nederland woont maar werkloos is bouwt diegene AOWrechten op. De AOW wordt gefinancierd middels een omslagstelsel. Dat houdt in dat de werkenden AOW-premie afdragen en hiermee de uitkeringen gefinancierd worden van hen die de AOW-leeftijd al hebben bereikt. Tevens wordt een deel van de kosten betaald uit algemene middelen van de rijksoverheid. De gepensioneerden betalen geen AOW-premie. Tot noch toe was de AOW-gerechtigde leeftijd 65 jaar, maar dit wordt langzaam verhoogd naar 67 jaar in Mensen die bijvoorbeeld kortstondig in Nederland werken, sporters en musici bijvoorbeeld, mensen die tijdelijk in Nederland studeren, ambtenaren werkzaam op een ambassade of consulaat van een vreemde mogendheid en mensen die werken voor een organisatie als de NATO of de EU zijn niet verzekerd Collectief pensioen Deelname aan een collectief pensioen wordt gefaciliteerd door de werkgever, ook directeursgrootaandeelhouders kunnen deelnemen aan een pensioenfonds. Hoewel het beschikbaar stellen van een dergelijke mogelijkheid niet verplicht is, stelt de pensioen federatie dat zo n 90% van de 1 Jacobs, 2007 p. 6 2 Artikel 7A lid 1 onderdeel L van de Algemene Ouderdomswet, gewijzigd bij wet van 23 november 2012, Stb 2012, 574 6
7 werknemers beschikt over een aanvullend collectief pensioen. 3 Bedrijven zijn verplicht om de pensioengelden buiten hun onderneming te plaatsen, dit kan bij pensioenfondsen of -verzekeraars. In tegenstelling tot de AOW worden de collectieve pensioenen gefinancierd met een kapitaaldekkingsstelsel. Dit houdt in dat een werknemer zijn eigen pensioen opbouwt. Zijn pensioenuitkering bestaat uit de ingelegde premies en het behaalde rendement daarop. De premies worden betaald door werkgever en werknemer samen. Het opbouwen van dit pensioen is belastingvrij, men betaalt pas belasting bij de uitkering van het pensioen, dit is de zogenaamde omkeerregel. 4 Dit is voordelig omdat men bij uitkering van het pensioen geen AOW-premie hoeft af te dragen wanneer de AOW-leeftijd is bereikt, een progressievoordeel dus Individuele spaartegoeden De derde pijler bestaat uit de inkomensvoorzieningen die de gepensioneerde in zijn werkzame leven zelf opgebouwd heeft, met het oog op zijn toekomstige pensioen in de vorm van bijvoorbeeld een lijfrente. De premiebetaling voor deze voorziening is aftrekbaar van het inkomen uit werk en woning, de periodieke uitkering wordt vervolgens wel belast in box 1. 5 Ook hier ontstaat zo een progressievoordeel. 1.2 Gevaren AOW Voor het pensioenstelsel zoals we dat kennen en dan met name voor de AOW is een aantal gevaren te onderscheiden. Eén van die gevaren is de toenemende verzelfstandiging van de maatschappij. Ons stelsel, met name de tweede pijler, is gebouwd voor mensen die in loondienst zijn. Doordat er steeds meer zelfstandigen zijn, 6 wordt de tweede pijler een steeds minder vanzelfsprekende, deze mensen zullen zelf goede voorzieningen moeten treffen in de derde pijler en bouwen dus niet als vanzelf een pensioen op in de tweede pijler Vergrijzing Een andere bedreiging voor de AOW is de vergrijzing. Nederland vergrijst in hoog tempo. In figuur 1.1 is duidelijk te zien dat het aandeel 65-plussers van de bevolking tussen 2013 en 2060 sterk toeneemt, van 16,8% nu naar 26,3% in Pensioenfederatie, 2010, p.11 4 Artikel 2.10 en 2.10a wet IB Artikel en wet IB CBS, 22 mei
8 Figuur 1.1: Prognose van de bevolkingssamenstelling tot en met 2060 (bron: CBS) 7 De vergrijzing kent twee oorzaken: Enerzijds was er de enorme geboortegolf net na de Tweede Wereldoorlog, in combinatie met de krimp van de geboortecijfers vanaf de jaren 60. Deze krimp hangt sterk samen met de uitvinding van de anticonceptie-pil en andere anticonceptiemiddelen. 8 Anderzijds worden de ouderen steeds ouder. In figuur 1.2 is te zien dat waar ouderen nu nog gemiddeld jaar leven vanaf hun 65ste levensjaar, dit in ,35 jaar zal zijn. Figuur 1.2: Prognose van de leeftijdsverwachting van 65-plussers tot en met 2055 (bron: CBS) Van Maarseveen & Harmsen, p TB=T&CHARTTYPE=2&VW=T 8
9 Figuur 1.3: Grijze druk van 1957 tot en met 2013 (bron: CBS) Grijze druk De AOW is op 1 januari 1957 ingevoerd 11, een tijd die werd gekenmerkt door een lage grijze druk, zie figuur 1.3. De grijze druk geeft de verhouding weer tussen 65-plussers en het aantal personen tussen 20 en 65. In 1957 was dit slechts 15,9% waar dit in 2013 al 28,0% was. Dit betekent dat er in 2013 tegenover elke drie-en-een-half werkenden één gepensioneerde staat, waar dit in 1957 nog meer dan zes werkenden waren. In 2040 zal de grijze druk zelfs 50,8% zijn, nog maar twee werkenden per gepensioneerde dus, zie hiervoor figuur 1.4. Figuur 1.4: Prognose van de grijze druk tot en met 2040 (bron: CBS) Rang, Kernproblemen van de Algemene ouderdomsverzekering 12 HARTTYPE=2&VW=T 9
10 1.3 Samenvatting De bedreiging voor de AOW bestaat uit een combinatie van de toename van de vergrijzing en de toename van de grijze druk. Enerzijds komen er steeds meer 65-plussers bij en wordt deze groep ouder dan voorheen. Anderzijds wordt de groep 65-plussers ten opzichte van mensen tussen de 20 en 65 jaar ook relatief steeds groter. Dit vormt een aantoonbaar probleem en vraagt om hervormingen. In het vervolg van deze thesis ga ik hier verder op in, ik beperk me daarbij tot de eerste pijler. De tweede pijler zal ik zijdelings behandelen. 10
11 2 Aanpassing en hervorming In dit hoofdstuk wordt het verschil tussen aanpassingen en hervormingen uiteengezet. Dit wordt gedaan door een vergelijking te maken met het idee van de wetenschapsfilosoof Kuhn over paradigma s. In het licht van deze theorie worden een tweetal wetsvoorstellen besproken alsmede het politieke standpunt van de regeringspartijen en het regeerakkoord. 2.1 Paradigma In het boek the structure of scientific revolutions beschreef Thomas Kuhn zijn ideeën over de ontwikkeling van kennis. Hij omschrijft een stelsel van ideeën of theorieën waarbinnen de werkelijkheid wordt beschreven, een paradigma. 13 Door bijvoorbeeld educatie wordt een paradigma een heersend paradigma en gezien als de werkelijkheid Paradigmaverschuiving Door steeds nieuwe ontdekkingen en waarnemingen die niet precies passen in het bestaande paradigma moet een dergelijk paradigma worden aangepast. In het begin zal dit geen problemen opleveren en kan dit door middel van kleine aanpassingen of uitzonderingen. Na verloop van tijd wordt het stelsel echter steeds minder mooi en kent het vele uitzonderingen en aanpassingen. Het paradigma wordt steeds minder houdbaar en er zullen nieuwe ideeën ontstaan. Deze ideeën worden door groepen wetenschappers gevormd en verklaren de nieuwe waarnemingen wel maar zullen in het begin niet door alle wetenschappers worden ondersteund. Wanneer een nieuw paradigma meer en meer aanhangers krijgt en dit de nieuwe standaard wordt, spreekt Kuhn van een paradigmaverschuiving Hiërarchie Na een paradigmaverschuiving bestaan er twee paradigma s: de nieuwe en de oude, die nieuwe is dan het heersende paradigma. Kuhn beschrijft dat het nieuwe paradigma niet beter of belangrijker is dan het oude paradigma. De twee paradigma s zijn onvergelijkbaar omdat door de paradigmaverschuiving de wereld onvergelijkbaar is veranderd Aanpassing en hervorming De theorie van Kuhn is ook toepasbaar op andere ontwikkelingen dan de ontwikkeling der wetenschap, bijvoorbeeld op de fiscale wetgeving in Nederland. Ook hier zijn wetten ontworpen en vervolgens vele malen aangepast. Deze wetten bevatten steeds meer uitzonderingen en aanpassingen 13 Kuhn, 1962, p Idem, p Idem, p
12 zonder dat de wet grondig wordt herzien of hervormt, zonder dat er een nieuw paradigma ontstaat. Vertaald naar de situatie in het fiscaal recht is een hervorming datgeen wat iets in de kern van de wet verandert, te vergelijken met een paradigmaverschuiving, bij een aanpassing blijft deze kern in stand. 2.3 AOW De kern van de AOW bestaat er uit dat de werkzame beroepsbevolking uit solidariteit bijdraagt aan de oudedagsvoorziening van een ander en dat in principe iedereen recht heeft op een AOW-uitkering (zie 1.1.1), welke vanaf een door de wetgever bepaald moment periodiek wordt uitgekeerd. In het licht van het voorgaande worden in de komende paragrafen een tweetal wetsvoorstellen besproken alsmede de standpunten van de beide regeringspartijen en het regeerakkoord Verhoging AOW-leeftijd en flexibilisering AOW In het wetsvoorstel Wet verhoging pensioenleeftijd, extra verhoging AOW en flexibilisering ingangsdatum AOW, werd een verhoging van de AOW- en de pensioenrichtleeftijd voorgesteld, beide zouden worden gekoppeld aan de levensverwachting. Dit betekende dat de AOW-leeftijd in 2020 verhoogd zou worden naar 66 jaar en in 2025 waarschijnlijk verhoogd zou worden naar 67 jaar. De pensioenrichtleeftijd zou in 2013 verhoogd worden naar 66 jaar en in 2015 naar 67 jaar. Ook werd er een flexibilisering van de ingangsdatum van de AOW voorgesteld. Het voorstel was om de mogelijkheid te bieden de AOW tot vijf jaren na het bereiken van de AOW-leeftijd in te laten gaan tegen een structurele verhoging van de AOW-uitkering van 6,5%. Ook zou men in dat geval de AOW eerder kunnen laten ingaan tegen een structurele korting van 6,5% maar niet eerder dan de leeftijd van 65 jaar. Dit wetsvoorstel is op 11 juli 2012 ingetrokken. 16 Het verhogen van de AOW- en pensioenrichtleeftijd is geen verandering in de kern van de AOW, de werkzame beroepsbevolking draagt ook dan bij aan de AOW-uitkering van een ander, iedereen heeft nog steeds recht op een AOW-uitkering en de wetgever bepaald wanneer deze uitkering aanvangt. De flexibilisering verandert wel iets in de kern van de wet, de AOW-gerechtigde krijgt daarmee de mogelijkheid om zelf te bepalen wanneer de AOW ingaat, wat fundamenteel is anders dan voorheen dus Verhoging AOW- en pensioenrichtleeftijd Het wetsvoorstel Wet verhoging pensioenleeftijd, extra verhoging AOW en flexibilisering ingangsdatum AOW is ingetrokken omdat het vervangen is door het wetsvoorstel Wet verhoging 16 Wetsvoorstel Wet verhoging pensioenleeftijd, extra verhoging AOW en flexibilisering ingangsdatum AOW, Kamerstukken II , , nr 2, 3; Kamerstukken I, , , letter H. 12
13 AOW- en pensioenrichtleeftijd. Dit wetsvoorstel is wel aangenomen. In deze wet is bepaald dat de AOW-leeftijd stapsgewijs en progressief zal worden verhoogd. In de jaren met één maand per jaar, in met twee maanden per jaar, in met drie maanden per jaar. Dit betekend dat de AOW-leeftijd in jaar zal zijn en in jaar. Daarna zal de AOW-leeftijd gekoppeld worden aan de levensverwachting. Ook is de pensioenrichtleeftijd verhoogt. Deze zal per 1 januari jaar zijn. 17 Ook hier is geen sprake van een verandering in de kern van de wet. De drie eisen: De werkzame beroepsbevolking draagt bij aan de oudedagsvoorziening van ouderen, iedereen heeft in principe recht op een AOW-uitkering en de wetgever bepaald vanaf welk moment dit wordt uitgekeerd; Blijven in stand Politieke standpunten De politieke standpunten zoals die staan in de meest recente verkiezingsprogramma a van beide regeringspartijen zullen kort besproken worden, evenals het standpunt van de regering betreffende de AOW zoals die is opgenomen in het regeerakkoord VVD De VVD is van mening dat de AOW-leeftijd versneld verhoogt moet worden, naar 67 jaar in 2018 al in plaats van Wanneer dat bereikt is wil deze partij de AOW toekomstbestendig maken door de AOW-leeftijd te koppelen aan de levensverwachting, zodoende zou de AOW-leeftijd automatisch oplopen. Tevens wil de VVD de collectieve pensioenen gelijk trekken met de AOW. Dat wil zeggen dat men er via de fiscale behandeling zorg voor wil dragen dat deze uitkeringen ook pas plaatsvinden wanneer de AOW-leeftijd bereikt is. Tot slot wil de partij het mogelijk maken voor ZZP ers om ook deel te nemen aan collectieve pensioenen. De VVD is tegen inmenging van de EU betreffende dit punt PvdA Ook de PvdA wil op termijn de AOW-leeftijd koppelen aan de levensverwachting. Wel willen ze de AOW-leeftijd iets minder snel verhogen dan de VVD wil, ook wil deze partij het schoksgewijs doorvoeren. In 2017, 2020, 2022 en 2025 telkens met een half jaar, zodat in 2025 de AOW-leeftijd 67 jaar is, dit zodat ouderen meer tijd krijgen zich voor te bereiden op aangekondigde veranderingen. In het programma van de PvdA blijft de mogelijkheid bestaan om met 65 jaar met pensioen te gaan, dit zou dan wel 6% van de uitkering per jaar kosten, voor mensen die lang hebben gewerkt tegen een laag inkomen zou dit 3% zijn Stb 2012, nr Verkiezingsprogramma VVD p Verkiezingsprogramma PvdA 2012 p
14 Regeerakkoord In het regeerakkoord van de VVD en de PvdA dat gepresenteerd is op 29 oktober 2012 is gekozen voor een middenweg tussen de standpunten van beide partijen. Er komt een iets snellere verhoging van de AOW-leeftijd, 66 jaar in 2018 en 67 in 2021, waarna de AOW-leeftijd gekoppeld wordt aan de levensverwachting. Ook komt er een mogelijkheid voor mensen met een laag inkomen om een doorwerkbonus te verdienen. Wanneer deze mensen tussen hun 61ste en hun 65ste werken krijgen ze de mogelijkheid om in 2021, in plaats van met 67 jaar, met 65,5 jaar met pensioen te gaan, zonder financiële gevolgen Aanpassingen of hervormingen Zoals eerder genoemd kwalificeert het verhogen van de AOW-leeftijd alleen niet als een hervorming maar slechts als een aanpassing. Het flexibiliseren van de AOW zoals de PvdA dat wil en deels is opgenomen in het regeerakkoord doet dat wel. Dit voorstel heeft het echter niet gehaald zoals genoemd in Samenvatting De standpunten en wetsvoorstellen die gedaan worden op het gebied van de AOW zijn in sommige gevallen hervormend te noemen. De wetsvoorstellen die een wet worden echter, kenmerken zich slechts door aanpassingen aan de AOW. Dit terwijl er veel gebeurd omtrent de AOW en de noodzaak tot hervormen groot is. In het vervolg van deze thesis worden er alternatieven bekeken. 20 Regeerakkoord 2012, p,6. 14
15 3 Alternatieven In dit hoofdstuk worden verschillende alternatieven en oplossingen voor het AOW-probleem besproken. Er zijn legio voorstellen maar hier worden er drie besproken, te weten: het fiscaliseren van de AOW, het afschaffen van de AOW en een vijfpijlersysteem ontwikkelen. 3.1 Versnelde Fiscalisering AOW Op 7 januari 2012 is de Commissie inkomstenbelasting (Commissie-Van Dijkhuizen) en toeslagen ingesteld door de staatssecretaris van Financiën. Deze commissie moest, onder leiding van Van Dijkhuizen, scenario s verkennen om te komen tot een eenvoudig, solide en fraudebestendig belastingstelsel dat bijdraagt aan de concurrentiekracht van Nederland. 21 Eén van de voorstellen van de commissie betreft het versneld fiscaliseren van de AOW Voorstel Het fiscaliseren van de AOW betekent dat de AOW-uitkeringen in de toekomst worden betaald uit de algemene middelen van de rijksoverheid in plaats van uit de AOW-premies. Dit proces is gaande onder de huidige wetgeving. Door de zogenoemde houdbaarheidsbijdrage wordt de bovengrens van de tweede belastingschijf nog maar voor 75% geïndexeerd voor belastingplichtigen geboren in 1946 of later, ex artikel 10.1 Wet inkomstenbelasting Op den duur zal hierdoor de tweede schijf verdwenen zijn, hierdoor betaalt men alleen nog in de eerste schijf AOW-premie, over een veel kleiner deel van de inkomsten dus. Dit proces zal in 2075 voltooid zijn. 23 De Commissie-Van Dijkhuizen stelt voor om deze fiscalisering van de AOW te versnellen. Ze wil dit bereiken door het gecombineerde tarief (belastingen en premies volksverzekeringen tezamen) met één procentpunt per jaar te laten toenemen voor mensen die de leeftijd van 65 jaren reeds bereikt hebben. Omdat 65-plussers geen AOW-premie betalen is hun gecombineerde tarief 17,9% lager dan die van 65-minners. Door die jaarlijkse toename van het gecombineerde tarief voor 65-plussers is de tariefstructuur na 18 jaar gelijk voor alle belastingplichtigen Voordelen Er is een aantal voordelen aan dit voorstel te onderscheiden. Een voordeel is de extra belastingopbrengsten die deze belastingverhoging voor 65-plussers met zich meebrengt. Het CPB rekende voor dat dit in 2017 ongeveer 0.8 miljard euro oplevert, 25 dit zonder dat mensen met een 21 Naar een activerender belastingstelsel eindrapport 2013, p.6 22 Laatstelijk gewijzigd bij wet van 1 januari 2011, Stb. 2008, Naar een activerender belastingstelsel interimrapport 2012, p Naar een activerender belastingstelsel eindrapport 2013, p CPB notitie 12 oktober 2012, p.2. 15
16 inkomen van minder dan 120% van het minimumloon er op achteruit zullen gaan. 26 Ook bevordert het de rechtsgelijkheid dat de personen in de verschillende leeftijdsgroepen nu een gelijk percentage belasting betalen. Een derde voordeel is de vereenvoudiging van het stelsel. Nu worden de AOWuitkeringen betaald door de sociale verzekeringsbank (SVB), daar komen ook de AOW-premies binnen. Het is echter zo dat de premies niet volledig de uitkeringen kunnen dekken, het is nu al zo dat het rijk ongeveer één derde deel van de uitkeringen betaald uit algemene middelen. 27 Wanneer de AOW volledig gefiscaliseerd is, zou dit een aantal ingewikkelde geldstromen tussen het rijk en de SVB schelen Nadelen Een van de grootste nadelen is het koopkrachtverlies. Volgens het CPB zullen de maatregelen, voor gepensioneerden met een inkomen van meer dan 120% van het minimumloon, tussen de kwart en half procent koopkrachtverlies opleveren in Een ander nadeel van verdere fiscalisering is dat de uitgesteld-loon-gedachte compleet verdwijnt, het is geen volksverzekering meer die in de AOW voorziet maar de staat zelf Het karakter van een volksverzekering zal dus verdwijnen en de AOW zal meer het uiterlijk van uitkering krijgen. Dit kan een onzekerder gevoel over de AOW bij de bevolking opleveren, de gedachte dat men de uitkering van de AOW zelf heeft verdient verdwijnt immers Aanpassing of hervorming Dit voorstel kwalificeert als een hervorming omdat er een significante verandering is in de financiering ten opzichte van de huidige AOW. Waar deze nu wordt gefinancierd door AOW-premies, zou deze dan worden gefinancierd uit algemene middelen. Ook zouden AOW-gerechtigden in een dergelijk geval meebetalen aan de financiering van de AOW. Vanuit de uitkeringskant bezien verandert er echter weinig. 3.2 Afschaffen AOW Een rigoureuze oplossing voor de problemen omtrent de AOW is om deze regeling af te schaffen, dit opperde Van der Lecq. 29 Volgens hem is de AOW het oorspronkelijke doel van Drees voorbijgestreefd. Dit doel was om ouderen een inkomen te garanderen op het minimum niveau, solidariteit tussen en binnen generaties, en een bodempensioen als basis voor andere pensioenregelingen. 30 Van der Lecq betoogt dat er van deze vier doelen weinig terecht is gekomen. Zo moet een steeds groter wordende groep een beroep doen op de Wet werk en bijstand omdat ze geen volledige AOW-uitkering hebben. Ook is solidariteit tussen generaties lastig omdat de groep 65- minners relatief steeds kleiner wordt Idem, p Helleman, De Jong & Van der Giezen 2008, p CPB notitie 12 oktober 2012, p.8 29 Van der Lecq, 2010, p Idem, p Idem, p
17 3.2.1 Voorstel In concreto is het voorstel het afschaffen van de AOW, het verlagen van de franchise in de tweede pijler tot nul en het uitbreiden van de seniorenbijstand. 32 De franchise in de tweede pijler is dat deel van het salaris waarover geen pensioen wordt opgebouwd, omdat men daarvoor in de plaats de AOWuitkering zal ontvangen. Als men geen AOW-premie hoeft af te dragen kan men over een groter deel van het vermogen pensioen in de tweede pijler opbouwen. De seniorenbijstand zal uitgebreid moeten worden voor mensen die na het bereiken van de AOW-leeftijd onder het sociaal minimum zitten, bijvoorbeeld omdat ze werkloos zijn geweest in het verleden. Dit zal het inkomen moeten aanvullen tot ongeveer het niveau van de AOW nu. Op deze manier zou de seniorenbijstand dus een basisinkomen garanderen voor die mensen die onder het sociaal minimum zitten, de overige mensen zullen hun pensioen volledig zelf hebben opgebouwd in de tweede en derde pijler Voordelen Het afschaffen van de AOW brengt met zich mee dat zij,die het niet nodig hebben ook geen AOW meer zullen ontvangen, hoewel er ook geen premies meer binnen komen zal dit een positief effect hebben op de rijksbegroting. Nu is de situatie immers zo dat slechts een deel van de AOW-uitkering gedekt wordt door de AOW-premies, het overige wordt gefinancierd uit algemene middelen. 33 Een terugtrekkende overheid betekend ook dat het rijk minder kwetsbaar wordt voor demografische trends, de bevolking zal immers zelf in de tweede en derde pijler zorgen voor hun eigen individuele pensioen Nadelen Een nadeel dat Van der Lecq beschrijft is het moreel risico. Werknemers die niet verplicht zijn via hun werkgever om deel te nemen aan een collectief pensioen zouden dit met opzet niet kunnen doen om bij hun pensioen te profiteren van de seniorenbijstand. Vooral voor mensen die een pensioen op bouwen dat niet veel hoger zal zijn dan de seniorenbijstand kan dit aantrekkelijker zijn. 34 Ook voor mensen die niet verplicht zijn een pensioen op te bouwen in de tweede pijler en niet weten dat ze geen pensioen opbouwen, of niet beseffen dat dit niet gebeurd kan dit een probleem zijn. Deze mensen zouden dus, zonder dat ze het weten, niets opbouwen en afhankelijk worden van de seniorenbijstand. Dit zou ondervangen kunnen worden door deelname aan de tweede pijler te verplichten Aanpassing of hervorming Dit voorstel is hervormend te noemen. Het is radicaal anders dan de huidige wetgeving. In deze situatie zouden werkenden veel meer op zichzelf aangewezen zijn en zouden zelf in hun pensioenbehoefte moeten voorzien. Als men boven het sociaal minimum leeft zou men niet langer recht hebben op een toelage van het rijk, heel anders dan nu het geval is omdat nu in principe altijd recht heeft op een toelage. Ook zou men niet meer hoeven af te dragen voor ouderen van nu maar alleen voor zichzelf sparen met het oog op hun pensioen. 32 Idem, p Sol-Bronk en Vleeming, 2009, p Van der Lecq, 2010, p.60 17
18 3.3 Vijf pijlers In het artikel Van drie naar vijf pijlers 35 van Dietvorst stelt hij een vijfpijlersysteem voor. Een systeem als aanvulling op het huidige drie-pijlersysteem dus. Hij introduceert hiermee de vierde en vijfde pijler Voorstel De vierde pijler omschrijft hij als menselijk kapitaal, dat is het vermogen om na de pensioenleeftijd door te werken. Dit kan voordelig zijn voor werkgevers omdat die minder zouden hoeven betalen zonder dat de werknemer er netto op achteruit gaat, deze betaald immers geen AOW-premie meer. Voor ouderen die nog niet willen stoppen met werken kan het ook goed uitwerken, zij kunnen immers door blijven werken en hoeven nog niet afhankelijk te worden van hun pensioen. De vijfde pijler wordt omschreven als het gespaard vermogen, dit is individueel gespaard vermogen dat, anders dan in de derde pijler, geen speciaal fiscaal regime kent. Daarbij moet gedacht worden aan gelden op spaarrekeningen, effecten en het eigen huis. 36 Het Ministerie van Financiën onderzocht in een recent rapport onder andere het vermogen van ouderen. Het blijkt dat in de periode van 1993 tot 2010 het vermogen van ouderen is verviervoudigd, terwijl het vermogen van mensen die nog geen 65 zijn iets is geslonken % van de ouderen heeft een vermogen van meer dan euro, vooral door huizenbezit. Niet alleen is de groep 65-plussers in zijn geheel rijker geworden, er zijn ook minder mensen met een lag inkomen. Waar dat in 2000 nog 12% was, was dat in 2011 nog maar 3,3%. Van de groep ouderen met een laag inkomen heeft ongeveer 40% een vermogen van meer dan euro, voornamelijk door huizenbezit. 38 Dat het vermogen bij ouderen zo gestegen is door huizenbezit komt doordat de huizenprijzen eind jaren 90 hard zijn gestegen. Veel huishoudens die daarna een eerste huis hebben gekocht hebben niet van deze prijsstijging kunnen profiteren, maar hebben wel de prijsdaling van de laatste jaren meegemaakt Voordelen Een belangrijk voordeel van het vijfpijlersysteem is het brengen va rust. Ouderen hebben geen goed beeld van hun vermogenspositie, 40 het invoeren van het vijfpijlersysteem kan een bijdrage aan dit beeld leveren doordat de huidige vermogenspositie in de pensioenvooruitzichten moeten worden meegenomen. Ook belangrijke voordelen zijn het spreiden van het risico en de zeggenschap over het 35 Dietvorst, Dietvorst, 2010, p.6 37 Ministerie van Financiën, 2013, p Idem, p DNB, Ministerie van Financiën, 2013, p.27 18
19 vermogen. 41 Het geld in de vierde en vijfde pijler zit immers niet vast in een pensioenfonds of iets dergelijks Nadelen Meer vrijheid betekent ook meer verantwoordelijkheid. Niet iedereen kan de discipline opbrengen om het geld in de vijfde pijler onaangeroerd te laten, of dit zelf op te bouwen tijdens hun werkzame leven Aanpassing of hervorming Dit voorstel voegt iets toe aan het pensioenstelsel maar laat de AOW volledig in takt, de eerste pijler blijft zoals deze is. De toevoegingen veranderen ook niets aan de kern van de AOW, zoals deze genoemd is in 2.3. Hiermee kwalificeert dit idee als een aanpassing. 3.4 Samenvatting Er zijn verschillende ideeën over de toekomst van de AOW in de literatuur, sommige ideeën gaan veel verder dan alleen een verhoging van de pensioenleeftijd, zoals het voorstel van Van Dijkhuizen of het meer radicale voorstel van Van der Lecq. Het voorstel om het pensioenstelsel uit te breiden en men meer attent te maken op hun bezittingen van Dietvorst gaat wat minder ver ten opzichte van de eerste twee voorstellen. 41 Dietvorst, 2010, p.9 19
20 Conclusie en persoonlijke stellingname Met name de ontwikkeling van de grijze druk toont aan dat Nederland met een groot probleem te maken heeft. Sinds de invoering van de AOW in 1957 is de grijze druk bijna verdubbeld, deze zal alleen maar toenemen de komende tijd, tot meer dan 50% in Er zijn wel maatregelen genomen, zoals de verhoging van de pensioenleeftijd, maar dit lost het probleem niet op. Waar ouderen vroeger slechts enkele jaren gebruik maakte van de AOW zal dit in 2055 door de explosief toegenomen levensverwachting, gemiddeld maar liefst 22,35 jaar zijn, zie 1.2. De AOW is in de nabije toekomst niet meer op te brengen door de krimpende groep werkenden voor de groeiende groep 65-plussers. Deze geheel nieuwe situatie vraagt niet om aanpassingen van het huidige stelsel, maar om structurele hervormingen, de ontwikkeling van nieuwe gedachten en de ontwikkeling van een nieuw stelsel, te vergelijken met een paradigmaverschuiving, zie $2.1. De regeringspartijen kiezen ervoor om de AOW-leeftijd langzaam te verhogen en vervolgens aan de levensverwachting te koppelen. Hervormingen zoals de flexibilisering van de AOW lijken niet op een parlementaire meerderheid te kunnen rekenen en worden vervangen door aanpassingen aan de AOW, zie 2.3. De Tweede Kamer lijkt de noodzaak van de situatie niet in te zien of zijn bang dat hun achterban ze niet zal steunen. Veel verder dan een verhoging van de AOW, verspreid over een decennium, lijkt het niet te komen. In de literatuur is het gevoel voor urgentie een stuk sterker aanwezig, hier wordt dan ook gepleit voor hervormen van het stelsel, soms zelfs radicaal. De oplossingen lopen een stuk meer uiteen dan in de politiek. Commissie-Van Dijkhuizen kiest ervoor om de AOW versnelt te fiscaliseren, terwijl Van der Lecq pleit voor het afschaffen van de AOW. Beide zijn oplossingen die veel verder gaan dan alleen het verhogen van de AOW-leeftijd. Dietvorst pleit voor de introductie van een vierde en vijfde pijler, iets wat kan bijdragen aan het beeld van de vermogenspositie van ouderen. Ik denk dat de oplossing in de twee laatste mogelijkheden schuilt. Ik zou pleiten voor het afschaffen van de AOW (eerste pijler) en tegelijk voor het meer benadrukken van wat men in bezit heeft, in de vorm van de introductie van de vierde en vijfde pijler. Een vierpijlersysteem dus, bestaand uit de tweede tot en met de vijfde pijler. Het blijkt dat ouderen het lang niet zo slecht hebben als vaak gedacht, en in veel gevallen zelfs veel beter dan de huidige werkenden generatie, zie Het is ongepast om juist van deze steeds kleiner wordende groep relatief steeds meer te vragen, ten faveure van de ouderen met wie het beter dan ooit gaat. Gepensioneerden zouden solidair moeten zijn met de huidige en toekomstige werkenden generaties, en afstand moeten doen van verworven rechten uit een 20
21 ver verleden, toen Nederland er heel anders uitzag dan nu het geval is. Natuurlijk zou er wel zorg gedragen moeten worden voor hen die een inkomen onder het sociaal minimum hebben, in de vorm van een uitgebreide seniorenbijstand. Wel zou er, voor invoering van een dergelijk systeem, goed nagedacht moeten worden over de transitie. Het kan niet zo zijn dat een deel van de bevolking geen kans heeft gekregen om zelf een goed pensioen op te bouwen en ook geen recht zou hebben op AOW. Een voordeel van een vierpijlersysteem is een terugtredende overheid. Op die manier zouden de belastingen omlaag kunnen en zou men zelf kunnen bepalen wat men doet met hun geld, met name de derde, vierde en vijfde pijler zou men naar eigen inzicht kunnen vormgeven. Bovendien zou de overheid veel minder afhankelijk zijn van bevolkingstrends en verdere vergrijzing, omdat iedereen in zijn eigen pensioenbehoefte zal voorzien. Echt liberalisme dus, dat is zo gek nog niet. 21
22 Literatuurlijst - CBS, webmagazine, 22 mei Commissie inkomstenbelasting en toeslagen: Naar een activerender belastingstelsel eindrapport, Commissie inkomstenbelasting en toeslagen: Naar een activerender belastingstelsel interimrapport, CPB notitie 17 oktober 2012, Economische effecten pakket Commissie Van Dijkhuizen. - DNB 2012: De vermogens van jong en oud, DNBulletin oktober G.J.B. Dietvorst, Van drie naar vijf pijlers, VP-bulletin 2010, nr 12 - J. Helleman, G de Jong, A van der Giezen, Fiscalisering AOW niet door vergrijzing, ESB 25 januari A.T.J.M. Jacobs, Pensioenrecht: de sociaalrechtelijke en sociaal-politieke aspecten, Deventer: Kluwer, T.S. Kuhn, The structure of scientific revolutions, Chicago: The University of Chicago Press, S.G. Van der Lecq, Minder AOW, meer Drees, Tijdschrift voor openbare financiën jaargang 42, 2010, nummer 2 - Leidraad voor juridische auteurs 2007, Deventer: Kluwer J. Van Maarseveen & C. Harmsen, Demografische levensloop van babyboomers: terugblik en perspectief, Bevolkingstrends, Ministerie van Financiën 2013: Inkomen en vermogen van ouderen: analyse en beleidsopties,[ibo Inkomens- en vermogenspositie en subsidiëring 65+ ers], augustus Pensioenfederatie, Het Nederlandse pensioensysteem, een overzicht van de belangrijkste aspecten, J.F, Rang, Kernproblemen van de Algemene ouderdomsverzekering, Amsterdam, Regeerakkoord VVD-PVDA 2012, Bruggen slaan 22
23 - M. Sol-Bronk & H. Vleeming, Premies, rijksbijdragen en BIKK, SVB, Verkiezingsprogramma PVDA 2012, Nederland sterker & Socialer. - Verkiezingsprogramma VVD , Niet doorschuiven maar aanpakken. 23
1 Inleiding. Wanneer ga jij met pensioen Versie: 4 17-07-2015 Pagina: 3 van 7
Inhoudsopgave 1 Inleiding... 3 2 AOW-gerechtigde leeftijd... 4 2.1 Algemeen... 4 2.2 Verhoging van 65 naar 67... 4 2.3 Verdere verhoging op basis van de levensverwachting... 4 3 Pensioenleeftijd... 6 3.1
Nadere informatieWanneer ga jij met pensioen?
Wanneer ga jij met pensioen? Inhoudsopgave Inleiding... 3 1 AOW-gerechtigde leeftijd... 4 1.1 Algemeen... 4 1.2 Verhoging van 65 naar 67... 4 1.3 Verdere verhoging op basis van de levensverwachting...
Nadere informatieMag ik dan nooit meer stoppen met werken?
Mag ik dan nooit meer stoppen met werken? 67 vragen over aow-vragen en uw pensioen (Uit AD van 1-11-2016) De AOW-leeftijd gaat in 2022 met drie maanden omhoog voor iedereen die na 1954 geboren is. Reden
Nadere informatieFacts & Figures uitwerking Pensioenakkoord
Facts & Figures uitwerking Pensioenakkoord Waarom langer doorwerken? De levensverwachting stijgt Elke generatie leeft langer dan de vorige. Dat is al langer bekend, maar de stijging van de levensverwachting
Nadere informatieFacts & Figures uitwerking Pensioenakkoord
Facts & Figures uitwerking Pensioenakkoord Waarom langer doorwerken? De levensverwachting stijgt Elke generatie leeft langer dan de vorige. Dat is al langer bekend, maar de stijging van de levensverwachting
Nadere informatieEen goede oudedagsvoorziening? Werknemers zijn aan zet
28 november 2014 Een goede oudedagsvoorziening? Werknemers zijn aan zet Jarenlang was pensioen géén actueel onderwerp. Je kreeg AOW als je 65 was en daarnaast een gegarandeerd pensioen dat via een werkgever
Nadere informatiesolidariteit van jong met oud, of ook omgekeerd?
Bijdrage prof. dr. Kees Goudswaard / 49 Financiering van de AOW: solidariteit van jong met oud, of ook omgekeerd? Deze vraag staat centraal in de bij drage van bijzonder hoogleraar Sociale zekerheid prof.
Nadere informatieBijlage bij lesbrief Pensioenworkshop Mañana
Stichting Weet Wat Je Besteedt (WWJB) Extra uitleg en Q&A Bijlage bij lesbrief Pensioenworkshop Mañana Wat is pensioen? Tekst uit het filmpje Wist je dat je nu waarschijnlijk al pensioen opbouwt? Een klein
Nadere informatieOntwikkelingen in de Nederlandse pensioensector
Ontwikkelingen in de Nederlandse pensioensector Fieke van der Lecq Olaf Sleijpen VVD Partijcommissie Werk & Inkomen Den Haag, 23 juni 2008 Agenda Overzicht Nederlandse pensioenstelsel Nederland vergrijst
Nadere informatieWat kunt ú doen voor uw eigen pensioen. Ruben Stam
Wat kunt ú doen voor uw eigen pensioen Ruben Stam Programma Er was eens. - ons huidige pensioenstelsel nader belicht Roerige tijden - het pensioenstelsel onder hoogspanning Wat ú kunt doen! - Úw keuzes
Nadere informatieSociaal akkoord aow en Witteveenkader Op verzoek van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid
CPB Notitie 10 juni 2011 Sociaal akkoord aow en Witteveenkader Op verzoek van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. CPB Notitie Aan: Ministerie van SZW Centraal Planbureau Van Stolkweg
Nadere informatienieuwsplus Pensioenwijzigingen in 2014 en 2015 Inhoud 1. Wijzigingen in 2014
s-gravenhage, 21 mei 2013 Pensioenwijzigingen in 2014 en 2015 De gevolgen van het regeerakkoord VVD-PvdA zijn groot voor de AOW en de opbouw van pensioen in de tweede pijler. In deze tweede editie van
Nadere informatiemaatschappijwetenschappen pilot vwo 2017-I
Opgave 1 Solidariteit in het pensioenstelsel Bij deze opgave horen tabel 1, tekst 1, figuur 1 en figuur 2. Inleiding Vanaf het moment van pensionering heeft iedereen recht op een AOW-uitkering (Algemene
Nadere informatiePresentatie voor de PVGE Best Roel Fonville Best, 10 maart 2017
10-3-2017 Presentatie voor de PVGE Best Roel Fonville Best, 10 maart 2017 1 10-3-2017 2 Opleiding: Doctoraal diploma Anorganische Chemie RU Groningen Carrière: Ruim 30 jaar Koninklijke Philips Electronics:
Nadere informatiePensioenaanspraken in beeld
Pensioenaanspraken in beeld Deel 1: aanspraken naar geslacht en burgerlijke staat Elisabeth Eenkhoorn, Annelie Hakkenes-Tuinman en Marije vandegrift bouwen minder pensioen op via een werkgever dan mannen.
Nadere informatieCPB Notitie. Samenvatting. Aan: Ministerie van SZW
CPB Notitie Aan: Ministerie van SZW Centraal Planbureau Van Stolkweg 14 Postbus 80510 2508 GM Den Haag T (070) 3383 380 I www.cpb.nl Contactpersoon M.H.C. Lever Datum: 10 juni 2011 Betreft: Sociaal akkoord
Nadere informatiePresentatie met uitleg per slide
Presentatie met uitleg per slide 1 Terug- en vooruitblik In het principe cao-akkoord van december 2012 hebben we afspraken gemaakt over de noodzaak van een nieuwe en toekomstbestendige pensioenregeling
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2011 2012 33 046 Wijziging van de Algemene Ouderdomswet, de Wet inkomensvoorziening oudere werklozen, de Wet werk en bijstand, de Wet inkomstenbelasting
Nadere informatieOverheid schuift OAP-gat af op werkgevers. Afspraken uit het verleden zijn geen garantie voor de toekomst
Overheid schuift OAP-gat af op werkgevers Afspraken uit het verleden zijn geen garantie voor de toekomst Hoe het was Als je met pensioen ging op leeftijd 65 jaar, dan kreeg je een AOW-uitkering kreeg je
Nadere informatiePensioenstelsel in Nederland
1 Pensioenstelsel in Nederland Dit hoofdstuk geeft een overzicht van de drie verschillende onderdelen ( pijlers ) van het Nederlandse pensioenstelsel. Daarnaast gaat het in op de geschiedenis van het pensioenstelsel,
Nadere informatieMartin Gast. Edmond Halley BV Increase PensioenKnowHow BV. Increase Pensioen KnowHow
Martin Gast Edmond Halley BV Increase PensioenKnowHow BV Even voorstellen Wat is er aan de hand in lijfrenteland? Pensioenactualiteiten Kansen 3e pijler Ik ben Martin Gast Edmond Halley BV Pensioenconsultants
Nadere informatieOpdracht Levensbeschouwing AOW-leeftijd
Opdracht Levensbeschouwing AOW-leeftijd Opdracht door een scholier 2333 woorden 17 december 2009 6,4 14 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing Inhoudsopgave Inleiding 3 Welke feiten spelen een rol? 4 +
Nadere informatieDe doorsneepremie ZO DENKEN WIJ ER OVER. De doorsneepremie. De doorsneepremie
Zo denken wij er over is een uitgave van ABP Corporate Communicatie. Voor meer informatie verwijzen wij u naar www.abp.nl. september 2007 ZO DENKEN WIJ ER OVER Collectief versus individueel Juridische
Nadere informatieDatum : 6 juli 2010 Aan : Informateurs
CPB Notitie Datum : 6 juli 2010 Aan : Informateurs 4 Aow-plan sociale partners Het plan voor verhoging van de aow-leeftijd heeft 2020 als beginjaar, dus nà de komende kabinetsperiode. Conform de systematiek
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2010 2011 32 428 Derde aanpassing van wetten in verband met de nieuwe staatsrechtelijke positie van Bonaire, Sint Eustatius en Saba als openbaar lichaam
Nadere informatieVraag en antwoord. V: Wat is een middelloonregeling? A: Vanaf 1 januari 2014 is de Appa een middelloonregeling.
1 Vraag en antwoord V: Wat is een middelloonregeling? A: Vanaf 1 januari 2014 is de Appa een middelloonregeling. Uw pensioen wordt berekend op basis van uw jaarlijkse bezoldiging. U bouwt elk jaar een
Nadere informatieVersobering van de fiscale pensioenopbouw
Versobering van de fiscale pensioenopbouw 1. Hoofdlijnen van het wetsvoorstel Als het aan het kabinet ligt, dan wordt het Witteveenkader op drie manieren aangepast: verhoging van de pensioenrichtleeftijd,
Nadere informatieNotitie. 11 juni 2010. Datum. Onderwerp De meest gestelde vragen over het principe-akkoord AOW-pensioen. 1 Gemiddelde op basis van het verleden
Notitie Datum 11 juni 2010 Onderwerp De meest gestelde vragen over het principe-akkoord AOW-pensioen 1. Waarover gaat dit raadgevend referendum? De FNV heeft samen met de andere vakcentrales afspraken
Nadere informatieFiscale hervorming pensioenopbouw 2015
Fiscale hervorming pensioenopbouw 2015 De parlementaire behandeling van de fiscale hervorming van de pensioenen is afgerond. Op dinsdag 27 mei is de Eerste Kamer in meerderheid akkoord gegaan met de plannen
Nadere informatieNo.W /III 's-gravenhage, 21 april 2011
................................................................................... No.W12.11.0113/III 's-gravenhage, 21 april 2011 Bij Kabinetsmissive van 11 april 2011, no.11.000939, heeft Uwe Majesteit,
Nadere informatieDe Kleine Gids Pensioenen 2012
De Kleine Gids Pensioenen 2012 VOORWOORD Pensioenen horen bij de grootste investeringen in een mensenleven. Nederlanders hebben 40% van hun nettovermogen in pensioenen gestoken. Een algemene omschrijving
Nadere informatieEen nieuwsbrief over terrorisme, pensioen en fietsendiefstal
Een nieuwsbrief over terrorisme, pensioen en fietsendiefstal Onderwerpen 3 februari 2016 Schade door terrorisme en uw verzekering Hoogte pensioen wordt meer uw eigen risico Voorwoord Ons kantoor is gespecialiseerd
Nadere informatieEEN PENSIOEN ZEKERE TOEKOMST
EEN PENSIOEN ZEKERE TOEKOMST ERASMUS UNIVERSITY ROTTERDAM Erasmus School of Economics Department of Economics Supervisor: Yvonne Adema Name: Jan Willem Giesberts Exam number: 311533 E-mail address: 311533jg@eur.nl
Nadere informatieALV CDAV Brabant 3 oktober 2015
Vrouw en Pensioen anno 2015 e.v. Balans tussen werk, zorg en invloed ALV CDAV Brabant 3 oktober 2015 Mr. Caroline Jones Groeneweg RB Even voorstellen 3 pijlers Nederlands pensioenstelsel 3.Privé 2.De werkgever
Nadere informatie6.1 De AOW. Een alleenstaande krijgt 70% van het minimumloon. Gehuwden of samenwonenden krijgen 100% van het minimumloon.
6.1 De AOW In 1957 is in Nederland de AOW ingevoerd door premiers Willem Drees (PVDA). Iedereen die 65 jaar of ouder is, krijgt een uitkering van de staat. Deze uitkering hangt af van het aantal jaren
Nadere informatieDe drie manieren van pensioen sparen noemen we de 3 pijlers van het pensioensysteem.
De toekomst is onbekend. Er komt een leeftijd dat werken niet meer gaat. Je hebt dan wel geld nodig om van te leven. Geld voor de oude dag wordt deels door de overheid geregeld. De overheid heeft een staatspensioen
Nadere informatieEen brug naar de toekomst PCOB manifest heeft oog voor solidariteit tussen generaties
Een brug naar de toekomst PCOB manifest heeft oog voor solidariteit tussen generaties Inleiding De huidige financiële en economische crisis maakt pijnlijk duidelijk dat de houdbaarheid van de overheidsfinanciën
Nadere informatieWijzigingen minimumloon en sociale uitkeringen 2016
Wijzigingen minimumloon en sociale uitkeringen 2016 Wijzigingen minimumloon en sociale uitkeringen 2016 Werk en inkomen Wettelijk minimumloon en uitkeringsbedragen De bruto bedragen van het wettelijk minimumloon
Nadere informatieVragen en antwoorden pensioenakkoord
Vragen en antwoorden pensioenakkoord 1. Waarover gaat dit pensioenakkoord? Het pensioenakkoord gaat over drie onderwerpen: de AOW, de aanvullende pensioenen, en de kansen van ouderen op de arbeidsmarkt.
Nadere informatieHet rapport van de commissie van Dijkhuizen "Naar een activerender belastingstelsel".
Het rapport van de commissie van Dijkhuizen "Naar een activerender belastingstelsel". Conclusies na analyse en doorrekenen van de adviezen: -- De adviezen van de Commissie van Dijkhuizen leiden tot een
Nadere informatieHet webinar Pensioen 2.0 begint om 20.03
Nog even geduld Het webinar Pensioen 2.0 begint om 20.03 Twitter? @BrightPensioen #NLPensioenbewust Pensioen 2.0 Twitter? @BrightPensioen #NLPensioenbewust Enkele onderwerpen Hoe werkt pensioen in Nederland?
Nadere informatieVeelgestelde vragen nettopensioenregeling
Veelgestelde vragen nettopensioenregeling Vragen en antwoorden over pensioenopbouw en verzekeren nabestaandenpensioen over uw pensioengevend salaris boven 100.000 Pagina 1 van 7 Vragen en antwoorden Wat
Nadere informatieSamenvatting Waarom de AOW-leeftijd verhogen?
1 Samenvatting Het kabinet heeft in het aanvullend beleidsakkoord gekozen voor een pakket van houdbaarheidsmaatregelen waaronder het voornemen om de AOW-gerechtigde leeftijd te verhogen van 65 naar 67
Nadere informatieDoorwerken na 65 jaar
CvA-notitie februari 2008 Doorwerken na 65 jaar De levensverwachting en het gemiddelde aantal gezonde jaren na het bereiken van de 65-jarige leeftijd is toegenomen. Een groeiende groep ouderen heeft behoefte
Nadere informatieVersie: mei Presentatie voor uw werknemers over de pensioenregeling van bpfbouw
Versie: mei 2017 Presentatie voor uw werknemers over de pensioenregeling van bpfbouw 1 Wat bpfbouw voor u regelt: sheet 3 t/m 5 Hoe uw geld wordt beheerd door bpfbouw: sheet 6 t/m 8 Pensioen de basis:
Nadere informatiePensioenscenario s in het licht van de komende verkiezingen. Emile Soetendal 10 januari 2017
Pensioenscenario s in het licht van de komende verkiezingen Emile Soetendal 10 januari 2017 2 Tsunami van politieke partijen voor komende verkiezingen De kiesraad heeft voor de Tweede Kamer verkiezingen
Nadere informatieNederlandse Orde van PensioenDeskundigen
Nederlandse Orde van PensioenDeskundigen - Aanpassen AOW-leeftijd en Witteveenkader -Afstemming tweede en derde pijler Zeist, 14 juni 2011 Prof. Mr. Herman M. Kappelle Bijzonder hoogleraar Fiscaal Pensioenrecht
Nadere informatieSparen of lenen Waarom?
Slides en video s op www.jooplengkeek.nl Sparen of lenen Waarom? 1 Als tijd duur is betaal je veel rente Als de rente hoog is zullen mensen minder lenen en meer sparen! 2 Investeren in je toekomst Door
Nadere informatieMr. drs. Michael Visser. 11 oktober 2013
Mr. drs. Michael Visser 11 oktober 2013 Recept voor een uitgebalanceerd pensioen Goed op smaak met max. 5 basis ingrediënten Voor werknemers én ondernemers Generatieproof Bereidingstijd: 45 minuten 1.
Nadere informatieWist je dat je nu waarschijnlijk al pensioen opbouwt? Een klein beetje, maar het is pensioen.
en Q&A Bijlage bij lesbrief Pensioenworkshop Mañana Wat is pensioen? Tekst uit het filmpje Wist je dat je nu waarschijnlijk al pensioen opbouwt? Een klein beetje, maar het is pensioen. En wist je dat pensioen
Nadere informatieONDERWERP PRESENTATIE IS EEN STELSELWIJZIGING IN BELANG VAN U ALS DEELNEMER? GENOEMDE ONTWIKKELINGEN / PROBLEMEN OM ONS PENSIOEN STELSEL TE WIJZIGEN
ONDERWERP PRESENTATIE IS EEN STELSELWIJZIGING IN BELANG VAN U ALS DEELNEMER? GENOEMDE ONTWIKKELINGEN / PROBLEMEN OM ONS PENSIOEN STELSEL TE WIJZIGEN 1 GEVOLGEN DEMOGRAFISCHE ONTWIKKELINGEN 2 REKENRENTE,
Nadere informatiePensioen vanaf morgen.
Pensioen vanaf morgen. Over partijen en stellingen die (n)ooit bewaarheid worden Vereniging voor pensioenrecht Utrecht, 12 september 2012 Mr. C.P.R.M. Dekker Inhoudsopgave Wat achtergrondinformatie Uw
Nadere informatieDe politieke plannen op een rijtje
De politieke plannen op een rijtje partij titel bullettekst VVD Flexibele AOW-leeftijd: maximaal drie jaar later De VVD biedt de mogelijkheid om, actuarieel neutraal, de AOW maximaal drie jaar later te
Nadere informatieDe heer W.I.W. Voorbeeld Straat 12 1234 AB WOONPLAATS 1234ab49. Heerlen, April 2016. Beste heer Voorbeeld,
De heer W.I.W. Voorbeeld Straat 12 1234 AB WOONPLAATS 1234ab49 Heerlen, April 2016 Beste heer Voorbeeld, U bouwt pensioen op bij het Pensioenfonds Werk en (re)integratie (PWRI). Gaat u met pensioen? Dan
Nadere informatieOuderdom Wonen in België, werken in Nederland
Ouderdom Wonen in België, werken in Nederland Inhoud Wat is AOW? 2 Wie krijgt AOW-pensioen? 2 Hoeveel AOW-pensioen krijgt u? 2 Hoe vraagt u AOW-pensioen aan? 3 Wat als... 3 Zo blijft u op de hoogte 4 Overige
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2011 2012 33 046 Wijziging van de Algemene Ouderdomswet, de Wet inkomensvoorziening oudere werklozen, de Wet werk en bijstand, de Wet inkomstenbelasting
Nadere informatieVersie: januari Presentatie voor uw werknemers over de pensioenregeling van bpfbouw
Versie: januari 2018 Presentatie voor uw werknemers over de pensioenregeling van bpfbouw 1 Wat bpfbouw voor u regelt: sheet 3 t/m 5 Hoe uw geld wordt beheerd door bpfbouw: sheet 6 t/m 8 Pensioen de basis:
Nadere informatieKoopkrachtverandering van ouderen 2015-2016
Koopkrachtverandering van ouderen 2015-2016 Berekeningen Prinsjesdag 2015 Nibud, september 2015 Koopkrachtverandering van ouderen 2015-2016 Berekeningen Prinsjesdag 2015 Nibud, september 2015 In opdracht
Nadere informatieHet spaargeld uit de levensloopregeling kunt u gebruiken om de periode van onbetaald verlof te financieren.
Levensloop. Wat is levensloop? De levensloopregeling (of: levensloop) is een fiscale regeling die vanaf 1 januari 2006 in Nederland bestaat om het sparen voor een vervangend inkomen tijdens een periode
Nadere informatieWegwijzer GE Pensioen. Inzicht in uw pensioensituatie
Wegwijzer GE Pensioen Inzicht in uw pensioensituatie Inleiding Met de Wegwijzer GE Pensioen krijgt u informatie over uw pensioenregeling en kunt u inzicht krijgen in uw eigen pensioensituatie. De pensioenwijzer
Nadere informatiePENSIOEN Gemakkelijker kunnen we het...
PENSIOEN Gemakkelijker kunnen we het... Venlo, 29 februari 2012 Pensioen diverse actualiteiten 1. Wat houdt pensioenakkoord voor AOW in 2. Gevolgen voor pensioen 3. Hoe werkt uitstellen pensioendatum 4.
Nadere informatiePensioen Nieuws. Wat komt er op ons af? #10 januari 14. Pensioenfonds
Pensioen Nieuws Een uitgave van Stichting Pensioenfonds AVEBE #10 januari 14 1 Wat komt er op ons af? Dekkingsgraad stabiel Alle pensioenen omhoog 2 Tijdelijke pensioenregeling 1 jaar verlengd 3 Anw-hiaatpensioenregeling
Nadere informatieÚw pensioen. Wat gaat ú ermee doen? Laat uw pensioen aansluiten op uw persoonlijke wensen. Uitkeringsovereenkomst: middelloon- of eindloonregeling
Úw pensioen. Wat gaat ú ermee doen? Laat uw pensioen aansluiten op uw persoonlijke wensen Uitkeringsovereenkomst: middelloon- of eindloonregeling Hoe is uw pensioen opgebouwd? Pensioen: uw keuze telt Het
Nadere informatiePensioennieuwsbrief AC Rijksvakbonden. Februari 2012. Ferry Pereboom Angelique Kansouh
Pensioennieuwsbrief AC Rijksvakbonden Ferry Pereboom Angelique Kansouh Februari 2012 De AC Rijksvakbonden zijn een initiatief van NCF, Juvox, VPW en VCPS Inhoudsopgave 0. Voorwoord......... 3 1. Lage dekkingsgraad
Nadere informatieOverzicht Beleid & Wet- en regelgeving pensioenen
Overzicht Beleid & Wet- en regelgeving pensioenen 15 december 2015 GEWIJZI Vooraf 08 Herziening IORP-richtlijn G 01 Toekomst pensioenstelsel 09 Payroll - motie Hamer G 02 03 04 05 Algemeen pensioenfonds
Nadere informatieVeiligstellen van het AOV Fonds
Veiligstellen van het AOV Fonds Opbouw presentatie 1. Inleiding 2. De huidige situatie van de AOV 3. De AOV in hoofdlijnen 4. Vergrijzing 5. De AOV bij ongewijzigd beleid 6. Beleidsopties bij hervormingen
Nadere informatieMinder AOW, meer Drees
Tijdschrift voor Openbare Financiën 154 Minder AOW, meer Drees S.G. van der Lecq* Samenvatting Een onconventionele manier om de budgettaire problemen met de Algemene Ouderdomswet op te lossen, is deze
Nadere informatiePENSIOEN IN BEWEGING! KLAAR VOOR DE TOEKOMST? SAMEN DELEN, EEN STERKE KEUZE
PENSIOEN IN BEWEGING! KLAAR VOOR DE TOEKOMST? SAMEN DELEN, EEN STERKE KEUZE PENSIOEN IS AANVULLING OP AOW Lijfrente Salaris 100% Pensioen Staatspensioen (AOW) 2 AOW, VOLKSVERZEKERING (1) Voorziet in MINIMUM
Nadere informatieNieuwsbrief Prinsjesdag 2015 NIEUWSBRIEF. over de gevolgen van Prinsjesdag 2015 voor uw personeelsbeleid
NIEUWSBRIEF over de gevolgen van Prinsjesdag 2015 voor uw personeelsbeleid Via deze speciale Prinsjesdag-nieuwsbrief brengen wij u volledig op de hoogte van Prinsjesdag 2015 die relevant zijn voor werkgevers.
Nadere informatiePensioenbijeenkomst Abvakabo FNV Het pensioen van nu en de toekomst in zicht November 2010. Welkom
Pensioenbijeenkomst Abvakabo FNV Het pensioen van nu en de toekomst in zicht November 2010 Welkom Waar willen wij het met elkaar over hebben? Pensioen anno 2010 Stand van Zaken AOW en Pensioenakkoord 4
Nadere informatie(Verwachte) fiscale wijzigingen Belastingplan 2018 en Regeerakkoord
UW ONDERNEMING, ONZE ERVARING (Verwachte) fiscale wijzigingen Belastingplan 2018 en Regeerakkoord mr. B. (Bas) Opmeer Programma 2 Politieke werkelijkheid Tarieven en vrijstellingen Box 3 Schenkbelasting
Nadere informatieAANVULLENDE PENSIOENREGELING
AANVULLENDE PENSIOENREGELING Stichting Bedrijfspensioenfonds voor de Agrarische en Voedselvoorzieningshandel Uw pensioen is onze zorg. Inleiding Voor u ligt de brochure over de aanvullende pensioenregelingen
Nadere informatieMeerderheid zelfstandigen bouwt geen pensioen op Een derde verwacht onvoldoende
ZZP ING Economisch Bureau Meerderheid zelfstandigen bouwt geen pensioen op Een derde verwacht onvoldoende pensioeninkomen te hebben Meer dan de helft van de zelfstandige zonder personeel (zzp ers) bouwt
Nadere informatie7.2 Terugblik. Een slechte gezondheidszorg in de negentiende eeuw zorgde voor een hoge kindersterfte. Willem-Jan van der Zanden
Een slechte gezondheidszorg in de negentiende eeuw zorgde voor een hoge kindersterfte. 1 Er was onvoldoende voeding, de arbeidsomstandigheden waren slecht, verzekeren tegen ziektekosten was nauwelijks
Nadere informatie(070) 373 8020. Kern van de afspraken: De pensioenrichtleeftijd stijgt naar 67 jaar Het opbouwpercentage daalt met 0,1% De pensioenpremie gaat omlaag
Brief aan de leden T.a.v. het college en de raad informatiecentrum tel. (070) 373 8020 betreft akkoord pensioen gemeenteambtenaren uw kenmerk ons kenmerk ECCVA/U201301307 Lbr. 13/082 bijlage(n) 2 Datum
Nadere informatieBijlage A Enquête solidariteit in de pensioenen... 2. Bijlage B Multivariate regressieanalyses... 13
Bijlagen Pensioenen: solidariteit en keuzevrijheid Stella Hoff Inhoud Bijlage A Enquête solidariteit in de pensioenen... 2 Bijlage B Multivariate regressieanalyses... 13 Bijlagen SCP-publicatie Pensioenen:
Nadere informatie68 De Pensioenwereld in 2014
09 68 De Pensioenwereld in 2014 Pensioenregeling 69 Aanpassingen van het fiscale (Witteveen-)kader Auteurs: Ivar Sintemaartensdijk en Jan Stigter Pensioenen mogen zich nog altijd verheugen in de warme
Nadere informatie15 vragen en antwoorden over de veranderingen in de pensioenregeling
Er verandert wat aan je pensioen 15 vragen en antwoorden over de veranderingen in de pensioenregeling Over de pensioenleeftijd en de AOW 1. Moet ik nu blijven werken tot 67 jaar? Het pensioen dat je vanaf
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2009 2010 32 430 Wijziging van de Algemene Ouderdomswet teneinde een korting te kunnen toepassen op de toeslag voor de echtgenoot die jonger is dan 65 jaar
Nadere informatieHuidige systematiek oudedagsvoorzieningen
Pensioenmiddag PVGE 19 september 2018 Huidige systematiek oudedagsvoorzieningen DOOR RUUD VERBERNE 1. Vragen Systeem oudedagsvoorzieningen AGENDA 1) AOW = 1 e pijler. Is een basisvoorziening van de overheid.
Nadere informatieWijzigingen minimumloon en sociale uitkeringen 2016
Wijzigingen minimumloon en sociale uitkeringen 2016 Wijzigingen minimumloon en sociale uitkeringen 2016 Werk en inkomen Wettelijk minimumloon en uitkeringsbedragen De bruto bedragen van het wettelijk minimumloon
Nadere informatieDe dekkingsgraad van het Pensioenfonds is bijna elke maand anders. Dat komt vooral door de rentestand en onze beleggingsopbrengsten.
Nieuwsbrief Ballast Nedam Pensioenfonds September 2013 Tijd voor een nieuwsbrief van uw Pensioenfonds. Er gebeurt veel in de Nederlandse pensioenwereld; dat kan u bijna niet zijn ontgaan. In onze vorige
Nadere informatieRBS pensioen update. Van premie tot pensioen
RBS pensioen update Van premie tot pensioen Hoe is uw pensioen opgebouwd? Waarom zitten veel pensioenfondsen nu in de problemen? Hoe ziet de toekomst van pensioen in Nederland eruit? In deze RBS Pensioen
Nadere informatiePensioenen Oktober 2015
Pensioenen Oktober 2015 Agenda Waarom deze bijeenkomst? Waarom Pensioenfonds PGB? Pensioenregelingen 2016 Volgende stappen Vragen 2 Waarom deze bijeenkomst? Informeren over veranderingen op pensioengebied
Nadere informatiePER 1 JANUARI 2015 IS UW PENSIOEN VERANDERD WAT BETEKENT DIT PRECIES VOOR U?
PENSIOEN Wijzigingen per 1 januari 2015 Opbouwpercentage blijft gelijk Risico partnerpensioen voor de pensioendatum is verlaagd Pensioenleeftijd is verhoogd Opgebouwde pensioenaanspraken worden omgezet
Nadere informatieOverzicht Beleid & Wet- en regelgeving pensioenen
Overzicht Beleid & Wet- en regelgeving pensioenen 14 september 2015 VERD VERD VERD VERD GEWIJZI Vooraf VERD VERD 08 VERD Herziening IORP-richtlijn VERD G 01 02 03 04 05 VERD Toekomst pensioenstelsel Algemeen
Nadere informatiePensioen Informatie sessie
Pensioen Informatie sessie Pensioenreglement B Oktober 2013 Voorbehoud De tekst in deze presentatie is louter ter informatie bedoeld. Er kunnen dan ook geen rechten aan worden ontleend. Bij onduidelijkheden
Nadere informatieUw werknemers en hun pensioen in de Metaal en Techniek
Uw werknemers en hun pensioen in de Metaal en Techniek Uw onderneming is actief in de Metaal en Techniek. Daarom is het pensioen van uw werknemers ondergebracht bij Pensioenfonds Metaal en Techniek (PMT).
Nadere informatieVoorlichting Sociale Verzekeringsbank Groningen. Meppel, 21 maart 2019
Voorlichting Sociale Verzekeringsbank Groningen Meppel, Sociale Verzekeringsbank Kantoor Groningen Even voorstellen: Even nader kennismaken. De Sociale Verzekeringsbank.. Ooit komt iedereen een keer met
Nadere informatieOfficiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds De Tijdelijke regeling overbruggingsuitkering AOW wordt als volgt gewijzigd:
STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 36428 21 oktober 2015 Regeling van de Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid van 13 oktober 2015, nr. 2015-0000102547,
Nadere informatieJe bouwt partnerpensioen op met de pensioenregeling van Pensioenfonds Detailhandel. Voor je kinderen is er wezenpensioen.
Hoe is jouw pensioen geregeld? Wat krijg je in onze pensioenregeling? Ouderdomspensioen Je bouwt ouderdomspensioen op met de pensioenregeling van Pensioenfonds Detailhandel. Je krijgt dit ouderdomspensioen
Nadere informatieJe bouwt partnerpensioen op met de pensioenregeling van Pensioenfonds Detailhandel. Voor je kinderen is er wezenpensioen.
Hoe is jouw pensioen geregeld? Wat krijg je in onze pensioenregeling? Ouderdomspensioen Je bouwt ouderdomspensioen op met de pensioenregeling van Pensioenfonds Detailhandel. Je krijgt dit ouderdomspensioen
Nadere informatieVeelgestelde vragen nettopensioenregeling
Veelgestelde vragen nettopensioenregeling Vragen en antwoorden over pensioenopbouw en verzekeren nabestaandenpensioen over uw pensioengevend salaris boven 103.317 Stichting Pensioenfonds Hoogovens voert
Nadere informatieHoe is uw pensioen geregeld? Geachte heer, mevrouw,
Hoe is uw pensioen geregeld? Geachte heer, mevrouw, Welkom bij Pensioenfonds Hoogovens! U bouwt kapitaal op in onze nettopensioenregeling. Dit doet u via uw werkgever naast uw deelname aan de collectieve
Nadere informatieWijziging pensioenregeling
Stichting Pensioenfonds TNO Wijziging pensioenregeling 2014 Wat vindt u in deze brochure? In deze brochure vindt u een overzicht van de wijzigingen van de pensioenregeling per 1 januari 2014. Introductie
Nadere informatieUpdate! WIJZIGINGEN PENSIOENREGELING PER 1 JANUARI 2015. bpfhibin.nl
Update! bpfhibin.nl stichting bedrijfstakpensioenfonds voor de handel in bouwmaterialen December 2014 Kunt u uw werknemers uitleggen wat er per 1 januari 2015 is veranderd aan hun pensioen? WIJZIGINGEN
Nadere informatiePensioen Nieuws. #8 december 12
Pensioen Nieuws Een uitgave van Stichting Pensioenfonds AVEBE #8 december 12 1 AVEBE Pensioenfonds doet het goed in spannende tijden 2 Wolter Bouwmeester stopt als bestuurslid Nieuwe uitvoerder Pensioenspaarregeling
Nadere informatieDe heer W.I.W. Voorbeeld Straat 12 1234 AB WOONPLAATS 1234ab49. Heerlen, April 2015. Geachte heer Voorbeeld,
De heer W.I.W. Voorbeeld Straat 12 1234 AB WOONPLAATS 1234ab49 Heerlen, April 2015 Geachte heer Voorbeeld, U bouwt pensioen op bij het Pensioenfonds Werk en (re)integratie (PWRI). Gaat u met pensioen?
Nadere informatieAlles (laten) doen voor een goed pensioen
Alles (laten) doen voor een goed pensioen Den Haag, 5 oktober 2012 Paul Schnabel Sociaal en Cultureel Planbureau Universiteit Utrecht Een goed idee? Ik ga sparen. Je moet zelf voor je pensioen zorgen Sywert
Nadere informatiePensioen in zicht. Uw toekomst uitgestippeld
Pensioen in zicht Uw toekomst uitgestippeld 1 Inhoud Bijna met pensioen 2 Pensioen voor uw partner 4 Waar moet u op letten 5 StiPP is er voor u 6 Bijna met pensioen Wordt u binnenkort 67 jaar? Dan is het
Nadere informatie