PROCEDURE UMCG Centrum voor Tandheelkunde en Mondzorgkunde
|
|
- Erik van den Pol
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 PROCEDURE UMCG Centrum voor Tandheelkunde en Mondzorgkunde Titel: Angst bij volwassen paiënten SECTIE Mondgezondheidszorg en Klinische Epidemiologie AUTEUR/VERANTWOORDELIJKE Mw. dr. M.M. Bildt VERSIENUMMER EN DATUM 28 oktober 2014 GEAUTORISEERD Prof. Dr. F. Abbas REVISIEDATUM 1 november 2016 Toelichting op de afkortingen in dit protocol: CS: geconditioneerde stimulus UCS: ongeconditioneerde stimulus KC: kaakchirurg PAAZ: psychiatrische afdeling algemeen ziekenhuis 1
2 Procedure Angst bij volwassen patiënten Dit is een procedure voor de behandeling van volwassen patiënten met angst voor de tandheelkundige behandeling door studenten op de onderwijskliniek. Eerste contact van een nieuwe patiënt in het DIAC Als studenten een patiënt voor het eerst zien moeten zij er rekening mee houden dat de patiënt angst voor de tandheelkundige behandeling kan hebben. Angstscoreformulieren zijn reeds ingescand aanwezig in VistaDent. Hoge scores duiden op de aanwezigheid van een hoog angstniveau. Op basis van lage angstscores mag echter niet geconcludeerd worden dat er geen sprake is van angst, omdat de angstvragenlijsten naar specifieke situaties vragen. In de anamnese zal daarom bij iedere patiënt nagegaan moeten worden of en in welke mate er sprake is van angst voor de tandheelkundige behandeling. Daarbij kan onderstaande procedure gevolgd worden. Stap 1: Korte introductie: angst voor de tandheelkundige behandeling is helaas een veelvoorkomend fenomeen. Vraag aan de patiënt of deze ook opziet tegen de tandheelkundige behandeling. Indien nee vertel dat wanneer toch situaties bij hem/haar opkomen waarvoor angst bestaat hij/zij dit te allen tijde kan aangeven en dat we ons uiterste best doen om daarmee rekening te houden. Uitleggen dat verdoven bij mogelijk pijnlijke behandelingen daarbij hoort en dat daarom verdoving eerder regel dan uitzondering is in onze kliniek. Vertellen dat we ook zo goed mogelijk rekening zullen houden met de wensen van de patiënt vragen naar handleiding : bijv. welke dingen moet ik doen (of juist niet doen) zodat u zich op uw gemak voelt tijdens de behandeling? Indien ja (evt als tussenstap vragen mate van angst aan te geven op een schaal van 0 [geen angst] tot 10 [extreme angst]) verder gaan met afnemen angstanamnese. Stap 2: afnemen angstanamnese* 1. Positief bekrachtigen dat patiënt ondanks zijn angst toch naar de kliniek is gekomen. 2. Vraag naar reden van komst nu. 3. Stel vast of en hoe lang vermijding heeft plaatsgevonden. (Let op: sommige patiënten gaan wel ieder half jaar voor controle naar de tandarts, maar laten verder geen behandelingen uitvoeren vanwege de angst). 4. Hoe en in welke situatie is de angst ontstaan? 5. Hoe verliepen eerdere behandelingen? 6. Wat is de rol van belangrijke anderen in het ontstaan en instandhouding van de angst? 7. Inventariseer angstwekkende stimuli, de CS-en ( Waar bent u bang voor? of Waar ziet u tegenop bij het tandartsbezoek? ).! Let op dat uiteindelijk een specifieke CS wordt gedetecteerd: boren alleen is niet specifiek genoeg. Vraag door: Wat precies aan het boren vindt u zo eng? 8. Inventariseer de rampen, de UCS-en. Wat denkt de patiënt dat hem zal overkomen wanneer hij wordt blootgesteld aan de CS? Doorvragen met neerwaartsepijltechniek (patiënt is bang voor X: Wat is er precies zo eng aan X? Wat aan Y maakt dat u er bang voor bent? Wat is erg aan Z? ). 9. Stel kenmerkende angstreacties vast: gedachten, gevoel, gedrag en lichamelijke reacties. 10. Vraag naar consequenties van de angst (sociaal, gezondheid). 11. Vraag naar reeds toegepaste copingstijl (wat doet de patiënt nu al om met de angstwekkende situaties om te gaan?) 12. Vraag naar de handleiding van de patiënt: bijv. welke dingen moet ik doen (of juist niet doen) zodat u zich op uw gemak voelt tijdens de behandeling? 2
3 Aandachtspunten - Empathie, begrip en respect voor de patiënt zijn de basis. Het gaat om de beleving van de patiënt: probeer de situatie door de ogen van de patiënt te bekijken. - Als iets niet geheel duidelijk is: doorvragen. ( Ik begrijp dit nog niet helemaal, kunt u dat nog verder toelichten? ). Waak voor een kruisverhoor: leg uit waarom het zo belangrijk is dat je heel precies wilt weten waar patiënt bang voor is (effect: patiënt voelt zich serieus genomen en patiënt zal nauwkeuriger informatie verschaffen). - Wees bedacht op psychopathologie. Kijk eerst eens op de gezondheidsvragenlijst: in behandeling bij psycholoog of psychiater? Gebruik psychofarmaca? Opname PAAZ? Is patiënt alleen angstig voor de tandheelkundige behandeling of is er sprake van meerdere angsten? Twee zaken zijn hierbij met name van belang: 1. Er kan sprake zijn van andere stoornissen (comorbiditeit) die ook kunnen interfereren met de tandheelkundige behandeling of waarbij angst makkelijker optreedt. 2. Indien sprake is van angst, stel dan vast of het gaat om een specifieke vrees of dat mogelijk een andere (angst)stoornis ten grondslag ligt aan het angstgedrag bij de tandheelkundige behandeling (denk bijvoorbeeld aan PTSS, paniekstoornis, gegeneraliseerde angststoornis). - Wees transparant, verifiëer hypothesen, leg rationale uit van de (angst)behandeling. - Vermeld in VistaDent dat het gaat om een patiënt met een (extreme) angst voor de tandheelkundige behandeling. Bij voorkeur in een scherm dat als pop-up als eerst in beeld komt als waarschuwing. - Zorg dat in het behandelplan expliciet wordt geformuleerd hoe een op angstreductie gerichte behandeling zal worden vormgegeven (welke behandelstrategie wordt gevolgd). Als angstproblematiek al wordt gesignaleerd blijkt dit vaak te worden vergeten in het behandelplan. Het is belangrijk dat een op maat gesneden behandelstrategie voor de patiënt wordt ontworpen waarin de tandheelkundige verrichtingen hand in hand gaan met de angstreducerende behandelingen. Wanneer blijkt dat een patiënt zeer hoog scoort op de angstscoreformulieren of wanneer uit het intakegesprek blijkt dat er sprake is van een zeer hoog angstniveau, dan zou de patiënt beter naar een ouderejaars masterstudent met affiniteit voor angstige patiënten kunnen worden verwezen of naar een staflid op de poli. Behandeling door B3-studenten is voor deze groep patiënten niet geschikt. M.M. Bildt & A. Smith, 2014 * De structuur van de angstanamnese is afkomstig uit het boek Angst voor de tandarts van A. de Jongh (2006, 2012). Voor meer achtergrondinformatie kan dit boek geraadpleegd worden. Deze procedure is ook te vinden op DocPortal. 3
4 Bijlage bij procedure Angst bij volwassen patiënten Ad stap 2: afnemen angstanamnese Bij punt 7 (het inventariseren van angstwekkende stimuli) zijn verschillende scenario s mogelijk na de vraag waar patiënt precies bang voor is: a. Patiënt antwoordt Alles. Doorvragen: Wat van dat alles vindt u het engst? b. Patiënt antwoordt gelijk met vele stimuli. Orden de stimuli van meest beangstigend tot minst beangstigend, een CS-top 10. c. Patiënt weet het niet: eerst gelegenheid geven in een open vraag om zelf met een antwoord te komen ( Stelt u zich voor dat u bij de tandarts bent (situatieschets). Wat vindt u dan het engst? ). Als patiënt wederom antwoordt het niet te weten, dan voorbeelden geven: Sommige mensen zijn bang voor boren, anderen weer voor het schoonmaken van de tanden. Vrijwel altijd volgt alsnog een antwoord. In zeldzame gevallen zal iemand alsnog niet tot een antwoord kunnen komen. Dring dan niet aan, maar vraag patiënt om er de komende week over na te denken en e.e.a. op schrift te zetten voor de volgende zitting (in laatste instantie: behandeling starten en patiënt proefondervindelijk laten aangeven waarvoor hij angstig is). d. Patiënt antwoordt met éen angstwekkende stimulus: doorvragen met as if frame ( Stel dat X geen probleem meer zou zijn, omdat u hier oplossing Y voor heeft gevonden, is er dan nog iets waar u nog tegenop ziet? ). e. Patiënt antwoordt met een UCS. Vraag wat er moet gebeuren wil die UCS optreden. Bij punt 8, het inventariseren van de UCS, is het belangrijk dat wordt doorgevraagd tot een in zichzelf betekenisvolle (aversieve) UCS is gedetecteerd. Vaak zal een overduidelijke UCS worden genoemd (pijn, het gevoel hebben te stikken, schade aan weefsels), maar soms noemen patiënten stimuli die het gros van de mensen niet als aversief zouden ervaren (bijv. het in de mond bezig zijn, het trillen van de boor, achterover liggen ). Er moet dan dus doorgevraagd worden. Hiervoor wordt de neerwaartsepijltechniek gebruikt. In dit voorbeeld antwoordt de patiënt op de vraag wat er precies zo eng is aan het boren (de CS) het trillende gevoel. Tda: wat precies aan het trillende gevoel vindt u eng? Patiënt: ik voel het dan tot in mijn hele kaak trillen. Tda: en wat vindt u erg aan het trillende gevoel in uw hele kaak? Patiënt: ik ben bang dat mijn kies dan afbreekt of zelfs een heel stuk van de kaak. het afbreken van kiezen of zelfs een stuk van de kaak moet beschouwd worden als iets dat voor bijna iedereen een nare ervaring zou zijn. Hier eindigt dan het doorvragen met de neerwaartsepijltechniek. Bij deze manier van doorvragen is de emotionele reactie ook vaak het grootst wanneer de daadwerkelijke UCS wordt genoemd. Dit zwakt weer af bij het nog verder doorvragen (waak voor het te ver doorvragen; de patiënt kan zich dan niet meer serieus genomen voelen. Bijv. ik ben bang dat ik dan stik, wat is daar zo eng aan? Dat ik dood ga, wat is daar zo erg aan?.). Bij aandachtspunten : Onder invloed van angst kunnen mensen wensen formuleren die zij zonder die angst niet hadden gehad. Denk aan de wens tot totaalextractie om er dan maar vanaf te zijn of de wens (eis) om onder algehele anesthesie behandeld te worden. Vraag hiernaar ( stel dat u geen angst zou hebben voor X, zou u dan nog steeds Y willen? ). Waak ervoor verleid te worden tot behandelingen die eigenlijk niet geïndiceerd zijn! In angstbehandelingen wordt gebruikt gemaakt van zogenaamde stepped care. De meest effectieve strategie voor de behandeling van extreme (specifieke) angsten/ fobieën is exposure in vivo (kan ook als onderdeel van een gedragsexperiment). Pas wanneer dit niet zonder meer mogelijk is, wordt overgegaan op premedicatie (midazolam, diazepam) of lachgas, waarbij lachgas in principe de voorkeur heeft. De punten genoemd onder aandachtspunten blijven ook dan van kracht. Algehele anesthesie moet als uiterste middel beschouwd worden en alleen als onderdeel van de totale behandeling. Uitzonderingen zijn: volwassenen met ernstige lichamelijke/ verstandelijke beperkingen en totaalextractie waarna immediate volledige prothese. 4
5 Samenvatting procedure Angst bij volwassen patiënten Eerste bezoek nieuwe patiënt Korte introductie, vraag of patiënt opziet tegen de tandheelkundige behandeling. Ja Nee Geen angstanamnese afnemen, wel uitleg geven. Afnemen angstanamnese Reden van komst nu Vermijdingsgedrag Ontstaan van de angst Verloop eerdere behandelingen Rol van belangrijke anderen Angstwekkende stimuli (CS-en) Rampen (UCS-en) Angstreacties Consequenties van de angst Reeds toegepaste copingstijl Handleiding van de patiënt Vaststellen aard angstproblematiek en moeilijkheidsgraad Eenvoudige problematiek, matige specifieke angst Behandeling door student masterfase Enkelvoudige fobie zonder comorbiditeit Behandeling door M3-student IP-profiel angst volwassenen Complexe angstproblematiek Verwijzing* angsttandarts evt. in combinatie met psycholoog Extreme angst in combinatie met totaalextractie, imm VP Afdrukken voor immediate VP in masteronderwijs, totaalextractie door KC onder algehele anesthesie 5
6 * Bij vragen in het algemeen of wanneer doorverwijzing nodig is in verband met extreme angstproblematiek: neem contact op met docent Bildt: Mail: Kamer: (studenteninloopspreekuur op woensdag van 14:00-15:00u) Tel: In geval van doorverwijzing, maak gebruik van het verwijsformulier op de volgende pagina. Volledig ingevulde verwijsformulieren kunnen in de postbus van mevr. Bildt gedeponeerd worden of direct worden gestuurd naar een centrum voor bijzondere tandheelkunde waar angstbehandelingen plaatsvinden. Voor de noordelijke provincies zijn dat: MartiniZiekenhuis Centrum Bijzondere Tandheelkunde Postbus RM Groningen Medisch Centrum Leeuwarden Centrum voor Bijzondere Tandheelkunde Postbus BR Leeuwarden De Vogellanden, centrum voor revalidatie Centrum Bijzondere Tandheelkunde Postbus BB Zwolle 6
7 Standaard Verwijsbrief Voor verwijzing naar een instelling voor bijzondere tandheelkunde UMCG- Centrum voor Tandheelkunde en Mondzorgkunde Antonius Deusinglaan 1 (FB21) 9713 AV Groningen Naam behandelend tandarts.. telefoon. datum verwijziging: Gegevens patiënt naam:.... M/V adres: postcode:. woonplaats.. geboortedatum: telefoon BSN:. ziektekostenverzekeraar:. inschrijvingsnummer:.. Verzoek O advies en terugverwijzing O tijdelijke overname van behandeling O gedeeltelijke behandeling O gehele behandeling O anders nl:. Relevante historie Eigen bevindingen Eigen inspanningen t.a.v. het geconstateerde probleem en het resultaat... Concrete vraagstelling... Wensen t.a.v. eventuele participatie in de behandeling Naam en handtekening tandarts: 7
Angst voor de tandarts: een uitdaging; ook voor de assistent. Updatedag 2 8 juni Erik Vermaire. - Tandarts-angstbegeleiding NWZ
Angst voor de tandarts: een uitdaging; ook voor de assistent Updatedag 2 8 juni 2018 Erik Vermaire tandarts-angstbegeleiding en onderzoeker TNO Erik Vermaire - Tandarts-angstbegeleiding NWZ - Tandarts-onderzoeker
Nadere informatieCentrum Bijzondere Tandheelkunde Midden-Brabant
Inschrijfformulier afdeling angstbegeleiding (1) Naam + voorletter: Geboortedatum: Adres: Postcode en woonplaats: Telefoon/mobiel: BSN nummer: Naam eigen tandarts: Naam huisarts: M / V Omschrijf in het
Nadere informatieFlashforward Protocol met Mental Video Check
Flashforward Protocol met Mental Video Check Je past flashforward toe als er wel klachten zijn, maar de herinnering aan de etiologische gebeurtenis geen spanning (meer) oproept. Het gaat om een fantasie
Nadere informatiePraktijk voor psychologische zorg en psychotherapie
INTAKEVRAGENLIJST VOLWASSENE U wordt vriendelijk verzocht deze vragenlijst thuis in te vullen en ingevuld mee te nemen naar het intakegesprek. De gegevens die u verstrekt, zullen door ons vanzelfsprekend
Nadere informatieTandheelkundige behandeling bij kinderen
Tandheelkundige behandeling bij kinderen Gezondheidsvragenlijst (voorafgaand aan het intakegesprek) 3.1.-07 Gezondheidsvragenlijst Kinderen / Versie 01 / Versiedatum 20-05-14 Geachte heer, mevrouw, U heeft
Nadere informatieSociale/pedagogische vragenlijst
Bijlage 1 Sociale/pedagogische vragenlijst voor ouders en begeleiders van mensen met een matige tot (zeer) ernstige verstandelijke beperking, al dan niet in combinatie met een lichamelijke beperking 1
Nadere informatiePraktijk voor psychologische zorg en psychotherapie
INTAKEVRAGENLIJST JONGERE (13 t/m 17 jaar) Indien je jonger bent dan 16 jaar dient het eerste gedeelte van het formulier door je ouders / verzorgers of verwijzer te worden getekend op de daarvoor aangegeven
Nadere informatieRICHTLIJN A&G SELECTIE PATIËNTEN. 2-4-1
2-4-1 RICHTLIJN A&G SELECTIE PATIËNTEN. Inleiding. De SBT neemt de tandheelkundige zorg op zich van patiënten, die verwezen kunnen zijn door huis(tand)artsen, tandartsen werkzaam in de bijzondere tandheelkunde,
Nadere informatieLes 1 Vragen stellen Leestekst: De tandarts
Les 1 Vragen stellen Leestekst: De tandarts "Welkom:... " Introductiefase: 1. "Vandaag gaan we weer een tekst lezen. Daarbij gaan we een nieuwe strategie leren. Deze strategie heet vragen stellen. We gaan
Nadere informatieANGST. Dr. Miriam Lommen. Zit het in een klein hoekje? Assistant professor Klinische Psychologie en Experimentele Psychopathologie m.j.j.lommen@rug.
ANGST Zit het in een klein hoekje? Dr. Miriam Lommen Assistant professor Klinische Psychologie en Experimentele Psychopathologie m.j.j.lommen@rug.nl Wie is er NOOIT bang? Heb ik een angststoornis? Volgens
Nadere informatieCentrum Bijzondere Tandheelkunde CBT
Centrum Bijzondere Tandheelkunde CBT H15.013-00 Inleiding In overleg met uw behandelend (tand-)arts bent u, uw kind of een familielid, verwezen naar het Centrum Bijzondere Tandheelkunde (CBT) van het HagaZiekenhuis,
Nadere informatieAngstbegeleiding bij een tandheelkundige behandeling Centrum Bijzondere Tandheelkunde Friesland (CBT)
In deze brochure staat wat angstbegeleiding bij het Centrum voor Bijzondere Tandheelkunde Friesland inhoudt, wat u ervan kunt verwachten en wat niet, wat we van u verwachten en wat het u kost. Lees deze
Nadere informatieAanmeldingsformulier ouder(s)/verzorger(s) in het kader van de vergoede dyslexiezorg M V
Aanmeldingsformulier ouder(s)/verzorger(s) in het kader van de vergoede dyslexiezorg Datum invullen Ingevuld door Gegevens ouder/verzorger/voogd* bij wie het kind verzekerd is Achternaam Voorletters Telefoonnummer
Nadere informatieKlinisch redeneren Take-home toets
Klinisch redeneren Take-home toets Naam: Joyce Stuijt Klas: 1F2 Docent: S. Verschueren Datum: 23 januari 2012 Studentnr: 500635116 Inhoudsopgave Casus 3 Diagnose 4 Prognose 4 Resultaatsklasse 5 Beoogd
Nadere informatieSlachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg
Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Informatie voor cliënten Cliënten en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel hebben vaak nare dingen meegemaakt. Ze zijn geschokt
Nadere informatieAanmeldingsformulier ouder(s)/verzorger(s) dyslexieonderzoek. Datum invullen. Ingevuld door. Gegevens ouder/verzorger/voogd* Achternaam.
Aanmeldingsformulier ouder(s)/verzorger(s) dyslexieonderzoek Datum invullen Ingevuld door Gegevens ouder/verzorger/voogd* Achternaam Voorletters Telefoonnummer Mobiele nummer E-mail adres Gegevens kind
Nadere informatieIk geef mij op voor bovengenoemd programma, waarbij ik me realiseer dat ik me verplicht om gedurende 3 maanden deel te nemen. Naam:...
AANMELDINGSFRMULIER VR HET PRGRAMMA HERSTEL & BALANS, GEZNDHEIDSBEVRDERING EN REVALIDATIE VR KANKERPATIËNTEN U kunt u opgeven voor het revalidatieprogramma Herstel & Balans, door dit aanmeldingsformulier
Nadere informatieAngstzweet in de tandartsstoel
Angstzweet in de tandartsstoel Het vooruitzicht van een tandartsbehandeling is voor veel mensen geen pretje. Uit landelijk onderzoek komt naar voren dat maar liefst 40% van de Nederlandse bevolking bang
Nadere informatieVerbindingsactietraining
Verbindingsactietraining Vaardigheden Open vragen stellen Luisteren Samenvatten Doorvragen Herformuleren Lichaamstaal laten zien Afkoelen Stappen Werkafspraken Vertellen Voelen Willen Samen Oplossen Afspraken
Nadere informatieWERKWIJZE VOOR HET WERKEN MET EMDR VANUIT KLACHTEN LINKSOM KINDERVERSIE
WERKWIJZE VOOR HET WERKEN MET EMDR VANUIT KLACHTEN LINKSOM KINDERVERSIE 1. Inventariseer de klachten/symptomen Verzamel informatie over de symptomen, waarvan het kind of de gezinsleden/omgeving last hebben
Nadere informatiePlaatsen gebitsprothese Direct na het verwijderen van tanden en/of kiezen
KAAKCHIRURGIE Plaatsen gebitsprothese Direct na het verwijderen van tanden en/of kiezen Gebitsprothese Van eigen tanden en kiezen naar een kunstgebit Ten gevolge van een ongeluk of tandbederf worden uw
Nadere informatieGeneral information of the questionnaire
General information of the questionnaire Name questionnaire: Early Adolescent Temperament Questionnaire Revised (ouderversie) Original author: Ellis & Rothbart Translated by: Rothbart & Hartmann Date version:
Nadere informatieHoe blijf ik (psychisch) gezond?! Simone Traa Klinisch psycholoog psychotherapeut Medische Psychologie, Máxima Medisch Centrum
Hoe blijf ik (psychisch) gezond?! Simone Traa Klinisch psycholoog psychotherapeut Medische Psychologie, Máxima Medisch Centrum Inhoud Definitie gezond Biopsychosociaal model Psychische gezondheid Stress
Nadere informatieSTAPPENPLAN ANGST IN DE EERSTE LIJN
STAPPENPLAN ANGST IN DE EERSTE LIJN Doel Vroegtijdige opsporing en behandeling van angst bij zelfstandig wonende ouderen. STAP 1: Screenen op angst in de eerste lijn (kruis aan). Voelde u zich de afgelopen
Nadere informatieVRAGENLIJST. Zorgvrager, vervolgmeting
VRAGENLIJST pagina 2 Uw ervaringen als zorgvrager zijn waardevol U ontvangt zorg. In deze lijst staan vragen over wat die zorg betekent voor u als zorgvrager. Uw antwoorden worden gebruikt in onderzoek
Nadere informatieAngstbegeleiding bij een tandheelkundige behandeling
Angstbegeleiding bij een tandheelkundige behandeling In deze brochure leggen we u graag uit wat angstbegeleiding bij het Centrum voor Bijzondere Tandheelkunde van Vogellanden inhoudt. Wat kunt u bijvoorbeeld
Nadere informatieMeten van mediawijsheid. Bijlage 6. Interview. terug naar meten van mediawijsheid
Meten van mediawijsheid Bijlage 6 Interview terug naar meten van mediawijsheid Bijlage 6: Het interview Individueel interview Uitleg interview Ik zal je uitleggen wat de bedoeling is vandaag. Ik ben heel
Nadere informatieVier Dimensionale Klachtenlijst (4DKL)
Instructie De vragenlijst betreft verschillende klachten en verschijnselen die u mogelijk heeft Het gaat steeds om klachten en verschijnselen die u de afgelopen week (de afgelopen 7 dagen met vandaag erbij)
Nadere informatie10 tips voor begrijpelijke AWBZ-formulieren
0 tips voor begrijpelijke AWBZ-formulieren Dit is een uitgave van: Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Directie Postbus 0011 00 ea Den Haag www.rijksoverheid.nl Maand 0 B-0000 0 tips
Nadere informatieFaalangst. Informatie en tips voor ouders en verzorgers
Faalangst Informatie en tips voor ouders en verzorgers Wat is faalangst? Faalangst is angst die optreedt in situaties waarin er bepaalde prestaties van uw kind worden verlangd. Het is de angst om niet
Nadere informatieInhoud. Nieuw in de NHG Standaard Angst. Vraag 2. Vraag 1. Vraag 3. Nieuw in de NHG standaard in beleid. Nieuw?! Diagnose en beleid RCT Implementatie
Inhoud Nieuw in de NHG Standaard Angst Christine van Boeijen PAO H 2012 Nieuw?! Diagnose en beleid RCT Implementatie En verder Wat hebt u geleerd? Vraag 1 Waarmee presenteert een patient met een angststoornis
Nadere informatieGT diagnostiek Analyse van klassiek geconditioneerd gedrag Analyse van operant geconditioneerd gedrag DSM-IV Evidence based behandelingen
Samenvatting *('5$*67+(5$3,(LQ92*(/9/8&+7 Wegbereiders Gedragstherapie Pavlov Watson Skinner Belangrijke Gedragstherapeuten Wolpe Emmelkamp Beck GT diagnostiek Analyse van klassiek geconditioneerd gedrag
Nadere informatieOmgaan met een stoma: een versmald levenspad met een ongenode gast?
Omgaan met een stoma: een versmald levenspad met een ongenode gast? An Lievrouw psycholoog Oncologisch Centrum UZ Gent Stellingen 2 We moeten de patiënt zover krijgen dat hij zijn stoma aanvaardt. Ja Ik
Nadere informatiemaandag 11 mei inleveren! STAGE BOEK 2015 VAN.AFDELING...
maandag 11 mei inleveren! STAGE BOEK 2015 VAN.AFDELING... 1 Gegevens leerling Naam Adres Postcode Woonplaats Geboortedatum Telefoon Afdeling/leerweg Gegevens school Naam Schoolbegeleider Adres Plaats Telefoon
Nadere informatieInknippen van je tongriempje
Wilhelmina Kinderziekenhuis Inknippen van je tongriempje Wat staat er in deze folder Inleiding voor ouders 2 Informatie voor jongeren vanaf 12 jaar 4 Inknippen van het tongriempje 6 Tips 9 Wil je meer
Nadere informatieSusanne Hühn. Het innerlijke kind. angst loslaten
Susanne Hühn Het innerlijke kind angst loslaten Inhoud Inleiding 7 Hoe ontstaat angst? 11 Wegen uit de angst 19 Het bange innerlijke kind leren kennen 35 Meditatie Het bange innerlijke kind leren kennen
Nadere informatieInformatie voor ouders
Weerbaarheid Informatie voor ouders Het Centrum voor Jeugd en Gezin ondersteunt met deskundig advies, tips en begeleiding. Een centraal punt voor al je vragen over opvoeden en opgroeien, dat is handig!
Nadere informatieImplantaten voor kroon / brug. Kaakchirurgie
Implantaten voor kroon / brug Kaakchirurgie Inhoudsopgave Inleiding 5 Voorafgaand aan de behandeling 6 Plaatsen van het implantaat 11 Controle afspraak bij mondhygiëniste 14 Controle afspraak bij kaakchirurg
Nadere informatieGeneralistische Basis GGZ en Specialistische GGZ
Generalistische Basis GGZ en Specialistische GGZ Informatie voor huisartsen Organisatie voor geestelijke gezondheidszorg GGZ Rivierduinen biedt vele vormen van geestelijke gezondheidszorg voor alle leeftijden;
Nadere informatieVragenlijst Hoofdpijnpolikliniek TweeSteden ziekenhuis
Vragenlijst Hoofdpijnpolikliniek TweeSteden ziekenhuis Instructie U bent verwezen naar de hoofdpijnpolikliniek van de neurologie van het TweeSteden ziekenhuis in Waalwijk. Om uw afspraak op de polikliniek
Nadere informatieHoe ontstaat hyperventilatie?
Hyperventilatie Wat is hyperventilatie? Ademhalen is een handeling die ieder mens verricht zonder er bij na te denken. Het gaat vanzelf en volkomen onbewust. Ademhaling is de basis van onze gezondheid.
Nadere informatieJobbersguide - 2015. Jobbersguide 2015 0
Jobbersguide - 2015 Jobbersguide 2015 0 Introductie Jobbersguide Om ervoor te zorgen dat jij als Jobber succesvol aan de slag kan en niet tegen verrassingen aanloopt hebben wij deze Jobbersguide gemaakt.
Nadere informatieAchtergrondinformatie. Hoe is het beloop van vermoeidheid na kanker? Internationale literatuur Prevalentie: uitgezet tegen tijd sinds behandeling
Achtergrondinformatie Ongeveer 99% van alle patiënten ervaart tijdens de behandeling van Drie maanden na de behandeling van heeft 2-4% van de ziektevrije patiënten last van ernstige Hoe is het beloop van
Nadere informatieAngststoornissen. Verzekeringsgeneeskundig protocol
Angststoornissen Verzekeringsgeneeskundig protocol Epidemiologie I De jaarprevalentie voor psychische stoornissen onder de beroepsbevolking in Nederland wordt geschat op: 1. 5-10% 2. 10-15% 15% 3. 15-20%
Nadere informatieAanmeldingsformulier voor vrijwillige taalcoaches
Aanmeldingsformulier voor vrijwillige taalcoaches Datum aanmelding: Naam: Voorletter: dhr./mevr. Roepnaam: Adres: Postcode: Telefoon: Woonplaats: Mobiel: E-mail adres : Geb.datum : Nationaliteit : Gezinssamenstelling
Nadere informatieAlgemeen aanmeldformulier 1. Gegevens cliënt
Algemeen aanmeldformulier 1. Gegevens cliënt Voor en achternaam: Straat en huisnummer: Postcode: Plaats: Telefoonnummer: Email adres: Geboortedatum: Geslacht: BSN nummer: PGB nummer: Verzekering en verzekeringsnummer:
Nadere informatieIntakeformulier. Voornaam :... Achternaam :... Geboortedatum :... Nationaliteit :... Adres en Postcode :... Woonplaats :... Telefoonnummer :...
Intakeformulier Gegevens van het kind: Voornaam :... Achternaam :... Geboortedatum :... Nationaliteit :... Adres en Postcode :... Woonplaats :... Telefoonnummer :... Gegevens van ouders/verzorgers: Burgelijke
Nadere informatiePrestatielijst Eckstra Mondzorg. Bij vragen over onze behandelingen staat ons team graag voor u klaar om die te beantwoorden.
Prestatielijst Eckstra Mondzorg Bij vragen over onze behandelingen staat ons team graag voor u klaar om die te beantwoorden. Een gezond gebit voor uw hele gezin Geldig tot 31 december 2012 Consultatie
Nadere informatieAngstbegeleiding bij een tandheelkundige behandeling
Angstbegeleiding bij een tandheelkundige behandeling Centrum Bijzondere Tandheelkunde Friesland (CBT) In deze brochure staat wat angstbegeleiding bij het Centrum voor Bijzondere Tandheelkunde Friesland
Nadere informatieProtocol UMCG Centrum voor Tandheelkunde en Mondzorgkunde. Titel: Protocol voor de vervaardiging van een immediaat (overkappings) prothese
Protocol UMCG Centrum voor Tandheelkunde en Mondzorgkunde Titel: Protocol voor de vervaardiging van een immediaat (overkappings) prothese SECTIE Orale Functieleer, Prothetische Tandheelkunde en Biomaterialen
Nadere informatie2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S
2 Ik en autisme In het vorige hoofdstuk is verteld over sterke kanten die mensen met autisme vaak hebben. In dit hoofdstuk vertellen we over autisme in het algemeen. We beginnen met een stelling. In de
Nadere informatieCentrum voor Bijzondere Tandheelkunde
Centrum voor Bijzondere Tandheelkunde Oost 27 Locatie Molengracht Inleiding In overleg met uw behandelend tandarts, kaakchirurg of eventueel huisarts heeft u zich aangemeld bij het Centrum voor Bijzondere
Nadere informatieProtocol gedrag. Recht op veiligheid Iedere leerling heeft recht zich veilig te voelen in de klas en in de school.
Protocol gedrag Een goede school heeft geen pestprojecten nodig, of anders gezegd: doet dagelijks een pestproject, mits zij zich er steeds van bewust blijft welke processen in de groepsvorming een belangrijke
Nadere informatieHandleiding aanmelden 2015 Laat jezelf zien
www.landstedembo.nl/aanmelden Handleiding aanmelden 2015 Laat jezelf zien 2 Handleiding aanmelden 2015 Handleiding aanmelden bij Landstede MBO voor decanen/mentoren/leerlingbegeleiders Deze handleiding
Nadere informatieImplantaten (kunstwortels) in een tandenloze kaak
Implantaten (kunstwortels) in een tandenloze kaak 1 Ik word binnenkort behandeld in Meander. De kaakchirurg heeft samen met u een behandelplan opgesteld voor het plaatsen van implantaten (kunstwortels).
Nadere informatieLesbrief bij de voorstelling Mijn vriend en ik van Soulshine Connection
Lesbrief bij de voorstelling Mijn vriend en ik van Soulshine Connection 1 Beste docent, Binnenkort gaat u samen met uw klas naar de voorstelling Mijn vriend en ik van Soulshine Connection. Deze lesbrief
Nadere informatie4DKL KLACHTENLIJST. Intake klacht :... :... Diagnose :... Medicatie :... Opmerkingen :... Versie: 3.07. Uitgave 2004: Stichting Flow, Alkmaar
4DKL KLACHTENLIJST Naam :........................................... datum:... /... /.... eslacht : man / vrouw num mer:........... eb. datum :.... /.... /..... Leeftijd:....... jaar praktijk:............
Nadere informatieWie praat wanneer met het kind? Methodisch Kind- Interview. Afstemming noodzakelijk. Voorwerk! Methodisch kind-interview.
Wie praat wanneer met het kind? Methodisch Kind- Interview Aafke Scharloo & Irene Martens Voorwerk! Afstemming noodzakelijk - Afstemming politie - Informatie verzamelen - Via de ouder/ begeleider het kind
Nadere informatiePsychosociale begeleiding bij vruchtbaarheidsproblemen
Psychosociale begeleiding bij vruchtbaarheidsproblemen U en uw partner zijn verwezen naar de afdeling Voortplantingsgeneeskunde. Vruchtbaarheidsproblemen kunnen emotioneel veel van u vragen. Het psychosociaal
Nadere informatieC.W. Anneese. Nooit meer angst bij de tandarts
C.W. Anneese Nooit meer angst bij de tandarts C.W. Anneese Nooit meer angst bij de tandarts Een zelfhulpboek om tandartsangst te overwinnen ISBN 978-90-368-0744-9 2015 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel
Nadere informatieTandheelkundige implantaten voor houvast van een gebitsprothese
Tandheelkundige implantaten voor houvast van een gebitsprothese Inleiding In deze folder wordt u geïnformeerd over tandheelkundige implantaten en krijgt u uitleg over de behandeling. Wat is een implantaat
Nadere informatieHoe kunt u angst herkennen? Wanneer reden tot zorg?
1 Bang zijn mag! 2 Bang zijn mag! Iedereen is wel eens bang. Angst is een alarm dat afgaat als er gevaar dreigt. Zonder deze waarschuwing zouden we in zeven sloten tegelijk lopen. Deze folder legt in het
Nadere informatieStepped care bij Angst & Depressie: van eerste tot tweede lijn
Stepped care bij Angst & Depressie: van eerste tot tweede lijn Het SAD-project Een onderzoek naar de behandeling van angst- en stemmingsklachten. Informatie voor deelnemers Drs. L. Kool Dr. A. van Straten
Nadere informatieTilweg 5b. Een tillift thuis
Tilweg 5b Tilweg 5b is een project van het programma Thuiszorgtechnologie van ZorgOnderzoek Nederland, waarin met vijftien thuiszorgorganisaties samen aan dit pakket is gewerkt. Tilweg 5b is een huisadres,
Nadere informatieEen patiënt met angst gebaseerd op seksueel misbruik door de eigen tandarts
Een patiënt met angst gebaseerd op seksueel misbruik door de eigen tandarts A. de Jongh, tandarts-psycholoog, bijzonder hoogleraar angst- en gedragsstoornissen in de tandheelkundige praktijk, sectie Sociale
Nadere informatieAnamnese Formulier Pijn
Anamnese Formulier Pijn Onderstaand formulier geeft mij een indruk van uw klachten en de diagnose van uw arts/specialist, de reguliere medicatie die u gebruikt. Ik verzoek u daarom dit formulier zo volledig
Nadere informatieOsteotomie Radboud universitair medisch centrum
Osteotomie In overleg met de behandelend arts bent u op de wachtlijst geplaatst voor een behandeling op de afdeling Mondziekten, Kaaken Aangezichtschirurgie van het Radboudumc. Tijdens een gesprek met
Nadere informatieImplantaten in tandenloze kaak. Kaakchirurgie
Implantaten in tandenloze kaak Kaakchirurgie Inhoudsopgave Inleiding 5 Voorafgaand aan de behandeling 5 Plaatsen van de implantaten 9 Controle afspraak mondhygiëniste 12 Controle afspraak kaakchirurg
Nadere informatiePeriodontitis Risk In Venous Acute Trombotic Events. Protocol title: Private-studie. Versie 2 PATIENTEN INFORMATIE
Periodontitis Risk In Venous Acute Trombotic Events Protocol title: Private-studie Versie 2 PATIENTEN INFORMATIE Informatiebrief Private-studie pagina 1 van 6 Nederlandse titel van het onderzoek Onderzoek
Nadere informatieINBRENGEN IMPLANTAAT 982
INBRENGEN IMPLANTAAT 982 Inleiding Binnenkort ondergaat u een behandeling van het inbrengen van een implantaat op de polikliniek Kaakchirurgie van het Sint Franciscus Gasthuis. In deze folder leest u hier
Nadere informatiebijzondere tandheelkunde
bijzondere tandheelkunde angstbegeleiding, gehandicaptenzorg en kindertandheelkunde www.mca.nl/bijzonderetandheelkunde inhoudsopgave Waarom deze brochure 2 Verwijzing naar onze afdeling 2 Financiën 3
Nadere informatieAlgemene instructies voor de strategie: Vragen stellen. Introductiefase bij de eerste les:
Algemene instructies voor de strategie: Vragen stellen "Welkom,." Introductiefase bij de eerste les: 1. "Vandaag gaan we weer een tekst lezen. Daarbij gaan we een nieuwe strategie leren. Deze strategie
Nadere informatieAanmelding behandeling
Afdeling Neuropsychiatrie Adres Franz Leharstraat 141 3069 MN Rotterdam Telefoon 088-358 76 88 Fax 088-358 4013 / 010-2200 1226 / 0848365492 E-mail Ons kenmerk Onderwerp Rotterdam Aanmeld.neuro@bavo-europoort.nl
Nadere informatieBijlage B 2.1 Leidraad bij de kwalitatieve interviews 1
Bijlage B 2.1 Leidraad bij de kwalitatieve interviews 1 Toelichting (leidraad) bij de wijze waarop tekst is afgedrukt: CAPS Vet Normaal Cursief aanduiding van onderdelen de vraag zo stellen aspecten die
Nadere informatieUMCG Centrum voor Revalidatie locatie Beatrixoord Pijnrevalidatie voor kinderen en jongeren
UMCG Centrum voor Revalidatie locatie Beatrixoord Pijnrevalidatie voor kinderen en jongeren Informatie voor kinderen, jongeren en ouders Wat staat er in deze folder? Inleiding voor ouders 1 Informatie
Nadere informatieBanger voor spinnen dan voor terreur.
Opdracht 1 (tweetal): Voorspellen wat je gaat lezen 1. Lees de uitleg in het blokje hieronder. Uitleg Tijdens het lezen van een tekst zijn je hersenen hard aan het werk! Ze proberen de informatie uit de
Nadere informatieEen tandheelkundige behandeling onder algehele anesthesie Adviezen voor thuis
Vandaag heeft: u uw kind de door u begeleide patiënt met lichamelijke en/of verstandelijke beperking een tandheelkundige behandeling ondergaan. Graag geven wij u informatie over wat u kunt verwachten na
Nadere informatieMEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking. Voor verwijzers
MEE Ondersteuning bij leven met een beperking Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking Voor verwijzers Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking Veel mensen met een licht
Nadere informatieDe behandeling van complexe rouw. Jantien Piekstra GZ psycholoog / cognitief gedragstherapeut
De behandeling van complexe rouw Jantien Piekstra GZ psycholoog / cognitief gedragstherapeut Disclosure of interest Mogelijke belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven
Nadere informatieE book Angst. Praktijk Meta Bosheuvel 5 5683 AS Best info@praktijkmeta.nl
E book Angst Praktijk Meta Bosheuvel 5 5683 AS Best info@praktijkmeta.nl E-Book Angst Waarom zijn wij bang? Wat is precies de functie van angst? We hebben er allemaal bijna dagelijks mee te maken, maar
Nadere informatiePijn bij kinderen. Informatiebrochure
Pijn bij kinderen Informatiebrochure 1 Inleiding Bij een opname in het ziekenhuis worden kinderen blootgesteld aan verschillende vormen van pijn. Een groot aantal ziektebeelden, heelkundige ingrepen en
Nadere informatieZorgprogramma Angststoornissen
Zorgprogramma Angststoornissen Doelgroep Het Zorgprogramma Angststoornissen is bedoeld voor volwassenen die een angststoornis hebben. Mensen met een angststoornis hebben last van angsten zonder dat daar
Nadere informatieParanormaal begaafden: wat kunnen psychologen van hen leren? Dr. M.J. Reinders, klinisch psycholoog Polikliniek Psychosomatiek GGZinGeest, Amsterdam
Paranormaal begaafden: wat kunnen psychologen van hen leren? Dr. M.J. Reinders, klinisch psycholoog Polikliniek Psychosomatiek GGZinGeest, Amsterdam Programma Eerst wat oefenen Dan wat theorie en achtergrond
Nadere informatieAANMELDINGSFORMULIER BUITENSCHOOLSE OPVANG
AANMELDINGSFORMULIER BUITENSCHOOLSE OPVANG Locatie: 0 Gasselte Gegevens kind Naam: Voornamen: Roepnaam: Geslacht: 0 jongen 0 meisje Geboortedatum: Burgerservicenummer (BSN) Nationaliteit: Geboorteland:
Nadere informatieLumbaalpunctie (ruggenprik)
Sophia Kinderziekenhuis Uw kind moet een lumbaalpunctie (ruggenprik) ondergaan. In deze folder geven wij u graag antwoord op de 10 meest gestelde vragen over de puntie. Achter in de folder vindt u ook
Nadere informatieALCOHOL EN OPVOEDING UW KIND OP HET VOORTGEZET ONDERWIJS DE GEZONDE SCHOOL EN GENOTMIDDELEN. Folder Alcohol en opvoeding.indd 1 27-07-2011 13:42:29
ALCOHOL EN OPVOEDING UW KIND OP HET VOORTGEZET ONDERWIJS DE GEZONDE SCHOOL EN GENOTMIDDELEN Folder Alcohol en opvoeding.indd 1 27-07-2011 13:42:29 ALCOHOL EN OPVOEDING Als kinderen naar het voortgezet
Nadere informatieDe Psychoanalytische Ruimte(n) Feestelijke Ontvangst. Olympiaplein 4
Symposium De Psychoanalytische Ruimte(n) en Feestelijke Ontvangst ter gelegenheid van de officiële opening van Olympiaplein 4 op zaterdag 6 juni 2015 De Psychoanalytische Ruimte(n) Psychoanalyse heeft
Nadere informatieMEE Nederland. Raad en daad voor iedereen met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind
MEE Nederland Raad en daad voor iedereen met een beperking Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Inhoudsopgave
Nadere informatieInformatie over implantaten. Leef met een lach
Informatie over implantaten Leef met een lach Inhoudsopgave 2 Het voelt als eigen tanden Wat is een implantaat? - Toepassingen - Voordelen Voorwaarden - Gezond tandvlees - Leeftijd - Gezondheid en medicijngebruik
Nadere informatieKlachtenregeling. Universitair Medisch Centrum Groningen
Universitair Medisch Centrum Groningen Inhoudsopgave Inleiding 4 Het UMCG kent een aantal mogelijkheden om een klacht in te dienen 4 Een persoonlijk gesprek 4 Patiënteninformatie/eerste klachtopvang 4
Nadere informatieNa de opname Intensive Care/High Care voor Kinderen
Na de opname Intensive Care/High Care voor Kinderen Beste ouders en/of verzorgers, Inmiddels ligt de opname van uw kind op de Intensive Care achter u en bent u weer thuis, op de verpleegafdeling of in
Nadere informatieLeren praten Turks. Colofon. Hart voor Brabant
Colofon Uitgave : GGD Hart voor Brabant Oplage : 500 Datum : februari 2007 Illustraties : Hendriks van den Hout Druk : Graphiset bv, Uden Hart voor Brabant Leren praten Turks GGD Hart voor Brabant Postbus
Nadere informatieOperatieve correctie van de kaakstand
00 Operatieve correctie van de kaakstand Kaakosteotomie Poli Mondziekten, Kaak- en Aangezichtschirurgie 1 U komt in aanmerking voor een correctieve ingreep aan uw kaak. De operatie zelf vindt plaats in
Nadere informatieMet sorry maak je dit niet ongedaan
Met sorry maak je dit niet ongedaan Ervaringen en adviezen van als kind mishandelde vrouwen Fiet van Beek Met sorry maak je dit niet ongedaan werd geschreven in opdracht van Stichting Alexander en financieel
Nadere informatieHandleiding bouwstenen zorgpaden basis ggz
Handleiding bouwstenen zorgpaden basis ggz 3. Zorgpad Signaleren en Screenen Handleiding bouwstenen zorgpaden 2012-12 27 Signaleren en screenen van psychische klachten Inleiding 29 1. Signaleren en screenen
Nadere informatieSuïcidepreventie. Marian de Groot Directeur handicap + studie Mede namens 113-Online
Suïcidepreventie Marian de Groot Directeur handicap + studie Mede namens 113-Online Missie en visie @113 Taboe op praten over zelfmoord doorbreken Drempels bij zoeken en vinden van hulp verlagen Landelijk
Nadere informatieZorgprogramma. Emergis, kinder- en jeugdpsychiatrie. Amares
Zorgprogramma Amares Emergis, kinder- en jeugdpsychiatrie Deze folder is bedoeld voor kinderen en jongeren die behandeling krijgen bij Amares. De folder is ook bedoeld voor ouder(s)/verzorger(s) die binnenkort
Nadere informatieTot een geloofsgesprek komen. I Ontmoeten
Tot een geloofsgesprek komen I Ontmoeten Het geloofsgesprek vindt plaats in een ontmoeting. Allerlei soorten ontmoetingen. Soms kort en eenmalig, soms met mensen met wie je meer omgaat. Bij de ontmoeting
Nadere informatieLesdoelen: Werkvormen: Benodigdheden: Prentenboeken: Les 10: Hoe zeg ik nee. Lesoverzicht. Basis
Les 10: Hoe zeg ik nee Lesoverzicht Lesdoelen: Kinderen weten het verschil tussen prettige en onprettige situaties en kunnen deze herkennen. Kinderen weten dat ze onprettige aanrakingen mogen weigeren.
Nadere informatieSollicitatieprocedure opleiding interne geneeskunde OOR Noord- en Oost-Nederland
Sollicitatieprocedure opleiding interne geneeskunde R Noord- en ost-nederland Geachte collega, Naar aanleiding van uw sollicitatie naar een opleidingsplaats interne geneeskunde binnen de R Noord- en ost-nederland
Nadere informatie