Ontwikkelagenda Praktijkonderwijs

Transcriptie

1 VERENIGING ANDELIJK W ERKVERBAND PRAKTIJKONDERWIJS Ontwikkelagenda Praktijkonderwijs

2 Ontwikkelagenda Praktijkonderwijs Vereniging Landelijk Werkverband Praktijkonderwijs

3 INHOUD Landelijk werkverband praktijkonderwijs 3! Ambitie LWV - PrO 3! Uitgangspunten bij de totstandkoming van de ontwikkelagenda 3! Een nieuwe ontwikkelagenda voor het LWV-PrO 5! Totstandkoming van de ontwikkelagenda 5! Prioritering van de speerpunten 6! 1. De verdergaande digitalisering in het onderwijsleerproces van het praktijkonderwijs 7! 2. Professionalisering in het praktijkonderwijs 8! 3. Profilering van het praktijkonderwijs door goede communicatie en positionering 10! 4. Praktijkonderwijs netwerkpartner in de beroepskolom 12! 5. Implementatie van het beleid voor verdergaande regionalisatie 14! 2

4 Landelijk werkverband praktijkonderwijs De Vereniging Landelijk Werkverband Praktijkonderwijs (LWV PrO) behartigt de belangen van 170 scholen en afdelingen voor praktijkonderwijs, die gezamenlijk praktijkonderwijs verzorgen voor circa leerlingen. De scholen en afdelingen voor praktijkonderwijs zijn binnen het werkverband onderverdeeld in 17 regio s. Elke regio heeft één vertegenwoordiger in het bestuur die de contacten met de scholen in de regio onderhoudt. Het bestuur is primair belangenbehartiger van de doelgroep van het Praktijkonderwijs 1. Het Algemeen Bestuur (AB) is het besluitvormende orgaan en het Dagelijks Bestuur (DB) heeft een mandaat om de dagelijkse gang van zaken aan te sturen en uit te (laten) voeren. Het LWV-PrO ontwikkelt zich tot een bestuur dat stuurt op hoofdlijnen en verantwoordelijkheden lager in de organisatie legt. Het is belangrijk dat de afzonderlijke scholen voor Praktijkonderwijs niet afhankelijk worden van het LWV-PrO. De regiovertegenwoordiger vormt in de regio de verbindende schakel en is het gezicht van LWV-PrO. Als bindende factor in de regio s geldt de gemeenschappelijke bewogenheid op de leerlingen, hart voor praktijkonderwijs en het gezamenlijk sterk maken voor deze doelgroep. De werkwijze en de mate van betrokkenheid van de afzonderlijke scholen op het praktijkonderwijs verschilt echter per regio. In de regio s is, naast bindend vermogen, een sterke behoefte aan actuele inhoudelijke informatie over landelijke en regionale ontwikkelingen voor praktijkonderwijs. Het onderhouden en vergroten van het netwerk voor praktijkonderwijs is dan ook een belangrijk aspect. Ambitie LWV - PrO Het ontwikkelen, uitvoeren en evalueren van beleid voor het praktijkonderwijs is een complex proces waaraan zowel partijen deelnemen binnen het kader van het werkverband als externe partijen, zoals OCW en de VO-Raad. De ambitie van het werkverband is leidend voor het voeren van regie op allerlei activiteiten en projecten ten behoeve van een beter onderwijsleerproces in het praktijkonderwijs. Het bestuur heeft de ambitie uitgesproken om de kwaliteit van het praktijkonderwijs op een zo hoog mogelijk peil te brengen. Om deze ambitie te verwezenlijken, werkt het bestuur aan de hand van haar missie en visie met een ontwikkelagenda, waarin de speerpunten van beleid voor de periode staan geformuleerd en waarmee actief wordt ingespeeld op actuele ontwikkelingen. Uitgangspunten bij de totstandkoming van de ontwikkelagenda Het bestuur heeft aangegeven dat het voor de totstandkoming van de ontwikkelagenda van belang is dat de regio s via haar vertegenwoordigers actief worden betrokken bij de keuze van de speerpunten voor deze ontwikkelagenda. In een speciale bijeenkomst hebben de vertegenwoordigers bijgedragen aan het prioriteren van de speerpunten voor de ontwikkelagenda. 1 Zie ook het huishoudelijk reglement van de Vereniging Landelijk Werkverband Praktijkonderwijs als aanvulling op de bepalingen zoals vermeld in de statuten van de vereniging (defenitieve versie 5). 3

5 Ook is het van belang om bij het opzetten en uitvoeren van die agenda rekening te houden met de diversiteit binnen het praktijkonderwijs. Dit betreft niet alleen de diversiteit voor wat betreft de onderwijskundige kwaliteit en het ondernemerschap op de scholen, maar ook de bestuurlijke en regionale context waarbinnen de scholen opereren. Het doel van de ontwikkelagenda is dan ook om te komen tot een zorgvuldige en gedegen afweging ten aanzien van de ontwikkeling en positionering van het praktijkonderwijs in de periode Verder gelden de missie en visie van LVW PrO als belangrijke uitgangspunten voor de ontwikkelagenda 2 : Missie Na het doorlopen van het praktijkonderwijs kunnen leerlingen zelfstandig en volwaardig participeren in de maatschappij. Ze zijn in staat zelfstandig te werken, te wonen, hun vrije tijd zinvol te besteden en burger te zijn. Om dit te kunnen moeten leerlingen een aantal algemene competenties ontwikkelen en daarnaast een aantal specifieke competenties gerelateerd aan het beroep dat bij hen past. Het praktijkonderwijs gaat daarbij uit van de individuele mogelijkheden en talenten van leerlingen. Visie Het praktijkonderwijs realiseert haar missie door systematisch en doelgericht te werken aan individuele leertrajecten die enerzijds aansluiten bij het ontwikkelingsniveau en de mogelijkheden van de leerlingen, en anderzijds gericht zijn op de competenties die gevraagd worden om deel te nemen aan de maatschappij. De leidinggevende en medewerkers van het praktijkonderwijs zijn de professionals die dit mogelijk maken door met de leerling in gesprek te zijn om te bepalen wat de leerling nodig heeft om zich optimaal te ontwikkelen. Daarnaast zijn ze ook in gesprek met de omgeving: met werkgevers, met ouders en met maatschappelijke organisaties om zicht te krijgen op wat de leerling nodig heeft om in de maatschappij te kunnen (blijven) functioneren. De medewerkers van het praktijkonderwijs richten het leerproces zodanig in dat de leerling optimaal leert (het is uitdagend, stimulerend, betekenisvol, maximaal en effectief). Daarvoor is het nodig stapsgewijs haalbare doelen te formuleren en manieren te vinden om die doelen te bereiken. Waar nodig betrekt de school daar externe partijen bij. Dat kunnen werkgevers zijn, gemeenten, rolmodellen, maar ook deskundigen op het gebeid van didactiek en pedagogiek. Een school voor praktijkonderwijs is zo een netwerkschool. Staat open voor de wereld buiten de school, gebruikt die omgeving waar nodig en zorgt dat de leerlingen in die wereld goed terecht komen. 2 Zie ook het document Missie & Visie LWV PrO voor een verdere uitwerking en toelichting. 4

6 Belangrijke accenten Voor de periode heeft het bestuur vier belangrijke accenten gelegd: 1. Meer oog voor dat wat de maatschappij van mensen en jongeren vraagt. En deze eisen vertalen in leertrajecten voor leerlingen in het praktijkonderwijs. 2. Doelgerichter werken in het praktijkonderwijs. Hoofddoelen in subdoelen opdelen en daarvoor leertrajecten organiseren (dat kan ook een les zijn, of een leeropdracht voor de stage). Gericht zijn op evaluatie van die leertrajecten: Wat heeft de leerling geleerd en/of ontwikkeld? 3. De sleutelrol van de docenten en begeleiders in het praktijkonderwijs. Het ontwikkelen van de competenties van die professionals - en de condities voor die professionals om hun werk goed te kunnen doen - zijn essentieel voor het succes van het praktijkonderwijs. 4. Zichtbare profilering van het praktijkonderwijs. Het stevig profileren van het praktijkonderwijs in het onderwijsveld is belangrijk om de maatschappelijke relevantie zichtbaar te houden en in het krachtenveld een volwaardige speler te blijven. Bovenstaande accenten geven met name richting aan de inhoudelijke en professionele ontwikkeling van het praktijkonderwijs voor de komende jaren. Bij de professionele ontwikkeling gaat het naast de onderwijskwaliteit ook om leiderschap en de verbetering van de externe communicatie. Hoewel het bestuur het tot haar verantwoordelijkheid rekent om de belangrijke accenten aan te geven, is het uiteindelijk aan de scholen om hier verder invulling aan te geven. De scholen zorgen daarmee gezamenlijk voor de kwaliteit van het praktijkonderwijs. Het LWV PrO ondersteunt de scholen waar gewenst en waar mogelijk met de vormgeving en concrete invulling hiervan. Een eerste stap zet het werkverband door de ontwikkelagenda op basis van bovenstaande uitgangspunten op te stellen. Een nieuwe ontwikkelagenda voor het LWV-PrO Het bestuur heeft in de periode op goede wijze sturing gegeven aan de ambities van de vereniging 3. De ontwikkelagenda legde bestuurlijke ontwikkelingen vast met beleidsuitgangspunten en hoofdlijnen van voorgenomen acties op de korte en langere termijn en was daarmee een leidraad voor het bestuurlijk handelen in de jaren Gezien de goede ervaringen met de ontwikkelagenda, heeft het bestuur besloten om voor de periode een nieuwe ontwikkelagenda op te stellen. Deze agenda is gebaseerd op de geformuleerde uitgangspunten, actuele ontwikkelingen, praktijkervaringen, lopende projecten en op (wetenschappelijke) onderzoeken die relevant zijn voor en betrekking hebben op het praktijkonderwijs. Totstandkoming van de ontwikkelagenda De ontwikkelagenda is een belangrijk document voor het realiseren van de ambities van het werkverband. De ontwikkelagenda is besproken in diverse bijeenkomsten met het algemeen bestuur en het dagelijks bestuur. De ontwikkelagenda is verder voorgelegd aan partijen met wie het werkverband intensief samenwerkt, zoals externe deskundigen, vertegenwoordigers van bepaalde belangengroepen, lectoren en andere critical friends. Het algemeen bestuur stelt vervolgens de ontwikkelagenda voor het praktijkonderwijs vast. 3 Zie ontwikkelagenda van LWV PrO. 5

7 Prioritering van de speerpunten Het bestuur heeft in aansluiting op haar missie en visie - aan vijf speerpunten prioriteit gegeven en deze verder uitgewerkt. Hieronder geven we allereerst de vijf speerpunten weer: 1. De verdergaande digitalisering in het onderwijsleerproces van het praktijkonderwijs. Dit speerpunt sluit aan bij het belangrijke accent Meer oog hebben voor dat wat de maatschappij van mensen en jongeren vraagt. 2. Professionalisering in het praktijkonderwijs. Dit speerpunt sluit voornamelijk aan bij de accenten de sleutelrol van docenten en begeleiders en doelgerichter werken in het praktijkonderwijs. 3. Profilering van het praktijkonderwijs door goede communicatie en positionering. Dit speerpunt houdt direct verband met de ambitie om het praktijkonderwijs op zichtbare wijze te profileren en te positioneren. 4. Praktijkonderwijs netwerkpartner in de beroepskolom. Dit speerpunt sluit aan bij het accent van doelgerichter werken en houdt ook verband met de profilering van het praktijkonderwijs. 5. Implementatie van het beleid voor verdergaande regionalisatie. Dit speerpunt sluit aan bij meerdere accenten die het bestuur heeft gelegd. Naast de profilering geeft het bestuur hiermee invulling aan het feit dat de scholen en in het bijzonder de docenten en begeleiders in de verschillende regio s een sleutelrol vervullen om de kwaliteit van het praktijkonderwijs van hoog niveau te laten zijn. In het hiernavolgende worden bovenstaande speerpunten op hoofdlijnen uitgewerkt aan de hand van het volgende format: Inleiding: Wat is de relevantie van dit speerpunt? Resultaat en actie: Welke opbrengsten levert het op? En wat moet er op hoofdlijnen gebeuren? Eigenaar: Wie is er verantwoordelijk voor het realiseren van het resultaat? 6

8 1. De verdergaande digitalisering in het onderwijsleerproces van het praktijkonderwijs Relevantie Vanuit haar missie en visie heeft het bestuur vastgesteld dat het belangrijk is om binnen het praktijkonderwijs meer oog te hebben voor de maatschappelijke veranderingen die het nodige vragen van mensen en jongeren in het bijzonder. Zo volgen de digitale ontwikkelingen in alle domeinen van het maatschappelijk leven elkaar in snel tempo op. De medialisering van de maatschappeij is onmiskenbaar en platformen als internet en mobiele telefonie krijgen een steeds grotere invloed op onze communicatie, informatievoorziening, zelfpresentatie en burgerschap 4. Op welke wijze zijn leerlingen uit het praktijkonderwijs in staat om in deze medialisering hun weg te vinden? En welke vaardigheden hebben deze leerlingen dan nodig? En op welke manier is er binnen het praktijkonderwijs aandacht om te leren werken met nieuwe ICT mogelijkheden en op welke wijze leren we leerlingen binnen het praktijkonderwijs om voldoende kritisch op het gebruik van deze mogelijkheden te zijn en ze zo voldoende mediabewust te laten zijn? Resultaat en actie Gezien bovenstaande medialisering is het van belang dat er vanuit LWV PrO een plan van aanpak wordt opgesteld over de wijze waarop in het onderwijsleerproces omgegaan kan worden met nieuwe media en de mogelijkheden van ICT voor leerlingen in het praktijkonderwijs. Het gaat hier allereerst om het in kaart brengen van de belangrijkste mogelijkheden voor praktijkonderwijs ten aanzien van nieuwe media en ICT. Vervolgens kan LWV PrO bepalen welke facilitering vanuit het werkverband wordt aangeboden aan de scholen voor praktijkonderwijs. Een mogelijkheid is bijvoorbeeld het inrichten van een portal vanuit het werkverband van waaruit de scholen voor praktijkonderwijs gebruik kunnen maken en scholen in de gelegenheid te stellen om ervaringen met nieuwe media en ICT onderling uit te wisselen. Om bovenstaande punten te realiseren zijn de volgende acties nodig: In kaart brengen welke ICT mogelijkheden aangeboden kunnen worden voor leerlingen in het praktijkonderwijs. Opstellen van een plan van aanpak over de inrichting van het onderwijsleerproces met ICT toepassingen in het praktijkonderwijs. De faciliteringsmogelijkheden vanuit LWV PrO aangeven en implementeren. 4 Uit: Wijs met media, Harry van Vliet, Wendy van der Steen, Hans Fröling en Emiel Kanters, Hogeschool Utrecht, Hier is ook meer informatie te vinden over feiten en cijfers van het mediagebruik onder jongeren. Zo is er een sterke toename van het percentage Nederlanders dat thuis toegang heeft tot internet: van 21% in 1998 naar 83% in Bij gezinnen met kinderen in de leeftijd tussen 12 en 17 jaar ligt dat percentage ruim boven de 90% (p.15). 7

9 Eigenaar Het bestuur is opdrachtgever en formeert voor de uitvoering van bovenstaande actiepunten een projectgroep of bestuursadviescommissie 5. Deze projectgroep of commissie staat onder leiding van een projectleider of voorzitter die werkt aan de hand van het goedgekeurde plan (inclusief begroting). In de projectgroep of commissie zijn minimaal vier deskundigen vertegenwoordigd op het gebied van projectmanagement, praktijkonderwijs, digitale (leer)middelen voor het onderwijs en ICT. De projectgroep of commissie rapporteert aan het bestuur. Het project is in het schooljaar gerealiseerd. Verdergaande digitalisering Eindverantwoordlijk DB Proces BAC en projectleider Start 2011 Einde 2014 Financiën BAC 2. Professionalisering in het praktijkonderwijs Relevantie In onze maatschappij zien we dat een leven lang leren een belangrijk uitgangspunt is geworden voor overheid en bedrijfsleven om de te leveren kwaliteit op duurzame wijze te borgen, de concurrentiekracht van Nederland te versterken 6. Daarnaast draagt dit uitgangspunt bij om in een krappe arbeidsmarkt een aantrekkelijke werkgever te blijven of te worden. Voor de concurrentiepositie van Nederland speelt het onderwijs een cruciale rol om het kennis- en vaardighedenniveau op peil te houden. Tegelijkertijd heeft het onderwijs net als andere publieke sectoren de komende jaren te maken met een relatief hoge uitstroom van oudere medewerkers waardoor een aantrekkelijk en professioneel personeelsbeleid een belangrijke voorwaarde is om goede leidinggevenden, docenten en begeleiders te behouden. Ook binnen het praktijkonderwijs hebben we met bovenstaande punten te maken. Er is voornamelijk de noodzaak om de kwaliteit binnen het praktijkonderwijs op hoog niveau te houden. Dit geldt voor alle belangrijke sleutelfiguren binnen het praktijkonderwijs: leidinggevenden, docenten en begeleiders. Zo dienen docenten op de hoogte te blijven van relevante ontwikkelingen met betrekking tot het praktijkonderwijs en de zorg voor leerlingen in het bijzonder. In de school heeft de docent de grootste invloed op het ontwikkelproces van leerlingen. Docenten dienen daarvoor te beschikken over de juiste bevoegdheid, competenties, bekwaamheden en kennisinhouden van het praktijkonderwijs. 5 De keuze hiervoor dient het bestuur nog te maken. 6 Zie bijvoorbeeld het Europese subsidieprogramma dat is gebaseerd op leren in alle levensfasen: 8

10 Door de vele ontwikkelingen en veranderingen in het onderwijs is het belangrijk dat docenten zelf ook in de gelegenheid worden gesteld om een leven lang te leren. Het is belangrijk dat bij de invoering van nieuwe trajecten, bijvoorbeeld bij AKA-trajecten, dat docenten over de tools beschikken om dergelijke trajecten goed vorm te geven. Resultaat en actie Gegeven bovengenoemde maatschappelijke ontwikkelingen is het belangrijk om de verschillende professionaliseringsmogelijkheden binnen het praktijkonderwijs nauwkeurig in kaart te brengen. Daarnaast streeft LWV PrO ernaar om de professionalisering binnen het praktijkonderwijs op pro-actieve wijze te stimuleren en zo goed mogelijk te faciliteren op een wijze die voldoet aan de behoefte in de regio s. Hierbij kan gedacht worden aan bijvoorbeeld: een PrO Academie en door LWV PrO als de intermediair voor professionele ontwikkeltrajecten voor het praktijkonderwijs te laten zijn. Verder beoogt LWV PrO de samenwerking met onderzoeks- en kennisinstituten te intensiveren ten behoeve van de scholen voor het prakrtijkonderwijs. Kortom, LWV PrO streeft er naar om verbindingen tot stand te brengen, waarbij nieuwe kennis en vaardigheden kunnen worden gekoppeld en worden gedeeld met de bestaande (praktijk)kennis. Zo kan onder leiding van de PrO- Academie toegepast wetenschappelijk onderzoek worden verricht voor het praktijkonderwijs en kunnen de nieuwe inzichten direct teruggekoppeld worden naar de regio s en naar belangrijke partners (bijvoorbeeld mbo-raad en ocw), zodat de onderzoeksuitkomsten vertaald kunnen worden naar de onderwijsprogramma s in het praktijkonderwijs. Bij het nauwkeurig in kaart brengen van bovenstaande mogelijkheden is het belangrijk om dit ook te doen in termen van opbrengsten en haalbaarheid. In termen van leeropbrengsten kan gedacht worden aan wat de meerwaarde is voor het onderwijsleerproces, met andere woorden wat merken de leerlingen in het praktijkonderwijs ervan? Daarnaast is de verwachting dat de professionalisering in het praktijkonderwijs wezenlijke spin-offs bewerkstelligt, zoals een duidelijker en professionelere profiel van het praktijkonderwijs, kwaliteitsverbetering in de breedte en verdere verbinding met relevante partners (universiteiten, mbo-raad, vo-raad, etc). In termen van haalbaarheid dient inzichtelijk gemaakt te worden wat de kosten zijn van bepaalde professionaliseringstrajecten en bijbehorende faciliteringen vanuit het LWV PrO. Vervolgens dienen de haalbare opties uiterlijk in 2014 geimplementeerd te zijn. Om bovenstaande punten te realiseren zijn de volgende acties nodig: In kaart brengen welke behoefte aan leren en ontwikkelen er is binnen het praktijkonderwijs. Voor de leer- en ontwikkelbehoefte in het praktijkonderiwjs een leeraanbod (laten) maken vanuit het LWV PrO dat naast het realiseren van goede leeropbrengsten ook haalbaarheid is. De faciliteringsmogelijkheden voor professionalisering in het praktijkonderwijs vanuit LWV PrO aangeven en implementeren. Inrichten van een systeem waarmee leidinggevenden, docenten en begeleiders op de hoogte worden gebracht van de laatste ontwikkelen binnen het praktijkonderwijs. 9

11 Eigenaar In eerste instantie is de projectleider in opdracht van het bestuur verantwoordelijk om de mogelijke professionaliseringsopties in termen van opbrengsten en haalbaarheid inzichtelijk te maken voor het einde van het schooljaar Afhankelijk van de gekozen professionaliseringsopties word teen systeem ontworpen en ingericht en deze dient vervolgens in de twee schooljaren ( en ) daarop geimplementeerd te worden. Na twee schooljaren kan vervolgens bijgestuurd worden op basis van de uitgevoerde evaluatie. Pro Academie Regie DB Proces Projectleider Start 2011 Einde 2013 Financiën BAC Extra middelen: projectaanvraag OCW 3. Profilering van het praktijkonderwijs door goede communicatie en positionering Relevantie In onze maatschappij wordt het praktijkonderwijs nog teveel geassocieerd met het zorgen voor leerlingen en te weinig met leren en ontwikkelen van leerlingen tot zelfredzame burgers. Daarnaast heeft het praktijkonderwijs verbindingen met het voortgezet onderwijs, met het MBO en de arbeidsmarkt en opereert daarmee in een complex krachtenveld. Dit maakt het praktijkonderwijs tot een unieke partner die met bewogenheid voor leerlingen hard werkt aan krachtig onderwijs en aan de toeleiding van leerlingen naar de arbeidsmarkt. In het krachtenveld is het voor partijen soms lastig om het praktijkonderwijs op de goede waarde te schatten. Dit komt onder andere door de relatieve onbekendheid met het praktijkonderwijs, de bedreiging die sommige partijen ervaren van het praktijkonderwijs, omdat inhoudelijke werkzaamheden blijken te overlappen en door de multi-interpretabele positie van het praktijkonderwijs. Gegeven bovenstaande ontwikkeling is het belangrijk dat het praktijkonderwijs op pro-actieve wijze de communicatie vormgeeft, samenwerking zoekt met andere partijen en tevens haar eigen positie bepaalt door te zorgen voor een goede profilering. Zo zijn bijvoorbeeld goede praktijkvoorbeelden nodig om te laten zien wat kansen en mogelijkheden zijn voor leerlingen in het praktijkonderwijs, zodat het praktijkonderwijs zich ook op horizontale wijze kan verantwoorden en profileren (naar ouders en andere belanghebbenden). 10

12 Belangrijke vragen in het kader van de positionering en profilering van het praktijkonderwijs zijn onder andere: Wat biedt het praktijkonderwijs leerlingen en hun ouders? En op welke manier meten we de opbrengsten binnen praktijkonderwijs 7? Op welke wijze zorgen we voor kwalitatief goede nazorg? Op welke wijze maakt praktijkonderwijs zichtbaar wat haar onderwijsinhoudelijke toegevoegde waarde is? Resultaat en actie Om de profilering van het praktijkonderwijs in het hierboven beschreven krachtenveld vorm te geven dienen onderstaande zaken te worden opgepakt: A. Aantoonbaar maken wat de maatschappelijke waarde is van het praktijkonderwijs. B. Bepalen wat het profiel en de positie is van het praktijkonderwijs ten opzichte van ketenpartners. A. Maatschappelijke waarde van het praktijkonderwijs De meningen over de maatschappelijke waarde van het praktijkonderwijs lopen uiteen, terwijl deze waarde inzichtelijk gemaakt kan worden. Het aantonen van deze maatschappelijke waarde is belangrijk, omdat daarmee de positie en de profilering van het praktijkonderwijs in het krachtenveld sterker neergezet wordt en er gericht gecommuniceerd kan worden met diverse (keten)partners. Zo kunnen de inspanning en daarbij behaalde resultaten inzichtelijk worden gemaakt als het bijvoorbeeld gaat om de begeleiding van een kwetsbare groep jongeren. B. Positionering van het praktijkonderwijs Ongeveer eenderde van de scholen is tijdens de omvorming van svo-mlk naar praktijkonderwijs een afdeling geworden van een school voor VMBO. Niet alleen vanwege de eigen scholen die zijn opgegaan in het VMBO, maar ook vanwege signalen die het LWV PrO de afgelopen jaren heeft ontvangen dient de positie van het praktijkonderwijs ten opzichte van andere onderwijssoorten (o.a. VMBO) te worden bepaald. En met welke instanties is het waardevol om samenwerkingsverbanden aan te gaan? En welke positie neemt het praktijkonderwijs bijvoorbeeld in in de samenwerkingsverbanden SVO VO? Het praktijkonderwijs dient gegeven de huidige en toekomstige ontwikkelingen (onder andere in het kader van passend onderwijs) haar positie te bepalen. 7 Zie de landelijke uitstroommonitor (platform praktijkonderwijs) en de definitief vastgestelde indicatoren voor het praktijkonderwijs: 1) behaalde certificaten en/of diploma s; 2) plaatsing leerlingen na uitstroom; 3) percentage oudleerlingen dat aan het werk is of studeert na één jaar en na twee jaar (zie vo-raad en vensters voor verantwoording, april 2010). 11

13 Om bovenstaande punten te realiseren zijn de volgende acties nodig: Opstellen van het interne en externe communicatieplan. In het schooljaar is het communicatieplan opgesteld. In het schooljaar is het plan geimplementeerd. Vervolgens is het essentieel dat op eenduidige wijze wordt gecommuniceerd over de verworven inzichten. Belangrijk is het ingang zetten van een communicatietraject waarbij op eenduidige wijze wordt gecommuniceerd met belanghebbenden en beslissers met betrekking tot praktijkonderwijs. De positionering (en daarbij het krachtenveld) van het praktijkonderwijs inzichtelijk maken en aangeven welke (voorbeeld)functie het praktijkonderwijs kan spelen gegeven de veranderingen die in het kader van de zorgplicht in het reguliere onderwijs er aankomen.. Breng regelmatig de positie, beleving en imago van het praktijkonderwijs bij verschillende partners in beeld bij voorkeur op basis van toegepast wetenschappelijk onderzoek En communiceer hierover met belanghebbenden. Eigenaar De betrokkenheid van de regio s is voor de profilering van het praktijkonderwijs en bij het opstellen van het communicatieplan cruciaal. De regiobestuurders en uiteindelijk de professionals op de scholen voor praktijkonderwijs zelf zijn de belangrijkste ambassadeurs om het praktijkonderwijs op structurele wijze te profileren. De trajecten die worden opgestart vallen onder de verantwoordelijkheid van het dagelijks bestuur. Profilering Praktijkonderwijs Eindverantwoordlijk Regie Uitvoering Start 2010 Einde 2015 Financiën in aanloop Financiën na aanloop, per jaar DB BAC DB en AB leden en directeuren Pro 4. Praktijkonderwijs netwerkpartner in de beroepskolom Relevantie Praktijkonderwijs is een netwerkpartner voor veel partijen, zoals het voortgezet onderwijs, gemeenten, brancheorganisaties, ROC s, UWV, werkgevers, etc. De samenwerking met deze partners is cruciaal voor het goed terecht laten komen van de leerlingen uit het praktijkonderwijs. De samenwerking vraagt in de praktijk veelal om intensief overleg en het maken van duidelijke afspraken, Zo zijn bijvoorbeeld de niveau 1 - opleidingen in het mbo drempelloos, dat wil zeggen: er worden geen vooropleidingseisen gesteld om toegelaten te worden. Leerlingen vanuit het praktijkonderwijs dienen in principe altijd toegelaten te worden bij niveau 1-opleidingen. De niveau 1-opleidingen kennen sinds 2004 twee varianten: 12

14 de Beroeps Kwalificerende Assistentopleidingen (BKA) en de Arbeidsmarkt Kwalificerende Assistentopleidingen (AKA). De branchegerichte cursussen zijn meestal ontwikkeld voor het praktijkgedeelte van een niveau 1-opleiding en minder voor het theoriegedeelte van de opleiding. Ze worden soms erkend door de branche en hebben daardoor hun waarde op de arbeidsmarkt, maar ze hebben geen formele status in het middelbaar beroepsonderwijs. Dit betekent concreet dat een leerling met een branchegerichte cursus geen automatische vrijstelling of erkenning kan claimen bij een ROC. Of vrijstelling wordt verleend is dan altijd afhankelijk van de besprekingen tussen een ROC en de school voor praktijkonderwijs. Uit een enquête blijkt dat weinig scholen voor praktijkonderwijs een vrijstelling hebben kunnen regelen met het ROC in hun regio voor hun leerlingen Waarom niveau 1 binnen het PrO? Verder worden scholen voor praktijkonderwijs enigszins gedwongen zich meer te richten op het vervolgonderwijs, ondanks het feit dat doorstroom geen formele taak van hun is. Zo stimuleert de overheid leerlingen om een startkwalificatie op niveau 2 te behalen en kiezen steeds meer leerlingen uit het praktijkonderwijs een vervolgopleiding 9. Daarnaast blijkt uit de praktijk dat het laten verzorgen van een niveau 1-opleiding binnen het praktijkonderwijs de kans op behalen van een diploma aanzienlijk verhoogt 10. Daarnaast krijgt het praktijkonderwijs vermoedelijk meer aanzien als het erin slaagt om leerlingen een regulier mbodiploma te laten behalen. Praktijkonderwijs heeft de ambitie en kwaliteiten om een wezenlijke rol te spelen als netwerkpartner in de beroepskolom. Praktijkonderwijs heeft veel ervaring bij een leven lang leren en het begeleiden van deze specifieke en kwetsbare doelgroep. Zo is er veel deskundigheid en ervaring in het verlenen van nazorg. De vraag is op welke wijze praktijkonderwijs dit op lokaal en regionaal niveau kan organiseren in samenwerking met omliggende roc s, werkgevers, gemeentes, etc. Resultaat en actie Het in contact treden met diverse partners in de beroepskolom leidt tot verschillende mogelijkheden om leerlingen toeleiden naar arbeid of naar een geschikte vervolgopleiding. Zo is bij veel scholen bekend dat de samenwerking met het ROC over het verzorgen van een niveau 1-opleiding binnen het praktijkonderwijs kan leiden tot een win-win situatie voor zowel het praktijkonderwijs als het ROC. Het praktijkonderwijs kan de leerlingen opleiden richting een erkend niveau 1-diploma en het ROC heeft binnen de niveau 1-opleidingen minder voortijdige schoolverlaters. Bovendien leidt de samenwerking met het praktijkonderwijs vaak tot een verbetering van de aanpak van zorgleerlingen in het mbo. Veel belangrijker is echter dat leerlingen binnen het praktijkonderwijs meer zelfvertrouwen krijgen wanneer zij een niveau 1-opleiding volgen. 8 Zie eindrapport van het sloa-project invoering niveau 1 binnen het pro (december 2007). 9 Onderzoek naar de uitstroom vanuit het praktijkonderwijs (Uitstroom Praktijkonderwijs schooljaar , IVArapport, maart 2007) toont aan dat het aantal leerlingen dat na het PrO een vervolgopleiding kiest, flink is gestegen. Na ging 13% van de leerlingen door naar het ROC om daar een opleiding binnen de Beroeps Opleidende Leerweg (BOL) te volgen. Na het schooljaar was dit percentage al gestegen tot 34 procent. 10 Met name de AKA sluit goed aan bij de doelstelling van het praktijkonderwijs. Het kwalificatieprofiel van de AKA bestaat namelijk grotendeels uit leer- en burgerschapscompetenties en algemene beroepscompetenties, waarop ook het praktijkonderwijs zich richt. Maar natuurlijk blijft een AKA-opleiding wel gewoon een niveau 1-opleiding, met de zwaarte van zo n opleiding. Naast de algemenere competenties heeft iedere AKA-opleiding bovendien per sector ook een aantal vakmatige competenties. 13

15 Op lokaal en regionaal niveau dienen de betreffende scholen voor praktijkonderwijs in gesprek te gaan met roc s om de mogelijkheden met betrekking tot niveau 1 - opleidingen te verkennen en om te komen tot werkbare afspraken. Daarnaast zijn contacten in de regio met werkgevers, brancheorganisaties, uwv en gemeentes waardevol om over onderwerpen als de topleiding naar werk, goed werknemerschap, werken en leren duidelijke afspraken te maken, Om bovenstaande punten te realiseren zijn de volgende acties nodig: Per regio de scholen in contact laten treden met werkgevers, brancheorganisaties, gemeentes om afspraken te maken over de wijze waarop leerlingen uit het praktijkonderwijs het beste toegeleid kunnen worden naar de arbeidsmarkt. Hierbij kunnen verschillende varianten bedacht en uitgewerkt worden. Per regio in contact treden met ROC s om verantwoordelijkheden en rollen binnen het MBO niveau 1 tussen de ROC s en de scholen voor praktijkonderwijs expliciet af te spreken onder andere over de aanpak van zorgleerlingen. LWV PrO vervult hierbij een ondersteunde rol als intermediair, facilitator en/of stimulator. Inrichten van een monitor waarin de bijdrage van het praktijkonderwijs op het gebied van onderwijs en begeleiding voor MBO niveau 1 leerlingen inzichtelijk wordt. De uitkomsten en de meerwaarde van het praktijkonderwijs als partner voor MBO niveau 1 communiceren naar netwerkpartners en beslissers binnen het praktijkonderwijs. Eigenaar De regiovoorzitters - voorzover van toepassing op hun regio zijn verantwoordelijk voor dit speerpunt. Deze voorzitters houden het bestuur van hun vorderingen op de hoogte en maken hierover individuele afspraken met het bestuur. Het bestuur dient waar nodig - te zorgen voor afstemming tussen de regio s. Voor de inrichting van de monitor wordt een werkgroep ingesteld in opdracht van het bestuur. Praktijkonderwijs netwerkpartner in beroepskolom Eindverantwoordlijk Regie Tijdpad Financiën DB regiovertegenwoordigers voortdurend regiobudget 5. Implementatie van het beleid voor verdergaande regionalisatie Relevantie Het LWV PrO is de afgelopen jaren gegroeid naar een bestuurlijk model waarin het bestuur op hoofdlijnen stuurt. Hiervoor zijn in de afgelopen jaren de infrastructuur van de vereniging versterkt op basis waarvan de organisatie van het werkverband verder doorontwikkeld kan worden. Het besturen op hoofdlijnen betekent ook dat verantwoordelijkheden lager in de organisatie komen te liggen. De regiovoorzitters spelen hierbij een belangrijke rol als verbindende en gezichtsbepalende schakel tussen het werkverband en de scholen in de betreffende regio. De diversiteit van de scholen in het praktijkonderwijs in termen van onder andere de manier van werken en de mate van betrokkenheid bij het werkverband is groot. 14

16 Dit maakt het voor LWV PrO belangrijk om op intensieve en effectieve wijze in contact te blijven met de individuele scholen en de instellingen en bedrijven waar deze scholen frequent mee samenwerken. Resultaat en actie Het netwerken in de regio en tussen de regio s wordt steeds belangrijker. Scholen voor het praktijkonderwijs dienen steeds meer netwerkscholen te zijn om goed onderwijs voor haar leerlingen in de regio te verzorgen. De verbinding met de regio en aanpalende regio s is dan onontbeerlijk. Praktijkscholen dienen daarom meer zichtbaar te zijn in hun regio, zodat de omgeving (bedrijven, instellingen, etc) weet en kan ervaren wat zij van de leerlingen in de nabije toekomst kan verwachten. Verder is in de regio s, naast bindend vermogen, een sterke behoefte aan actuele inhoudelijke informatie over landelijke en regionale ontwikkelingen met betrekking tot het praktijkonderwijs. Het onderhouden en vergroten van het netwerk voor praktijkonderwijs is in dat kader ook een belangrijk aspect. Om bovenstaande punten te realiseren zijn de volgende acties nodig: Organiseren van regionale bijeenkomsten met voor de regio (scholen, gemeentes, bedrijfsleven, instellingen, etc) relevante thema s en waar ruimte is voor ontmoeting en dialoog. Hierbij kan gedacht worden aan uitwisselen van praktijkvoorbeelden, kennisdeling en innovatie uit en voor de regio. Inrichten van een interregionaal netwerkmodel voor de praktijkscholen waarbij tussen de regio s meer verbindingen gaan ontstaat., zodat ze elkaar regelmatig ontmoeten en uitwisseling van kennis en ervaringen kunnen realiseren. Ondersteunen van de scholen bij het neerzetten van het praktijkonderwijs in de regio, bijvoorbeeld door contacten te leggen met gemeentes, bedrijfsleven en instellingen. Communiceren van goede praktijken die van betekenis zijn voor de regio en de voordelen van regionale samenwerking met het praktijkonderwijs laten zien. 1 binne Eigenaar De regiovertegenwoordigers zijn primair verantwoordelijk voor hun regio en daarmee ook voor de implementatie van het beleid voor verdergaande regionalisatie. Om deze implementatie succesvol te laten zijn, is betrokkenheid en actieve participatie van de scholen in de betreffende regio een belangrijke bepalende factor. Implementatie verdergaande regionalisering Eindverantwoordlijk Proces Tijdpad Financiën DB regiovertegenwoordigers voortdurend regiobudget 15

17 De ontwikkelagenda is tot stand gekomen met de medewerking van dr. Joost van de Weide, BMC. 16

18 VERENIGING ANDELIJK W ERKVERBAND PRAKTIJKONDERWIJS Bureau Landelijk Werkverband Praktijkonderwijs T.a.v. Ellen van der Made Postbus GA TILBURG Tel bureau@praktijkonderwijs.nl