Workshop Handleiding. Allemaal Taal. wat is jouw talent?

Transcriptie

1 Workshop Handleiding Allemaal Taal wat is jouw talent?

2 Inhoudsopgave Hoe gebruik je deze workshop? Hoe kun je deze workshop inzetten in je klas? Les 1: Inleiding vertelt iets over de inhoud van deze workshop. Les 2: Beeldtaal Lange teksten vervang je door een plaatje. En iedereen begrijpt direct wat je bedoelt. Les 3: Gebarentaal Gebarentaal is de taal van dove mensen. laat zien hoe je met de juiste gebaren toch goed kunt communiceren. Les 4: Geheimtaal Gebruik geheimtaal en codes om jouw bericht onleesbaar te maken voor anderen. laat wat eenvoudige voorbeelden zien. Probeer het zelf eens uit! Les 5: Fantasietaal Een fantasietaal is de taal die in een fantasiewereld gesproken wordt. Met eigen taalregels. En die bedenk je dus gewoon zelf. Les 6: Spreektaal Dialecten en straattaal zorgen ervoor dat het Nederlands overal net weer even anders klinkt. Les 7: Schrijftaal Aan wie schrijf je een brief? Aan de burgemeester of aan je beste vriend(in)? laat zien hoe je deze brieven het best kunt beginnen. Les 8: Wartaal In deze afsluitende les geeft nog 10 wartaal tips. Wartaal is het spreken van onzin. En soms is dat gewoon heel leuk

3 Hoe gebruik je deze workshop? Welkom bij de workshop Allemaal Taal van Team Talento! In deze workshop zijn je leerlingen op een brede manier met allerlei taalaspecten bezig. Kinderboekenschrijver en taalliefhebber Eekhof vertelt en laat zien welke taalvormen er zijn en hoe je hier mee om kunt gaan. Vanaf les 2 staat er ook telkens een werkblad klaar voor de leerlingen. Zo kunnen ze het geleerde direct in de praktijk brengen. Tijdsduur De video s duren telkens gemiddeld 5 minuten. Na het bekijken van een videoles is het aan te raden om gelijk met de verwerking te beginnen. Deze verwerking zal vooral bestaan uit het maken van het bijbehorende werkblad. Het maken van het werkblad en het nabespreken daarvan neemt ongeveer een half uur in beslag. Bij alle videolessen (behalve bij de inleiding) van deze workshop horen werkbladen. De werkbladen laten de leerlingen oefenen met de voorbeelden en aanwijzingen die in de les gegeven heeft. Print de werkbladen uit voordat de videoles begint, zodat iedereen na afloop van de les gelijk aan de slag kan gaan. Doelgroep Deze workshop is geschikt voor leerlingen vanaf groep 6. Het omgaan met de verschillende taalvormen gaat eenvoudiger als de leerlingen al aardig taalvaardig zijn. De manier van presenteren en de taalkundige grapjes van Eekhof komen ook beter tot zijn recht bij leerlingen in de bovenbouw. Planning Bekijk twee videolessen per week, zodat je de gehele workshop in één maand af kunt ronden. Twee lessen per week betekent wel dat je een uur extra met voornamelijk taalactiviteiten bezig bent. En dan met name creatief taalgebruik. Kijk dus in de taalmethode welke lessen je in deze periode over kunt slaan, maar ook welke lessen juist heel goed passen bij deze workshop. Wellicht zijn dat lessen uit een andere periode dan waar je je nu bevindt in de methode. Als je de taallessen van deze workshop combineert met lessen uit de methode, maak je daar eigenlijk een mooi taalproject van. Verwerking De verwerking vindt deels op de werkbladen plaats, maar deels ook op (schrijf- en teken)papier. Zorg voor voldoende materiaal. 3

4 Les 1: Inleiding In deze video vertelt wat de leerlingen de komende lessen kunnen verwachten. Hij laat even wat voorbeelden zien van de verschillende taalaspecten die behandeld gaan worden. Zie deze les vooral als inleiding, als warming-up voor wat komen gaat. De speelse en humoristische aanpak van wil vooral uitdragen dat het vakgebied Taal niet saai is, maar juist heel leuk kan zijn minuten Benodigdheden Eventueel boeken en tijdschriften bij de diverse taalaspecten verzamelen. Het is een goed idee om gedurende deze lessenserie extra informatie beschikbaar te hebben, zoals boeken en tijdschriften, waarin de verschillende taalaspecten een belangrijke rol spelen. Op deze manier kunnen de leerlingen op een brede manier kennismaken met de verschillende taalvormen. Voorkennis activeren Je kunt als voorbereiding op de workshop een gesprek houden over de Nederlandse taal. Spreekt iedereen hetzelfde Nederlands? Waarom zijn er verschillen (dialect, Nederlands is niet je moerstaal)? En wat is taal eigenlijk? Zijn dat alleen maar woorden en teksten, of kan je wat je bedoelt ook op een andere manier uitdrukken (beeldtaal, gebarentaal). Wellicht kan je een stukje tekst in het dialect van jouw streek voorlezen. vertelt over de verschillende taalaspecten die in deze workshop behandeld gaan worden. Achtereenvolgens zijn dat: beeldtaal, gebarentaal, geheimtaal, fantasietaal, spreektaal, schrijftaal en wartaal (onzintaal). Al deze taalaspecten vullen ons Standaardnederlands (voorheen ABN) aan en maken van taal een levend en boeiend onderwerp. Na deze inleiding kan je direct doorgaan met de tweede les, over beeldtaal. 4

5 Les 2: Beeldtaal Lange teksten vervang je door een plaatje. En iedereen begrijpt direct wat je bedoelt. laat zien dat je met behulp van beelden heel snel en duidelijk iets duidelijk kunt maken. Beeldtaal is de verzamelnaam voor deze beelden die je in taal kunt gebruiken en de leerlingen leren deze kennen. gelijk aan de verwerking kunt beginnen. Zorg ook voor extra tekenpapier. Benodigdheden (per leerling) Werkblad bij les minuten Tekenpapier Kleurpotloden Achtergrondinformatie (deze informatie vind je ook terug op het werkblad voor de leerlingen) Pictogrammen Een pictogram is een symbool of een afbeelding dat de plaats inneemt van een tekst. Pictogram komt uit het Latijn. Picto komt van pictus en dat betekent geschilderd. En gram komt van gramma en dat betekent letter. Iconen In de computerwereld noem je een pictogram ook wel een icoon. Zo n plaatje koppel je dan aan een computerprogramma of aan een bestand. Emoticons Een emoticon is een afbeelding, waarmee je een emotie kunt uitbeelden. Dat kan je doen met lees- en lettertekens. Bijvoorbeeld ;-) voor blij en :-( voor verdrietig. geeft een opdracht: Bedenk zelf een pictogram voor een speeltuin. Op 3.10 kan je dan de video even pauzeren. De leerlingen kunnen dan op tekenpapier zo n pictogram (in de vorm van een verkeersbord zoals een woonerf ) tekenen. Als iedereen weer klaar is, start je de video weer. Deel het werkblad bij deze les uit en laat de leerlingen de opdrachten maken. Bij opdracht 1 is het de bedoeling dat de leerlingen niet echt precies omschrijven wat het verkeersbord betekent, maar daar meer een gesproken tekst aan koppelen. Bij het stopbord dan bijvoorbeeld: Kijk, hier moet je echt even stoppen hoor, wat er kan links en rechts van alles en nog wat aankomen. En dat is best wel gevaarlijk! Bespreek dit werkblad na afloop even na. 5

6 Les 3: Gebarentaal Gebarentaal is de taal van dove mensen. laat zien hoe je met de juiste gebaren toch goed kunt communiceren minuten Dove mensen communiceren met elkaar middels gebarentaal. Wat gebarentaal nu is en hoe je dat ongemerkt zelf ook vaak al gebruikt, komt aan de orde in deze les. Benodigdheden (per leerling) Werkblad bij les 3 gelijk aan de verwerking kunt beginnen. Achtergrondinformatie Wat is gebarentaal? Gebarentaal is de taal van dove mensen. Ieder land heeft zijn eigen taal. Net als bij een gesproken taal kunnen dove mensen uit het ene land dus niet vanzelf praten met dove mensen uit een ander land, omdat ze elkaars taal niet begrijpen. Nederlandse gebarentaal, afgekort NGT, is de taal die doven in Nederland gebruiken. Er zijn in Nederland ongeveer mensen die NGT als moedertaal hebben geleerd, en nog eens mensen die de taal op latere leeftijd hebben geleerd. Losse letters Alle 26 letters van het alfabet zijn er ook in een handalfabet. Met je hand kan je dan alle letters vormen en zo kan je dus ook een heel woord spellen. Gebarenwoordenboek Op de website mini-gebarenwoordenboek vind je een mini gebarenwoordenboek. Scroll links door de lijst en bekijk de video die het gebaar laat zien. Infotheek Een uitgebreide infotheek over alle aspecten van doofheid vind je op doof.nl/infotheek. De leerlingen kijken en luisteren gewoon mee met. Deel het werkblad uit. Ook het tweede deel, met het handalfabet. Deze heb je nodig voor opdracht 1. De tweede opdracht Gebaren kan je het best in tweetallen laten maken. De leerlingen laten dan aan elkaar gebaren zien. 6

7 Les 4: Geheimtaal Gebruik geheimtaal en codes om jouw bericht onleesbaar te maken voor anderen. laat wat eenvoudige voorbeelden zien. Probeer het zelf eens uit! 6.07 minuten Soms is het nodig om iemand in geheimschrift iets te vertellen, omdat je wilt dat alleen jij en die ander dat kan lezen. Welke geheimschriften er zijn en hoe die werken, laat in deze les zien. Benodigdheden Werkblad bij les 4 gelijk aan de verwerking kunt beginnen. Voorkennis activeren Vraag eens wie een vorm van geheimtaal kent? Door wie wordt dit gebruikt? En waarom is het handig om geheimtaal te gebruiken? Kijk mee met de geheime boodschap vanaf 0.30, 20 seconden lang. Schrijf de ontcijferde code op of onthoud het. Achtergrondinformatie Cryptografie (of geheimschrift) houdt zich bezig met technieken voor het verbergen of versleutelen van informatie, op zo n manier dat het voor een buitenstaander onmogelijk is om de informatie te kunnen begrijpen. Encryptie is het versleutelen of vercijferen van de boodschap. Nog meer geheimschrift vind je in deze leuke video van het Klokhuis: video/het-klokhuis-geheimschrift. Op deze website kan je een pdf downloaden met extra opdrachten. nl/1dracht/1dracht/geheimetaalencodes.pdf. Enigma: Informatie over de beroemde codeermachine vind je op de website users.telenet.be/d.rijmenants/nl/enigma.htm. Deel het werkblad uit. Op het werkblad worden diverse soorten geheimschrift behandeld. Best wel lastig, het is dan misschien wel handig om het werkblad in tweetallen te laten maken. Opdracht 6 is een extra opdracht: Maak je eigen geheimschrift. Wie dat wil, mag daar aan beginnen en het eventueel op een ander moment eens verder uitwerken. Bedenk daar dan ook de juiste sleutel bij. 7

8 Les 5: Fantasietaal Een fantasietaal is de taal die in een fantasiewereld gesproken wordt. Met eigen taalregels. En die bedenk je dus gewoon zelf minuten Aan de hand van de video en het werkblad leren we dat een fantasietaal (of een kunsttaal) een zelfbedachte taal is, met zijn eigen taalregels. Hoe je dit kan toepassen en hoe je zelf een fantasietaal kunt bedenken, leer je in deze video. Benodigdheden (per leerling) Werkblad bij les 5 gelijk aan de verwerking kunt beginnen. Voorkennis activeren Neem eens een stripboek van de smurfen mee. De smurfentaal is een goed voorbeeld van een fantasietaal. Als je geïnteresseerd bent in Smurfentaal, koop dan het album Smurfe koppen en koppige Smurfen. Het onderwerp van het verhaal is de vraag wat precies Smurfentaal is. Is het nu smurfetrekker of kurkesmurfer? Dit verhaal is gebaseerd op de taalstrijd in België tussen de Vlamingen en de Walen. De tekenaar en bedenker van de Smurfen, Peyo (pseudoniem van Pierre Culliford), komt zelf uit België. Zet de video stil op 2.25 en laat de leerlingen deze opdracht uitwerken. Laat ze iets bedenken en laat een paar leerlingen dit vertellen. Deel het werkblad bij deze les uit. Het blad zit boordevol leuke fantasietaal-opdrachten. Bij opdracht 1 wordt een zin bedacht die iemand anders moet lezen en dan moet vertellen wat deze zin betekent. Opdracht 4 is een extra opdracht: bedenk een fantasietaal die bij het robotje past. Laat iemand anders deze taal eens lezen en vertellen wat er nu staat. Bespreek het werkblad na afloop even na. 8

9 Les 6: Spreektaal Dialecten en straattaal zorgen ervoor dat het Nederlands overal net weer even anders klinkt. laat zien en vooral horen dat je in Nederland grote verschillen ziet in hoe men praat. Iedereen spreekt Nederlands, maar het klinkt vaak net iets anders. Begrippen als dialect, socialect en straattaal komen aan bod. Benodigdheden (per leerling) Werkblad bij les minuten gelijk aan de verwerking kunt beginnen. Voorkennis activeren Wellicht kan je aan een boekje komen met teksten in het dialect van jouw streek. Lees daar eens een stukje uit voort. Of pak bewust eens een heel ander dialect (bijvoorbeeld het Westfries uit Noord-Holland). Lees daar iets van voor. Kunnen de leerlingen het volgen? Zien ze dat het toch gewoon Nederlands is? Achtergrondinformatie Het dialectenwoordenboek vind je online op Het geeft inzicht in Nederlandse en Vlaamse dialecten. Het straattaalwoordenboek vind je online op Naast woorden vind je daar ook leuke filmpjes, o.a. Straattaal-Lingo. Kijk mee met en stop op momenten dat je zelf wat meer uitleg wilt geven. Deel het werkblad bij deze les uit en laat de leerlingen de opdrachten maken. Het werkblad bevat slechts een paar opdrachten. Bespreek dit werkblad na afloop even na. 9

10 Les 7: Schrijftaal Aan wie schrijf je een brief? Aan de burgemeester of aan je beste vriend(in)? laat zien hoe je deze brieven het best kunt beginnen minuten In geschreven taal gebruik je andere woorden dan in gesproken taal. laat zien hoe je met geschreven taal om moet gaan. Het is belangrijk te weten aan wie je iets schrijft. Dat bepaalt de vorm van jouw schrijftaal. Benodigdheden (per leerling) Werkblad bij les 7 Schrijfblaadje gelijk aan de verwerking kunt beginnen. Zorg ook voor voldoende schrijfblaadjes. Achtergrondinformatie De formele aanhef De aanhef is de tekst waarmee je een brief begint. Bij zakelijke brieven begin je meestal met: Geachte heer / mevrouw,. Als je weet wie de brief gaat ontvangen, dan schrijf je de achternaam er ook bij. Bijvoorbeeld: Geachte mevrouw De Vries. Informele aanhef Als je een brief schrijft naar iemand die je persoonlijk kent, begin je de brief heel anders. In de aanhef gebruik je dan de voornaam. Dat kan op verschillende manieren. Bijvoorbeeld: Beste Peter, Lieve Anna, Hallo oma. Titulatuur is de wijze van aanschrijven (adressering en aanhef; in bepaalde gevallen ook de wijze van aanspreken) van personen op basis van hun titel, predicaat, rang, maatschappelijke positie e.d. Een overzicht vind je op de website van Onze Taal: advies/titulatuur-de-weledelgeleerde-notaris. Zet de video stil op De leerlingen moeten daar een keuze maken. Als het lukt, ga dan even terug naar Je krijgt dan de afbeeldingen weer in beeld. Doe dit ook bij 2.00 en ga dan ook weer even terug. Deel het werkblad bij deze les uit. Geef iedere leerling ook een schrijfblaadje. Bespreek na afloop het werkblad nog even na. 10

11 Les 8: Wartaal In deze afsluitende les geeft nog 10 wartaal tips. Wartaal is het spreken van onzin. En soms is dat gewoon heel leuk minuten laat zien hoe je kunt spelen met taal. Gebruik de tips van of bedenk zelf een wartaal-variant. Met de voorbeelden uit deze les moet dat geen probleem zijn. Benodigdheden (per leerling) Werkblad bij les 8 gelijk aan de verwerking kunt beginnen. Dit is de laatste les bij de workshop Allemaal Taal. Met de tips in deze les kan je iemand anders lekker mee in de war brengen. laat 10 tips zien en vertelt daar iets bij. Pauzeer desgewenst de video bij de tips waar je zelf nog iets meer uitleg bij wilt geven. Het werkblad bij deze les bevat de 10 tips van. Deel het werkblad uit en laat de leerlingen zelf een leuke wartaal-opdracht uitvoeren. Of bedenk zelf een wartaal-variant. 11

12 Wat is jouw talent? Team Talento wordt ontwikkeld door CWG Media B.V. Postbus AH Enkhuizen internet: