UITGAVE VAN TRIODOS BANK - NO VOORJAAR

Transcriptie

1 UITGAVE VAN TRIODOS BANK - NO VOORJAAR IN DIT NUMMER: PROEVEN, RUIKEN EN BELEVEN MVO NEDERLAND CREATIEF MET ZORG DE NIEUWE WILDERNIS BIOLOGISCH VOOR IEDEREEN STEM OP UW FAVORIETE ONDERNEMER GERECYCLEDE WERKPLEK

2 12 Winkel van Sinkel: culinair en cultureel BIO LOGI VOO 14 Vechtclub XL: een broedplaats voor creatieve ondernemers IEDER D KLE 06 Een jaar uit het leven in de Oostervaardersplassen in beeld VA jaar MVO Nederland, Willem Lageweg aan het woord

3 05 PROEVEN, RUIKEN EN BELEVEN Zaterdag 28 juni vindt de jaarlijkse Triodos Hart-Hoofddag plaats. 06 DE NIEUWE WILDERNIS Triodos Foundation steunde de ontwikkeling van een educatiepakket dat aan de hand van deze natuurdocumentaire is ontwikkeld. 08 BIOLOGISCH VOOR IEDEREEN Steeds meer consumenten kiezen voor biologisch. 12 STEM OP UW FAVORIETE ONDERNEMER Triodos Bank heeft negen duurzame inspirerende ondernemers genomineerd voor de Hart-Hoofdprijs inhoud 14 GERECYCLEDE WERKPLEK Een van de grootste en bekendste broed plaatsen van Utrecht, Vechtclub XL, timmert aan de weg en betrekt de omgeving bij haar activiteiten. 16 INTERVIEW Willem Lageweg van MVO Nederland blikt terug op tien jaar maatschappelijk verantwoord ondernemen. 19 POSITIEVE VOORUITZICHTEN VOOR TRIODOS BANK Er is een groeiende behoefte aan duurzame banken als Triodos Bank. 20 CREATIEF MET ZORG Zorgatelier Buiten: een creatieve en inspirerende plek voor mensen met niet-aangeboren hersenletsel. beeld cover GETTY IMAGES De Kleur van Geld informeert over de activiteiten van Triodos Bank en Triodos beleggingsfondsen. Het wordt gratis toegezonden aan klanten en relaties.

4 COLUMN MATTHIJS BIERMAN NIEUWS 4 VOL HOUDBAAR HEID De bodem waarop wij ons voedsel verbouwen, is feitelijk maar een flinterdunne laag om de wereldbol. Voor een betrouwbare voedselvoorziening nu en in de toekomst, is het belangrijk om voorzichtig om te gaan met deze dunne laag vruchtbare grond. Biologische en duurzame landbouw gaan uit van een gezonde, levende en veerkrachtige bodem. In Zuid Afrika hebben ze een woord voor duurzaamheid dat de lading veel beter dekt dan het onze: volhoubaarheid. Een prachtig woord dat precies uitdrukt waar het om gaat: biologische en duurzame landbouw zijn ook op de lange termijn vol te houden. Triodos Bank financiert deze vorm van landbouw al sinds haar oprichting. In dit nummer van De Kleur van Geld laten we u zien welke financieringsvormen we hiervoor inzetten en met welke ondernemers we samenwerken. We financieren niet alleen biologische boeren, maar ook voedselverwerkende bedrijven, groothandels en natuurvoedingswinkels. Zodat biologische producten voor zo veel mogelijk mensen beschikbaar en bereikbaar zijn. Volhoudbaarheid is een uitgangspunt dat geldt voor alle ondernemers die we financieren. Triodos Bank nomineert jaarlijks ondernemers voor de Hart Hoofdprijs, de publieksprijs voor de meest duurzame en innovatieve ondernemer. In het hart van onze krant vindt u de genomineerden voor U kunt via onze website uw stem uitbrengen op de ondernemer die u het meest volhoudbaar vindt. Triodos Bank groeit. Om alle medewerkers een werkplek te bieden, is meer ruimte nodig. In december 2011 heeft Triodos Bank daarom landgoed de Reehorst voorwaardelijk aangekocht met als doel daar Triodos Bank Nederland en het internationale kantoor van Triodos Investment Management te vestigen. Als de gemeente de benodigde vergunningen voor de bouw van het kantoorgebouw verleent, wordt de aankoop definitief. Het gebouw wordt m 2 groot en ligt dicht bij het trein- en busstation Driebergen-Zeist. Door de komst van Triodos Bank krijgt het landgoed een nieuwe economische impuls. Hiermee blijft de continuïteit van het landgoed met zijn maatschappelijke, culturele en ecologische functies behouden. Triodos Bank hoopt het duurzame kantoor in 2017 te betrekken. Momenteel wordt er gewerkt aan een speciale website waarmee we u op de hoogte willen houden. Zodra deze gereed is, laten we u dat weten. Landgoed Welna is een uniek landschap op de Veluwe. Het gebied van 560 hectare bestaat uit bos en hei. Een landgoed met historie, aangezien er nog oude grafheuvels uit de Keltische tijd te ontdekken zijn. Halverwege de negentiende eeuw kwam het landgoed in particulier bezit en dat is het nog steeds. Door de verkoop van duurzaam FSC hout en houtproducten kunnen de ondernemers van Welna het landgoed onderhouden en zo blijft het in particulier bezit. Bijzonder aan Welna is de Zorghoutvesterij. Hier maken mensen met een verstandelijke beperking vogelhuisjes en tuinhuizen van de de houtproducten die het landgoed oplevert. De zorghoutvesterij wordt binnenkort uitgebreid, zodat er nog meer mensen met een verstandelijke beperking kunnen werken. De producten worden niet alleen in de winkel op het landgoed verkocht, maar ook in een webshop: Veluwestore. Klanten van Triodos Bank ontvangen nu 10% korting in deze webshop. Kijk op de coupon bij dit nummer. CULTUUR- HISTORISCH LANDGOED WELNA Ik wens u veel leesplezier. Matthijs Bierman Directeur Triodos Bank Nederland MATTHIJS.BIERMAN@TRIODOS.NL

5 5 NIEUWS Restaurant Het Tramlokaal bestaat 12,5 jaar. Jaap Blokland en Simone van Diesveld zijn de trotse eigenaren van het monumentale gebouw waar vroeger de tram tussen Assen en Coevorden stopte. Tot 1947 deed het gebouw dienst als wachtlokaal voor de tram. Met een financiering van Triodos Bank heeft het echtpaar grondig verbouwd. Naast een restaurant zijn er drie royale gastenkamers en een luxe appartement gemaakt. Het Tramlokaal heeft ook een maatschappelijke functie. Blokland: Het is historisch gezien altijd het centrale pand van Meppen geweest. Mensen vinden het mooi als dat behouden blijft. TRIODOS HART HOOFDDAG Komt u ook weer naar de Triodos Hart Hoofddag? Duurzame ondernemers die door Triodos Bank worden gefinancierd, nodigen u uit. Op diverse plekken in Nederland zetten zij hun deuren open voor interessante belevingen en inspiratie. 11 EN 25 APRIL 2014 De informele bijeenkomsten voor Triodos Renewables Europe Fund en de Triodos Sustainable Funds staan gepland op vrijdag 11 april Op vrijdag 25 april 2014 zijn de Aandeelhouders-/ Participantenvergaderingen voor Triodos Groenfonds, Triodos Cultuurfonds, Triodos Fair Share Fund en Triodos Vastgoedfonds. De vergaderingen vinden plaats bij Triodos Bank in Zeist. Alle aandeelhouders en participanten worden hiervoor persoonlijk uitgenodigd. Wilt u zelf ervaren hoe het is om in een oud wachtlokaal te dineren of te overnachten? Kijk dan op de antwoordcoupon bij dit nummer voor 25% korting op een overnachting. AVA-FONDSEN De Hart Hoofddag Hoofddag is een uit gelezen kans om te zien en te ervaren wat er daadwerkelijk met uw geld gebeurt. De ondernemers én onze medewerkers kijken ernaar uit u ter plekke te verwelkomen. Zet u de datum alvast in uw agenda? hoofddag 23 MEI 2014 De Aandeelhoudersvergadering Triodos Bank NV en de Vergadering van Certificaathouders Stichting Administratiekantoor Aandelen Triodos Bank vinden plaats op vrijdag 23 mei 2014 bij Triodos Bank in Zeist. Alle Certificaathouders worden hiervoor persoonlijk uitgenodigd. Wij vragen onze Certificaathouders jaarlijks een vragenlijst in te vullen. Dit kan tot 14 april a.s. via

6 DE NIEUWE WILDERNIS het wild. De veelbezochte natuurdocumentaire De Nieuwe Wildernis bracht dit gebied in beeld. Een film die een jaar uit het leven in de Oostervaardersplassen laat zien. Bijna mensen bezochten vorig jaar de film in de bioscoop. Een film die ook het debat aanwakkerde over het tekort aan voedsel voor de grote grazers die in dit gebied leven. Dit zorgt voor meer bewust wording van de natuur. DE NIEUWE WILDERNIS Veertig jaar geleden waren de Oostvaardersplassen nog plassen. Nu is het land. Na het droogpompen van de Flevopolder in 1968 bleven echter grote stukken land onder water staan. Omdat het gebied met rust werd gelaten ontstond er een bijzondere wildernis. Hier leven konikpaarden, edel herten, vossen en ganzen in NATUUREDUCATIE Triodos Foundation wil kinderen dichter bij de natuur brengen en steunt daarom het educatieve pakket dat aan de hand van de prachtige beelden is ontwikkeld. In 90 korte clips leren kinderen uit groep 6, 7 en 8 meer over de circle of life. Het uitgebreide lespakket nodigt de kinderen uit om zelf op onderzoek te gaan in de natuur. Triodos Foundation steunt projecten die bijdragen aan positieve gedragsverandering. Wilt u meer weten over dit project of Triodos Foundation? Kijk dan op de antwoordkaart bij dit nummer of op

7 MIJN GELD GAAT GOED Met onze steun willen we kinderen verbinden met de natuur en het welzijn van de dieren. Het educatieve materiaal van de Nieuwe Wildernis verbetert het Nederlandse natuuronderwijs enorm. Ted van den Bergh

8 BIOLOGISCH VOOR IEDEREEN Steeds meer consumenten kiezen voor biologische voeding. In Nederland is het marktaandeel biologisch de afgelopen vijf jaar ruim verdubbeld. Biologische landbouw streeft naar een stabiel evenwicht, zegt Michiel Wagener, manager Landbouw & Voeding bij Triodos Bank. Dat gebeurt door voedsel te verbouwen zoals de natuur het bedoeld heeft. Daardoor ontstaat een systeem dat grotendeels op eigen kracht in evenwicht blijft. Zoals een balletje in een kom. Als je dat een duwtje geeft, rolt het heen en weer, maar komt het uiteindelijk vanzelf weer in het midden uit. fotografie MICHIEL WIJNBERGH / LINDENHOFF / JEROEN SIMONS tekst TOBIAS REIJNGOUD

9 9 KWARTAALDOSSIER MILJARD EURO Het volume van biologische producten dat vanuit Nederland geëxporteerd is in 2012, is hoger dan de totale biologische consumptie in Nederland. De consumentenwaarde van de geëxporteerde biologische producten bedraagt naar schatting 1,2 miljard euro. BRON: Bionext In Nederland stijgt de omzet van biologische voeding sinds 2007 jaarlijks met meer dan 10% per jaar. FINANCIERINGS- VORMEN Triodos Bank kent verschillende manieren om de biologische sector te financieren. De bank zelf verstrekt leningen aan biologische bedrijven. Daarnaast is er Triodos Groenfonds: een beleggingsfonds waaraan ook particulieren deelnemen. Uit het beheerde kapitaal worden kredieten aan ondernemers verstrekt, bijvoorbeeld aan biologische boeren. De dienstverlening richt zich ook op andere Europese landen. Het onlangs gelanceerde Triodos Organic Growth Fund investeert in aande lenkapitaal in volwas sen, nietbeursge noteerde ondernemingen. Fondsmanager Riella Hollander: Onze focus is op duurzame Europese koplopers in de biologische voeding en duurzame consumentensector. Het fonds staat momenteel alleen open voor professionele beleggers. Investeren in Triodos Organic Growth Fund staat momenteel alleen open voor professionele beleggers. Tenslotte is Triodos Sustainable Trade Fund wereldwijd actief op het gebied van handelsfinancieringen. BELEGGEN Meewerken met de natuur: dat is wat biologische landbouw doet. Dat gebeurt op allerlei manieren, legt Michiel Wagener uit. Denk aan het gebruik van natuurlijke bestrijdingsmiddelen, zoals lieveheersbeestjes waarmee bladluizen worden aangepakt. Of aan het toepassen van vruchtwisseling. Daarbij wordt op een stuk grond niet steeds hetzelfde gewas verbouwd, maar wisselt men dat regelmatig. De ene keer staat er een gewas dat veel van de bodem vraagt, zoals aardappelen. Aansluitend verbouwt men een soort die de bodem juist voedt, zoals grasklaver. Met deze werkwijze verbetert de bodemvruchtbaarheid. Wormen en compost De Groene Griffioen in Weesp is een van het groeiend aantal biologische landbouwbedrijven in Nederland. De melkveehouderij bestaat sinds de jaren zestig en ging over van oom op vader op zoon. Het was altijd een regulier bedrijf, maar in 2009 maakten we de overstap naar een biologische productiewijze, vertelt Boy Griffioen (1983). Griffioen is samen met zijn vader eigenaar van het bedrijf. Ook zijn vrouw en moeder werken mee. We zijn bij de overstap naar biologisch een kaasmakerij gestart, vertelt hij. De kaas verkopen we in onze eigen winkel en in biologische winkels in de regio. Triodos Bank is sinds een aantal jaar als financier bij de Groene Griffioen betrokken. Het woon en bedrijfspand van de ondernemer is een duurzaam gebouw dat voor een groot deel is opgetrokken uit hout, leem, strobalen en vlas. De keuze voor biologisch en duur zaam maakte Griffioen zeer bewust. We willen melk en kaas produceren in verbinding met de natuur. Een maximale opbrengst is niet ons doel. We boeren op een evenwichtige manier en werken met oog voor ons land, onze koeien en de natuur. Griffioen koos voor een speciaal koeienras uit de Franse Jura: het Montbéliarderas. Onze koeien produceren melk zonder dat ze veel krachtvoer nodig hebben, vertelt hij. Het industrieel produceren van krachtvoer is slecht voor het milieu en levert broeikasgassen op. Onze koeien leven hoofdzakelijk op gras. Griffioen bemest zijn grasland deels met eigen compost. Organisch materiaal verrijkt de grond en is goed voor het bodemleven, vertelt hij. Compost is daarom veel beter dan kunstmest. Onze bodem zit vol wormen en ander leven. Dat levert goed grasland op voor de koeien en maakt ons land ook aantrekkelijk voor weidevogels. Van land tot bord Triodos Bank financiert de biologische en biologisch dynamische landbouw al Vroeger stond er een muur tussen de biologische en de reguliere sector. De afgelopen jaren kruipen ze naar elkaar toe. Michiel Wagener sinds haar oprichting, ruim dertig jaar geleden. De bank is ook op andere manieren nauw betrokken bij de sector. Zo maakt directievoorzitter Peter Blom deel uit van de vooraanstaande Weten schappelijke Raad voor Integrale Duurzame Landbouw en Voeding. Die intensieve betrokkenheid ligt voor de hand, meent Wagener. Juist vanwege de evenwichtige manier van werken, is de biologische productiemethode ook op lange termijn onmisbaar voor een betrouwbare voedselvoorziening. De bank beperkt zich bij het financieren niet tot boeren. We richten ons op de gehele biologische productieketen: van land tot bord. Dus verstrekken we ook leningen aan voedselverwerkende bedrijven, zoals kaasproducenten. En financieren we groothandels en winkels. Dat doen we omdat we het belangrijk vinden dat biologische producten bereikbaar en beschikbaar zijn voor zoveel mogelijk mensen. Triodos Bank financiert voornamelijk bedrijven met een biologisch keurmerk. Maar we werken ook samen met reguliere bedrijven die willen overstappen naar biologische productie, zegt Wagener.

10 10 De Groene Griffioen koos voor een speciaal koeienras uit de Franse Jura. Griffioen: Onze koeien produceren melk zonder dat ze veel krachtvoer nodig hebben. Het industrieel produceren van krachtvoer is slecht voor het milieu en levert broeikasgassen op. Onze koeien leven hoofdzakelijk op gras. Mijlpaal Onder consumenten stijgt de belangstelling voor biologische voeding. Dat zegt directeur Bavo van den Idsert van Bionext, de ketenorganisatie voor biologische en duurzame landbouw en voeding. Bionext vertegenwoordigt boeren, handelaren, verwerkers, winkels en consumenten. De omzet van biologische voeding groeide de laatste jaren enorm en kwam in 2012 zelfs voor het eerst boven de één miljard euro uit. Van den Idsert: Dat is een belangrijke mijlpaal. Ondanks de economische crisis blijken steeds meer consumenten bereid om de vaak iets duurdere biologische producten te kopen. Ze willen gezonder en lekkerder eten. En ze willen toe naar een manier van voedselproductie die op de lange termijn bestendig is en het eco systeem versterkt. Ondanks de toenemende belangstelling blijft het marktaandeel van biologische voeding nog relatief klein. In Nederland tussen de twee en drie procent. Om echt een grote stap te zetten, zijn we deels afhankelijk van de overheid en land bouwbeleid, meent Van den Idsert. De huidige wetgeving maakt het voor boeren die regulier produceren lastig om over te stappen naar biologisch. Overstappen kost de eerste paar jaar geld, onder meer in de vorm van investeringen. Het onlangs vernieuwde landbouwbeleid van de EU stimuleert biologische landbouw weliswaar beter, maar het zou mooi zijn als de overheid boeren die willen omschakelen, actiever ondersteunt. Er woedt momenteel een maatschappelijk debat over de vraag of het mogelijk is om de groeiende wereldbevolking biologisch te voeden. Van den Idsert: In de intensieve landbouw in westerse landen is de opbrengst per hectare zo'n 20 procent hoger dan in de biologische. Je hebt in de biologische landbouw dus vaak meer grond nodig voor dezelfde productie. Op basis daarvan zijn er wetenschappers die betwijfelen of het reëel is om de wereld biologisch te voeden. Die twijfel heb ik niet, zegt Van den Idsert. Juist doordat het de bodemvruchtbaarheid en biodiversiteit versterkt, biedt biologische landbouw op langere termijn voedselzekerheid. Bovendien zijn biologische boeren niet afhankelijk van dure pesticiden en kunstmest. Voor ontwikkelingslanden is het daarom aantrekkelijk om over te stappen op biologische productie om zo hun voedselzekerheid te vergroten. Tot slot is ook het consumentengedrag van belang, vooral in westerse landen. De productie van vlees kost veel grond voor de teelt van veevoer, en leidt in Zuid Amerika en Azië tot het kappen van oerwouden. Minder vlees eten maakt dus ruimte vrij. Net als zuiniger omspringen met voedsel. We gooien gemiddeld dertig procent van ons voedsel weg. Triodos Bank volgt de discussie over het wereldvoedselvraagstuk met belangstelling. Wagener: We stimuleren de biologische en de reguliere sector om van elkaar te leren. Innovaties en nieuwe technieken uit de ene sector kunnen interessant zijn voor de andere. Je ziet dat boeren, maar bijvoorbeeld ook groothandelaren en voedselverwerkende bedrijven, veel van elkaar opsteken. Vroeger stond er een muur tussen de biologische en de reguliere sector. De afgelopen jaren kruipen ze naar elkaar toe. Dat is een veelbelovende ontwikkeling. Triodos Bank draagt daar graag aan bij door samen te werken met innovatieve, biologische ondernemers BROOD & BANKET 2011 AARDAPPELEN, GROENTEN EN FRUIT 2011 ZUIVEL 2011 TOTAAL > BROOD & BANKET 2012 AARDAPPELEN, GROENTEN EN FRUIT 2012 ZUIVEL 2012 BIOLOGISCHE PRODUCTEN De bestedingen aan biologische producten in 2011 en 2012 (x miljoen euro) in een aantal productcategorieën. Steeds meer consumenten kopen duurzame producten en biologische voeding. Bron: Bionext 1MILJARD DOLLAR VOLUME De totale consumentenbestedingen aan biologische voeding zijn in 2012 voor het eerst boven de 1 miljard euro uitgekomen. Bron: Bionext WERELDWIJD > 63 MILJARD DOLLAR VOLUME De vraag naar biologische producten groeit wereldwijd sterk. In de afgelopen 10 jaar is de omzet met 170% gegroeid naar 63 miljard dollar in Bron: Bionext

11 11 We stimuleren de biologische en de reguliere sector om van elkaar te leren. Lindenhoff in Baambrugge levert vlees, groente en fruit aan restaurants, hotels en aan consumenten thuis. Daarnaast levert het bedrijf ook via zijn Marché producten aan consumenten. De producten zijn deels geproduceerd op de eigen boerderij, deels afkomstig van kleine, ambachte lijke boeren uit Nederland en de rest van Europa. Bij Lindenhoff gaat het om de gehele keten. Van land tot bord. Mede-eigenaar Berend te Voortwis: Wij zijn ons ervan bewust dat we de aarde in bruikleen hebben. Als goede rentmeesters voelen we ons verplicht zo verantwoordelijk mogelijk met producten om te gaan. Voor onszelf, maar ook voor een volgende generatie. Bij Lindenhoff blijven we zo dicht mogelijk bij de natuur en houden we de waarde van oeroude ambachten in ere.

12 ROETZ BIKES STIJLVOLLE STADSFIETSEN MET EEN GESCHIEDENIS DIE KLAAR ZIJN VOOR EEN TWEEDE LEVEN DE BOSHOEVE DUURZAAM GEBOUWDE, MULTIFUNCTIONELE ACCOMMODATIE MET KINDEROPVANG VOOR KINDEREN MÉT EN ZONDER HANDICAP WINKEL VAN SINKEL HISTORISCH, DUURZAAM GERENOVEERD PAND IN DE UTRECHTSE BINNENSTAD MET EEN DIVERS CULTUREEL EN CULINAIR AANBOD HERBERG KOP VAN T LAND VEGETARISCH EN BIOLOGISCH RESTAURANT EN SMAAKVOL GASTENVERBLIJF MIDDEN IN DE NATUUR GREEN SPREAD ADVIESBUREAU MET ALS DOEL HET REALISEREN VAN RENDABELE, DUURZAME ENERGIE PROJECTEN

13 URTICA/ DE VIJFSPRONG ZORGBOERDERIJ WAAR MENSEN MET EEN PSYCHIATRISCHE HULPVRAAG, AUTISME EN/OF VERSTANDELIJKE BEPERKING WONEN, LEVEN EN WERKEN NATIONAAL MUZIEKINSTRUMENTEN FONDS FONDS DAT VOOR TALENTONTWIKKELING KOSTBARE INSTRUMENTEN BESCHIKBAAR STELT AAN STUDENTEN EN JONGE MUSICI DE BALIE POLITIEK EN CULTUREEL PODIUM VOOR MAATSCHAPPELIJK DEBAT OVER ACTUELE THEMA S EN DISCUSSIES SJAAK TWISK BIOLOGISCHE TELER EN VOORLOPER IN HET MILIEUVRIENDELIJK ZIEKTEKIEMVRIJ MAKEN VAN BIOLOGISCH PLANTGOED Ook dit jaar reikt Triodos Bank de Hart-Hoofdprijs uit aan de meest inspirerende duurzame ondernemer, gefinancierd door de bank. Ondernemers die ondernemen met hun hart en met hun hoofd en zo een bijdrage leveren aan een duurzame samenleving. Op deze pagina stellen wij de negen genomineerde ondernemers aan u voor. De Hart-Hoofdprijs is een publieksprijs, dus u bepaalt wie wint. Bekijk de filmpjes op de website en breng uw stem uit. U maakt dan kans op een luxe overnachting voor twee in het Ambassade Hotel Amsterdam. Stemmen kan tot en met 16 mei aanstaande via:

14 DUURZAAM INNOVEREN 14 GERECYCLEDE WERKPLEK In Utrecht is Vechtclub XL één van de grootste en bekendste broedplaatsen voor creatieve ondernemers. In 2006 bouwden twee ondernemers een oude loods om tot werkplek. Dit werd zo succesvol dat in 2012 Vechtclub XL geboren werd. Ongeveer 110 ondernemers vinden er een betaalbare werkplek en groeien door samen te werken. Nu timmeren de ondernemers hard aan de weg om de plek uit te laten groeien tot culturele hotspot waar ook buurt bewoners van kunnen profiteren. fotografie PIETER VAN DEN BOOGERT tekst JOSET VAN DER HOEVEN In een voormalige farmaceutische fabriek huizen creatieve ondernemers, van modeontwerper tot websitebouwer en vormgever. Deze oude fabriek maakt onderdeel uit van een ontwikkelgebied in de Utrechtse wijk Transwijk waar steeds meer leegstaande panden met culturele initiatieven worden gevuld. Een bijzonder detail van het gebouw: de muren die de ateliers scheiden van de brede gangen zijn van deuren gemaakt. Deuren met ramen, zodat het allemaal heel transparant oogt. Boudewijn Rijff, zakelijk leider en medeinitiatiefnemer: Alle deuren komen van flats uit deze buurt die gerenoveerd werden. Waarom zou je fabriekshout gebruiken als je dit materiaal om de hoek kunt ophalen? Verbindende factor Tijdens een wandeling door de gangen krijg je een inkijkje in de verschillende ondernemingen die de broedplaats herbergt. Vormgevers die een hut in hun kantoor gebouwd hebben, een keramiekwerkplaats met hip servies en een modedesigner die net een paspop aan het kleden is. Dat maakt het levendig.

15 15 PROJECT CV VECHTCLUB XL Vechtclub XL werd in 2006 gebouwd door Boudewijn Rijff en Rikkert Paauw. De Utrechtse broedplaats telt m creatieve ondernemers huren er een (gezamenlijke) ruimte. Er zijn kantoren, studio s en een apart gebouw met oefenruimtes voor bands. Een initiatief Crowdfunding Binnen de kunst en cultuursector vormen broedplaatsen een speerpunt voor Triodos Bank. Relatiemanager Arna Notten: Buiten het feit dat we het cultureel ondernemerschap van broedplaatsen willen stimuleren, geloven wij dat broedplaatsen het leefklimaat in een buurt verbeteren. Door een lening te verstrekken aan een bedrijf als Vechtdat geboren werd in de Vechtclub. Deze kleinere broedplaats in Overvecht groeide uit haar voegen en de ondernemers zochten een grotere plek die de vraag naar ruimte voor cultureel ondernemerschap in Utrecht beter kon beantwoorden. CULTUURONDERNEMEN Triodos Bank financiert op dit moment bijna 400 kunst- en cultuurprojecten. Een deel van deze leningen wordt mogelijk gemaakt met een garantstelling van Cultuur- Ondernemen. Dit is ook het geval bij Vechtclub XL. Cultuur-Ondernemen stimuleert ondernemerschap bij culturele organisaties, creatieven en kunstenaars. ONDERNEMEN.NL De gangen zijn bewust breed gemaakt om ook als verblijfplaats voor gezamenlijke activiteiten te dienen. Rijff legt uit dat de verbindende factor namelijk van groot belang is. En mede initiatiefneemster Jet van Zwieten vult aan: Er is veel overlap en er vinden kruisbestuivingen plaats tussen de bewoners. Niemand zit hier op een eilandje. Wanneer je hier een ruimte huurt, moet je een band hebben met deze plek en samen willen werken. Als ondernemer en zakelijk leider vindt Rijff het belangrijk geld vrij te maken voor deze verbinding. We zorgen ervoor dat er aanleidingen zijn om elkaar te ontmoeten. Al gaat het ontmoeten en samenwerken ook heel goed vanzelf. club XL laten we zien dat ondernemen binnen de culturele sector mogelijk is. De financiering kwam op een bijzondere manier tot stand omdat de ondernemers in kwestie eerst eigen vermogen bij elkaar moesten krijgen om gebruik te kunnen maken van een lening. De initiatiefnemers van Vechtclub XL lieten toen hun ware ondernemerschap zien en begonnen een crowdfundingsactie. Van Zwieten: Van te voren onderzochten we of er in Utrecht genoeg vraag was naar een grote broedplaats. Toen die er bleek te zijn, startten we onze wervingscampagne. Rijf: En zo hebben vrienden, familie, potentiële huurders en onbekende geïnteresseerden geïnvesteerd in onze werkplek. Waarom zou je fabriekshout gebruiken als je dit materiaal om de hoek kunt ophalen? Boudewijn Rijff Creatieve etalage Bijna drie jaar na deze succesvolle campagne groeit Vechtclub XL uit tot meer dan een werkplek. We zijn nu druk met het regelen van allerlei vergunningen om meer naar buiten te treden. De horecavergunning is net binnen. Dan maken we van onze kantine een restaurant, vertelt van Zwieten die de Vechtclub XL graag als een etalage van Utrechtse creatieve ondernemers ziet. Deze uitbreiding van activiteiten is gefinancierd vanuit Triodos Cultuurfonds. Een expositieruimte is in ontwikkeling en in de toekomst komt er wellicht een winkel waar ondernemers hun producten kunnen aanbieden. En zo willen we de stad bedienen en inspireren.

16 INTERVIEW 16 STAP VOOR STAP OMHOOG In de tien jaar dat MVO Nederland bestaat, bewoog maatschappelijk verantwoord ondernemen van marginaal naar mainstream. De netwerkorganisatie groeide met deze trend mee en heeft nu partnerleden. Directeur Willem Lageweg kiest bewust voor een brede aanpak met zoveel mogelijk bedrijven en sectoren. Lageweg: We willen van enkele mooie voorbeelden naar massa. fotografie AAD VAN VLIET tekst JOOST BIJLSMA Bij de viering van de tiende verjaardag van MVO Nederland in februari, was er één duidelijk hoogtepunt. Tijdens een door koning Willem-Alexander bijgewoonde bijeenkomst in Utrecht lanceerde de organisatie haar meerjarig actieprogramma Ambitie 2020 waarmee ze van ons land binnen zes jaar een duurzaam wereldvoorbeeld wil maken (zie kader). Het programma prikkelt bedrijven om goede intenties om te zetten in concrete acties. De tijd is daar rijp voor, constateert Willem Lageweg terwijl hij in zijn kantoor in Utrecht terugkijkt op de afgelopen tien jaar. Lageweg: Maatschappelijk verantwoord ondernemen en duurzaamheid zijn mainstream thema s geworden. Nagenoeg iedereen wil er nu iets mee. Dat was vroeger wel anders. Elkaar versterken De toegenomen belangstelling voor MVO en duurzaamheid bij burgers en bedrijven is prachtig. Maar Lageweg is nog niet tevreden over het tempo van verduurzaming. Het kan en moet veel harder gaan. MVO Nederland brengt met dat doel ambitieuze bedrijven met een duurzame missie met elkaar in contact. Lageweg: Daar zit precies onze kracht: mensen bij elkaar brengen, zodat ze elkaar versterken. Bedrijven in ons netwerk doen onderling zaken, ze inspireren elkaar en delen kennis. Ook werken we samen met ondernemers organisaties. We proberen MVO in per sector naar een hoger plan te tillen. Neem bijvoorbeeld de zorgsector. Hier valt volgens Lageweg nog meer te winnen als het gaat om duurzaamheid. We proberen in deze sector nieuwe en meer koplopers te creëren. Met 150 mensen van acht grote zorgorganisaties gaan we tijdens expedities de diepte in. Doel eind 2014: doortimmerd duurzaam beleid bij alle expeditiedeelnemers. Laagdrempelig Niet iedereen is overtuigd van het nut van de brede aanpak van de netwerkorganisatie. Zo klinken er kritische geluiden over de laagdrempeligheid van de organisatie. Lageweg schrikt daar niet van: Wij kiezen bewust niet alleen voor koplopers maar ook voor de voorhoede van het peloton. We willen samenwerken met elk bedrijf waarvan de leiding oprechte MVO-ambities heeft. Zo n bedrijf is bijvoorbeeld Coca Cola dat omstreden is vanwege zijn waterverbruik en het suikergehalte van de frisdranken. Toch is ook dit bedrijf partner. Zij denken namelijk serieus na hoe ze hun footprint kunnen verlagen en we willen graag samenwerken met bedrijven met een groot bereik juist vanwege hun mogelijk grote invloed op consumentengedrag. Zo is het mogelijk om echt verschil te maken. MVO Nederland trekt overigens wel degelijk een grens. We willen natuurlijk niet dat mensen ons ten onrechte gebruiken om daarmee zichzelf als duurzaam te afficheren. Massa Om van mooie inspirerende voorbeelden van duurzaam ondernemen naar massa te komen, kan het actieprogramma Ambitie 2020 een bijdrage leveren, denkt Lageweg. Onderdeel van dit programma is een oproep aan leden om via internet kenbaar te maken wat zij in 2020 willen bereiken. Door die openbaarheid ontstaat sociale druk om de ambities ook daadwerkelijk te realiseren. Wij spreken leden daarop aan. En we proberen ze te verleiden om de lat steeds weer wat hoger te leggen. Maar wel stap voor stap. Van mijn vader leerde ik: om van de vloer naar de zolder te komen heb je een trap nodig. Daar zijn wij van: we helpen bedrijven stap voor stap omhoog. Liefst met twee treden tegelijk. LEES HET UITGEBREIDE INTERVIEW OP NATIONALE AMBITIE 2020 MVO Nederland wil van Nederland in 2020 een wereldvoorbeeld maken in de circulaire en inclusieve economie. Dat is een economie die zich kenmerkt door het zeer zorgvuldig en slim inzetten van grondstoffen, materialen en mensen. Afval wordt vermeden of is weer grondstof voor nieuwe producten. Ieders talent telt, ook het talent van mensen die minder makkelijk mee kunnen komen. Meer informatie:

17 Van mijn vader leerde ik: om van de vloer naar de zolder te komen heb je een trap nodig. Willem Lageweg CV WILLEM LAGEWEG Boerenzoon Willem Lageweg (1951) is sinds 2006 directeur van MVO Nederland. Daarvoor werkte hij 40 jaar bij Rabobank. Lageweg ziet zichzelf als een brug tussen duurzame koplopers en de rest van het bedrijfsleven. Hij is adviserend lid van de SER-Commissie Internationaal MVO en voorzitter van Women on Wings, een organisatie die zich inzet voor vrouwen op het Indiase platteland. Duurzaam ondernemer Eckart Wintzen was een belangrijke inspiratiebron voor mij.

18 HET NIEUWE BANKIEREN 18 Heeft u de nieuwste versie van de Triodos Bankieren app al? Naast online betalen via ideal, ziet u welke projecten Triodos Bank bij u in de buurt financiert. mobielbankieren Minder dan 10% van de inwoners in de Democratische Republiek Congo heeft een bankrekening. Dit is een van de laagste percentages in Afrika. De financiële sector in Afrika is momenteel sterk in ontwikkeling. De Triodos microfinancieringsfondsen dragen hieraan bij met onder andere de financiering van twee banken: Advans Banque Congo en de startende bank i-finance. Beide banken richten hun dienstverlening op ondernemers in het midden- en kleinbedrijf. 85% Groei is meer dan een cijfer. 85% van de Nederlanders vindt dat er welvaart heerst in het eigen huishouden. Bron: rapport De Sociale Staat van Nederland 2013, SCP. Lees meer op 85PROCENT Triodos Investment Management heeft een nieuw fonds gelanceerd: Triodos Organic Growth Fund. Dit fonds investeert in het aandelenkapitaal van toonaangevende, niet-beursgenoteerde ondernemingen in Europa die actief zijn in de sector voor biologische voeding en duurzame consumentenproducten. Het fonds, gestart met een kapitaal van 25 miljoen euro van onder meer Achmea en een aantal stichtingen en private beleggers, heeft een eerste investering gedaan in Aarstiderne. Dit bedrijf is koploper in Denemarken op het gebied van verse biologische groente- en fruitpakketten die wekelijks hun weg vinden naar consumenten. ONLINE JAAR- VERSLAG TRIODOS VASTGOEDFONDS Triodos Vastgoedfonds heeft eind maart 2014 haar online jaarverslag gelanceerd. Dit digitale verslag is een alternatief voor het gedrukte jaarverslag. De inhoud is gelijk, maar in de digitale versie vindt u ook video s en andere interactieve elementen. Een gedrukte versie van het verslag is op aanvraag verkrijgbaar. Het online jaarverslag van Triodos Vastgoedfonds vindt u op JAARVERSLAG VASTGOEDFONDS GROEN WASSEN Geld groen wassen is een nieuw concept om duurzame energie te stimuleren. U koopt voor 350 euro waardebonnen die 400 euro waard zijn bij bijvoorbeeld uw biologische supermarkt. De supermarkt investeert hiermee in zonnepanelen op een basisschool in de buurt. Deze basisschool betaalt dan in acht jaar tijd de investering terug aan de supermarkt. Bij EkoPlaza in Delft kunt u geld groen wassen. Deze vestiging van EkoPlaza is gefinancierd door Triodos Bank. Wilt u weten bij welke ondernemingen u nog meer geld kunt groen wassen, kijk dan op:

19 19 FEITEN & CIJFERS Het aantal klanten van Triodos Bank groeide in 2013 met 18% tot meer dan een half miljoen. 5,6 MILJARD EURO ,8 MILJARD EURO ,0 MILJARD EURO ,6 MILJARD EURO 2013 TOTAAL BEHEERD VERMOGEN In 2013 was het totaal beheerd vermogen van Triodos Bank 9,6 miljard euro In 2013 hebben 16,3 miljoen bezoekers kunnen genieten van kunst in theaters en musea in heel Europa die mede dankzij een financiering van Triodos Bank zijn gerealiseerd. 49% MILJOEN De nettowinst van Triodos Bank in 2013 bedraagt 25,7 miljoen euro. Een stijging van 14% ten opzichte van DUURZAME PROJECTEN 49% van de financieringen van Triodos Bank komt ten goede aan duurzame projecten op het gebied van natuur & milieu. DUURZAME MISSIE Steeds meer mensen verbinden zich met de duurzame missie van Triodos Bank. In 2013 steeg het aantal certificaathouders van ruim naar meer dan TRIODOS BANK In 2013 heeft de bank haar positie als financiële instelling verder weten te versterken. Directievoorzitter Peter Blom: Door de gebalanceerde groei gedurende de afgelopen paar jaar is de bank nu een middelgrote bank geworden. Er is ontegenzeggelijk een groeiende behoefte aan duurzame banken als Triodos Bank. Wilt u meer weten over de jaarcijfers 2013 van Triodos Bank? Kijk op 29% 15% 7% KREDIETEN PER SECTOR Milieu: 49% Sociaal: 29% Cultuur: 15% Particulieren: 7%

20 20 CREATIEF MET ZORG Een val van een trap, een ongeluk. Het zal je maar gebeuren. In Nederland leven mensen met nietaangeboren hersenletsel (NAH). Na soms jaren revalideren kunnen zij terecht bij zorgatelier Buiten in Lage Mierden. Daar laten Tejo en Marthe hen ervaren wat zij nog allemaal wél kunnen. fotografie PIETER VAN DEN BOOGERT tekst TAMARA RIJNEN CREATIEF MET ZORG

21 21 MIJN GELD GAAT GOED Toen bleek dat het niet bestond, hebben we de plek die we zochten zelf gecreëerd. Tejo Sluyter Net iets onder Tilburg, op een landelijke en rustige plek, staat zorgatelier Buiten. Hier komen mensen met niet-aangeboren hersenletsel (NAH); mensen die bijvoorbeeld door een val of ongeluk hersenletsel oplopen. Zij kunnen nog redelijk zelfstandig leven en willen weg uit de wereld van revalidatiecentra. Tejo en Marthe, zo zeggen zij zelf, zijn er om hen een fijne dag te bezorgen en op een positieve en creatieve manier te laten zien wat zij nog allemaal kunnen. Atelier Voor het echtpaar is het zorgatelier hun lust en hun leven. Ze brengen hun kennis en ervaring in de zorg en hun creativiteit over op de deelnemers. Bij Buiten gaat het in vergelijking met de dagbesteding in grote instellingen juist om de kleinschaligheid en creativiteit. Vanuit persoonlijke omstandigheden zochten Tejo en Marthe destijds een dergelijk zorgatelier. Tejo: Toen bleek dat het niet bestond, hebben we de plek die we zochten zelf gecreëerd. We wisten direct dat deze ruime en rustige locatie de plek was waar het moest gebeuren. Met de kennis van Triodos Bank in de zorgsector, voelde het heel natuurlijk een financiering bij deze bank af te sluiten. Prikkels Op verschillende plekken in het atelier werken de deelnemers ijverig aan bijvoorbeeld mozaïekwerken, schilderijen en beelden. In het Weidehuis, dat buiten op het landgoed ligt, is een speciale houtbewerkingskamer gemaakt. Tejo: Iedereen kiest zelf wat hij of zij gaat doen. En wij ondersteunen daarbij. Het atelier is ruim opgezet en aan grote tafels werkt iedereen aan de kunstwerken. Toch heerst er rust. Tejo: Mensen met NAH hebben een omgeving nodig met zo min mogelijk prikkels. Daarom staat er bij ons bijvoorbeeld geen muziek aan en zijn er hier maximaal 11 mensen op een dag. PROJECT CV BUITEN De oprichters van zorgatelier Buiten hebben beiden in de zorg gewerkt. Marthe brengt haar onderwijservaring mee vanuit de Mytylschool en haar creativiteit vooral van huis uit. Ook heeft zij kunstacademie gedaan en les gegeven in handvaardigheid. Tejo heeft jaren gewerkt in het managementteam van een revalidatiecentrum, en brengt zijn zakelijke expertise in. Naast de dagelijkse gang van zaken, organiseren zij vrijwilligersavonden met een deel bijscholing en nieuwe technieken op creatief gebied. Regelgeving zorg De inkomsten van Tejo en Marthe komen uit het Persoons Gebonden Budget (PGB) van de deelnemers. Ze ontvangen geen subsidie. Omdat de regelgeving in de zorg in de toekomst zal veranderen, hebben Tejo en Marthe met zo n 30 andere kleinschalige zorginstellingen in Noord-Brabant een alliantie opgericht. Marthe: We bundelen onze krachten en zo staan we sterker in het gesprek met de gemeente over de toekomstige ontwikkelingen op het gebied van de regelgeving in de zorg. Toekomst Een ding is zeker: Marthe en Tejo willen hun zorg voor mensen met NAH voortzetten binnen de grenzen die er in de toekomst gelden. Met hun persoonlijke insteek willen ze hun iets bijzonders bieden. Ze heten iedereen elke dag welkom en zwaaien de mensen uit als ze aan het eind van de dag het atelier verlaten. Deze kleine dingen maken het verschil. Marthe: De mogelijkheden ontstijgen wat ons betreft de beperkingen.

22 22 BELEGGEN, SPAREN, BETALEN COLOFON BELEGGEN DE KLEUR VAN GELD is een uitgave van Triodos Bank. redactie TAMARA RIJNEN EWA SKOTNICKI MAARTEN THIJS concept STUDIO ROOM ontwerp HELDERGROEN BV RENDEMENTEN PER ULTIMO JANUARI 2014 BEREKEND DOOR TRIODOS INVESTMENT MANAGEMENT RECTIFICATIE Helaas is in het vorige nummer van De Kleur van Geld (nummer 125) een fout geslopen. In de toelichting bij een van de grafieken bij het artikel Bankieren is evenwichtskunst zijn de begrippen activa en passiva verwisseld. U vindt de juiste versie van het gehele artikel op onze website. DEKLEURVANGELD OVER BELEGGEN KOSTEN BELEGGEN Per 1 januari 2014 veranderde de wijze waarop de kosten voor beleggen bij Triodos Bank in rekening worden gebracht. Dit is een gevolg van gewijzigde wetgeving. Vanaf nu betaalt u de kosten voor beleggen rechtstreeks aan Triodos Bank. Daarvoor betaalde u de kosten voor beleggen indirect via de koers van het beleggingsfonds. De vergoeding wordt verrekend via de verkoop van fracties van aandelen uit uw portefeuille. OP KOSTENBELEGGEN VINDT U ALLE INFORMATIE OVER DE WIJZIGING EN DE NIEUWE TARIEVEN. DISCLAIMER Informatie over de genoemde beleggingsfondsen is te raadplegen op Hier vindt u onder meer de Essentiële Beleggersinformatie en het prospectus. De beslissing om een fonds te kopen, dient uitsluitend genomen te worden op basis van het prospectus. Kijk voor fondsspecifieke kosten en risico s in het prospectus. BELEGGEN 3 MND 1 JAAR 3 JAAR GEM. SPAREN TARIEVEN PER 30 JANUARI 2014 WIJZIGINGEN VOORBEHOUDEN HYPOTHEKEN TARIEVEN PER 5 MAART 2014 WIJZIGINGEN VOORBEHOUDEN BETALEN 5 JAAR GEM. 10 JAAR GEM. Certificaat Triodos Bank 3 1,3 5,3 4,5 4,4 4,2 Triodos Cultuurfonds 3 1,3 2,7 3,7 3,2 - Triodos Fair Share Fund 3 2,2 7,2 7,4 7,5 6,4 Triodos Groenfonds 2 0,7 1,5 1,3 1,3 1,9 Triodos Renewables Europe Fund 1 1,3-4,8 1,4 1,6 - Triodos Sustainable Bond Fund 3 1,0 2,4 4,7 4,7 3,3 Triodos Sustainable Equity Fund 3 2,4 18,8 9,4 14,2 4,6 Triodos Sustainable Mixed Fund 3 1,5 8,0 6,4 8,6 4,1 Triodos Sustainable Pioneer Fund 1 7,6 36,7 6,3 10,1 - Triodos Vastgoedfonds 4 24,3-23,0-13,0-9,3-1 Rendement op basis van intrinsieke waarde. 2 Rendement op basis van intrinsieke waarde, inclusief herbelegging dividend, exclusief belastingvoordeel. 3 Rendement op basis van intrinsieke waarde, inclusief herbelegging dividend. 4 Triodos Vastgoedfonds heeft op 15 juli 2013 de herstructurering van een open-end structuur naar een closed-end structuur afgerond. Sinds dat moment vindt de berekening van het rendement plaats op basis van de koers die bepaald wordt door vraag en aanbod, inclusief herbelegging dividend. MAAND SPAREN ENERGIE- LABEL INTERNET SPAREN NOORD-ZUID INTERNET SPAREN SPAAR DEPOSITO 0,9 % 0,5% 0,5% 1,4% 2,0% Maandelijks een vast bedrag tussen 10,- en 500,- sparen en 24 uur per dag kosteloos over uw spaargeld beschikken. 24 uur per dag uw saldo raadplegen en snel en gemakkelijk overboeken via internet. Vanaf ,- 0,0% rente. Sparen voor leningen aan kleine bedrijven in ontwikkelingslanden. Saldo informatie en overboeken via internet. Vanaf ,- 0,0% rente. (Bij een looptijd van 5 jaar). Duurzaam sparen voor een vaste periode en profiteren van een hoge rente. Naar keuze van 1 tot 10 jaar vast. KINDER TOEKOMST PLAN Sparen voor de toekomst van uw (klein)kind met een hoge rente. Nu met startpremie van 10,- of een prentenboek cadeau. LOOPTIJD A B C D E F G 1 JAAR 2,3% 2,4% 2,5% 2,6% 2,7% 2,8% 2,9% 5 JAAR 2,7% 2,8% 2,9% 3,0% 3,1% 3,2% 3,3% 10 JAAR 3,7% 3,8% 3,9% 4,0% 4,1% 4,2% 4,3% Deze tabel geldt voor hypotheken waarvan het hypotheekbedrag maximaal 51% van de marktwaarde van de woning bedraagt of die een NHG hebben. Voor andere hypotheken geldt een opslag, zie daarvoor TARIEVENWIJZIGING PER 1 JANUARI 2014 Vanaf 1 januari 2014 gelden er andere tarieven voor de Triodos Internet Betaalrekening en de Internet Zaken Rekening. Voor een particuliere betaalrekening bedragen de kosten nu 1,95 per rekeninghouder per maand. In 2014 bedragen de maandelijkse kosten 2,05 per rekeninghouder. Ontvangt u papieren rekeningafschriften bij uw internet betaalrekening? Hiervoor bedragen de kosten 0,85 per keer. KIJK VOOR DE OVERIGE WIJZIGINGEN OP OVER HYPOTHEKEN Hoe energiezuiniger uw woning, hoe lager het rentetarief. Meer informatie over de Triodos Hypotheek vindt u op onze website. HYPOTHEKEN OVER SPAREN KINDER TOEKOMST PLAN Duurzaam sparen voor uw kind of kleinkind? Open nu een Kinder Toekomst Plan, stort 100 euro of meer en ontvang het prentenboek Kleine Ezel en de durfal of 10 euro cadeau. KINDSPAREN OVER VERMOGEN PRIVATE BANKING Heeft u het vermogen om bij te dragen aan een duurzamere samen leving? Neemt u dan contact op met een relatiemanager van Triodos Bank Private Banking. PRIVATEBANKING OF BEL met medewerking van SANDRA BERGSTEIJN JOOST BIJLSMA JOSET VAN DER HOEVEN JOKE JONKHOFF JUDITH JANSSEN - STEENBERG LAURA KIKKERT CAROLINE DE KONING TOBIAS REIJNGOUD THOMAS STEINER GERA VAN WIJK MARION ZANDERS fotografen JAN BOEVE PIETER VAN DEN BOOGERT SJAAK RAMAKERS ONNO ROOZEN MICHIEL WIJNBERGH fotografie cover GETTY IMAGES druk DRUKKERIJ PASCAL, UTRECHT ISSN nummer: DE KLEUR VAN GELD is gedrukt op 100% gerecycled papier. TRIODOS BANK Utrechtseweg 44 Postbus AB Zeist telefoon info@triodos.nl KvK Utrecht nummer Druk- en zetfouten voorbehouden. Triodos Bank NV is geregistreerd bij de Nederlandsche Bank en de Autoriteit Financiële Markten. De in deze uitgave genoemde Triodos beleggingsfondsen zijn geregistreerd bij de Autoriteit Financiële Markten. Informatie over de genoemde beleggingsfondsen is te raadplegen op of wordt u op verzoek kosteloos toegezonden. Wilt u De Kleur van Geld niet meer ontvangen, neemt u dan contact op met de mensen van Triodos Bank via telefoonnummer copyright, 2014

23 - SCH R EEN 18 Geld groen wassen: een nieuw concept om duurzame energie te stimuleren 04 Restaurant Het Tramlokaal bestaat 12,5 jaar E UR 20 Een val van een trap, een ongeluk. Het zal je maar gebeuren N 08 Steeds meer consumenten kiezen voor biologische voeding 13 Nationaal Muziekinstrumenten Fonds

24 WIE VINDT Ú DE MEEST VERNIEUWENDE EN INSPIRERENDE ONDERNEMER, GEFINANCIERD DOOR TRIODOS BANK? 9 GENOMINEERDEN VOOR DE HARTHOOFDPRIJS ZIJN BEKEND ZIE PAGINA 12 GA NAAR: TRIODOS.NL/ HARTHOOFDPRIJS GOOI MIJ NIET WEG. GEEF MIJ LIEVER DOOR AAN VRIENDEN, FAMILIE OF KENNISSEN. BEDANKT! UTRECHTSEWEG 44 POSTBUS AB ZEIST INFO@TRIODOS.NL