Beschrijving van de ecologische waarden en kenmerken. Bijlage bij het natuurbeheerplan Noord-Brabant.

Transcriptie

1 Natuurgebieden in Noord-Brabant. Beschrijving van de ecologische waarden en kenmerken per gebied. Bijlage bij het natuurbeheerplan Noord-Brabant. In 2002 hebben Gedeputeerde Staten van Noord-Brabant de natuurgebieden in de provincie systematisch beschreven. De beschrijvingen zijn in dat jaar vastgesteld als onderdeel van de 11 natuurgebiedsplannen. In 2010 is de beschrijving onderdeel geworden van de Verordening ruimte, voor het onderdeel ecologische waarden en kenmerken, waarnaar de Verordening ruimte verwijst. In onderstaand document is de indeling uit 2002 met 11 natuurgebiedsplannen aangehouden. Aan de inhoudelijke beschrijving van natuurgebieden is niets gewijzigd sinds de vaststelling in 2002.

2 Inhoud: De volgende indeling en volgorde is gehanteerd. In deze volgorde is de informatie per natuurgebied beschikbaar (beginnend met een overzichtskaart): Oostelijke Maasvallei Oost Brabant Peelvenen Dommeldal zuidoost Dommeldal noord Dommeldal zuidwest Beerze Reusel Zandleij Westelijke Maasvallei De Mark West Brabant 2

3 Natuurgebiedsplan Oostelijke Maasvallei Streefbeelden en subsidies voor natuur en landschap Definitief plan Oorspronkelijk vastgesteld: Juli 2002 Provincie Noord-Brabant 3

4 Natuur en landschap in Oostelijke Maasvallei De beschrijving van de natuur en landschap in Oostelijke Maasvallei is opgedeeld in een aantal paragrafen. Allereerst wordt een analyse gegeven van de actuele situatie, waarna een formulering wordt gegeven van de natuur- en landschapsdoelstellingen en een bepaling van de beheersstrategieën. Vervolgens is in paragraaf de historische, actuele en toekomstige situatie per deelgebied beschreven. Huidige situatie De Oostelijke Maasvallei is het belangrijkste leefgebied van de Das in Noord-Brabant. Daarnaast komen in bestaande natuurgebieden nog diverse karakteristieke en zeldzame planten- en diersoorten voor. De natuur van het kleinschalige heggenlandschap is in enkele delen in het Maasdal tussen Maashees en Cuijk nog (redelijk) goed intact, maar buiten de reservaten sterk aangetast. Positieve voorbeelden zijn de Groeningsche en Vortumsche Bergjes en Zoetepasweiden nabij Vierlingsbeek en de Oeffelter Meent nabij Oeffelt. De natuur in het voormalige Maasdal en de Beerse Overlaat is veelal sterk achteruitgegaan en versnipperd. In sommige gebieden zijn de karakteristieke natuur- en landschapswaarden grotendeels bewaard gebleven, zoals De Vilt, Broekse Wielen en de Landgoederen Ossenbroek en Tongelaar. De natuur in de natte broek- en beekdalen is eveneens sterk achteruitgegaan en versnipperd. Van het kleinschalige landschap dat rond 1900 bestond uit een mozaïek van soortenrijke hooilanden, moerasjes, natte loofbossen en vaak ook knotbomenrijen en elzensingels, is relatief weinig bespaard gebleven. Voorbeelden van gebieden die plaatselijk nog hoge natuurwaarden bezitten zijn onder andere het dal van de Lage Raam nabij Mill en de Molenbeek nabij Holthees. De natuur op de Peelhorst, dekzandgronden en stuifduinen is in sommige gebieden nog matig intact. De samenstelling van deze natuur is sinds 1900 sterk veranderd en het landschap bestaande uit heide, stuifzanden en vennen heeft veelal plaats gemaakt voor naaldbossen. Door allerlei waterhuishoudkundige ingrepen is het oorspronkelijke rivier- en beeksysteem sterk verstoord. De oorspronkelijke gradiënt in een beeksysteem van een voedselarm naar een voedselrijk milieu, respectievelijk van brongebied naar benedenloop, is geheel of grotendeels verdwenen. Momenteel is nagenoeg overal sprake van een voedselrijk milieu. Een gelijkmatige en natuurlijke afvoer van het regen- en kwelwater heeft plaats gemaakt voor een versnelde afvoer met in droge zomers meestal geheel droogvallende bovenlopen. Ook de waardevolle lokale systemen waarin hoger gelegen en voedselarme bossen en heidevelden geleidelijk overgaan naar voedselrijkere beekdalen komen niet meer voor. Evenals de meeste beken is ook de Maas gekanaliseerd en gestuwd. De doelstellingen voor het plangebied Oostelijke Maasvallei bestaan uit: het behouden, versterken, herstellen en ontwikkelen van karakteristieke en/of zeldzame, bedreigde of moeilijk vervangbare natuur- en landschapswaarden. Voorbeelden hiervan zijn droge stroomdalgraslanden en natte soortenrijke schraalgraslanden (onder meer Dotterbloemhooiland), gebufferde vennen, broekbossen, droge en vochtige soortenrijke loofbossen, kleinschalige beekdal- en rivierlandschappen en soorten zoals Koprus, Slanke sleutelbloem, Moeslook, Gevlekte aronskelk, Alpenwatersalamander en de Das; het vormen van aaneengesloten natuurgebieden, om de negatieve effecten te verkleinen, de beheerbaarheid te vergroten, en om lokale grondwatersystemen, (landschaps)ecologische relaties en gradiënten te kunnen behouden of te herstellen; 4

5 het herstellen van droge en natte verbindingszones via onder meer beken, waterlopen, dekzandruggen, dijktaluds en bossen, om hiermede de relaties tussen de gebieden te verstevigen en isolatie van populaties op te heffen. In het bijzonder geldt dit voor de amfibieën, dagvlinders, zoogdieren (onder meer vleermuizen en de Das), bosvogels en vissen. Om de doelstellingen te kunnen realiseren is voor de meeste natuurgebieden een afstemming noodzakelijk met de kwaliteit en/of kwantiteit van onder andere het oppervlakte- en grondwater, de landbouw, bosbouw en recreatie. Beschrijving natuur en landschap per deelgebied Om de informatie overzichtelijk te kunnen presenteren is het plangebied opgedeeld in stroomgebieden (zie ook paragraaf 3.2.), die op hun beurt weer bestaan uit deelgebieden. Per deelgebied zijn de historische en actuele kenmerken en waarden en doelstellingen over natuur en landschap beschreven. De ligging van de deelgebieden is aangegeven op de onderstaande Toponiemenkaart. De natuurdoelstellingen zijn aangegeven op de Natuurdoeltypenkaart (atlas 1). Rivierdal Maas 1. Maasheggengebied (Maashees Cuijk) Het karakteristieke en kleinschalige heggenlandschap is het best bewaard gebleven in de gebiedsdelen Zoetepasweiden, Middelsteegsche Weiden, Meerkampen en Oeffelter Meent. Door het intensieve gebruik van de landbouwgronden is echter de botanische waarde van de heggen meestal sterk achteruitgegaan. In bepaalde gebieden (onder meer Zoetepasweiden) treft men nog typerende soorten aan zoals Gevlekte aronskelk, Bosrank, Heggerank, Gewone vogelmelk en Kruisbladwalstro. Van de vroeger alom voorkomende droge en soortenrijke stroomdalgraslanden zijn slechts enkele percelen bespaard gebleven, zoals in de Oeffelter Meent. Hier treft men nog soorten aan zoals Moeslook, Overblijvende hardbloem, Wit en Zacht vetkruid, Wilde tijm, Gestreepte klaver en Draadklaver. In de Zoetepasweiden komt plaatselijk nog de uiterst zeldzame Bostulp voor. Het Maasheggengebied is een belangrijk leefgebied voor de Das, alsmede vogelsoorten als de Grasmus, Braamsluiper en Steenuil. De Groeningsche en Vortumsche Bergen waren tot 1965 in gebruik als hakhout. In de bosjes groeien onder andere Rode kornoelje, Spaanse Aak, Heggerank, Bosrank en Kruisbladwalstro. Broedvogels zijn onder meer de Kleine bonte specht, Goudvink en Nachtegaal. Door het Maasheggengebied stromen enkele waterlopen en beken, zoals de Virdsche en Viltsche Graaf, Oeffeltsche Raam, Sint Jansbeek en de Molenbeek. Met name de benedenloop van de Molenbeek nabij Vierlingsbeek is grotendeels nog intact en kenmerkt zich door meanderende en oeverwallen. Voor het overgrote deel is het Maasheggengebied aangewezen als beheersgebied met als doelstelling het behouden en ontwikkelen van bloemrijke graslanden en stroomdalgraslanden. Uitbreiding van natuurgebieden zal plaats vinden nabij de Groeningsche en Vortumsche Bergen, de Zoetepasweiden, de Meerkampen, de Oeffelter Meent en tussen Boxmeer en Oeffelt. Het streefbeeld voor deze gebieden bestaat uit herstel en optimalisering van het kleinschalig Maasheggenlandschap. Naast soortenrijke heggen en struwelen zullen de gebieden hoofdzakelijk bestaan uit droge en soortenrijke graslanden (onder meer Stroomdalgrasland). De bossen op de Groeningsche en Vortumsche Bergen zullen verder ontwikkeld worden naar droge ooibossen, zoals Abelen-Iepenbos. Voor het Noordermaaseiland en de Maasuiterwaard nabij Sint Agatha bestaat uit eindbeeld uit ooibossen (Essen-Iepen- en Abelen- Iepenbos) met hier en daar struwelen. 2. Keentsche Uiterwaard 5

6 Door de kanalisatie van de Maas in de jaren dertig van de 20 e eeuw is de loop van de Maas verlegd en kwam het Gelderse gehucht Keent op Brabants grondgebied te liggen. Hierdoor werd een grote maasmeander afgesneden. Keent ligt sindsdien op een eiland tussen de Maas en de oude meander. Op dijktaluds, in en langs heggen en struwelen groeien nog enkele karakteristieke plantensoorten zoals Gewone agrimonie, Echte kruisdistel en Ruige weegbree. De Keentsche Uiterwaard is leefgebied voor de Das, daarnaast broeden er enkele Wulpen en Gele kwikstaarten. De oude maasmeander zal voor het overgrote deel hersteld worden en gaan bestaan uit soortenrijke watervegetaties met in de oevers moeras- en ruigtevegetaties. De oeverwallen langs de maasmeander en de Maas zullen gaan bestaan uit droge, bloem- en soortenrijke graslanden (onder meer Stroomdalgrasland) met ruigte- en struweelvegetaties en plaatselijk ook ooibossen. Stroomgebied Molenbeek 3. Beekdal Molenbeek, Smakterbroek en Landgoed Geysteren Het dal van de Molenbeek, Smakterbroek en een deel van het Landgoed Geysteren zijn restanten van een oude maasmeander. Momenteel is de Molenbeek de benedenloop van de, grotendeels op Limburgs grondgebied gelegen, Loobeek. Daarnaast ontvangt de Molenbeek water van een zijbeek, gelegen in het Smakterbroek, die zijn oorsprong vindt in het Landgoed Geysteren. De Molenbeek heeft plaatselijk een relatief groot verval over een korte afstand en hierdoor een hoge stroomsnelheid. In het Maasheggengebied bezit de Molenbeek nog de oorspronkelijke en meanderende loop. Er komen onder andere Dotterbloem, Bosanemoon, Geelgors, Grasmus en Das voor. Het Landgoed Geysteren is grotendeels gelegen in Limburg. Het op Brabants grondgebied gelegen deel bestaat uit naald- en loofbos met enkele voedselarme vennetjes. De doelstelling voor het deelgebied bestaat uit handhaving en vooral herstel van een kleinschalig en gevarieerd beek- en rivierdallandschap. Naast natuurbosjes (voornamelijk Beuken-Eikenbos) zal het dal van de Molenbeek bestaan uit ruigte- en moerasvegetaties en droge tot vochtige, bloemrijke graslanden. De graslanden worden omzoomd door singels en struwelen. In het Smakterbroek wordt gestreefd naar vochtige en natte, bloem- en soortenrijke graslanden met singels en knotbomenrijen. Het streefbeeld voor het Landgoed Geysteren bestaat uit droge tot vochtige natuurbossen (Beuken-Eikenen Eiken-Haagbeukenbos) en bloem- en soortenrijke graslanden. Stroomgebied Sint Jansbeek 4. Overloonsche Duinen Omstreeks 1900 bestond de Overloonsche Duinen uit heide en stuifzand. Thans komen heide en stuifzand slechts in kleine oppervlakten voor in een besloten boslandschap, dat voornamelijk uit naaldhout bestaat. In de bossen komt regelmatig Jeneverbes voor. De Overloonsche Duinen ligt aan de noordrand van het beekdal van de Loobeek en aan de westzijde van het beekdal van de Sint Jansbeek. Voor de bossen wordt een extensief beheer voorgesteld om de natuurwaarden te versterken. Naast deze bossen met verhoogde natuurwaarden zal het gebied gaan bestaan uit droge heide- en stuifzandvegetaties. 5. Beekdal Sint Jansbeek 6

7 Het brongebied van de Sint Jansbeek ligt in een landbouwgebied tussen de Overloonsche Duinen en het beekdal van de Molenbeek. De Sint Jansbeek heeft plaatselijk een relatief groot verval over een korte afstand en hierdoor een hoge stroomsnelheid. Hier en daar komen langs de beek droge tot vochtige loofbosjes voor. Ten noorden van Vortum-Mullem stroomt de beek door het Maasheggengebied en mondt nabij Sambeek uit in de Maas. De bovenloop van de beek is waarschijnlijk gegraven, terwijl de overige delen zijn gekanaliseerd. Het streefbeeld voor het beekdal van de Sint Jansbeek bestaan uit behoud en vooral herstel van een kleinschalig beekdallandschap. De landbouwgronden langs de beek gaan bestaan uit droge tot vochtige, veelal ruige en bloemrijke graslanden. Tezamen met de bestaande bosjes zal een ecologische verbinding ontstaan tussen de Overloonsche Duinen en het Maasheggengebied. Stroomgebied Oeffeltsche Raam 6. Gemeentebossen Vierlingsbeek De Gemeentebossen Vierlingsbeek bestaan overwegend uit naaldhout. Van het voormalige heidelandschap komen langs bospaden nog relicten voor, alsmede een voedselarm en zuur vennetje. Om de diversiteit in het boscomplex te verhogen wordt een extensief beheer voorgesteld. 7. Beekdal Oploosche Molenbeek De Oploosche Molenbeek ten oosten van Sint Anthonis bezit nog grotendeels haar oorspronkelijke meanderende karakter. Ten westen van Boxmeer ligt langs de gekanaliseerde beek het bosgebied Sassenkamp. Het bos bestaat uit droog Berken-Eikenbos, Elzenbroekbos en Eiken-Haagbeukenbos. In de kruidlaag groeit onder andere Grote keverorchis. Naast handhaving van de meanderende Oploosche Molenbeek ten oosten van Sint Anthonis zullen in een smalle zone aan weerszijden van de beek droge en ruige, bloemrijke graslanden ontwikkeld worden. De bestaande bosjes zullen hun multifunctionele karakter behouden. Voor de Sassenkamp wordt behoud en optimalisering van de bestaande bosvegetaties nagestreefd. 8. Beekdal Oeffeltsche Raam Buiten de natuurgebieden Het Brestbosch, De Vilt en de Oeffelter Meent stroomt de Oeffeltsche Raam voornamelijk door landbouwgebieden. Vooral ten zuiden van Oeffelt wordt de waterloop vaak omzoomd door houtwallen. In de beek groeien plaatselijk enkele bijzondere plantensoorten, zoals Ondergedoken moerasscherm, Vlottende bies en Moerashertshooi. De doelstelling voor de Oeffeltsche Raam bestaat uit het ontwikkelen van een verbindingszone tussen natuurgebieden de Overloonsche Duinen, Het Brestbosch, De Vilt en Oeffelter Meent. De zone zal de migratie van onder andere Dassen, kleine zoogdieren, amfibieën en dagvlinders bevorderen. Om dit te kunnen bewerkstelligen wordt voorgesteld om de Oeffeltsche Raam natuurvriendelijk in te richten en te beheren. Bestaande natuurelementen (onder meer bosjes) langs de waterloop zullen functioneren als stapstenen. 9. Schraalzand, Luneven en Het Brestbosch 7

8 Het Brestbosch, Luneven en Schraalzand zijn restanten van een eertijds uitgestrekte bosgordel tussen Vortum-Mullem en het Landgoed Ossenbroek. Het gebied heeft een parkachtig karakter. Bossen worden afgewisseld met landbouwgronden en hooilanden begrensd door houtwallen. In de bossen groeien onder andere Dalkruid en Gewone salomonszegel. Er komen soorten voor als Gehakkelde aurelia, Bruine eikepage, Alpenwatersalamander, Sperwer, Nachtegaal, Goudvink en Das. Door het gebied loopt de, door houtwallen omgeven, Oeffeltsche Raam. Voor de bossen is uitgegaan van handhaving en optimalisering van de bestaande waarden met behulp van een extensief beheer. De tussenliggende landbouwgronden zullen omgezet worden naar droge tot vochtige, meestal ruige en bloemrijke graslanden. 10. De Vilt Het gebied De Vilt bestaat onder andere uit een oude maasmeander, die voor een deel dichtgegroeid is met moeras, broekstruweel en Elzenbroekbos. In het gebied komen planten- en diersoorten voor als Krabbescheer, Elzenzegge, Draadzegge, Waterdrieblad, Grote boterbloem, Dodaars, Waterral, Roerdomp, Sprinkhaanzanger en Das. De Oeffeltsche Raam stroomt door het gebied. Naast behoud en optimalisering van de bestaande natuurwaarden in en langs de oude maasmeander wordt gestreefd naar de ontwikkeling van een divers en kleinschalig landschap. De bestaande landbouwgronden zullen omgevormd worden naar droge tot natte, bloem- en soortenrijke graslanden (onder meer Dotterbloemhooiland), alsmede ruigte-, moeras- en struweelvegetaties. Om het kleinschalig patroon te versterken worden bovendien singels en knotbomenrijen aangelegd. De Vilt zal door middel van een natuurvriendelijke inrichting van de Oeffeltsche Raam in verbinding worden gebracht met Het Brestbosch en de Oeffelter Meent. Ten oosten van De Vilt zullen soortenrijke graslanden een brede verbinding realiseren met het Maasheggenlandschap ten zuiden van Oeffelt. Stroomgebied Graafsche Raam 11. Molenheide De Molenheide bestaat momenteel voornamelijk uit naaldbos. Van de voormalige heidevelden komen langs bospaden nog enkele relicten voor. De Molenheide is leefgebied van de Heikikker. Voor de bossen wordt de omvorming naar natuurbos (voornamelijk Berken-Eikenbos en plaatselijk ook Beuken-Eiken- en Elzenbroekbos) nagestreefd. Op de landbouwgronden wordt de ontwikkeling van droge heischrale graslanden en heide voorgesteld. 12. Het Kruispunt of Driehoeksplas Beugen Langs de spoorlijn Nijmegen Venlo ligt een gegraven waterplas omzoomd door ruigte, moeras en broekstruweel. In en langs de plas komen enkele minder algemene plantensoorten voor, zoals Oeverkruid, Drijvende waterweegbree en Naaldwaterbies. Gestreefd wordt naar behoud en optimalisering van de bestaande natuurwaarden in en langs de waterplas. 8

9 13. Dal Biestgraaf, Lage Raam en Graafsche Raam Het deelgebied kan qua ontstaansgeschiedenis, bodemtypen en plantengroei globaal verdeeld worden in drie landschapseenheden. Het dal van de Biestgraaf is gelegen in het voormalig Maasdal en kenmerkt zich door geulen en hoger gelegen stroombanken. Door de geulen stromen momenteel onder andere de Biestgraaf en Ottersgraaf. De geulen bestaan grotendeels uit graslanden en vochtige loofbossen, terwijl op de stroombanken voornamelijk akkers en droge loofbossen voorkomen. In het voormalig Maasdal liggen de landgoederen De Tongelaar en Ossenbroek. In en langs houtsingels en loofbossen van deze landgoederen groeien plantensoorten als Slanke sleutelbloem, Boskortsteel, Groot heksenkruid, Gewone vogelmelk, Gevlekte aronskelk en Kruisbladwalstro. De landgoederen zijn leefgebied voor Das, Boomklever, Nachtegaal, Steenuil, Boomvalk en Kleine bonte specht. Het dal van de Lage Raam ligt grotendeels tussen het voormalig Maasdal en de Peelhorst en bestond eertijds uit kwelmoerassen. Reeds rond 1900 was het gebied al grotendeels veranderd in een kleinschalig landschap. Het kleinschalige karakter is vrijwel geheel gespaard gebleven. De graslanden worden omzoomd door singels en afgewisseld met natte loofbosjes. In deze bosjes en sloten treedt nog kwel aan de oppervlakte. Recentelijk is de directe omgeving van de Lage Raam heringericht en zijn landbouwgronden veranderd in natte oevers die begroeid zijn met allerlei pionier-, moeras- en ruigteplanten. In het beekdal komen onder andere de Elzenzegge, Grote boterbloem, Waterviolier, Holpijp, Kamsalamander en Alpensalamander voor. Het dal van de Graafsche Raam maakte eertijds deel uit van de Beerse Overlaat. Het dal kenmerkte zich dan ook door enkele typische rivierplanten zoals de Wilde tijm, Rapunzelklokje en Kattedoorn. Ten westen van de Graafsche Raam ligt nabij De Maurik het Langven. Het oostelijk deel van het ven bestaat uit een Galigaanvegetatie, terwijl het westelijk deel water- en pionierplanten herbergt zoals de uiterst zeldzame Koprus. Het noordelijk deel van het dal van de Graafsche Raam is kleinschalig met vochtige tot natte graslanden, natte ruigte- en moerasvegetaties, struwelen en soortenrijke wateren. Het streven is gericht op de vorming van een groot, aaneengesloten, meestal kleinschalig en zeer divers natuurgebied. In de voormalige riviervlakte zal het landschap bestaan uit een mozaïek van droge tot natte natuurbosjes (Essen-Iepenbos en Elzenbroekbos), bloemrijke graslanden en akkers. De graslanden en akkers worden omsloten door houtwallen en houtsingels. In de overgangszones van bos naar grasland en akker, alsmede langs de waterlopen ontstaan ruigte-, moeras- en struweelvegetaties. Het dal van de Lage en Graafsche Raam zal in de toekomst bestaan uit droge tot natte natuurbosjes (Elzenbroekbos, Beuken-Eikenbos en Berken-Eikenbos), bloem- en soortenrijke graslanden (onder meer Dotterbloemhooiland), soortenrijke wateren, ruigte-, moeras- en struweelvegetaties. Het gebied zal één geheel vormen met de Broekse Wielen en het dal van de Halsche Beek en Hooge Raam. 14. Broekse Wielen en Gasselse Heide De Broekse Wielen zijn gelegen in de voormalige Beerse Overlaat. Het gebied kenmerkt zich door oude rivierdijken, wielen en stroomdalgraslanden. Ondanks een sterke achteruitgang van de stroomdalflora groeien er nog karakteristieke soorten als Echte kruisdistel, Wilde tijm, Kleine bevernel en Groot geel walstro. In en langs de wielen komen bijzondere soorten voor, zoals Oeverkruid, Pilvaren, Ondergedoken moerasscherm en uiterst zeldzame soorten als Dwergbloem, Bruin cypergras en Koprus. De Gasselse Heide is een voormalig heideveld op een rivierduin. Naast soortenarme naaldbossen bestaat het gebied plaatselijk uit loofbos en enkele voedselarme vennetjes. De Gasselse Heide is een broedgebied voor de Bosuil, Nachtegaal en Gekraagde roodstaart. De doelstellingen voor de Broekse Wielen bestaan uit behoud, optimalisering en uitbreiding van de soortenrijke graslanden en wielen. 9

10 De bossen van de Gasselse Heide zullen omgevormd worden naar structuurrijkere en gemengde bossen. Om de diversiteit in het gebied te verhogen is tevens uitgegaan van de ontwikkeling van droge, soorten- en bloemrijke graslanden op enkele landbouwpercelen. 15. Vilheide, Nieuwmilsche Heide en Millse Plassen Tussen Mill en Langenboom liggen enkele boscomplexen die overwegend bestaan uit soortenarme naaldbossen met hier en daar vergraste heiderestantjes. Nabij Langenboom zijn als gevolg van zanden grindwinning grote en diepe waterplassen ontstaan. Deze Millse Plassen zijn van belang voor allerlei eendensoorten. De Nieuwmilsche Heide is een infiltratiegebied van regenwater dat in het dal van de Lage Raam opwelt. Naast handhaving van het multifunctionele gebruik van de bossen wordt gestreefd naar de ontwikkeling van structuurrijkere en gemengde bossen in de Nieuwmilsche Heide. Voor de Millse Plassen is uitgegaan van de ontwikkeling van soortenrijke wateren met in de oevers ruigte- en moerasvegetaties. Stroomgebied Halsche Beek en Hooge Raam 16. Beekdalen Halsche Beek en Hooge Raam De Halsche Beek en Hooge Raam worden mede gevoed door ijzerhoudend kwelwater afkomstig van de Peelhorst. Plaatselijk komen fraaie hoogteverschillen voor tussen het dal van de Hooge Raam en de aangrenzende hoge dekzandrug. In bossen en houtwallen groeien plaatselijk Gewone eikvaren en Gewone salomonszegel en in enkele slootkanten Slanke sleutelbloem. De dalen en de aangrenzende hoger gelegen bosgebieden zijn leefgebied voor de Das. Gestreefd wordt naar de vorming van een aaneengesloten, kleinschalig en divers landschap dat naast de dalen van de Hooge Raam en Halsche Beek bestaat uit hoger gelegen dekzandruggen in het gebied Tweede Halve Hof op Hal. Naast natuurlijke en deels meanderende beken zal het toekomstige beekdallandschap overwegend bestaan uit vochtige tot natte, bloem- en soortenrijke graslanden. De graslanden worden omzoomd of afgewisseld met singels, knotbomenrijen, bosjes, ruigten en struwelen. Het gebied Tweede Halve Hof op Hal zal naast het smalle dal van de Halsche Beek, gaan bestaan uit droge natuurbossen (Beuken-Eiken- en Berken-Eikenbos), bloemrijke graslanden en akkers, ruigten, struwelen en heideveldjes. 17. Reeksche Heide en Bergen De Reeksche Heide en Bergen zijn beboste stuifduinen en heidevelden. In de bossen komen naast de Das vogels voor als Zwarte specht, Sperwer en Boomleeuwerik. Om de diversiteit in de bossen te kunnen verhogen wordt een extensiever beheer voorgesteld. De bosgebieden vormen in de toekomst één geheel met het natuurreservaat in het beekdal van de Hooge Raam. Stroomgebied Tochtsloot en Sluisgraaf 18. Zevenhutten en Padbroek 10

11 De Zevenhutten en Padbroek zijn gelegen in het voormalig Maasdal. De gebieden bestaan uit loofbosjes, houtwallen en singels en weilanden. Met name Zevenhutten is een belangrijk leefgebied voor de Das. De bossen in Zevenhutten en Padbroek zullen verder ontwikkeld worden naar natuurbossen (voornamelijk Essen-Iepenbos). Voor de landbouwgronden in Zevenhutten wordt omvorming voorgesteld naar droge tot vochtige, bloemrijke graslanden, omzoomd door singels en struwelen. Door middel van ecologische verbindingszones zullen Zevenhutten en Padbroek verbonden worden met dassengebieden als het Landgoed Ossenbroek en Tongelaar, het Maasheggengebied en de Geest. 19. Geest, De Kampen en Kraaijenbergse Plassen De Geest en De Kampen zijn gelegen in de voormalige Beerse Overlaat. De gebieden bezitten dan ook nog elementen van het rivierenlandschap, zoals heggen en enkele karakteristieke plantensoorten (onder meer Heggerank, Ruig hertshooi, Bochtige klaver en Kleine pimpernel). De landbouwgebieden zijn een foerageergebied voor de Das en in bosjes komen dassenburchten voor. De Kraaijenbergse Plassen zijn van belang voor allerlei watervogels. Het westelijk deel van de Kraaijenbergse Plassen zal een natuurfunctie krijgen met soortenrijk water en ruigte-, moeras- en struweelvegetaties in de oevers. De landbouwgronden in de Geest en De Kampen gaan bestaan uit droge tot vochtige, bloemrijke graslanden, waarbij het kleinschalige landschap versterkt zal worden door de aanleg van struweelhagen. Voor de bestaande bosjes en kleine wateren (onder meer Ganzenorgel) is uitgegaan van handhaving en optimalisering van de huidige natuurwaarden. De bosjes zullen zich ontwikkelen naar natuurbos (Essen-Iepen-, Eiken-Haagbeuken- en Elzenbroekbos). 20. Hertogswetering en Erfdijk De Hertogswetering is een aftakking van de Nieuwe Raammond, de benedenloop van de Graafsche Raam. Tussen Grave en Gewande stroomt de Hertogswetering door de polders, die eertijds onderdeel waren van de Beerse Overlaat. De Erfdijk is destijds aangelegd om het dorp Herpen te beschermen tegen het Maaswater in de Beerse Overlaat. Naast droge tot plaatselijk vochtige loofbosjes en houtwallen liggen langs de Erfdijk enkele wielen, waaronder het Lindenwiel. De doelstelling voor de Hertogswetering bestaat uit de ontwikkeling van een ecologische verbindingszone voor onder meer Das, amfibieën, moerasvogels en dagvlinders. Naast een natuurvriendelijke inrichting en beheer van de Hertogswetering wordt de verbindingszone hier en daar versterkt door bestaande bosjes en kleine wateren. Voor de Erfdijk wordt handhaving en optimalisering voorgesteld van de bestaande natuurwaarden in en langs de wielen en de loofbosjes (Eiken-Haagbeuken- en Beuken-Eikenbos). Om de diversiteit te verhogen zullen enkele aangrenzende landbouwpercelen omgevormd worden naar bloemrijke en ruige graslanden. 21. Peelkanaal Het Peel- of Defensiekanaal is rond 1900 gegraven voor het vervoer van turf afkomstig uit de hoogvenen nabij Deurne en Helenavaart. Ten noorden van Mill mondt het kanaal uit in de Lage Raam. Het Peel- of Defensiekanaal werd en wordt gevoed door Maaswater uit de Noordervaart. Naast dit kalkhoudende Maaswater kenmerkt het Peelkanaal zich door ijzerrijk kwel afkomstig van de Peelhorst. 11

12 Door de kweltoevoer groeien er minder algemene plantensoorten als Drijvende waterweegbree en Duizendknoopfonteinkruid. Het Peelkanaal is een waardevolle verbindingszone voor onder meer de Das, alsmede andere (kleine) zoogdieren, dagvlinders, bosvogels en amfibieën. De ecologische verbindingszone zal bestaan uit een natuurvriendelijk ingericht en beheerd Peelkanaal, bosjes en houtsingels. 22. Goederenspoorlijn Mill - Oeffelt Tussen Mill en Oeffelt ligt een voormalige goederenspoorlijn waarlangs houtsingels, loofbosjes, struwelen en ruigten gelegen zijn. De spoorlijn en de genoemde natuurelementen zijn leefgebied voor allerlei struweelvogels (onder meer Grasmus), dagvlinders en is een migratieroute voor de Das. Gestreefd wordt naar behoud van de bestaande natuurwaarden en elementen van de voormalige spoorlijn. 12

13 Natuurgebiedsplan Oost-Brabant Streefbeelden en subsidies voor natuur en landschap Definitief plan Oorspronkelijk vastgesteld: Juli 2002 Provincie Noord-Brabant 13

14 Natuur en landschap in Oost-Brabant De beschrijving van de natuur en landschap in Oost-Brabant is opgedeeld in een aantal paragrafen. Allereerst wordt een analyse gegeven van de actuele situatie, waarna een formulering wordt gegeven van de natuur- en landschapsdoelstellingen en een bepaling van de beheersstrategieën. Vervolgens is in paragraaf de historische, actuele en toekomstige situatie per deelgebied beschreven. Huidige situatie De hoogvenen, heidevelden en stuifduinen zijn nagenoeg geheel ontgonnen en veranderd in landbouwgrond en naaldbos. Waardevolle restanten van het vroegere heidelandschap komen voor in de Boswachterij Sint Anthonis (Ullingsche Bergen), Maashorst en Nulandsche Heide. De natuur van natte beekdalen is doorgaans sterk achteruitgegaan en versnipperd. Van het beekdallandschap dat rond 1900 bestond uit een mozaïek van soortenrijke hooilanden, moerasjes, vochtige en natte loofbossen en vaak ook knotbomenrijen en singels, is relatief weinig bespaard gebleven. Voorbeelden van gebieden die nog hoge natuurwaarden bezitten zijn onder andere de Sang en Goorkens, Den Oeterd, Oude Goren, Aadal nabij Heeswijk en Beekdal Astensche Aa (De Berken). Van de wijstgronden is alleen het reservaat nabij Uden bespaard gebleven. Elders in het plangebied treft men wijstverschijnselen plaatselijk nog aan in sloten en waterlopen. Door allerlei waterhuishoudkundige ingrepen is het oorspronkelijke beeksysteem sterk verstoord. De oorspronkelijke gradiënt van een voedselarm naar een voedselrijk milieu, respectievelijk van brongebied naar benedenloop, is geheel of grotendeels verdwenen. Momenteel is nagenoeg overal sprake van een voedselrijk milieu. Een gelijkmatige en natuurlijke afvoer van het regen- en kwelwater heeft plaats gemaakt voor een versnelde afvoer met in droge zomers meestal geheel droogvallende bovenlopen. Waardevolle lokale systemen waarin hoger gelegen en voedselarme bossen en heidevelden geleidelijk overgaan naar voedselrijkere beekdalen komen niet meer voor. De doelstellingen voor het plangebied Oost-Brabant bestaan uit: het behouden, versterken, herstellen en ontwikkelen van karakteristieke en/of zeldzame, bedreigde of moeilijk vervangbare natuur- en landschapswaarden. Voorbeelden hiervan zijn natte soortenrijke schraalgraslanden (onder meer Dotterbloemhooiland en Blauwgrasland), gebufferde vennen, broekbossen, vochtige soortenrijke loofbossen, kleinschalige beekdallandschappen en soorten zoals de Brede orchis, Slanke sleutelbloem, Waterlobelia, IJsvogel en Das; het vormen van aaneengesloten natuurgebieden, om zodoende negatieve effecten te verkleinen, de beheerbaarheid te vergroten, en om lokale grondwatersystemen, (landschaps)ecologische relaties en gradiënten te kunnen behouden of te herstellen; het herstellen van droge en natte verbindingszones via onder meer beken, waterlopen, dekzandruggen, dijktaluds en bossen, om hiermede de relaties tussen de gebieden te verstevigen en isolatie van populaties op te heffen. In het bijzonder geldt dit voor de amfibieën, dagvlinders, zoogdieren (onder meer vleermuizen en de Das), bosvogels en vissen. Om de doelstellingen te kunnen realiseren is voor de meeste natuurgebieden een afstemming noodzakelijk met de kwaliteit en/of kwantiteit van onder andere het oppervlakte- en grondwater, de landbouw, bosbouw en recreatie. Beschrijving natuur en landschap per deelgebied Om de informatie overzichtelijk te kunnen presenteren is het plangebied opgedeeld in stroomgebieden (zie ook paragraaf 3.2.), die op hun beurt weer bestaan uit deelgebieden. Per deelgebied zijn de historische en actuele kenmerken en waarden en doelstellingen over natuur en landschap beschre- 14

15 ven. De ligging van de deelgebieden is aangegeven op de onderstaande Toponiemenkaart. De natuurdoelstellingen zijn aangegeven op de Natuurdoeltypenkaart (atlas 1). Stroomgebied Kleine Aa 1. Beekdal Kleine Aa In het beekdal van de Kleine Aa komen in het gebied Den Oeterd nog bijzonder hoge natuurwaarden voor. Zo treft men in de natte schraallanden soorten aan als Paardehaarzegge, Slanke sleutelbloem, Moerasstreepzaad, Knolsteenbreek, Adderwortel, Gevlekte orchis en Brede orchis. Daarnaast komen zowel in Den Oeterd alsook elders in het beekdal natte en vochtige loofbosjes voor, met onder meer Slanke sleutelbloem, Bosanemoon, Elzenzegge en tot 1978 nog de uiterst zeldzame Kranskarwij. Het beekdal is broedgebied voor onder andere Houtsnip, Nachtegaal, Sprinkhaanzanger en Kleine karekiet. Het streven is gericht op het behouden en optimaliseren van de aanwezige natuur- en landschapswaarden, alsmede een herstel en uitbreiding van het kleinschalige landschap en de daarbij horende natuurdoeltypen en soorten. Het toekomstige beekdal zal bestaan uit een mozaïek van droge tot natte, bloem- en soortenrijke graslanden (waaronder Dotterbloemhooiland), ruigten, moerassen, struwelen en natuurbosjes. 2. Somersche Heide, Lieropsche Heide en Blauwe Kei Rond 1900 bestonden de gebieden nog geheel uit heidevelden en vennen en vormden ze één geheel met de Strabrechtsche Heide. De heidevelden zijn in jaren dertig van de 20 e eeuw nagenoeg geheel bebost met naaldhout. Hier en daar resteren nog enkele heideveldjes en vennen, zoals het Keelven. In de jaren negentig zijn weer delen van het bos omgezet naar heide en zijn vennen gegraven. Voor de bossen wordt gestreefd naar een omvorming naar natuurbos. Behoud en herstel wordt voorgesteld voor de heiderestanten en vennen. Stroomgebied Astensche Aa 3. Beekdal Astensche Aa In het reservaat De Berken bezit de Astensche Aa nog haar meanderende loop. Het gebied bestaat uit loof- en naaldbos en extensief beheerde graslanden. In de bossen groeien soorten als Dalkruid, Bosanemoon, Gewone salomonszegel en Lelietje van dalen. Direct langs de beek komen hier en daar broekbos en - struweel voor met onder meer Elzenzegge en Moerasviooltje. In en langs sloten en greppels komen naast kwelindicatoren als Holpijp en Waterviolier, ook relicten voor van de vroeger aanwezige schraallanden. De beek biedt soorten als IJsvogel, Kleine modderkruiper, Riviergrondel en de Grote beekschaatsenrijder geschikt leefgebied. Naast behoud en optimalisering van de meanderende Astensche Aa en de natuurbosvegetaties, wordt voorgesteld om het areaal natuurbos (onder meer Beuken-Eiken-, Eiken-Haagbeukenbos), bloem- en soortenrijk grasland uit te breiden. Buiten het natuurreservaat De Berken is de realisatie gewenst van een ecologische verbindingszone langs de Astensche Aa, om de migratie van amfibieën, dagvlinders en kleine zoogdieren te bevorderen. 4. Galgenberg en Oostappensche Heide 15

16 De Galgenberg en Oostappensche Heide zijn gelegen op dekzandruggen tussen de dalen van de Astensche Aa, Oude Aa en de Beekerloop/Busselsche Loop. De gebieden bestaan nagenoeg geheel uit bos (voornamelijk naaldhout) met plaatselijk nog heide- en stuifzandrestantjes. Voorgesteld wordt om de bossen in de Galgenberg door een extensief beheer om te vormen naar meer structuurrijker, gemengde bossen. De bossen in de Oostappensche Heide behouden het multifunctionele karakter. Voor de heiderestantjes is uitgegaan van herstel van de oorspronkelijke Struikheidevegetaties. Stroomgebied Goorloop 5. Sang en Goorkens De Sang en Goorkens liggen in het bovenstroomse deel van de Goorloop. Het gebied bestond eertijds geheel uit veenmoeras. Na ontginning van het veen ontstond een kleinschalig landschap met hooilanden, singels, veenputjes, moerasjes en Elzenbroekbossen. Enkele graslandpercelen bezitten nog een plantengroei die kenmerkend is voor schraallanden met onder meer Grote ratelaar, Gevlekte orchis en Blauwe knoop. In de broekbossen zijn Elzenzegge, Moerasvaren en Slangenwortel te vinden. Broedvogels zijn onder andere Roodborsttapuit, IJsvogel, Boomklever, Havik, Sperwer en Fluiter. Gestreefd wordt naar de vorming van een aaneengesloten natuurgebied dat aan de oostzijde één geheel vormt met het boscomplex Gebergten en Herselsche Heide. Het gebied zal overwegend bestaan uit natuurbossen (onder meer Berken- en Elzenbroekbos), droge tot natte, bloem- en soortenrijke graslanden (onder meer Blauwgrasland en Dotterbloemhooiland) en Kleine zeggenmoerassen. Voornamelijk in de gradiënt van bos naar grasland en langs de waterlopen worden ruigte-, moeras- en struweelvegetaties ontwikkeld. Nabij het gehucht Broekkant is de ontwikkeling van bloemrijke akkers voorgetseld. Het kleinschalig karakter zal versterkt worden door de aanleg van elzensingels en houtwallen. 6. Gebergten en Herselsche Heide De voormalige heidevelden en stuifduinen waren aan het eind van de 19 de eeuw al deels bebost. Momenteel bestaat het gebied, met uitzondering van enkele heideveldjes en stuifduintjes, geheel uit (naald)bos. In de bossen komt op diverse plaatsen Jeneverbes voor. De bossen zijn gelegen op een waterscheiding. Het westelijk deel (Gebergten) behoort tot het stroomgebied van de Goorloop en grenst aan de nieuwe delen van het natuurreservaat Sang en Goorkens. Het oostelijk deel (Herselsche Heide) behoort tot het stroomgebied van de Aa en grenst aan het beheersgebied tussen de Herselsche Heide en De Oude Goren. Voor de bossen wordt een extensiever beheer voorgesteld waardoor meer structuurrijkere en gemengde bossen ontstaan. 7. Groot Goor, Coovelsch Bosch, Eenselaar, Warande Nabij Helmond zijn de beekdalen van de Goorloop en Schootensche Loop nog grotendeels kleinschalig en bezitten plaatselijk hoge natuurwaarden. Zo komen in loofbosjes in het Groot Goor, het Coovelsch Bosch en de Warande vogelsoorten voor als Kleine bonte specht, Nachtegaal, Bosuil, Boomklever, Appelvink en Goudvink. De kruidlaag is plaatselijk soortenrijk met onder andere Bosanemoon, Slanke sleutelbloem en Welriekende agrimonie. Naast de loofbosjes bestaan de gebieden doorgaans 16

17 uit wei- en bouwlanden, die omzoomd worden door singels en knotbomenrijen. Plaatselijk komen ook enkele extensief beheerde graslanden, moerasjes en waterplassen voor. Gestreefd wordt naar behoud en ontwikkeling van natuurbosjes (onder meer Eiken-Haagbeuken- en Vogelkers-Essenbos), alsmede van bloemrijke graslanden, moeras- en ruigtevegetaties en soortenrijke wateren. De landbouwgronden in het beekdal van de Goorloop in de Eenselaar en Schevelingen zijn begrensd als beheersgebied waar de ontwikkeling van bloemrijke graslanden wordt gestimuleerd. 8. Beekdal Goorloop (Strijp Zuid-Willemsvaart) Het beekdal van de Goorloop tussen het gehucht Strijp en de Zuid-Willemsvaart bestaat plaatselijk nog uit bloemrijke graslanden, vochtige en natte loofbosjes. De Goorloop zal functioneren als een ecologische verbindingszone voor de migratie van amfibieën, dagvlinders, bosvogels en kleine zoogdieren. De Goorloop zal een natuurvriendelijke inrichting krijgen en plaatselijk worden bosjes omgevormd naar natuurbos. 9. Geeneindsche Heide, Zandbergen en Molenheide Op de dekzandrug aan de westzijde van het beekdal van de Goorloop ligt een uitgestrekt bosgebied bestaande uit de Geeneindsche Heide, Zandbergen en Molenheide. Van de heidevelden die omstreeks 1900 alom aanwezig waren resteert onder andere het Kamerven. Naast ongebufferd tot zwak gebufferd water bestaat het gebied uit grotendeels vergraste natte heide. Bijzondere soorten zijn onder meer Klokjesgentiaan, Kleine zonnedauw en Witte snavelbies. Ook elders in de bossen liggen vennen met een veelal ongebufferd milieu, zoals het Witven, Kromven en Wasven. Meer gebufferd zijn t Hoolven, Kikkerven en De Meer met Draadzegge, Waterdrieblad en Moerashertshooi. De bossen zijn broedplaats voor Havik, Boomvalk, Ransuil, Zwarte specht en Boomleeuwerik. Gestreefd wordt naar behoud van de ongebufferde tot plaatselijk (zwak) gebufferde vennen en herstel van de natte heidevegetaties van het Kamerven. Voor de bossen wordt een extensiever beheer voorgesteld om meer structuurrijkere en gemengde bossen te ontwikkelen. Stroomgebied Bakelsche Aa 10. Brouwhuissche Heide, Zandbosch en Deurnsche Heide Tussen de bovenlopen van de Bakelsche Aa (Oude Aa, De Vliet en Kaweische Loop) en de Astensche Aa liggen een drietal dekzandruggen. Voor het overgrote deel zijn de voormalige heidevelden op deze ruggen bebost met naaldhout. In het gebied De Bikkels bevindt zich het enige Jeneverbesstruweel van Noord- Brabant. Het Buntven in het Zandbosch kenmerkt zich door een zuur en voedselarm venmilieu met onder meer Witte en Bruine snavelbies. Voorgesteld wordt om het overgrote deel van de Brouwhuissche Heide om te vormen naar structuurrijkere en gemengde bossen. De overige bossen blijven multifunctioneel. Behoud van het Jeneverbesstruweel in De Bikkels is van provinciaal belang. Voor het Buntven en de stuifzandrestanten is uitgegaan van handhaving of herstel van de oorspronkelijke vegetaties. 11. Bakelsche Beemden 17

18 Ten oosten van Helmond ligt in het beekdal van de Bakelsche Aa het bosgebied de Bakelsche Beemden. Naast naaldhout bestaat het bosgebied uit vochtige loofbosvegetaties met Dalkruid, Gewone salomonszegel en Grote keverorchis. Gestreefd wordt naar de ontwikkeling van diverse natuurbostypen, zoals Eiken-Haagbeukenbos, Vogelkers-Essenbos en Berkenbroekbos. Stroomgebied Snelle Loop en Esperloop 12. De Biezen en Milschot De Biezen en Milschot is een kleinschalig moerasgebied dat bestaat uit vochtige tot natte loofbossen, wei- en hooilanden. In enkele graslandpercelen groeien karakteristieke plantensoorten, zoals Veldrus, Gewone dotterbloem en Gevlekte orchis. In de deels verdroogde Elzenbroekbossen broeden onder andere Havik, Bosuil en Kleine bonte specht. In het streefbeeld voor De Biezen en Milschot is uitgegaan van een behoud, herstel of ontwikkeling van veelal natte natuurbossen (Elzenbroekbos), soortenrijke graslanden (onder meer Dotterbloemhooiland) en Kleine zeggenmoerassen. Op minder natte bodems worden bloemrijke graslanden ontwikkeld en, voornamelijk in de overgangszone van bos naar grasland, ruigte- en struweelvegetaties. Om het kleinschalige karakter te versterken worden de graslanden omzoomd door elzensingels en knotbomenrijen. In de toekomst zal het gebied één geheel vormen met het Grotelsche Bosch en het beekdal van de Snelle Loop. 13. Grotelsche Bosch en beekdal Esperloop Door en langs het Grotelsche Bosch stroomt de nog ongekanaliseerde Esperloop. In de meanderende beek groeit onder andere Drijvende waterweegbree. Het Grotelsche Bosch bestaat hoofdzakelijk uit naaldhout met langs de Esperloop matig vochtig loofbos. Hier en daar komen nog restantjes van de vroegere heidevelden voor. Naast behoud van de natuurwaarden in en langs de beek, bestaan de doelstellingen uit de vorming van natuurbossen (voornamelijk Berken-Eikenbos), struikheideveldjes en bloemrijke graslanden. Het gebied zal in de toekomst één geheel vormen met De Biezen en Milschot en het bosgebied nabij Hoogen-Aarle. 14. Beekdal Snelle Loop De Snelle Loop vindt zijn oorsprong in de voormalige heide- en hoogveengebieden ten oosten van De Stippelberg. In de Snelle Loop groeit onder meer Drijvende waterweegbree. Langs de waterloop liggen enkele vochtige loofbosjes. Ter hoogte van de Esperloop en nabij Tereyken zal het beekdal gaan bestaan uit vochtige natuurbosjes en vochtige tot natte bloem- en soortenrijke graslanden. Om de kleinschaligheid van het beekdal te versterken zijn de landschapspakketten (elzen)singel en knotbomenrij beschikbaar gesteld. Stroomgebied Donkervoortsche Loop 15. Keelgras, Moorselaar, Mortelven en Lieshoutsche Heide 18

19 Nabij Lieshout en Mariahout liggen nog enkele restanten van het voormalige kleinschalige beekdallandschap en de eertijds uitgestrekte Lieshoutsche Heide. Overblijfselen van deze heide bestaan momenteel uit naaldbos en uit het geheel verlande Mortelven. De Moorselaar en Keelgras bestaan uit moeras, broekstruweel en bloemrijk grasland. De bossen in de Lieshoutsche Heide blijven het multifunctionele gebruik behouden. Voor het Mortelven is uitgegaan van een verdere ontwikkeling naar Berken- en Elzenbroekbos. Het Keelgras zal bestaan uit moeras en Beuken-Eikenbos en de Moorselaar uit een Elzenbroekbosje, omringd bloemrijk grasland. 16. Lijnt en Het Geregt Nabij de Zuid-Willemsvaart liggen de bosgebieden het Lijnt en Het Geregt. In de bossen groeien onder andere Koningsvaren, Dubbelloof en broeden Buizerd, Grote bonte en Groene specht. Daarnaast komen er enkele bloemrijke graslanden voor. Voor de bossen wordt een extensiever beheer voorgesteld om de huidige waarden te versterken. Het areaal bloemrijk grasland zal verder uitgebreid worden. Stroomgebied Aa 17. Beekdal Aa (Someren-Eind Helmond) Het Aadal tussen Someren-Eind en Helmond bezit nog plaatselijk hoge natuurwaarden, die mede in stand worden gehouden door kwel uit de Zuid-Willemsvaart. Het landschap is hier en daar nog relatief kleinschalig met loofbosjes, singels en extensief beheerde graslanden. De botanische waarden zijn grotendeels teruggedrongen tot bosjes, sloten en greppels. Hier treft men soorten aan als Moerasviooltje, Bosbies, Holpijp en Waterviolier. Bijzonder waardevol is het natuurreservaat De Oude Goren nabij Stiphout. In natte hooilanden groeien naast vele exemplaren van de Brede orchis, soorten als Grote ratelaar, Waterdrieblad, Kleine valeriaan en Moerasstreepzaad. De doelstellingen voor het Aadal bestaan uit behoud, optimalisering en herstel van het kleinschalige beekdallandschap. Voor het overgrote deel zijn de landbouwgronden in het beekdal begrensd als beheersgebied met als doelstelling de ontwikkeling van bloemrijke graslanden. Nabij Someren-Eind en Stiphout zal het beekdal bovendien bestaan uit natte, soortenrijke graslanden (onder meer Dotterbloemhooiland), Kleine zeggenmoerassen en natuurbosjes (onder meer Elzenbroekbos en Eiken-Haagbeukenbos). 18. Beekdal Aa en Gulden Aa (Helmond) Het beekdal van de Aa ten noorden van Helmond is recentelijk heringericht waarbij de Aa zijn meanders heeft terug gekregen. Aan weerszijden van de beek komen ruigten en loofbosjes voor. Ten westen van de stadswijk De Eeuwsels ligt het kleinschalig beekdallandschap van de Gulden Aa. Het gebied bestaat uit vochtige tot natte loofbossen en enkele extensief beheerde graslanden. Gestreefd wordt naar behoud, optimalisering of ontwikkeling van kleinschalige beekdalen met meanderende beken, vochtige tot natte natuurbossen (onder meer Berkenbroekbos en Eiken-Haagbeukenbos), broekstruwelen, moeras- en ruigtevegetaties. 19. Landgoed Eijckenlust 19

20 Ter hoogte van Beek en Donk ligt in het Aadal het Landgoed Eijckenlust. Het landgoed bestaat onder meer uit vochtige loof- en populierenbossen. Naast behoud van het specifieke landgoedkarakter wordt voorgesteld de landbouwgronden om te vormen naar bloemrijke graslanden. 20. Het Hurkske Ten westen van het Aadal ligt noordelijk van Boerdonk het boscomplex Het Hurkske. Aan de rand van de grotendeels soortenarme naaldbossen ligt het Rauwven, waar soorten voorkomen als Kleine en Ronde zonnedauw, Moerashertshooi, Duizendknoopfonteinkruid, Kamsalamander, Knoflookpad en Heikikker. In het plan is uitgegaan van een verhoging van de natuurwaarden in de bossen door een extensiever beheer. Om de waarden in en langs het Rauwven te kunnen behouden is het wenselijk de omringende landbouwgronden te ontwikkelen naar bloemrijke graslanden. Het leefgebied van amfibieën zal uitgebreid worden door de aanleg van poelen en het vrijmaken van zandkoppen in het bos. 21. Keldonk Het natuurreservaat Keldonk is een restant van het vroegere beekdallandschap en kenmerkt zich nog door vochtige tot natte en soortenrijke graslanden en loofbosjes (onder meer Elzenbroekbos). Bijzondere soorten zijn onder meer Bosbies, Grote pimpernel, Elzenzegge en Moerasvaren. De doelstellingen voor het gebied bestaan uit behoud, optimalisering en uitbreiding van de karakteristieke natuurwaarden, als natte, bloem- en soortenrijke graslanden, ruigte- en moerasvegetaties en natuurbosjes. 22. Beekdal Aa (Veghel Berlicum) Tussen Veghel en Berlicum liggen in het beekdal van de Aa nog een aantal waardevolle gebieden en restanten van het vroegere beekdallandschap. Het gebied de Aa-Broeken nabij Veghel bestaat uit houtsingels, poelen en enkele soortenrijke hooilanden. Hier groeien onder meer Bosbies, Holpijp, Waterviolier, Bosanemoon, Waterkruiskruid en Lange ereprijs. Een van de fraaiste delen van het beekdal van de Aa is gelegen nabij Heeswijk en het Kasteel Heeswijk. Het beekdal wordt hier gekenmerkt door vochtige tot natte loofbossen met een rijke ondergroei die bestaat uit onder meer Slanke sleutelbloem, Bosanemoon, Grote keverorchis, Eenbes, Moesdistel en Witte klaverzuring. Het gebied is mede door de diversiteit aan levensgemeenschappen (bossen, graslanden, ruigten en wateren), rijk aan diverse vogelsoorten (onder meer Boomklever, Appelvink, Kleine bonte specht en Nachtegaal), dagvlinders, amfibieën en kleine zoogdieren. Nabij Middelrode en Berlicum liggen enkele oude beekmeanders. De vegetatie in en langs deze wateren bestaat onder meer uit Krabbescheer, Zwanebloem, Grote boterbloem en Watergentiaan. In de periode kwamen op de drogere delen in het beekdal nabij Berlicum nog plantensoorten voor, die kenmerkend zijn voor oeverwallen zoals Wondklaver, Tripmadam, Zacht vetkruid en Ruige leeuwentand. Het kleinschalige beekdallandschap van de Aa tussen Veghel en Berlicum zal waar nodig versterkt of hersteld worden. Het landschap zal bestaan uit vochtige tot natte natuurbosjes (onder meer Eiken- Haagbeuken- en Vogelkers-Essenbos), bloem- en soortenrijke graslanden, poelen en oude beekmeanders. 20

21 Langs de Aa en in de overgangszones van bos naar grasland zullen ruigte-, moeras- en struweelvegetaties ontwikkeld worden. Het kleinschalige karakter zal versterkt worden door singels en knotbomenrijen. Stroomgebied Leijgraaf 23. Goorsche Bosschen, Hooge en Lage Gooren en Kooldert Ten noordoosten van Erp liggen op de westflank van het dal van de Leijgraaf de Goorsche Bosschen. In het voornamelijk uit naaldhout bestaande bos bevinden zich enkele oude dassenburchten. Het beekdal bestond rond 1900 uit een kleinschalig landschap met hooilanden en singels. Het gebied Kooldert bestaat nog uit bloemrijke graslanden en singels. De Goorsche Bosschen zullen het multifunctionele karakter behouden. Voor het gebied Kooldert is uitgegaan van behoud en optimalisering van de bloemrijke graslanden en het kleinschalige landschap. 24. De Wijstgronden en Bedafsche Bergen De Wijstgronden nabij Uden is het laatste restant waar wijstverschijnselen aan de oppervlakte komen in hooilanden en loofbosjes. Elders langs de Peelrandbreuk verdwijnt het omhoog gestuwde grondwater meestal in waterlopen of sloten. In de natte hooilanden, moerasjes en bosjes groeien onder andere Adderwortel, Bittere veldkers, Brede orchis, Moerasstreepzaad, Slanke sleutelbloem en broeden Bosrietzanger, Porseleinhoen en Kleine karekiet. Ten westen van de Peelrandbreuk liggen de Bedafsche Bergen. In dit uit naaldbos, stuifzand en heide bestaand gebied komen onder andere voor Sperwer, Boomvalk, Ransuil, Gekraagde roodstaart en Levendbarende hagedis. Naast behoud van de reeds bestaande natuurbosjes, moerasjes en soortenrijke graslanden in het natuurreservaat De Wijstgronden, zal vooral het areaal vochtig tot nat soortenrijk grasland uitgebreid worden. De kleinschaligheid van het landschap zal versterkt worden door de aanleg van singels en knotbomenrijen. De Bedafsche Bergen zal naast stuifzanden en struikheideveldjes bestaan uit structuurrijkere en gemengde bossen. 25. Klotbeek De Klotbeek is een gegraven plas met verlandingsvegetaties. Rondom de waterplas ligt gemengd bos en plaatselijk Elzenbroekbos. De huidige waarden in en langs het Moerven blijven gehandhaafd. Hetzelfde geldt voor het Elzenbroekbos, terwijl de overige bosdelen omgevormd zullen worden naar natuurbos (Berken-Eikenbos). Landbouwpercelen direct grenzend aan het bestaande natuurgebied gaan in de toekomst bestaan uit bloemrijke graslanden. 26. Heeswijksche Bosschen De Heeswijksche Bosschen bestaan momenteel voornamelijk uit naaldhout. Van het voormalige heidelandschap resteren nog enkele heideveldjes, stuifzandjes en vennetjes. Het gebied is leefgebied voor de Das. 21